<!DOCTYPE html>
<html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml">
<head>
    <title></title>
    <link href="css/default.css" rel="stylesheet" />
    <style>
        #myBtn {
            display: none;
            position: fixed;
            bottom: 20px;
            right: 30px;
            z-index: 99;
            border: none;
            outline: none;
            background-color: darkcyan;
            color: white;
            cursor: pointer;
            padding: 15px;
            border-radius: 10px;
        }

            #myBtn:hover {
                background-color: #555;
    </style>
    <script>

        window.onscroll = function () { scrollFunction() };

        function scrollFunction() {
            if (document.body.scrollTop > 20 || document.documentElement.scrollTop > 20) {
                document.getElementById("myBtn").style.display = "block";
            } else {
                document.getElementById("myBtn").style.display = "none";
            }
        }

        // When the user clicks on the button, scroll to the top of the document
        function topFunction() {
            document.body.scrollTop = 0;
            document.documentElement.scrollTop = 0;
        }
    </script>
</head>

<body>
    <button onclick="topFunction()" id="myBtn" title="Go to top">Top</button>
    <a href="http://www.buddhadham.net/index.html">ไปหน้าแรก</a>
    <h1></h1>
    <p>
<p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 1</p><p>                                           <strong>พระวินัยปิฎก</strong></p><p><strong>                                                  เล่ม  ๒</strong></p><p><strong>                                      มหาวิภังค์  ทุติยภาค</strong> </p><p>      ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น</p><p>                                          <strong> ปาจิตติยภัณฑ์</strong></p><p>                                      <strong>  ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๑</strong></p><p>                                   <strong>มุสาวาทวรรค   สิกขาบทที่ ๑</strong></p><p>                             <strong> เรื่องพระหัตถกะ  ศากยบุตร</strong></p><p>           [๑๗๓]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้นพระ</p><p>หัตถกะ   ศากยบุตรเป็นคนพูดสับปลับ   ท่านเจรจาอยู่กับพวกเดียรถีย์   กล่าว</p><p>ปฏิเสธแล้วรับ  กล่าวรับแล้วปฏิเสธ  เอาเรื่องอื่นกลบเกลื่อนเรื่องอื่น  กล่าวเท็จ</p><p>ทั้ง ๆ ที่รู้อยู่   พูดนัดหมายไว้แล้ว  ทำให้คลาดเคลื่อน.</p><p>           พวกเดียรถีย์พากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉน  พระหัตถกะ</p><p>ศากยบุตรเจรจาอยู่กับพวกเรา   จึงได้กล่าวปฏิเสธแล้วรับ   กล่าวรับแล้วปฎิเสธ</p><p>เอาเรื่องอื่นกลบเกลื่อนเรื่องอื่น    กล่าวเท็จทั้ง ๆ ที่รู้อยู่    พูดนัดหมายไว้แล้ว</p><p>ทำให้คลาดเคลื่อนเล่า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 2</p><p>           ภิกษุทั้งหลายได้ยินเดียรถีย์พวกนั้น     เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่</p><p>จึงเข้าไปหาพระหัตถกะ   ศากยบุตรถึงสำนัก   ครั้นแล้วได้ถามพระหัตถกะว่า</p><p>อาวุโสหัตถกะ ข่าวว่าท่านเจรจาอยู่กับพวกเดียรถีย์  กล่าวปฏิเสธแล้วรับ  กล่าว</p><p>รับแล้วปฏิเสธ   เอาเรื่องอื่นกลบเกลื่อนเรื่องอื่น   กล่าวเท็จทั้ง ๆ ที่รู้อยู่   พูด</p><p>นัดหมายไว้แล้ว   ทำให้คลาดเคลื่อน  จริงหรือ. </p><p>           พระหัตถกะ  ศากยบุตรตอบว่า  อาวุโสทั้งหลาย  ขึ้นชื่อว่าพวกเดียรถีย์</p><p>เหล่านี้     เราต้องเอาชนะด้วยวิธีใครวิธีหนึ่ง    เราไม่ควรให้ความชนะแก่เดียรถีย์</p><p>พวกนั้น.</p><p>           บรรดาภิกษุผู้มักน้อย  สันโดษ  มีความละอาย   มีความรังเกียจ  ผู้ใคร่</p><p>ต่อสิกขา  ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า  ไฉนพระหัตถกะ ศากยบุตร</p><p>เจรจาอยู่กับพวกเดียรถีย์   จึงได้กล่าวปฏิเสธแล้วรับ   กล่าวรับแล้วปฎิเสธ   เอา</p><p>เรื่องอื่นกลบเกลื่อนเรื่องอื่น  กล่าวเท็จทั้ง ๆ ที่รู้อยู่  พูดนัดหมายไว้แล้ว  ทำให้</p><p>คลาดเคลื่อนเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                               <strong>ประชุมสงฆ์ทรงสอบถาม</strong></p><p>           ลำดับนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์ในเพราะเหตุ</p><p>เป็นเค้ามูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    แล้วทรงสอบถาม     พระหัตถกะ</p><p>ศากยบุตรว่า  จริงหรือหัตถกะ ข่าวว่าเธอเจรจาอยู่กับพวกเดียรถีย์  กล่าวปฏิเสธ</p><p>แล้วรับ   กล่าวรับแล้ว ปฏิเสธ   เอาเรื่องอื่นเกลื่อนเรื่องอื่น   กล่าวเท็จทั้งๆ</p><p>ที่รู้อยู่    พูดนัดหมายไว้แล้ว   ทำให้คลาดเคลื่อน.</p><p>           พระหัตถกะ  ศากยบุตรทูลรับว่า  จริง   พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 3</p><p>                                  <strong>ทรงติเตียน</strong>                                  </p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษ    ไฉนเธอ</p><p>เจรจาอยู่กับพวกเดียรถีย์      จึงได้กล่าวปฏิเสธแล้วรับ      กล่าวรับแล้วปฎิเสธ</p><p>เอาเรื่องอื่นกลบเกลื่อนเรื่องอื่น    กล่าวเท็จทั้ง ๆ ที่รู้อยู่    พูดนัดหมายไว้แล้ว</p><p>ทำให้คลาดเคลื่อนเล่า     การกระทำของเธอนั้น     ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใส</p><p>ของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส      หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว</p><p>โดยที่แท้    การกระทำของเธอนั้น    เป็นไปเพื่อความไม่เลื่อมใสของชุมชนที่ยัง</p><p>ไม่เลื่อมใส   และเพื่อ ความเป็นอย่างอื่นของชนบางพวกที่เลื่อมใสแล้ว.</p><p>                         <strong>ทรงบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าครั้นทรง ติเตียนพระหัตถกะ  ศากยบุตร  โดยอเนก</p><p>ปริยายดังนี้แล้ว     ตรัสโทษแห่งความเป็นคนเลี้ยงยาก    ความเป็นคนบำรุงยาก</p><p>ความเป็นคนมักมาก  ความเป็นคนไม่สันโดษ  ความคลุกคลีความเกียจคร้าน</p><p>ตรัสคุณแห่งความเป็นคนเลี้ยงง่าย  ความเป็นคนบำรุงง่าย  ความมักน้อย  ความ</p><p>สันโดษ   ความขัดเกลา   ความกำจัด   อาการที่น่าเลื่อมใส   การไม่สะสม   การ</p><p>ปรารภความเพียร  โดยอเนกปริยาย   ทรงกระทำธรรมีกถาที่สมควรแก่เรื่องนั้น</p><p>ที่เหมาะสมแก่เรื่องนั้น   แก่ภิกษุทั้งหลาย   แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  เพราะเหตุนั้นแล  เราจักกับบัญญัติสิกขาบทแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  อาศัยอำนาจประโยชน์๑๐ ประการ  คือ  เพื่อความรับว่าดีแห่งสงฆ์ ๑</p><p>เพื่อความสำราญแห่งสงฆ์ ๑     เพื่อข่มบุคคลผู้เก้อยาก ๑     เพื่ออยู่สำราญแห่ง</p><p>ภิกษุผู้มีศีลเป็นที่รัก        เพื่อป้องกัน อาสวะอันจะบังเกิดในปัจจุบัน  ๑    เพื่อ</p><p>กำจัดอาสวะอันจักบังเกิดในอนาคต  ๑     เพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 4</p><p>เลื่อมใส ๑   เพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว  ๑   เพื่อความตั้งมั่น</p><p>แห่งพระสัทธรรม ๑   เพื่อถือตามพระวินัย ๑.</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้ :-                                                   </p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong> </p><p>           ๕๐.๑   เป็นปาจิตตีย์ในเพราะสัมปชานมุสาวาท.  </p><p>                          <em>เรื่องพระหัตถกะ  ศากยบุตร จบ</em></p><p>                                  <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๑๗๔]  ที่ชื่อว่า   สัมปชานมุสาวาท   ได้แก่   วาจา   เสียงที่เปล่ง</p><p>ถ้อยคำเป็นแนวทาง   การเปล่งวาจา   เจตนาที่ให้เขาเข้าใจทางวาจา   ของบุคคล</p><p>ผู้จงใจจะพูดให้คลาดจากความจริง    ได้แก่คำพูดของอนารยชน ๘ อย่าง   คือ</p><p>ไม่เห็น    พูดว่าข้าพเจ้าเห็น  ๑  ไม่ได้ยิน   พูดว่าข้าพเจ้าได้ยิน  ๑    ไม่ทราบ</p><p>พูดว่าข้าพเจ้าทราบ ๑  ไม่รู้  พูดว่าข้าพเจ้ารู้ ๑   เห็น   พูดว่าข้าพเจ้าไม่เห็น .</p><p>ได้ยิน   พูดว่าข้าพเจ้าไม่ได้ยิน ๑   ทราบ  พูดว่าข้าพเจ้าไม่ทราบ  ๑   รู้  พูดว่า</p><p>ข้าพเจ้าไม่รู้ ๑.                                                                    </p><p>                                   <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>           [๑๗๕]  ที่ชื่อว่า  ไม่เห็น  คือ  ไม่เห็นด้วยตา</p><p>           ที่ชื่อว่า  ไม่ได้ยิน  คือ  ไม่ได้ยินด้วยหู.</p><p>           ที่ชื่อว่า  ไม่ทราบ   คือ  ไม่ได้สูดดมด้วยจมูก  ไม่ได้ลิ้มด้วยลิ้น ไม่</p><p>ได้สัมผัสด้วยกาย.                      </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 5</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ไม่รู้</strong>  คือ  ไม่รู้ด้วยใจ.         </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>เห็น</strong>  คือ   เห็นด้วยตา.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ได้ยิน</strong>  คือ  ได้ยินด้วยหู </p><p>           ที่ชื่อว่า <strong>ทราบ</strong> คือ ได้สูดดมด้วยจมูก ได้ลมด้วยลิ้น ได้สัมผัสด้วยกาย.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>รู้</strong>  คือ  รู้ด้วยใจ.</p><p>                           <strong>อาการของการกล่าวเท็จทั้ง ๆ ที่รู้</strong></p><p><strong>                                   ไม่เห็น - ว่าเห็น</strong></p><p>           [๑๗๖]   ไม่เห็น    ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น    ด้วยอาการ  ๓</p><p>อย่าง   คือ   ๑  เบื้องต้น   เธอรู้ว่าจักกล่าวเท็จ ๒   กำลังกล่าวก็รู้ว่ากล่าวเท็จ  ๓</p><p>ครั้นกล่าวแล้ว   ก็รู้ว่ากล่าวเท็จแล้ว   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ไม่เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น   ด้วยอาการ ๔ อย่าง   คือ</p><p>๑   เบื้องต้นเธอรู้ว่า   จักกล่าวเท็จ  ๒   กำลังกล่าว   ก็รู้ว่ากล่าวเท็จ   ๓    ครั้น</p><p>กล่าวแล้ว   ก็รู้ว่ากล่าวเท็จแล้ว    ๔ อำพรางความเห็น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ไม่เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จ ว่าข้าพเจ้าเห็น   ด้วยอาการ ๕ อย่าง   คือ</p><p>๑   เบื้องต้น เธอรู้ว่า   จักกล่าวเท็จ  ๒   กำลังกล่าว   ก็รู้ว่ากล่าวเท็จ   ๓    ครั้น</p><p>กล่าวแล้ว   ก็รู้ว่ากล่าวเท็จแล้ว  ๔   อำพรางความเห็น  ๕   อำพรางความความ</p><p>ถูกใจ    ๖อำพรางความชอบใจ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ไม่เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น   ด้วยอาการ ๖ อย่าง   คือ</p><p>๑   เบื้องต้นเธอรู้ว่า    จักกล่าวเท็จ  ๒   กำลังกล่าว    ก็รู้ว่ากล่าวเท็จ  ๓   ครั้น</p><p>กล่าวแล้ว   ก็รู้ว่ากล่าวเท็จแล้ว  ๔  อำพรางความเห็น   ๕  อำพรางความถูกใจ</p><p>๖  อำพรางความชอบใจ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 6</p><p>           ไม่เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น   ด้วยอาการ ๗ อย่าง   คือ</p><p>๑   เบื้องต้นเธอรู้ว่า    จักกล่าวเท็จ   ๒  กำลังกล่าว    ก็รู้ว่ากล่าวเท็จ   ๓  ครั้น</p><p>กล่าวแล้ว     ก็รู้ว่ากล่าวเท็จ    ๔  อำพรางความเห็น    ๕  อำพรางความถูกใ จ</p><p>๖  อำพรางความชอบใจ   ๗  อำพรางความจริง   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                  <strong>ไม่ได้ยิน - ว่าได้ยิน</strong></p><p>           ไม่ได้ยิน  ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน  ด้วยอาการ ๓ อย่าง </p><p>ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .     ด้วยอาการ  ๖  อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>                                 <strong>ไม่ทราบ - ว่าทราบ</strong></p><p>           ไม่ทราบ  ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ  ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๔ อย่าง.......     ด้วยอาการ ๕ อย่าง........      ด้วยอาการ  ๖ อย่าง .. . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                     <strong>ไม่รู้  -  ว่ารู้</strong></p><p>           ไม่รู้  ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้   ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .    ด้วย</p><p>อาการ ๔ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .    ด้วย</p><p>อาการ ๗ อย่าง  . