ขันธ์ ๕

คำนำ

“คัดมาบางส่วน จาก อุปาทานขันธ์ ๕ เพื่อให้เข้าใจว่า ขันธ์ ๕ เป็นสิ่งที่อิงปัจจัยเกิดขึ้น (เป็นสังขาร)”

อะไรเป็นเหตุเป็นปัจจัยให้ขันธ์ปรากฏ

ถาม: ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ อะไรหนอเป็นเหตุเป็นปัจจัยทำให้ รูปขันธ์, เวทนาขันธ์, สัญญาขันธ์, สังขารขันธ์, วิญญาณขันธ์ ปรากฏ?

ตอบ: ดูก่อนภิกษุ —

มหาภูตรูป ๔ แล เป็นเหตุเป็นปัจจัยทำให้ รูปขันธ์ (เป็นสังขาร) ปรากฏ
ผัสสะ เป็นเหตุเป็นปัจจัยทำให้ เวทนาขันธ์ (เป็นสังขาร) ปรากฏ
ผัสสะ เป็นเหตุเป็นปัจจัยทำให้ สัญญาขันธ์ (เป็นสังขาร) ปรากฏ
ผัสสะ เป็นเหตุเป็นปัจจัยทำให้ สังขารขันธ์ (สังขารอื่น ๆ ที่ไม่ใช่ รูป เวทนา สัญญา วิญญาณ) ปรากฏ
นามรูป เป็นเหตุเป็นปัจจัยทำให้ วิญญาณขันธ์ (เป็นสังขาร) ปรากฏ

สักกายทิฏฐิย่อมไม่มีได้อย่างไร

ถาม: ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ สักกายทิฏฐิย่อมไม่มีได้อย่างไร?

ตอบ: ดูก่อนภิกษุ — อริยสาวกในธรรมวินัยนี้ ผู้ได้สดับแล้ว เป็นผู้ได้เห็นพระอริยเจ้า ฉลาดในอริยธรรม ได้รับแนะนำแล้วเป็นอย่างดีในอริยธรรม เป็นผู้ได้เห็นสัตบุรุษ ฉลาดในสัปปุริสธรรม ได้รับแนะนำแล้วเป็นอย่างดีในสัปปุริสธรรม ย่อมเห็นถูกตามความเป็นจริง ดังนี้:

ไม่เห็นรูปโดยความเป็นอัตตา ไม่เห็นอัตตามีรูป ไม่เห็นรูปในอัตตา หรือไม่เห็นอัตตาในรูป
ไม่เห็นเวทนาโดยความเป็นอัตตา ไม่เห็นอัตตามีเวทนา ไม่เห็นเวทนาในอัตตา หรือไม่เห็นอัตตาในเวทนา
ไม่เห็นสัญญาโดยความเป็นอัตตา ไม่เห็นอัตตามีสัญญา ไม่เห็นสัญญาในอัตตา หรือไม่เห็นอัตตาในสัญญา
ไม่เห็นสังขารโดยความเป็นอัตตา ไม่เห็นอัตตามีสังขาร ไม่เห็นสังขารในอัตตา หรือไม่เห็นอัตตาในสังขาร
ไม่เห็นวิญญาณโดยความเป็นอัตตา ไม่เห็นอัตตามีวิญญาณ ไม่เห็นวิญญาณในอัตตา หรือไม่เห็นอัตตาในวิญญาณ

ดูก่อนภิกษุ — สักกายทิฏฐิย่อมไม่มีด้วยอาการเช่นนี้แล.

ทิฏฐิหลายอย่างเกิดขึ้นได้อย่างไร

“ข้าแต่ท่านพระโคดม อะไรหนอเป็นเหตุเป็นปัจจัย ให้ทิฏฐิหลายอย่างเหล่านี้เกิดขึ้นในโลกว่า โลกเที่ยงบ้าง โลกไม่เที่ยงบ้าง โลกมีที่สุดบ้าง โลกไม่มีที่สุดบ้าง ชีพก็อันนั้น สรีระก็อันนั้นบ้าง ชีพเป็นอย่างอื่น สรีระก็เป็นอย่างอื่นบ้าง สัตว์หลังจากตายแล้ว ย่อมเกิดอีกบ้าง สัตว์หลังจากตายแล้วย่อมไม่เกิดอีกบ้าง สัตว์หลังจากตายแล้วย่อมเกิดอีกก็มี ย่อมไม่เกิดอีกก็มีบ้าง สัตว์หลังจากตายแล้วย่อมเกิดอีกก็หามิได้ ย่อมไม่เกิดอีกก็หามิได้บ้าง?”

ถ้าหากท่านยังไม่เคยอ่านเจอและรู้คำตอบแล้ว ลองนึกหาคำตอบดู