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                        <strong>ไม่เห็น  ว่าเห็น  และได้ยิน</strong></p><p>           [๑๗๗]  ไม่เห็น     ภิกษุรู้อยู่ กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็นและได้ยินด้วย</p><p>อาการ ๓ อย่าง.... ด้วยอาการ ๔ อย่าง..... ด้วยอาการ ๕ อย่าง......ด้วย</p><p>อาการ ๖ อย่าง........ ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 7</p><p>                              <strong>ไม่เห็น  ว่าเห็น  และทราบ</strong></p><p>           ไม่เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น   และทราบ   ด้วยอาการ ๓</p><p>อย่าง . . .    ด้วยอาการ   อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕  อย่าง  . .    ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                               <strong>ไม่เห็น   ว่าเห็น  และรู้</strong> </p><p>           ไม่เห็น  ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น  และรู้  ด้วยอาการ ๓ อย่าง</p><p>. . .ด้วยอาการ  ๔  อย่าง . . . ด้วยอาการ ๕  อย่าง . . . ด้วยอาการ ๖  อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                    <strong>ไม่เห็น  ว่าเห็น   ได้ยิน  และทราบ</strong> </p><p>           ไม่เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น   ได้ยิน   และทราบ   ด้วย</p><p>อาการ ๓ อย่าง . . . ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . . ด้วยอาการ ๕  อย่าง . . . ด้วยอาการ</p><p>๖ อย่าง  . . ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                      <strong>ไม่เห็น   ว่าเห็น  ได้ยิน  และรู้</strong></p><p>           ไม่เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น   ได้ยิน  และรู้ ด้วยอาการ</p><p>๓   อย่าง  . . ด้วยอาการ ๔  อย่าง . . . ด้วยอาการ ๕  อย่าง . . .  ด้วยอาการ  ๖</p><p>อย่าง  . . ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                <strong>ไม่เห็น  ว่าเห็น   ได้ยิน  ทราบ   และรู้</strong></p><p>           ไม่เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น  ได้ยิน  ทราบ  และรู้ ด้วย</p><p>อาการ๓ อย่าง . . . ด้วยอาการ   ๔ อย่าง . . . ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . . ด้วยอาการ</p><p>๖ อย่าง . . . ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 8</p><p>                         <strong>ไม่ได้ยิน  ว่าได้ยิน  และทราบ</strong></p><p>           ไม่ได้ยิน   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน  และทราบ  ด้วยอาการ</p><p>๓  อย่าง . .    ด้วยอาการ  ๔  อย่าง . . .  ด้วยอาการ  ๕   อย่าง.. .    ด้วยอาการ</p><p>๖ อย่าง . . . ด้วยอาการ ๗ อย่าง .  .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                          <strong>ไม่ได้ยิน  ว่าได้ยิน  และรู้</strong> </p><p>           ไม่ได้ยิน   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน   และรู้   ด้วยอาการ ๓</p><p>อย่าง . .  ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . . ด้วยอาการ   อย่าง  . .  ด้วยอาการ ๖ อย่าง</p><p>. . . ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                       <strong>ไม่ได้ยิน ว่าได้ยิน  และเห็น</strong>        </p><p>           ไม่ได้ยิน    ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน   และเห็น   ด้วยอาการ</p><p>๓ อย่าง  . .  ด้วยอาการ ๔  อย่าง .  .  ด้วยอาการ ๕  อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง  . . ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                      <strong>ไม่ได้ยิน ว่าได้ยิน ทราบ และรู้</strong></p><p>           ไม่ได้ยิน    ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน    ทราบ    และรู้   ด้วย</p><p>อาการ ๓ อย่าง . . . ด้วยอาการ ๔  อย่าง . . .  ด้วยอาการ ๕  อย่าง . . . ด้วยอาการ</p><p>การ ๖ อย่าง ..... ด้วยอาการ ๗ อย่าง.......   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                      <strong>ไม่ได้ยิน  ว่าได้ยิน  ทราบ  และเห็น</strong></p><p>           ไม่ได้ยิน   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน   ทราบ   และเห็น ด้วย</p><p>๓  อย่าง . . .  ด้วยอาการ  ๔   อย่าง . . . ด้วยอาการ  ๕   อย่าง . . .  ด้วยอาการ  ๖</p><p>อย่าง  . .  ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 9</p><p>                <strong>ไม่ได้ยิน  ว่าได้ยิน  ทราบ  รู้  และเห็น</strong></p><p>           ไม่ไค้ยิน  ภิกษุรู้อยู่กล่าวว่าข้าพเจ้าได้ยิน   ทราบ  รู้  และเห็น   ด้วย</p><p>อาการ ๓   อย่าง . . . ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .  ด้วยอาการ ๕  อย่าง  . . ด้วยอา-</p><p>การ ๖ อย่าง . . . ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         <strong>ไม่ทราบ  ว่าทราบ  และรู้</strong> </p><p>           ไม่ทราบ    ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ   และรู้   ด้วยอาการ  ๓</p><p>อย่าง . . .ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .  ด้วยอาการ  ๕ อย่าง . . .  ด้วยอาการ ๖ อย่าง</p><p>. . . ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                       <strong>ไม่ทราบ  ว่าทราบ  และเห็น</strong>          </p><p>           ไม่ทราบ    ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ   และเห็น   ด้วยอาการ</p><p>๓ อย่าง . . .  ด้วยอาการ ๔  อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๕  อย่าง . . .  ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง . . . ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                       <strong>ไม่ทราบ   ว่าทราบ   เเละได้ยิน</strong></p><p>           ไม่ทราบ  ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ   และได้ยิน   ด้วยอาการ</p><p>๓ อย่าง  . .   ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง .  ..   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         <strong>ไม่ทราบ  ว่าทราบ   รู้  และเห็น</strong></p><p>           ไม่ทราบ  ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ  รู้  และเห็น  ด้วยอาการ</p><p>๓ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 10</p><p>                   <strong>ไม่ทราบ  ว่าทราบ  รู้  และได้ยิน</strong></p><p>           ไม่ทราบ   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ    รู้   และได้ยิน    ด้วย</p><p>อาการ ๓ อย่าง  . .    ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๕  อย่าง  . .    ด้วย</p><p>อาการ ๖ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                <strong>ไม่ทราบ  ว่าทราบ  รู้  เห็น  และ ได้ยิน</strong></p><p>           ไม่ทราบ     ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ   รู้  เห็น   และได้ยิน</p><p>ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .     ด้วยอาการ  ๕  อย่าง  . .</p><p>ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                             <strong>ไม่รู้  ว่ารู้  และเห็น</strong></p><p>           ไม่รู้  ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้  และเห็น  ด้วยอาการ     อย่าง. . .</p><p>ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .     ด้วยอาการ  ๕  อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๖ อย่าง .....</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                            <strong>ไม่รู้  ว่ารู้  และได้ยิน</strong> </p><p>           ไม่รู้    ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้     และได้ยิน     ด้วยอาการ  ๓</p><p>อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                              <strong>ไม่รู้  ว่ารู้  และทราบ</strong></p><p>           ไม่รู้   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้   และทราบ  ด้วยอาการ ๓ อย่าง</p><p>. . . ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .  ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .  ด้วยอาการ  ๖ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง .  .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.         </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 11</p><p>                              <strong>ไม่รู้  ว่ารู้  เห็น  และได้ขึ้น</strong></p><p>           ไม่รู้  ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้   เห็น   และได้ยิน   ด้วยอาการ</p><p>๓  อย่าง . . .    ด้วยอาการ  ๔  อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ</p><p>๖   อย่าง . . .   ด้วยอาการ  ๗  อย่าง . . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                              <strong>ไม่รู้  ว่ารู้  เห็น  และทราบ</strong></p><p>           ไม่รู้   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้   เห็น    และทราบ    ด้วยอาการ</p><p>๓ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ</p><p>๖ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                        <strong>ไม่รู้  ว่ารู้  เห็น  ได้ยิน   และทราบ</strong> </p><p>           ไม่รู้   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้   เห็น   ได้ยิน   และทราบ   ด้วย</p><p>อาการ  ๓ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๔  อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .   ด้วย</p><p>อาการ ๖ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong>เห็น  ว่าไม่เห็น</strong>  </p><p>           [๑๗๘]   เห็น       ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าไม่เห็น    ด้วยอาการ ๓</p><p>อย่าง . . .    ด้วยอาการ  ๔  อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                <strong>ได้ยิน   ว่าไม่ได้ยิน</strong></p><p>           ได้ยิน  ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าไม่ได้ยิน  ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ  ๔  อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .      ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 12</p><p>                                      <strong>ทราบ   ว่าไม่ทราบ</strong> </p><p>           ทราบ  ภิกษุรู้อยู้กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าไม่ทราบ  ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .     ด้วยอาการ  ๕ อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                          <strong>รู้  ว่าไม่รู้</strong></p><p>           รู้   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าไม่รู้   ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .   ด้วย</p><p>อาการ ๘ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .    ด้วย</p><p>อาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong>เห็น  ว่าได้ยิน</strong>                     </p><p>           [๑๗๙]   เห็น     ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน     ด้วยอาการ  ๓</p><p>อย่าง . . .    ด้วยอาการ  ๔  อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . . ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง . .  .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                     <strong>เห็น  ว่าทราบ</strong></p><p>           เห็น     ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ     ด้วยอาการ  ๓   อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๕  อย่าง . . ..    ด้วยอาการ ๖  อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                      <strong>เห็น  ว่ารู้</strong></p><p>           เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้   ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .   ด้วย</p><p>อาการ ๔ อย่าง . . .   ด้วยอาการ  ๕  อย่าง . . .    ด้วยอาการ  ๖ อย่าง . . .    ด้วย</p><p>อาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 13</p><p>                               <strong>เห็น  ว่าได้ยิน  และทราบ</strong></p><p>            เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน   และทราบ    ด้วยอาการ ๓</p><p>อย่าง . . .  ด้วยอาการ  ๔   อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง . . .   ด้วยอาการ  ๗  อย่าง . . .    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                <strong>เห็น  ว่าได้ยิน  และรู้</strong></p><p>           เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน  และรู้   ด้วยอาการ ๓ อย่าง</p><p>. . . ด้วยอาการ  ๔  อย่าง  . .  ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .  ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.             </p><p>                       <strong>เห็น  ว่าได้ยิน  ทราบ   และรู้</strong></p><p>           เห็น   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน   ทราบ   และรู้  ด้วยอาการ</p><p>๓ อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ</p><p>๖ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                <strong>ได้ยิน  ว่าทราบ</strong></p><p>           ได้ยิน    ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ    ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .     ด้วยอาการ  ๕  อย่าง . . .      ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง. . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                 <strong>ได้ยิน  ว่ารู้</strong></p><p>           ได้ยิน   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้  ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .   ด้วย</p><p>อาการ ๔ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .   ด้วย</p><p>อาการ ๗  อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 14</p><p>                                        <strong>ได้ยิน  ว่าเห็น</strong> </p><p>           ได้ยิน     ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น     ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ   อย่าง . . .     ด้วยอาการ  ๕ อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๖  อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                               <strong>ได้ยิน  ว่าทราบ  และรู้</strong>                       </p><p>           ได้ยิน    ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ    และรู้     ด้วยอาการ ๓</p><p>อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕  อย่าง . . .    ด้วยอาการ  ๖</p><p>อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                             <strong>ได้ยิน  ว่าทราบ  และเห็น</strong></p><p>           ได้ยิน   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ   และเห็น    ด้วยอาการ ๓</p><p>อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                          <strong>ได้ยิน  ว่าทราบ   รู้  และเห็น</strong> </p><p>           ได้ยิน   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ   รู้  และเห็น   ด้วยอาการ</p><p>๓  อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ</p><p>๖ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                     <strong>ทราบ   ว่ารู้</strong> </p><p>           ทราบ   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้  ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .   ด้วย</p><p>อาการ ๔ อย่าง . . .   ด้วยอาการ  ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .    ด้วย</p><p>อาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 15</p><p>                                <strong>ทราบ   ว่าเห็น</strong></p><p>           ทราบ     ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น     ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๕  อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                             <strong>ทราบ   ว่าได้ยิน</strong>   </p><p>           ทราบ    ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน    ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ  ๘ อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         <strong>ทราบ  ว่ารู้  และเห็น</strong></p><p>           ทราบ     ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้     และเห็น     ด้วยอาการ ๓</p><p>อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                             </p><p>                      <strong>ทราบ   ว่ารู้  และได้ยิน</strong></p><p>           ทราบ    ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้    และได้ยิน    ด้วยอาการ ๓</p><p>อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                    <strong>ทราบ  ว่ารู้  เห็น  และได้ยิน</strong> </p><p>           ทราบ   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้ารู้   เห็น   และได้ยิน   ด้วยอาการ</p><p>๓ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ</p><p>๖ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 16</p><p>                                        <strong>รู้  ว่าเห็น</strong></p><p>           รู้  ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น   ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .    ด้วย</p><p>อาการ ๔ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .    ด้วย</p><p>อาการ ๗ อย่าง . .     ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                                    </p><p>                                    <strong>รู้  ว่าได้ยิน</strong></p><p>           รู้   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าได้ยิน   ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .  ด้วย</p><p>อาการ ๔ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .    ด้วย</p><p>อาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                  <strong>รู้  ว่าทราบ</strong> </p><p>           รู้   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าทราบ   ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .   ด้วย</p><p>อาการ ๔ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .    ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .    ด้วย</p><p>อาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         <strong>รู้  ว่าเห็น   และได้ยิน</strong> </p><p>           รู้   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น   และได้ยิน  ด้วยอาการ ๓ อย่าง</p><p>ด้วยอาการ  ๔  อย่าง . . .   ด้วยอาการ  ๕  อย่าง . . .   ด้วยอาการ  ๖  อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                          <strong>รู้  ว่าเห็น  และทราบ</strong></p><p>           รู้  ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น และทราบ ด้วยอาการ ๓ อย่าง...</p><p>ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . . ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . . ด้วยอาการ  ๖  อย่าง . . .  ด้วย</p><p>อาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 17</p><p>                    <strong>รู้  ว่าเห็น   ได้ยิน  และทราบ</strong></p><p>           รู้   ภิกษุรู้อยู่กล่าวเท็จว่าข้าพเจ้าเห็น   ได้ยิน   และทราบ   ด้วยอาการ</p><p>๓  อย่าง . . .   ด้วยอาการ  ๔ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๖</p><p>อย่าง . . .   ด้วยอาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                <strong>เห็น  สงสัย</strong> </p><p>           [๑๘๐]   เห็น   ภิกษุสงสัย  กำหนดไม่ได้ว่าเห็น  จำไม่ได้ว่าเห็น  หลง</p><p>ลืมว่าเห็น   รู้อยู่กล่าวเท็จว่า   ข้าพเจ้าเห็น   และได้ยิน  ด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๔  อย่าง . . .  ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . . ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . . ด้วย</p><p>อาการ ๗ อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าเห็น   และทราบ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าเห็น   และรู้. . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าเห็น  ได้ยิน   และทราบ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าเห็น   ได้ยิน   และรู้. . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าเห็น   ได้ยิน   ทราบ   และรู้. . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                              <strong>ได้ขึ้น  สงสัย</strong></p><p>           ได้ยิน   ภิกษุสงสัย    กำหนดไม่ได้ว่าได้ยิน   จำไม่ได้ว่าได้ยิน  หลง</p><p>ลืมว่าได้ยิน   รู้อยู่กล่าวเท็จว่า   ข้าพเจ้าได้ยิน   และทราบ   ด้วยอาการ ๓ อย่าง</p><p>           ด้วยอาการ ๔ อย่าง . . .  ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .  ด้วยอาการ  ๖ อย่าง. . .</p><p>ด้วยอาการ ๗  อย่าง . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 18</p><p>           ...ข้าพเจ้าได้ยิน   และรู้. . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าได้ยิน   และเห็น. . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าได้ยิน   ทราบ   และรู้. . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าได้ยิน   ทราบ   และเห็น. . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าได้ยิน   ทราบ   รู้   และเห็น . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                             <strong>ทราบ - สงสัย</strong> </p><p>           ทราบ  ภิกษุสงสัย  กำหนดไม่ได้ว่าทราบ  จำไม่ได้ว่าทราบ  หลงลืม</p><p>ว่าทราบ    รู้อยู่กล่าวเท็จว่า     ข้าพเจ้าทราบ    และรู้    ด้วยอาการ ๓ อย่าง. .  .</p><p>ด้วยอาการ ๔   อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๕ อย่าง .   .     ด้วยอาการ  ๖  อย่าง . . .</p><p>ด้วยอาการ ๗ อย่าง. . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ... ข้าพเจ้าทราบ   และเห็น . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าทราบ   และได้ยิน . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าทราบ   รู้  และเห็น . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าทราบ   รู้  และได้ยิน .. .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ...ข้าพเจ้าทราบ   รู้   เห็น   และได้ยิน. . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           รู้  ภิกษุสงสัย   กำหนดไม้ได้ว่ารู้     จำไม่ได้ว่ารู้   หลงลืมว่ารู้   รู้อยู่</p><p>กล่าวเท็จว่า  ข้าพเจ้ารู้  และเห็นด้วยอาการ ๓ อย่าง . . .  ด้วยอาการ ๔ อย่าง...</p><p>ด้วยอาการ ๕ อย่าง . . .     ด้วยอาการ ๖ อย่าง . . .     ด้วยอาการ  ๗  อย่าง . . .</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 19</p><p>           . . .ข้าพเจ้ารู้   และได้ยิน. . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           . . .ข้าพเจ้ารู้  และทราบ . . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           . . .ข้าพเจ้ารู้   เห็น   และได้ยิน . . .    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           . . .ข้าพเจ้ารู้  เห็น   และทราบ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           . . .ข้าพเจ้ารู้   เห็น   ได้ยิน   และทราบ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                   <strong>อนาปัตติวาร  </strong>           </p><p>          [๑๘๑]  ภิกษุพูดพลั้ง  ๑  ภิกษุพูดพลาด  ๑  [ชื่อว่าพูดพลั้ง  คือพูด</p><p>เร็วไป  ชื่อว่าพูดพลาด  คือตั้งใจว่าจักพูดคำอื่น  แต่กลับพูดไปอีกอย่าง]   ภิกษุ</p><p>วิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                             <em>มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 20</p><p>                            <strong> ขุททกกัณฑวรรณนา</strong></p><p>                          <strong>ขุททกสิกขาบทเหล่าใด   สงเคราะห์ </strong></p><p><strong>                 ตามวรรคเป็น ๙ วรรค ประดิษฐานอยู่ด้วยดี</strong></p><p><strong>                 แล้ว    บัดนี้    จะมีการพรรณนาสิกขาบท</strong></p><p><strong>                 เหล่านั้น   ดังต่อไปนี้:-</strong> </p><p>                       <strong>ปาจิตตีย์  มุสาวาทวรรคที่   ๑</strong></p><p>                             <strong>มุสาวาทสิขาบทที่ ๑</strong></p><p>           บรรดาวรรค ๙ เหล่านั้น  (บรรดาขุททกสิกิขาบทเหล่านั้น)  พึงทราบ</p><p>วินิจฉัยในสิกขาบทที่ ๑   แห่งมุสาวาทวรรดูก่อน.</p><p>            <strong>[แก้อรรถปฐมบัญญัติเรื่องพระหัตถกะ]</strong></p><p>           คำว่า  <strong>หตฺถโก</strong>  เป็นชื่อของพระเถระนั้น.    บุตรของพวกเจ้าศากยะ</p><p>ชื่อว่าศากยบุตร.  ได้ยินว่า  ในครั้งพุทธกาล  บุรุษแปดหมื่นคน  ได้ออกบวช</p><p>จากศากยตระกูล.    ท่านพระหัตถกะนั้น      เป็นคนใดคนหนึ่ง     บรรดาบุรุษ</p><p>แปดหมื่นคนนั้น.        </p><p>           บทว่า  <strong>วาทกฺขิตฺโต</strong>   มีความว่า   ถูกคำพูดที่ตนกำหนดไว้อย่างนี้ว่า</p><p>เราจักกระทำวาทะ  (ทำการโต้วาทะกัน)  ซัดไป  คือ  ผลักไป  อธิบายว่า  ดันไป</p><p>คือ  ส่งไปสู่สำนักของพวกปรวาที.  อีกอย่างหนึ่ง  ท่านพระหัตถกะนั้น  ถูกจิต </p><p>ของตนซัดไปในวาทะ.     ย่อมปรากฏในสถานที่ซึ่งมีการโต้วาทะกันทุกครั้งไป.</p><p>แม้เพราะเหตุนั้น  ท่านจึงชื่อว่าถูกซัดไปในวาทะ   (เป็นคนพูดสับปลับ). </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 21</p><p>           ข้อว่า    <strong>อวชานิตฺวา   ปฏิชานาติ</strong>    มีความว่า    พระหัตถกะนั้น</p><p>กำหนดโทษบางอย่างในคำพูดของตนได้  ถลากไถลไปว่า  นี้ไม่ใช่คำพูดของเรา</p><p>เมื่อพูดไป  ๆ  สังเกตได้ว่าไม่มีโทษ   แล้วยอมรับว่า  นี้   เป็นคำพูดของเราละ.</p><p>           ข้อว่า <strong>ปฏิชานิตฺวา  อวชานาติ</strong>  มีความว่า  ท่านเมื่อกำหนดอานิสงส์</p><p>ในคำพูดบางอย่างได้   ก็ยอมรับว่า    นี้    เป็นคำพูดของเรา    เมื่อพูดต่อไปอีก</p><p>กำหนดโทษในถ้อยคำนั้นได้  ก็ถลากไถลไปว่า  นี้  ไม่ใช่คำพูดของเรา  ดังนี้.</p><p>           ข้อว่า  <strong>อญฺเญนญฺ  ปฏิจรติ</strong>   มีความว่า   ย่อมกลบเกลื่อน   คือ</p><p>ย่อมปกปิด   ได้แก่   ทับถมเหตุอย่างหนึ่ง  ด้วยเหตุอย่างหนึ่ง  คือ  กล่าวเหตุว่า</p><p>รูปไม่เที่ยง    เพราะเป็นของพึงรู้ได้     แล้วกลับกล่าวเหตุเป็นต้นว่า    เพราะมี</p><p>ความเกิดเป็นธรรมดา.</p><p>          แต่ในกุรุนที   ท่านกล่าวว่า   ย่อมพูดเรื่องอื่นเป็นอันมาก    เพราะเหตุ</p><p>ที่จะปกปิดปฏิญญาและความถลากไถลนั่น.</p><p>           ในคำว่า   <strong>เอตสฺส</strong>     เป็นต้นนั้น    มีอธิบายดังต่อไปนี้ว่า    เธอย่อม</p><p>กล่าวคำเป็นอันมากมีอาทิอย่างนี้ว่า ใครกล่าว ?  กล่าวว่าอย่างไร ?  กล่าวที่ไหน ?</p><p>ดังนี้    เพื่อปกปิดคำปฏิญญาและคำถลากไถลนั้น.</p><p>           ในมหาอรรถกถา   ท่านกล่าวไว้อีกว่า   ถลากไถลแล้วปฏิญาณ    และ</p><p>ปฏิญาณแล้วถลากไถล   นั่นแหละ  ชื่อว่า   กลบเกลื่อนเรื่องอื่นด้วยเรื่องอื่น.</p><p>           สองบทว่า   <strong>สมฺปชานมุสา  ภาสติ</strong>  ได้แก่   กล่าวเท็จทั้งที่รู้อยู่.</p><p>           หลายบทว่า  <strong>สงฺเกต กตฺวา วิสวาเทติ</strong>  มีความว่า  ทำการนัดหมายว่า</p><p>การโต้วาทะ  จงมีในประเทศชื่อโน้น    ในบรรดากาลมีปุเรภัตเป็นต้น   ชื่อโน้น</p><p>ดังนี้   แล้วไปก่อน  หรือหลังจากเวลาที่ตนนัดหมายไว้  แล้วกล่าวว่า  จงดูเอาเถิด</p><p>ผู้เจริญ !   พวกเดียรถีย์   ไม่มาแล้ว   แพ้แล้ว   ดังนี้   หลีกไปเสีย.       </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 22</p><p>           บทว่า  <strong>สมฺปชานมุสาวาเท</strong>  ได้แก่   ในเพราะการพูดเท็จทั้งที่รู้ตัว</p><p>แล้วและกำลังรู้.</p><p>           บทว่า   <strong>วิสวาทนปุเรกฺขารสฺส</strong>   ได้แก่   ผู้พูดทำจิตที่คิดจะพูดให้</p><p>คลาดเคลื่อนไว้เป็นเบื้องหน้า.</p><p>           เจตนายังคำพูดอันนับเนื่องในมิจฉาวาจาให้ตั้งขึ้น ชื่อว่า   <strong>วาจา.</strong></p><p>           ท่านแสดงเสียงอันตั้งขึ้นด้วยเจตนานั้น   ด้วยคำว่า   <strong>คิรา.</strong></p><p>           ทางแห่งถ้อยคำ  ชื่อว่า  <strong>พยบถ.</strong>   ก็วาจานั่นแล   ท่านเรียกว่า  พยบถ</p><p>เพราะเป็นแนวทางแม้ของชนเหล่าอื่น   ผู้ถึงทิฏฐานุคติ.</p><p>           การเปล่งวาจาที่มีความเข้าใจกันว่าคำพูด    ชื่อว่า    <strong>วจีเภท.</strong>    วาจามี</p><p>ชนิดต่าง ๆ กันนั่นเอง   ท่านเรียกอย่างนี้   (ว่าวจีเภท).</p><p>           วจีวิญญัตติ  ชื่อว่า <strong>วิญญัตติที่เป็นไปทางวาจา.</strong>  ด้วยอาการอย่างนั้น</p><p>ผู้ศึกษาพึงทราบว่า   ด้วยบทแรก   ท่านพระอุบาลีกล่าวเพียงเจตนาล้วน,   ด้วย</p><p>๓   บทท่ามกลาง  กล่าวเจตนาที่ประกอบด้วยเสียงซึ่งตั้งขึ้นด้วยเจตนานั้น.   ด้วย</p><p>บทเดียวสุดท้าย  กล่าวเจตนาที่ประกอบด้วยวิญญัตติ.</p><p>           โวหาร  (คำพูด)  ของเหล่าชนผู้ไม่ใช่พระอริยเจ้า  คือเหล่าพาลปุถุชน</p><p>ชื่อว่า  <strong>อนริยโวหาร.</strong></p><p>           พระอุบาลีเถระ.   ครั้นแสดงสัมปชานมุสาวาทอย่างนี้แล้ว   บัดนี้    เมื่อ</p><p>จะแสดงลักษณะแห่งอนริยโวหาร   ที่นับเป็นสัมปชานมุสาวาท    ซึ่งกล่าวไว้ใน</p><p>ที่สุด  จึงกล่าวคำมีอาทิว่า  <strong>อทิฏฺ  นาม</strong>   ดังนี้.</p><p>                     <strong>[อรรถาธิบายอนริยโวหาร  ๘  อย่าง]</strong></p><p>           ในคำว่า    <strong>อทิฏฺ</strong>    เป็นต้นนั้น    บัณฑิตพึงทราบอรรถโดยนัยนี้ว่า</p><p>ถ้อยคำ  หรือ  เจตนาเป็นเหตุยังถ้อยคำนั้นให้ตั้งขึ้น   ของภิกษุผู้กล่าวเรื่องที่ตน</p><p>ไม่เห็นอย่างนี้ว่า   ข้าพเจ้าเห็น   ชื่อว่า   อนริยโวหารอย่างหนึ่ง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 23</p><p>           อีกนัยหนึ่ง   บัณฑิตพึงทราบสันนิษฐาน  ในคำว่า  <strong>อทิฏฺ  ทิฏฺ</strong></p><p><strong>เม</strong>    เป็นต้นนี้ว่า   อารมณ์ที่ตนไม่ได้รับด้วยอำนาจแห่งจักษุชื่อว่า   ไม่เห็น,</p><p>ที่ไม่ได้รับด้วยอำนาจแห่งโสตะ  ชื่อว่า  ไม่ได้ยิน,   ที่ไม่ได้รับ   ทำให้ดุจเนื่อง</p><p>เป็นอันเดียวกันกับอินทรีย์  ๓  ด้วยอำนาจแห่งฆานินทรีย์เป็นต้น     ชื่อว่า</p><p>ไม่ทราบ,  ที่วิญญาณล้วน ๆ อย่างเดียว  นอกจากอินทรีย์ ๕ ไม่ได้รับ  ชื่อว่า</p><p>ไม่รู้.</p><p>           แต่ในพระบาลี    พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเทศนาโดยนัยอันปรากฏชัด</p><p>ทีเดียวอย่างนี้ว่า   ที่ชื่อว่า   ไม่เห็น   คือ  ไม่เห็นด้วยตา   ฉะนี้แล.</p><p>           ก็บรรดาอารมณ์ที่ได้เห็นเป็นต้น    ที่ตนเองก็ดี  คนอื่นก็ดี   เห็นแล้ว</p><p>ชื่อว่า  ทิฏฐะทั้งนั้น.  อารมณ์ที่ชื่อว่า   สุตะ  มุตะ   และวิญญาตะก็อย่างนี้   นี้</p><p>เป็นบรรยายหนึ่ง.  ส่วนอีกบรรยายหนึ่ง  อารมณ์ใดที่ตนเห็นเอง   อารมณ์นั้น</p><p>จัดเป็นทิฎฐะแท้.   ในสุตะเป็นต้น   ก็มีนัยอย่างนั้น.   ก็อารมณ์ใดที่คนอื่นเห็น</p><p>อารมณ์นั้น     ย่อมตั้งอยู่ในฐานะแห่งอารมณ์ที่ตนได้ยิน.     แม้อารมณ์มีสุตะ</p><p>เป็นต้น    ก็มีนัยอย่างนี้.</p><p>           บัดนี้  พระอุบาลีเถระ   เมื่อจะยกอาบัติขึ้นแสดงด้วยอำนาจแห่งอนริย-</p><p>โวหารเหล่านั้น    จึงกล่าวคำว่า   <strong>ตีหากาเรหิ</strong>    เป็นต้น .    บัณฑิตพึงทราบ-</p><p>เนื้อความแห่งคำว่า   <strong>ตีหากาเรหิ</strong>   เป็นต้นนั้น     โดยนัยดังที่ข้าพเจ้ากล่าวแล้ว</p><p>ในวรรณนาบาลีจตุตถปาราชิก  มีอาทิอย่างนี้ว่า  ภิกษุกล่าวสัมปชานมุสาวาทว่า</p><p>ข้าพเจ้าบรรลุปฐมฌาน   ต้องอาบัติปาราชิกโดยอาการ ๓  ดังนี้นั่นแล.   จริงอยู่</p><p>ในบาลีจตุตถปาราชิกนั้น    ท่านกล่าวไว้เพียงคำว่า  <strong>ปม  ฌาน  สมาปชฺชึ.</strong>  </p><p>ข้าพเจ้าบรรลุปฐมฌานแล้ว   อย่างเดียว,   ในสิกขาบทนี้   กล่าวไว้ว่า   <strong>อทิฏฺ</strong></p><p><strong>ทิฏฺ   เม</strong>   ไม่เห็นพูดว่า   ข้าพเจ้าเห็น   ดังนี้.   และในบาลีจตุตถปาราชิกนั้น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 24</p><p>กล่าวไว้ว่า   <strong>อาปตฺติ   ปาราชิกสฺส</strong>    (ต้องอาบัติปาราชิก)    ในสิกขาบทนี้</p><p>กล่าวว่า  <strong>อาปตฺตฺ  ปาจิตฺติยสฺส</strong>  (ต้องอาบัติปาจิตตีย์)   ดังนี้.  มีความแปลก</p><p>กันเพียงในวัตถุและอาบัติอย่างนี้.   คำที่เหลือมีลักษณะอย่างเดียวกันแท้แล.</p><p>แม้คำเป็นต้นว่า  <strong>ตีหากาเรหิ  ทิฏฺเ   เวมติโก</strong>   ก็พึงทราบเนื้อความโดยนัย</p><p>ดังกล่าวแล้ว   ในวรรณนาบาลีทุฏฐโทสสิกขาบทเป็นต้น  อย่างนี้ว่า  <strong>ทิฏฺสฺส</strong></p><p><strong>โหติ ปาราชิก ธมฺม อชฺฌาปชฺชนฺโน  ทิฏฺเ  เวนติโก</strong>  (ภิกษุผู้โจทก์</p><p>นั้นได้เห็นภิกษุผู้ต้องปาราชิกธรรม   มีความสงสัยในสิ่งที่ได้เห็น)  ดังนี้นั่น  แล.</p><p>ก็ในสิกขาบทนี้   เพียงแต่คำบาลีเท่านั้น  แปลกกัน  (จากบาลีจตุตถปาราชิก) .</p><p>ส่วนในเนื้อความพร้อมทั้งเถรวาท  ไม่มีการแตกต่างอะไรกันเลย.</p><p>            สองบทว่า   <strong>สหสา  ภณติ</strong>  ความว่า   ภิกษุไม่ได้ไตร่ตรอง   หรือ</p><p>ไม่ได้ใคร่ครวญ   พูดโดยเร็วถึงสิ่งที่ไม่เห็นว่า   ข้าพเจ้าเห็น.               </p><p>           คำว่า  <strong>อญฺ  ภณิสฺสามีติ  อญฺณ  ภณติ</strong>  ความว่า  เมื่อตนควร</p><p>จะกล่าวคำว่า   <strong>จีวร</strong>  (จีวร)   ไพล่กล่าวว่า   <strong>จีร</strong>   (นาน)   ดังนี้เป็นต้น    เพราะ</p><p>ความเป็นผู้อ่อนความคิด เพราะเป็นผู้เซอะ เพราะความพลาดพลั้ง.  แต่ภิกษุใด</p><p>ผู้อันสามเณรเรียนถามว่า    ท่านขอรับ  !  เห็นอุปัชฌาย์ของกระผมบ้างไหม  </p><p>ดังนี้ กระทำการล้อเลียน  กล่าวว่า  อุปัชฌาย์ของเธอจักเทียมเกวียนบรรทุกฟืน</p><p>ไปแล้วกระมัง  หรือว่า  เมื่อสามเณรได้ยินเสียงสุนัขจิ้งจอกแล้ว  ถามว่า  นี้เสียง</p><p>สัตว์อะไร    ขอรับ !  กล่าวว่า    นี้เสียงของพวกคนผู้ช่วยกันยกล้อที่ติดหล่ม</p><p>ของมารดาเธอ   ผู้กำลังไปด้วยยาน   ดังนี้  อย่างนั้นกล่าวคำอื่นไม่ใช่เพราะเล่น</p><p>ไม่ใช่เพราะพลั้ง,   ภิกษุนั่น    ย่อมต้องอาบัติแท้.   ยังมีถ้อยคำอย่างหนึ่ง   ชื่อว่า</p><p>ปูรณกถา  คือ  ภิกษุรูปหนึ่ง  ได้น้ำมันเล็กน้อยในบ้าน   แล้วกลับมาสู่วิหาร</p><p>พูดกะสามเณรว่า   เธอไปไหนเสีย   วันนี้   บ้านมีแต่น้ำมัน อย่างเดียว  ดังนี้   ก็ดี </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 25</p><p>ได้ชิ้นขนมที่เขาวางไว้ในกระเช้า   และพูดกะสามเณรว่า    วันนี้     คนทั้งหลาย</p><p>ในบ้าน  เอากระเช้าหลายใบใส่ขนมไป  ดังนี้ก็ดี  นี้จัดเป็นมุสาวาทเหมือนกัน.</p><p>คำที่เหลือตื้นทั้งนั้นแล.                                          </p><p>           สิกขาบทนี้มีสมุฏฐาน  ๓  เกิดขึ้น   ทางกายกับจิต  ๑  ทางวาจากับจิต ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑ เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ  โลกวัชชะ  กายกรรม</p><p>วจีกรรม   อกุศลจิตมีเวทนา ๓   ดังนี้แล.                 </p><p>                                   <em>มุสาวาทสิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 26</p><p>                       <strong>มุสาวาทวรรค   สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>                         <strong> เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong> </p><p>           [๑๘๒]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ -</p><p>เชตวัน     อารามของอานาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี    ครั้งนั้น</p><p>พระฉัพพัคคีย์ทะเลาะกับพวก  ภิกษุผู้มีศีลเป็นที่รัก   กล่าวเสียดแทงพวกภิกษุผู้มี</p><p>ศีลเป็นที่รัก   คือด่าว่า   สบประมาท   กระทบกำเนิดบ้าง   ชื่อบ้าง   วงศ์ตระกูล</p><p>บ้าง   การงานบ้าง   ศิลปบ้าง   โรคบ้าง   รูปพรรณบ้าง   กิเลสบ้าง   อาบัติบ้าง</p><p>คำด่าที่ทรามบ้าง .</p><p>           บรรดาภิกษุผู้มักน้อย  สันโดษ  มีความละอาย   มีความรังเกียจ  ผู้ใคร่</p><p>ต่อสิกขา  ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน   โพนทะนาว่า  ไฉน  พระฉัพพัคคีย์  ทะเลาะ</p><p>กับภิกษุผู้มีศีลเป็นที่รัก  จึงได้กล่าวเสียดแทงพวกภิกษุผู้มีศีลเป็นที่รัก  คือด่าว่า</p><p>สบประมาท  กระทบกำเนิดบ้าง  ชื่อบ้าง  วงศ์ตระกูลบ้าง  การงานบ้าง  ศิลปบ้าง</p><p>โรคบ้าง   รูปพรรณบ้าง    กิเลสบ้าง    อาบัติบ้าง    คำด่าที่ทรามบ้างเล่า    แล้ว</p><p>กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                       <strong>ประชุมสงฆ์ทรงสอบถาม</strong></p><p>           ลำดับนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์ในเพราะเหตุ</p><p>เป็นเค้ามูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    แล้วทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า</p><p>จริงหรือภิกษุทั้งหลาย      ข่าวว่าพวกเธอทะเลาะกับพวกภิกษุผู้มีศีลเป็นที่รัก</p><p>กล่าวเสียดแทงพวกภิกษุผู้มีศีลเป็นที่รัก  คือคำว่า  สบประมาท  กระทบกำเนิด </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 27</p><p>บ้าง   ชื่อบ้าง   วงศ์ตระกูลบ้าง   การงานบ้าง  ศิลปบ้าง  โรคบ้าง  รูปพรรณบ้าง</p><p>กิเลสบ้าง   อาบัติบ้าง   คำด่าที่ทรามบ้าง.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                                <strong>ทรงติเตียน</strong></p><p>           พระผู้มีพร ะภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ทะเลาะกับพวกภิกษุผู้มีศีลเป็นที่รัก   กล่าวเสียดแทงพวกภิกษุผู้มี</p><p>ศีลเป็นที่รัก  คือด่าว่า  สบประมาท  กระทบกำเนิดบ้าง  ชื่อบ้าง  วงศ์ตระกูลบ้าง</p><p>การงานบ้าง   ศิลปบ้าง  โรคบ้าง   รูปพรรณบ้าง   กิเลสบ้าง   อาบัติบ้าง  คำด่า</p><p>ที่ทรามบ้าง  การกระทำของพวกเธอนั่น ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชน</p><p>ที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . ครั้นแล้ว</p><p>ทรงกระทำธรรมีกถารับส่งกะภิกษุทั้งหลายดังต่อไปนี้.</p><p>                            <strong> เรื่องโคนันทิวิสาล</strong></p><p>           [๑๘๓]   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    เรื่องเคยมีมาแล้ว    พราหมณ์คนหนึ่ง</p><p>ในเมื่องตักกศิลา   มีโคถึกตัวหนึ่งชื่อนันทิวิสาล    ครั้งนั้นโคถึกชื่อนันทิวิสาล</p><p>ได้กล่าวคำนี้กะพราหมณ์นั้นว่า  ข้าแต่ท่านพราหมณ์  ท่านจงไปพนันกับเศรษฐี</p><p>ด้วยทรัพย์  ๑,๐๐๐  กษาปณ์ว่า    โคถึกของข้าพเจ้าจักลากเกวียน  ๑๐๐ เล่มที่ผูก</p><p>เนื่องกันไปได้.</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     จึงพราหมณ์นั้นได้ทำการพนันกับเศรษฐีด้วย</p><p>ทรัพย์ ๑,๐๐๐  กษาปณ์ว่า   โคถึกของข้าพเจ้าจักลากเกวียน  ๑,๐๐๐  เล่มที่ผูกเนื่อง</p><p>กันไปได้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 28</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ครั้นแล้วพราหมณ์นั้นได้ผูกเกวียน ๑,๐๐๐  เล่มให้</p><p>เนื่องกัน  เทียมโคถึกนันทิวิสาลเสร็จแล้ว  ได้กล่าวคำนี้ว่า จงฉุดไป  เจ้าโคโกง</p><p>จงลากไป   เจ้าโคโกง. </p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ครั้งนั้น โคถึกนันทิวิสาลได้ยืนอยู่ในที่เดิมนั่นเอง.</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ครั้นนั้นแล   พราหมณ์นั้นแพ้พนัน   เสียทรัพย์</p><p>๑,๐๐๐  กษาปณ์แล้วได้ซบเซา.</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ต่อมา   โคถึกนันทิวิสาลได้ถามพราหมณ์นั้นว่า</p><p>ข้าแต่ท่านพราหมณ์   เหตุไรท่านจึงซบเซา.</p><p>           พ.   ก็เพราะเจ้าทำให้เราต้องแพ้   เสียทรัพย์ไป ๑,๐๐๐ กษาปณ์   นั่น</p><p>ละซิ   เจ้าตัวดี.</p><p>           น.   ข้าแต่ท่านพราหมณ์ ก็ท่านมาเรียกข้าพเจ้าผู้ไม่โกง  ด้วยถ้อยคำว่า</p><p>โกงทำไมเล่า  ขอท่านจงไปอีกครั้งหนึ่ง   จงพนันกับเศรษฐีด้วยทรัพย์  ๒,๐๐๐</p><p>กษาปณ์ว่า     โคถึกของข้าพเจ้า     จักลากเกวียน  ๑๐๐  เล่มที่ผูกเนื่องกันไปได้</p><p>แต่อย่าเรียกข้าพเจ้าผู้ไม่โกง   ด้วยถ้อยคำว่าโกง.                    </p><p>          ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ทันใดนั้นแล    พราหมณ์นั้นได้พนันกับเศรษฐี</p><p>ด้วยทรัพย์ ๒,๐๐๐ กษาปณ์ว่า   โคถึกของข้าพเจ้าจักลากเกวียน  ๑๐๐  เล่มที่ผูก</p><p>เนื่องกันไปได้     ครั้นแล้วได้ผูกเกวียน   ๑๐๐   เล่มให้เนื่องกัน     เทียมโคถึก</p><p>นันทิวิสาลแล้ว  ได้กล่าวคำนี้ว่า   เชิญฉุดไปเถิด   พ่อรูปงาม   เชิญลากไปเถิด</p><p>พ่อรูปงาม.                                                   </p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ครั้งนั้นแล   โคถึกนันทิวิสาลได้ลากเกวียน ๑๐๐</p><p>เล่ม   ซึ่งผูกเนื่องกันไปได้แล้ว. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 29</p><p>                           <strong>[๑๘๔]   บุคคลควรกล่าวแต่ถ้อยคำ</strong></p><p><strong>                 เป็นที่จำเริญใจ     ไม่ควรกล่าวถ้อยคำอันไม่</strong></p><p><strong>                 เป็นที่จำเริญใจ   ในกาลไหน ๆ  เพราะเมื่อ</strong></p><p><strong>                 พราหมณ์กล่าวถ้อยคำเป็นที่จำเริญใจ  โคถึก</strong></p><p><strong>                 นันทิวิสาลได้ลากเกวียนหนักไป  ยังพราหมณ์</strong></p><p><strong>                 นั้นให้ได้ทรัพย์  และได้ดีใจเพราะพราหมณ์</strong></p><p><strong>                 ได้ทรัพย์โดยการกระทำของตนนั้นแล.</strong></p><p>           [๑๘๕]  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   แม้ครั้งนั้น   คำด่า   คำสบประมาทก็</p><p>มิได้เป็นที่พอใจของเรา  ไฉน   ในบัดนี้    คำด่า   คำสบประมาท   จักเป็นที่</p><p>พอใจเล่า   การกระทำของพวกเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชน</p><p>ที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้น แสดงอย่างนี้ว่า</p><p>ดังนี้:-</p><p>                                    <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๕๑.๒.  เป็นปาจิตตีย์   ในเพราะโอมสวาท.</p><p>                              <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๑๘๖]   ที่ชื่อว่า   โอมสวาท    ได้แก่คำพูดเสียดแทงให้เจ็บใจด้วย</p><p>อาการ  ๑๐ อย่าง  คือ  ชาติ  ๑   ชื่อ  ๑  โคตร ๑   การงาน ๑   ศิลป ๑   โรค ๑ </p><p>รูปพรรณ ๑   กิเลส ๑  อาบัติ ๑  คำด่า  ๑. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 30</p><p>                                         <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>           [๑๘๗]  ที่ชื่อว่า  <strong>ชาติ</strong>  ได้แก่ชาติ ๒ คือ  ชาติทราม  ๑  ชาติอุกฤษฏ์ ๑</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ชาติทราม</strong>   ได้แก่ชาติคนจัณฑาล   ชาติคนจักสาน   ชาติ</p><p>พราน  ชาติคนช่างหนัง  ชาติคนเทดอกไม้  นี้ชื่อว่าชาติทราม.</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>ชาติอุกฤษฏ์</strong>  ได้แก่ชาติกษัตริย์   ชาติพราหมณ์   นี้ชื่อว่า</p><p>ชาติอุกฤษฎ์.</p><p>           [๑๘๘]   ที่ชื่อว่า  ชื่อ  ได้แก่ชื่อ  ๒ คือ  ชื่อทราม  ๑  ชื่ออุกฤษฎ์ ๑.</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>ชื่อทราม</strong>  ได้แก่  ชื่ออวกัณณกะ   ชวกัณณกะ   ธนิฏฐะ</p><p>สวิฎฐกะ   กุลวัฑฒกะ   ก็หรือชื่อที่เขาเย้ยหยัน   เหยียดหยาม  เกลียดชัง  ดูหมิ่น</p><p>ไม่นับถือกันในชนบทนั้น  ๆ  นี้ชื่อว่าชื่อทราม                             </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ชื่ออุกฤษฏ์</strong>  ได้แก่ชื่อที่เกี่ยวเนื่องด้วยพุทธะ  ธัมมะ สังฆะ</p><p>ก็หรือชื่อที่เขาไม่เย้ยหยัน  ไม่เหยียดหยาม  ไม่เกลียดชัง  ไม่ดูหมิ่น  นับถือกัน</p><p>ในชนบทนั้น ๆ  นี้ชื่อว่าชื่ออุกฤษฏ์.</p><p>           [๑๘๙]   ที่ชื่อว่า  <strong>โคตร</strong>  ได้แก่วงศ์ตระกูล   มี  ๒  คือ  วงศ์ตระกูล</p><p>ทราม ๑  วงศ์ตระกูลอุกฤษฏ์ ๑.</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>วงศ์ตระกูลทราม</strong>   ได้แก่วงศ์ตระกูลภารทวาชะ   ก็หรือ</p><p>วงศ์ตระกูล  ที่เขาเย้ยหยัน   เหยียดหยาม   เกลียดชัง   ดูหมิ่น   ไม่นับถือกันใน</p><p>ชนบทนั้น  ๆ  นี้ชื่อว่าวงศ์ตระกูลทราม.</p><p>           ที่ชื่อว่า  วงศ์ตระกูลอุกฤษฏ์  ได้แก่วงศ์ตระกูลโคตมะ  วงศ์ตระกูล</p><p>โมคคัลลานะ  วงศ์ตระกูลกัจจายนะ  วงศ์ตระกูลวาเสฏฐะ  ก็หรือวงศ์ตระกูลที่</p><p>เขาไม่เย้ยหยัน  ไม่เหยียดหยาม  ไม่เกลียดชัง  ไม่ดูหมิ่น  นับถือกันในชนบท</p><p>นั้น   ๆ  นี้ชื่อว่าวงศ์ตระกูลอุกฤษฏ์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 31</p><p>           [๑๙๐]   ที่ชื่อว่า   <strong>การงาน</strong>  ได้แก่งานที่ทำ    มี ๒ คือ    งานทราม  ๑</p><p>งานอุกฤษฎ์ ๑.</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>งานทราม</strong>   ได้แก่งานช่างไม้   งานเทดอกไม้   ก็หรืองานที่</p><p>เขาเย้ยหยัน   เหยียดหยาม   เกลียดชัง  ดูหมิ่น   ไม่นับถือกันในชนบทนั้น ๆ</p><p>นี้ชื่อว่างานทราม.</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>งานอุกฤษฏ์</strong>   ได้แก่งานทำนา    งานค้าขาย    งานเลี้ยงโค</p><p>ก็หรืองานที่เขาไม่เย้ยหยัน  ไม่เหยียดหยาม ไม่เกลียดชัง ไม่ดูหมิ่น นับถือกัน</p><p>ในชนบทนั้น ๆ  นี้ชื่อว่างานอุกฤษฎ์.</p><p>           [๑๙๑]   ที่ชื่อว่า    <strong>ศิลป</strong>   ได้แก่วิชาการช่าง    มี ๒ คือ    วิชาการ</p><p>ช่างทราม ๑   วิชาการช่างอุกฤษฏ์ ๑.</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>วิชาการช่างทราม</strong>  ได้แก่   วิชาการช่างจักสาน    วิชาการ</p><p>ช่างหม้อ   วิชาการช่างหูก  วิชาการช่างหนัง  วิชาการช่างกัลบก  ก็หรือวิชาการ</p><p>ช่างที่เขาเย้ยหยัน    เหยียดหยาม   เกลียดชัง   ดูหมิ่น   ไม่นับถือกันในชนบท</p><p>นั้น  ๆ  นี้ชื่อว่าวิชาการช่างทราม.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>วิชาการช่างอุกฤษฏ์</strong>  ได้แก่วิชาการช่างนับ   วิชาการช่าง</p><p>คำนวณ วิชาการช่างเขียน  ก็หรือวิชาการช่างที่เขาไม่เย้ยหยัน   ไม่เหยียดหยาม</p><p>ไม่เกลียดชัง ไม่ดูหมิ่น  นับถือกันในชนบทนั้น ๆ นี้ชื่อว่าวิชาการช่างอุกฤษฏ์.</p><p>           [๑๙๒]   <strong>โรค</strong>   แม้ทั้งปวง    ชื่อว่าทราม    แต่โรคเบาหวาน    ชื่อว่า</p><p>โรคอุกฤษฏ์.</p><p>           [๑๙๓]  ที่ชื่อว่า  <strong>รูปพรรณ</strong>  ได้แก่รูปพรรณมี ๒ คือ    รูปพรรณ</p><p>ทราม ๑  รูปพรรณอุกฤษฏ์ ๑. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 32</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>รูปพรรณทราม</strong>  คือ   สูงเกินไป   ต่ำเกินไป   ดำเกินไป</p><p>ขาวเกินไป  นี้ชื่อว่ารูปพรรณทราม.                                             </p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>รูปพรรณอุกฤษฏ์</strong>    คือไม่สูงนัก    ไม่ต่ำนัก    ไม่ดำนัก</p><p>ไม่ขาวนัก  นี้ชื่อว่ารูปพรรณอุกฤษฎ์.</p><p>           [๑๙๔]   <strong>กิเลส</strong>   แม้ทั้งปวง   ชื่อว่าทราม.</p><p>           [๑๙๕]   <strong>อาบัติ</strong>  แม้ทั้งปวง  ชื่อว่าทราม  แต่โสตาบัติ  สมาบัติ  ชื่อว่า</p><p>อาบัติอุกฤษฎ์.</p><p>           [๑๙๖]   ที่ชื่อว่า   <strong>คำด่า</strong>  ได้แก่คำด่า  มี ๒ คือ  คำด่าทราม ๑  คำด่า</p><p>อุกฤษฏ์ ๑.</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>คำด่าทราม</strong>   ได้แก่คำด่าว่า   เป็นอูฐ   เป็นแพะ    เป็นโค</p><p>เป็นลา   เป็นสัตว์ดิรัจฉาน     เป็นสัตว์นรก   สุคติของท่านไม่มี   ท่านต้องหวัง</p><p>ได้แต่ทุคติ   คำด่าที่เกี่ยวด้วย  ยะอักษร   ภะอักษร   หรือนิมิตของชายและนิมิต</p><p>ของหญิง  นี้ชื่อว่าคำด่าทราม.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>คำด่าอุกฤษฏ์</strong>  ได้แก่  คำคำว่า  เป็นบัณฑิต  เป็นคนฉลาด</p><p>เป็นนักปราชญ์   เป็นพหูสูต    เป็นธรรมกถึก   ทุคติของท่านไม่มี   ท่านต้อง</p><p>หวังได้แต่สุคติ   นี้ชื่อว่าคำด่าอุกฤษฏ์.</p><p>                              <strong> อุปสัมบันด่าอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>                           พูดกดกระทบชาติ</strong></p><p>           [๑๙๗]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอุปสัมบันมีชาติทราม    ด้วยกล่าวกระทบชาติ</p><p>ทราม  คือ  พูดกะอุปสัมบันชาติคนจัณฑาล...ชาติคนจักสาน...ชาติพราน</p><p>...ชาติคนช่างหนัง...ชาติคนเทดอกไม้  ว่าเป็นชาติคนจัณฑาล  ว่าเป็นชาติ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 33</p><p>คนจักสาน  ว่าเป็นชาติพราน    ว่าเป็นชาติคนช่างหนัง  ว่าเป็นชาติคนเทดอกไม้</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                  <strong>พูดกดให้เลวกระทบชาติ</strong></p><p>           [๑๙๘]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันกำเนิดอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบชาติ</p><p>ทราม   คือ  พูดกะอุปสัมบันกำเนิดกษัตริย์ . . .   กำเนิดพราหมณ์   ว่าเป็นชาติ</p><p>คนจัณฑาล   ว่าเป็นชาติคนจักสาน  ว่าเป็นชาติพราน   ว่าเป็นชาติคนช่างหนัง</p><p>ว่าเป็นชาติคนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                 <strong>พูดประชดกระทบชาติ</strong></p><p>           [๑๙๙]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันกำเนิดทราม   ด้วยกล่าวกระทบชาติ</p><p>อุกฤษฎ์ คือ พูดกะอุปสัมบันกำเนิดคนจัณฑาล . . .กำเนิดคนจักสาน. . .กำเนิด</p><p>พราน. . .กำเนิดคนช่างหนัง. . .กำเนิดคนเทดอกไม้   ว่าเป็นชาติกษัตริย์  ว่า</p><p>เป็นชาติพราหมณ์   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                              <strong>พูดยกยอกระทบชาติ</strong></p><p>           [๒๐๐]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันกำเนิดอุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบชาติ</p><p>อุกฤษฏ์   คือ   พูดกะอุปสัมบันกำเนิดกษัตริย์. . .  กำเนิดพราหมณ์  ว่าเป็นชาติ</p><p>กษัตริย์  ว่าเป็นชาติพราหมณ์  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 34</p><p>                         <strong>อุปสันบันด่าอุปสัมบัน  </strong></p><p><strong>                          พูดกดกระทบชื่อ </strong></p><p>           [๒๐๑]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอุปสัมบันมีชื่อทรามด้วยกล่าวกระทบชื่อทราม</p><p>คือ  พูดกะอุปสัมบันชื่ออวกัณณกะ ... ชื่อชวกัณณกะ...  ชื่อธนิฏฐกะ.. .</p><p>ชื่อสวิฏฐกะ...  ชื่อกุลวัฑฒกะ   ว่าท่านอวกัณณกะ   ว่าท่านชวกัณณกะ   ว่า</p><p>ท่านธนิฏฐกะ   ว่าท่านสวิฎฐกะ   ว่าท่านกุลวัฑฒกะ   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                           <strong>พูดกดให้เลวกระทบชื่อ</strong></p><p>           [๒๐๒]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันมีชื่ออุกฤษฏ์ด้วยกล่าวกระทบชื่อทราม</p><p>คือ  พูดกะอุปสัมบันชื่อพุทธรักขิต ...  ชื่อธัมมรักขิต...  ชื่อสังฆรักขิต  ว่า</p><p>ท่านอวกัณณกะ   ว่าท่านชวกัณณกะ   ว่าท่านธนิฏฐกะ   ว่าท่านสวิฏฐกะ   ว่า</p><p>ท่านกุลวัฑฒกะ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.       </p><p>                              <strong>พูดประชดกระทบชื่อ</strong></p><p>           [๒๐๓]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันมีชื่อทรามด้วยกล่าวกระทบชื่ออุกฤษฎ์</p><p>คือ  พูดกะอุปสัมบันชื่ออวกัณณกะ...   ชื่อชวกัณณกะ...  ชื่อธนิฏฐกะ. . .</p><p>ชื่อสวิฎฐกะ... ชื่อกุลวัฑฒกะ  ว่าท่านพุทธรักขิต ว่าท่านธัมมรักขิต  ว่าท่าน</p><p>สังฆรักขิต  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 35</p><p>                                   <strong>พูดยกยอกระทบชื่อ</strong></p><p>           [๒๐๔]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอุปสันบันมีชื่ออุกฤษฏ์    ด้วยกล่าวกระทบชื่อ</p><p>อุกฤษฎ์  คือพูด กะอุปสัมบันชื่อพุทธรักขิต . . .   ชื่อธัมมรักขิต . . .  สังฆรักขิต</p><p>ว่าท่านพุทธรักขิต   ว่าท่านธัมมรักขิต  ว่าท่านสังฆรักขิต   ดังนี้เป็นต้น   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.  </p><p>                                 <strong> อุปสัมบันด่าอุปสัมบัน </strong></p><p><strong>                             พูดกดกระทบโคตร</strong></p><p>           [๒๐๕]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอุปสัมบันมีโคตรทรามด้วยกล่าวกระทบโคตร</p><p>ทราม  คือพูดกะอุปสัมบันโกสิยโคตร. . .  ภารทวาชโคตร  ว่าท่านโกสิยโคตร</p><p>ว่าท่านภารทวาชโคตร  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                              <strong>พูดกดให้เลวกระทบโคตร</strong></p><p>           [๒๐๖]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันมีโคตรอุกฤษฎ์ด้วยกล่าวกระทบโคตร</p><p>ทราม  คือ  พูดกะอุปสันบันโคตมโคตร.. .  โมคคัลลานโคตร . . .  กัจจายน- </p><p>โคตร . . .   วาเสฏฐโคตร   ว่าท่านโกสิยโคตร   ว่าท่านภารทวาชโคตร   ดังนี้ </p><p>เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                               <strong>พูดประชดกระทบโคตร</strong></p><p>           [๒๐๗]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     พูดกะอุปสัมบันมีโคตรทรามด้วยกล่าวกระทบโคตร </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 36</p><p>อุกฤกษฏ์  คือ   พูดกะอุปสัมบันโกสิยโคตร. . .ภารทวาชโคตร  ว่าท่านโคตม-</p><p>โคตร  ว่าท่านโมคคัลลานโคตร   ว่าท่านกัจจายนโคตร   ว่าท่านวาเสฏฐโคตร</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                             <strong>พูดยกยอกระทบโคตร</strong> </p><p>           [๒๐๘]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันมีโคตรอุกฤษฎ์ด้วยกล่าวกระทบโคตร</p><p>อุกฤษฏ์ คือ  พูดกะอุปสัมบันโคตมโคตร . . .  โมคคัลลานโคตร. . .  กัจจายน-</p><p>โคตร . . .  วาเสฏฐโคตร  ว่าท่านโคตมโคตร  ว่าท่านโมคคัลลานโคตร   ว่าท่าน</p><p>กัจจายนโคตร   ว่าท่านวาเสฏฐโคตร   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.                                                                   </p><p>                               <strong>อุปสัมบันด่าอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>                            พูดกระทบการงาน</strong></p><p>           [๒๐๙]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอุปสัมบันมีการงานทราม     ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>การงานทราม  คือ  พูดกะอุปสัมบันเป็นช่างไม้. . .  เป็นคนเทดอกไม้  ว่าท่าน</p><p>ทำงานช่างไม้     ว่าท่านทำงานเทดอกไม้    ดังนี้เป็นต้น      ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                           <strong>พูดกดให้เลวกระทบการงาน</strong></p><p>           [๒๑๐]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันมีการงานอุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 37</p><p>การงานทราม   คือพูดกะอุปสัมบันเป็นชาวนา . . . เป็นพ่อค้า . . . เป็นคนเลี้ยงโค</p><p>ว่าท่านทำงานช่างไม้  ว่าท่านทำงานเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ คำพูด.                                                               </p><p>                                    <strong>พูดประชดกระทบการงาน</strong> </p><p>           [๒๑๑]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอุปสัมบันมีการงานทราม    ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>การงานอุกฤษฏ์  คือ  พูดกะอุปสัมบันเป็นช่างไม้ . . .   เป็นคนเทดอกไม้   ว่า</p><p>ท่านทำงานไถนา    ว่าท่านทำงานค้าขาย    ว่าท่านทำงานเลี้ยงโค    ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                     <strong>พูดยกยอกระทบการงาน</strong></p><p>           [๒๑๒]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันมีการงานอุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>การงานอุกฤษฏ์   คือ  พูดกะอุปสัมบันเป็นชาวนา. . .  เป็นพ่อค้า ...  เป็นคน</p><p>เลี้ยงโค     ว่าท่านทำงานไถนา     ว่าท่านทำงานค้าขาย     ว่าท่านทำงานเลี้ยงโค</p><p>ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                      <strong> อุปสัมบันด่าอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>                                   พูดกระทบศิลป</strong></p><p>           [๒๑๓]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันมีวิชาการช่างทราม  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>วิชาการช่างทราม   คือ   พูดกะอุปสัมบันมีวิชาการช่างจักสาน . . . มีวิชาการช่าง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 38</p><p>หม้อ . . . มีวิชาการช่างหูก . . . มีวิชาการช่างหนัง . . . มีวิชาการช่างกัลบก    ว่า</p><p>ท่านมีวิชาการช่างจักสาน   ว่าท่านมีวิชาการช่างหม้อ   ว่าท่านมีวิชาการช่างหูก</p><p>ว่าท่านมีวิชาการช่างหนัง   ว่าท่านมีวิชาการช่างกัลบก  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                               <strong>พูดกดให้เลวกระทบศิลป</strong></p><p>           [๒๑๔]   อุปสัมบันปรารถจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันมีวิชาการช่างอุกฤษฎ์ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>วิชาการช่างทราม คือ พูดกะอุปสัมบันวิชาการช่างนับ... มีวิชาการช่างคำนวณ</p><p>... มีวิชาการช่างเขียน   ว่าท่านมีวิชาการช่างจักสาน   ว่าท่านมีวิชาการช่างหม้อ</p><p>ว่าท่านมีวิชาการช่างหูก   ว่าท่านมีวิชาการช่างหนัง   ว่าท่านมีวิชาการช่างกัลบก</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                  <strong>พูดประชดกระทบศิลป</strong></p><p>           [๒๑๕]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันมีวิชาการช่างทราม  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>วิชาการช่างอุกฤษฎ์   คือ   พูดกะอุปสัมบันมีวิชาการช่างจักสาน . . .   มีวิชาการ</p><p>ช่างหม้อ . . . มีวิชาการช่างหูก . . .  มีวิชาการช่างหนัง . . .  มีวิชาการช่างกัลบก</p><p>ว่าท่านมีวิชาการช่างนับ    ว่าท่านมีวิชาการช่างคำนวณ   ว่าท่านมีวิชาการช่าง</p><p>เขียน  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                  <strong>พูดยกยอกระทบศิลป</strong></p><p>           [๒๑๖]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันมีวิชาการช่างอุกฤษฏ์ด้วยกล่าวกระทบ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 39</p><p>วิชาการช่างอุกฤษฏ์   คือ   พูดกะอุปสัมบันมีวิชาการช่างนับ . . .  มีวิชาการช่าง</p><p>คำนวณ.. .  มีวิชาการช่างเขียน. . .  ว่าท่านมีวิชาการช่างนับ  ว่าท่านมีวิชาการ</p><p>ช่างคำนวณ    ว่าท่านมีวิชาการช่างเขียน     ดังนี้เป็นต้น      ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                           <strong> อุปสัมบันด่าอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>                           พูดกดกระทบโรค</strong></p><p>           [๒๑๗]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันมีโรคทราม  ด้วยกล่าวกระทบโรคทราม</p><p>คือ  พูดกะอุปสัมบันผู้เป็นโรคเรื้อน . . . โรคฝี. . .โรคกลาก . .  โรคมองคร่อ...</p><p>โรคลมบ้าหมู   ว่าท่านเป็นโรคเรื้อน   ว่าท่านเป็นโรคฝี    ว่าท่านเป็นโรคกลาก</p><p>ว่าท่านเป็นโรคมองคร่อ   ว่าท่านเป็นโรคลมบ้าหมู    ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                         <strong>พูดกดให้เลวกระทบโรค</strong></p><p>           [๒๑๘]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันมีโรคอุกฤษฎ์   ด้วยกล่าวกระทบโรค</p><p>ทราม  คือ  พูดกะอุปสัมบันผู้เป็นโรคเบาหวาน  ว่าท่านเป็นโรคเรื้อน    ว่าท่าน</p><p>เป็นโรคฝี   ว่าท่านเป็นโรคกลาก    ว่าท่านเป็นโรคมองคร่อ    ว่าท่านเป็นโรค</p><p>ลมบ้าหมู  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                          <strong>พูดประชดกระทบโรค</strong></p><p>           [๒๑๙]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     พูดกะอุปสัมบันมีโรคทราม    ด้วยกล่าวกระทบโรค </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 40</p><p>อุกฤษฏ์  คือ   พูดกะอุปสัมบันผู้เป็นโรคเรื้อน. . .โรคฝี. . .โรคกลาก. . .โรค</p><p>มองคร่อ . . . โรคลมบ้าหมู  ว่าท่านเป็นโรคเบาหวาน ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ คำพูด.                </p><p>                             <strong>พูดยกยอกระทบโรค</strong></p><p>            [๒๒๐]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันมีโรคอุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบโรค</p><p>อุกฤษฏ์   คือ   พูดกะอุปสัมบันผู้เป็นโรคเบาหวาน    ว่าท่านเป็นโรคเบาหวาน</p><p>ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.                                     </p><p>                           <strong> อุปสัมบันด่าอุปสันบัน</strong></p><p><strong>                      พูดกดกระทบรูปพรรณ</strong></p><p>           [๒๒๑]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันมีรูปพรรณทราม   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>รูปพรรณทราม  คือ  พูดกะอุปสัมบันผู้สูงเกินไป . . . ต่ำเกินไป . . .ดำเกินไป. . .</p><p>ขาวเกินไป  ว่าท่านเป็นคนสูงนัก   ว่าท่านเป็นคนต่ำนัก   ว่าท่านเป็นคนคำนัก</p><p>ว่าท่านเป็นคนขาวนัก  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                    <strong>พูดกดให้เลวกระทบรูปพรรณ</strong>                      </p><p>           [๒๒๒]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันมีรูปพรรณอุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>รูปพรรณทราม   คือ   พูดกะอุปสัมบันผู้ไม่สูงนัก ...ไม่ต่ำนัก. ..ไม่ดำนัก. . .  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 41</p><p>ไม่ขาวนัก  ว่าท่านเป็นคนสูงนัก   ว่าท่านเป็นคนต่ำนัก   ว่าท่านเป็นคนคำนัก</p><p>ว่าท่านเป็นคนขาวนัก  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                  <strong>พูดประชดกระทบรูปพรรณ</strong></p><p>           [๒๒๓]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันมีรูปพรรณทราม   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>รูปพรรณอุกฤษฏ์  คือ พูดกะอุปสัมบันผู้สูงเกินไป . .. ต่ำเกินไป. . .ดำเกินไป...</p><p>ขาวเกินไป  ว่าท่านเป็นคนไม่สูงนัก  ว่าท่านเป็นคนไม่ต่ำนัก   ว่าท่านเป็นคน</p><p>ไม่ดำนัก  ว่าท่านเป็นคนไม่ขาวนัก  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                                <strong>พูดยกยอกระทบรูปพรรณ</strong></p><p>           [๒๒๔]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันมีรูปพรรณอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>รูปพรรณอุกฤษฏ์   คือ  พูดกะอุปสัมบันผู้ไม่สูงเกินไป. . .ไม่ต่ำเกินไป. . . ไม่</p><p>ดำเกินไป ...ไม่ขาวเกินไป  ว่าท่านเป็นคนไม่สูงนัก   ว่าท่านเป็นคนไม่ด่านัก</p><p>ว่าท่านเป็นคนไม่ดำนัก   ว่าท่านเป็นคนไม่ขาวนัก   ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                 <strong> อุปสัมบันด่าอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>                             พูดกดกระทบกิเลส</strong></p><p>           [๒๒๕]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันมีกิเลสทราม   ด้วยกล่าวกระทบกิเลส </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 42</p><p>ทราม  คือ  พูดกะอุปสัมบันผู้ถูกราคะกลุ้มรุม . . .ผู้ถูกโทสะย่ำยี. .. ผู้ถูกโมหะ</p><p>ครอบงำ  ว่าท่านถูกราคะกลุ้มรุม  ว่าท่านถูกโทสะย่ำยี  ว่าท่านถูกโมหะครอบงำ</p><p>ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                <strong>พูดกดให้เลวกระทบกิเลส</strong> </p><p>           [๒๒๖]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอุปสัมบันมีกิเลสอุกฤษฏ์    ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>กิเลสทราม   คือ    พูดกะอุปสัมบันผู้ปราศจากราคะ . . .  ปราศจากโทสะ .. .</p><p>ปราศจากโมหะ   ว่าท่านถูกราคะกลุ้มรุม   ว่าท่านถูกโทสะย่ำยี   ว่าท่านถูกโมหะ</p><p>ครอบงำ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ คำพูด.             </p><p>                                  <strong>พูดประชดกระทบกิเลส</strong></p><p>           [๒๒๗]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอุปสัมบันมีกิเลสทราม  ด้วยกล่าวกระทบกิเลส</p><p>อุกฤษฎ์   คือ   พูดกะอุปสัมบันผู้ถูกราคะกลุ้มรุม . . . ถูกโทสะย่ำยี . . .ถูกโมหะ</p><p>ครอบงำ  ว่าท่านปราศจากราคะ  ว่าท่านปราศจากโทสะ  ว่าท่านปราศจากโมหะ</p><p>ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                 <strong>พูดยกยอกระทบกิเลส</strong></p><p>           [๒๒๘]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอุปสัมบันมีกิเลสอุกฤษฏ์     ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>กิเลสอุกฤษฏ์    คือ    พูดกะอุปสัมบันผู้ปราศจากราคะ .. . ปราศจากโทสะ ...</p><p>ปราศจากโมหะ  ว่าท่านปราศจากราคะ  ว่าท่านปราศจากโทสะ  ว่าท่านปราศจาก</p><p>โมหะ  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์ทุก ๆ คำพูด.       </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 43</p><p>                                 <strong> อุปสัมบันด่าอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>                             พูดกดกระทบอาบัติ</strong></p><p>           [๒๒๙]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันผู้ต้องอาบัติทราม   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>อาบัติทราม คือ พูดกะอุปสัมบันผู้ต้องอาบัติปาราชิก. . .ผู้ต้องอาบัติสังฆาทิเสส</p><p>...ผู้ต้องอาบัติถุลลัจจัย . . . ผู้ต้องอาบัติปาจิตตีย์ . . . ผู้ต้องอาบัติปาฎิเทสนียะ. . .</p><p>ผู้ต้องอาบัติทุกกฏ . . . ผู้ต้องอาบัติทุพภาสิต  ว่าท่านต้องอาบัติปาราชิก  ว่าท่าน </p><p>ต้องอาบัติสังฆาทิเสส    ว่าท่านต้องอาบัติถุลลัจจัย      ว่าท่านต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ว่าท่านต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ   ว่าท่านต้องอาบัติทุกกฏ      ว่าท่านต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                           <strong>พูดกดให้เลวกระทบอาบัติ</strong></p><p>           [๒๓๐]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันผู้ต้องอาบัติอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>อาบัติทราม    คือ   พูดกะอุปสัมบันผู้คือโสดาบัติ    ว่าท่านต้องอาบัติปาราชิก</p><p>ว่าท่านต้องอาบัติสังฆาทิเสส      ว่าท่านต้องอาบัติถุลลัจจัย      ว่าท่านต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์   ว่าท่านต้องอาบัติปาฎิเทสนียะ   ว่าท่านต้องอาบัติทุกกฏ   ว่าท่านต้อง</p><p>อาบัติทุพภาสิต  ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                           <strong>พูดประชดกระทบอาบัติ</strong></p><p>           [๒๓๑]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันผู้ต้องอาบัติทราม   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>อาบัติอุกฤษฎ์   คือ  พูดกะอุปสัมบันผู้ต้องอาบัติปาราชิก . . . ผู้ต้องอาบัติสังฆา- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 44</p><p>ทิเสส . . . ผู้ต้องอาบัติถุลลัจจัย . . . ผู้ต้องอาบัติปาจิตตีย์ . . . ผู้ต้องอาบัติปฎิเทส-</p><p>นียะ . . . ผู้ต้องอาบัติทุกกฏ . . . ผู้ต้องอาบัติทุพภาสิต   ว่าท่านถึงโสดาบัติ  ดังนี้</p><p>เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                               <strong>พูดยกยอกระทบอาบัติ</strong> </p><p>           [๒๓๒]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันผู้ต้องอาบัติอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>อาบัติอุกฤษฎ์   คือ  พูดกะอุปสัมบันผู้ต้องโสดาบัติ    ว่าท่านต้องโสดาบัติ  ดังนี้</p><p>เป็นต้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                <strong>อุปสันบันด่าอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>                      พูดกดระทบคำสบประมาท</strong></p><p>           [๒๓๓]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอุปสัมบันผู้มีความประพฤติทราม    ด้วยกล่าว</p><p>กระทบคำด่าทราม  คือ    พูดกะอุปสัมบันผู้มีความประพฤติดังอูฐ . . . มีความ</p><p>ประพฤติดังแพะ . . . มีความประพฤติดังโค . . . มีความประพฤติดังลา . . .มีความ</p><p>ประพฤติดังสัตว์ดิรัจฉาน . . . มีความประพฤติดังสัตว์นรก  ว่าท่านเป็นอูฐ   ว่า</p><p>ท่านเป็นแพะ  ว่าท่านเป็นโค  ว่าท่านเป็นลา  ว่าท่านเป็นสัตว์ติรัจฉาน   ว่าท่าน</p><p>เป็นสัตว์นรก  สุคติของท่านไม่มี  ท่านต้องหวังได้แต่ทุคติ  ดังนี้เป็นต้น  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                    <strong>พูดกดให้เลวกระทบคำสบประมาท</strong></p><p>           [๒๓๔]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันผู้มีความประพฤติอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าว </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 45</p><p>กระทบคำด่าทราม    คือ    พูดกะอุปสัมบันผู้เป็นบัณฑิต .. . ผู้ฉลาด . . .  ผู้มี</p><p>ปัญญา. . . ผู้พหูสูต... ผู้ธรรมกถึก  ว่าท่านเป็นอูฐ  ว่าท่านเป็นแพะ  ว่าท่าน</p><p>เป็นโค  ว่าท่านเป็นลา  ว่าท่านเป็นสัตว์ดิรัจฉาน  ว่าท่านเป็นสัตว์นรก   สุคติ</p><p>ของท่านไม่มี    ท่านต้องหวังได้แต่ทุคติ   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                     <strong>พูดประชดกระทบคำสบประมาท</strong></p><p>           [๒๓๕]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอุปสัมบันผู้มีความประพฤติทราม    ด้วยกล่าว</p><p>กระทบคำด่าอุกฤษฏ์   คือ   พูดกะอุปสัมบันผู้มีความประพฤติดังอูฐ . . .มีความ</p><p>ประพฤติดังแพะ . . .มีความพระพฤติดังโค . . . มีความประพฤติดังลา. . . มีความ</p><p>ประพฤติดังสัตว์ดิรัจฉาน...  มีความพระพฤติดังสัตว์นรก  ว่าท่านเป็นบัณฑิต </p><p>ว่าท่านเป็นคนฉลาด   ว่าท่านเป็นคนมีปัญญา   ว่าท่านเป็นคนพหูสูต  ว่าท่าน</p><p>เป็นธรรมกถึก    ทุคติของท่านไม่มี    ท่านต้องหวังได้แต่สุคติ    ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                     <strong>พูดยกยอกระทบคำสบประมาท</strong></p><p>           [๒๓๖]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอุปสัมบันผู้มีความประพฤติอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าว</p><p>กระทบคำด่าอุกฤษฏ์  คือ  พูดกะอุปสัมบันผู้เป็นบัณฑิต.. .  ผู้ฉลาด...  ผู้มี</p><p>ปัญญา. . .  ผู้พหูสูต ... ผู้ธรรมกถึก  ว่าท่านเป็นบัณฑิต  ว่าท่านเป็นคนฉลาด</p><p>ว่าท่านเป็นคนมีปัญญา   ว่าท่านเป็นพหูสูต   ว่าท่านเป็นธรรมกถึก   ทุคติของ</p><p>ท่านไม่มี  ท่านต้องหวังได้แต่สุคติ   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ</p><p>คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 46</p><p>                                  <strong> อุปสัมบันด่าอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>              พูดเปรยกระทบชาติทราม  ว่ามีบางพวก </strong></p><p>           [๒๓๗]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดเปรยอย่างนั้น    คือกล่าวว่า    มีภิกษุในพระธรรม</p><p>วินัยนี้   บางพวกเป็นชาติคนจัณฑาล   บางพวกเป็นชาติคนจักสาน   บางพวก</p><p>เป็นชาติพราน   บางพวกเป็นชาติคนช่างหนัง   บางพวกเป็นชาติดนเทดอกไม้</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                <strong>พูดเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           [๒๓๘]   อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดเปรยอย่างนั้น    คือกล่าวว่า   มีภิกษุในพระธรรม</p><p>วินัยนี้   บางพวกเป็นชาติกษัตริย์   บางพวกเป็นชาติพราหมณ์    ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                          </p><p>                 <strong>พูดเปรยกระทบนามทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           [๒๓๙]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดเปรยอย่างนั้น   คือกล่าวว่า    มีภิกษุในพระธรรม</p><p>วินัยนี้   บางพวกชื่ออวกัณณกะ   บางพวกชื่อชวกัณณกะ  บางพวกชื่อธนิฎฐกะ</p><p>บางพวกชื่อสวิฎฐกะ   บางพวกชื่อกุลวัฑฒกะ   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบนามอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           . . . มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกชื่อพุทธรักขิต   บางพวกชื่อ</p><p>ธัมมรักขิต   บางพวกชื่อสังฆรักขิต ดังนี้เป็นต้น ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 47</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบโคตรทราม  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกเป็นโกสิยโคตร  บางพวกเป็น</p><p>ภารทวาชโคตร   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                <strong>พูดเปรยกระทบโคตรอุกฤกฏ์ ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกเป็นโคตมโคตร บางพวกเป็น</p><p>โมคคัลลานโคตร     บางพวกเป็นกัจจายนโคตร     บางพวกเป็นว่าเสฏฐโคตร</p><p>ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบการงานทราม  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวก   ทำงานช่างไม้  บางพวกทำงาน</p><p>เทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.              </p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกทำงานไถนา  บางพวกทำงาน</p><p>ค้าขาย   บางพวกทำงานเลี้ยงโค   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุกๆคำพูด.</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบศีลปทราม  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกมีวิชาการช่างจักสาน    บาง</p><p>พวกมีวิชาการช่างหม้อ   บางพวกมีวิชาการช่างหูก   บางพวกมีวิชาการช่างหนัง</p><p>บางพวกมีวิชาการช่างกัลบก  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์ ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกมีวิชาการช่างนับ   บางพวกมี</p><p>วิชาการช่างคำนวณ  บางพวกมีวิชาการช่างเขียน  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 48</p><p>                    <strong>พูดเปรยกระทบโรคทราม  ว่าบางพวก</strong> </p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกเป็นโรคเรื้อน   บางพวกเป็น</p><p>โรคฝี  บางพวกเป็นโรคกลาก   บางพวกเป็นโรคมองคร่อ    บางพวกเป็นโรค</p><p>ลมบ้าหมู   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                <strong>พูดเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์ ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกเป็นโรคเบาหวาน  ดังนี้   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกสูงเกินไป   บางพวกต่ำเกินไป</p><p>บางพวกดำเกินไป  บางพวกขาวเกินไป  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์ ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกไม่สูงนัก   บางพวกไม่ต่ำนัก</p><p>บางพวกไม่ดำนัก  บางพวกไม่ขาวนัก  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกถูกราคะกลุ้มรุม  บางพวกถูก</p><p>โทสะย่ำยี  บางพวกถูกโมหะครอบงำ   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.                 </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 49</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกปราศจากราคะ    บางพวก</p><p>ปราศจากโทสะ     บางพวกปราศจากโมหะ    ดังนี้เป็นต้น      ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.       </p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่ามีบางพวก</strong>    </p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกต้องอาบัติปาราชิก   บางพวก</p><p>ต้องอาบัติสังฆาทิเสส  บางพวกต้องอาบัติถุลลัจจัย  บางพวกต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>บางพวกต้องอาบัติปาฎิเทสนียะ  บางพวกต้องอาบัติทุกกฏ   บางพวกต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์ ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกถึงโสดาบัติ   ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาททราม  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกมีความประพฤติดังอูฐ   บาง</p><p>พวกมีความพระพฤติดังแพะ   บางพวกมีความพระพฤติดังโค   บางพวกมีความ</p><p>ประพฤติดังลา    บางพวกมีความประพฤติดังสัตว์ดิรัจฉาน    บางพวกมีความ</p><p>ประพฤติดังสัตว์นรก    สุคติของภิกษุรูปนั้นไม่มี    ภิกษุพวกนั้นต้องหวังได้แต่</p><p>ทุคติ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์   ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           [๒๔๐]  ...มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกเป็นบัณฑิต   บาง</p><p>พวกเป็นคนฉลาด   บางพวกเป็นคนมีปัญญา   บางพวกเป็นพหูสูต   บางพวก </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 50</p><p>เป็นธรรมกถึก   ทุคติของภิกษุบางพวกนั้นไม่มี   ภิกษุบางพวกนั้นต้องหวังได้</p><p>แต่สุคติ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                               <strong>อุปสัมบันด่าอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>         พูดเปรยกระทบชาติทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           [๒๔๑]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดเปรยอย่างนี้   คือกล่าวว่า   ภิกษุจำพวกใดกันแน่</p><p>เป็นชาติคนจัณฑาล.. .ชาติคนจักสาน ...ชาติพราน . ..ชาติคนช่างหนัง. ..</p><p>ชาติคนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่เป็นชาติกษัตริย์   . ..ชาติพราหมณ์   ดังนี้</p><p>เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                 </p><p>          <strong>พูดเปรยกระทบนามทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกใดกันแน่  ชื่ออวกัณณกะ . . . ชื่อชวกัณณกะ...  ชื่อ</p><p>ธนิฏฐกะ...ชื่อสวิฏฐกะ. .. ชื่อกุลวัฑฒกะ   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบนามอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรฉันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่   ชื่อพุทธรักขิต. ..  ชื่อธัมมรักขิต.. .  ชื่อ</p><p>สังฆรักขิ   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบโคตรทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่   เป็นโกสิยโคตร. .. ภารทวาชโคตร  ดังนี้ </p><p>เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 51</p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์ ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่   เป็นโคตมโคตร.. .  โมคคัลลานโคตร...</p><p>กัจจายนโคตร ...วาเสฏฐโคตร   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบการงานทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่   เป็นช่างไม้. . .คนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่    เป็นคนทำงานไถนา. . .   เป็นคนทำงาน</p><p>ค้าขาย . . .   เป็นคนทำงานเลี้ยงโค . . .   ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบศิลปทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่  มีวิชาการช่างจักสาน. . .มีวิชาการช่างหม้อ</p><p>. . . มีวิชาการช่างหูก . . . มีวิชาการช่างหนัง . . .  มีวิชาการช่างกัลบก . . .  ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่.</strong></p><p>           . . .  ภิกษุจำพวกไรกันแน่  มีวิชาการช่างนับ .. . มีวิชาการช่างคำนวณ</p><p>. . . มีวิชาการช่างเขียน. . . ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบโรคทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่   เป็นโรคเรื้อน. . . โรคฝี. . . โรคกลาก . ..</p><p>โรคมองคร่อ .. . โรคลมบ้าหมู . ..ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 52</p><p>                 <strong>พูดเปรยกระทบอุกฤษฏ์ ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่  เป็นโรคเบาหวาน  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่  สูงเกินไป. . .  ต่ำเกินไป . . .  ดำเกินไป . . .</p><p>ขาวเกินไป  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                                   </p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่   เป็นคนไม่สูงนัก. . .ไม่ต่ำนัก . ..ไม่ดำนัก</p><p>...ไม่ขาวนัก. . .ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่   ถูกราคะกลุ้มรุม  . . . ถูกโทสะย่ำยี  ...ถูก</p><p>โมหะครอบงำ   ...ต้องอาบัติทุกกฏ    ทุก ๆ คำพูด.     </p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่    ปราศจากราคะ . . .ปราศจากโทสะ . .  </p><p>ปราศจากโมหะ  ...ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่    ต้องอาบัติปาราชิก   .. .อาบัติสังฆาทิเสส</p><p>. . .อาบัติถุลลัจจัย ...อาบัติปาจิตตีย์  . ..อาบัติปาฎิเทสนียะ  . ..อาบัติทุกกฏ</p><p>. . .อาบัติทุพภาสิต   .. .ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 53</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่  ถึงโสดาบัติ ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>     <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาททราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่    มีความประพฤติดังอูฐ   . . . แพะ   . . .โค</p><p>. . .  ลา  . . .สัตว์ดิรัจฉาน  . . .สัตว์นรก    สุคติของภิกษุพวกนั้น  ไม่มี    ภิกษุ</p><p>พวกนั้นต้องหวังได้แต่ทุคติ  . . .ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>    <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่  เป็นบัณฑิต  . . . เป็นคนฉลาด  . . .มีปัญญา</p><p>. . . พหูสูต  . . . ธรรมกถึก  ทุคติของภิกษุพวกนั้น ไม่มี  ภิกษุพวกนั้นต้องหวัง</p><p>ได้แต่สุคติ  . .. ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                <strong>พูดเปรยกระทบชาติทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           [๒๔๒]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดเปรยอย่างนั้น     คือกล่าวว่า    พวกเราไม่ใช่ชาติ</p><p>คนจัณฑาล   ...ไม่ใช่ชาติคนจักสาน   . . .ไม่ใช่ชาติทราม   ...ไม่ใช่ชาติคน</p><p>ช่างหนัง  . ..ไม่ใช่ชาติคนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก  ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . . พวกเราไม่ใช่ชาติกษัตริย์ . ..ไม่ใช่ชาติพราหมณ์   ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 54</p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบชื่อทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ชื่ออวกัณณกะ  .. .ไม่ใช่ชื่อชวกัณณกะ   ...ไม่ใช่</p><p>ชื่อธนิฏฐกะ    ... ไม่ใช่ชื่อสวิฎฐกะ    .. .ไม่ใช่ชื่อกุลวัฑฒกะ    ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบชื่ออุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ชื่อพุทธรักขิต   . . .ไม่ใช่ชื่อธัมมรักขิต   ...ไม่ใช่</p><p>ชื่อสังฆรักขิต  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบโคตรทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่โกสิยโคตร   . . .ไม่ใช่ภารทวาชโคตร   ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่โคตมโคตร   . . .ไม่ใช่โมคคัลลานโคตร   . . .ไม่ใช่</p><p>กัจจายนโคตร   . . .ไม่ใช่วาเสฎฐโคตร   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุกๆ</p><p>คำพูด.</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบการงานทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . . พวกเราไม่ใช่ช่างไม้  . .. ไม่ใช่คนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ  ทุก  ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . . พวกเราไม่ใช่คนทำงานไถนา . . .ไม่ใช่คนทำงานค้าขาย .. .ไม่ใช่</p><p>คนทำงานเลี้ยงโค  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 55</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบศิลปทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . . พวกเราไม่ใช่มีวิชาการช่างจักสาน . . . ไม่ใช่มีวิชาการช่างหม้อ</p><p>...ไม่ใช่มีวิชาการช่างหูก    . . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างหนัง    . . .ไม่ใช่มีวิชาการ</p><p>ช่างกัลบก  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . . พวกเราไม่ใช่มีวิชาการช่างนับ  . . . ไม่ใช่มีวีชาการช่างคำนวณ...</p><p>ไม่ใช่มีวิชาการช่างเขียน  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบโรคทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่เป็นโรคเรื้อน    . . . ไม่ใช่เป็นโรคฝี   . . .ไม่ใช่เป็น</p><p>โรคกลาก  .. .ไม่ใช่เป็นโรคมองคร่อ  . . .ไม่ใช่เป็นโรคลมบ้าหมู  ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่เป็นโรคเบาหวาน    ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่สูงเกินไป   . ..ไม่ใช่ต่ำเกินไป   .. .ไม่ใช่ดำเกินไป</p><p>. . .ไม่ใช่ขาวเกินไป  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>     <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์    ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ไม่สูงนัก    . . .ไม่ใช่ไม่ต่ำนัก    . ..ไม่ใช่ไม่ดำนัก</p><p>. . . ไม่ใช่ไม่ขาวนัก  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 56</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ถูกราคะกลุ้มรุม   . . .ไม่ใช่ถูกโทสะย่ำยี   . . .ไม่ใช่</p><p>ถูกโมหะครอบงำ  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ปราศจากราคะ  . . . ไม่ใช่ปราศจากโทสะ  . . . ไม่ใช่</p><p>ปราศจากโมหะ  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่เป็นผู้ต้องอาบัติปาราชิก    . . . อาบัติสังฆาทิเสส  . . .</p><p>อาบัติถุลลัจจัย  . . .อาบัติปาจิตตีย์   . . . อาบัติปาฏิเทสนียะ   . . . อาบัติทุกกฏ</p><p>...อาบัติทุพภาสิต  ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติอุกฤษ ์  ว่าไม่ใช้พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่เป็นผู้ถึงโสดาบัติ   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>       <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาททราม   ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่มีความประพฤติดังอูฐ  . . . แพะ  . . .โค  . .. ลา . ..</p><p>สัตว์ดิรัจฉาน  . . . สัตว์นรก   สุคติของพวกเราไม่มี  พวกเราต้องหวังได้แต่ทุคติ</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>     <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่เป็นบัณฑิต   . . .ไม่ใช่คนฉลาด     . . . ไม่ใช่คนมี</p><p>ปัญญา  .. .ไม่ใช่พหูสูต  . . . ไม่ใช่ธรรมกถึก   ทุคติของพวกเราไม่มี   พวกเรา</p><p>ต้องหวังได้แต่สุคติ  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 57</p><p>                             <strong>อุปสัมบันด่าอนุอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>                            พูดกดกระทบชาติ</strong> </p><p>           [๒๔๓]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า  ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอนุปสัมบันชาติทราม   ด้วยกล่าวกระทบชาติ </p><p>ทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบันชาติคนจัณฑาล . . .ชาติคนจักสาน . . .ชาติพราน</p><p>. . .  ชาติคนช่างหนัง  . . .ชาติคนเทดอกไม้    ว่าเป็นชาติคนจัณฑาล    ว่าเป็น</p><p>ชาติคนจักสาน    ว่าเป็นชาติพราน    ว่าเป็นชาติคนช่างหนัง    ว่าเป็นชาติคน</p><p>เทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                             <strong>พูดกดให้เลวกระทบชาติ</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     พูดกะอนุปสัมบันชาติอุกฤษฏ์     ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>ชาติทราม  คือ   พูดกะอนุปสัมบันชาติกษัตริย์  . . .ชาติพราหมณ์  ว่าเป็นชาติ</p><p>คนจัณฑาล   ว่าเป็นชาติคนจักสาน   ว่าเป็นชาติพราน   ว่าเป็นชาติคนช่างหนัง</p><p>ว่าเป็นชาติคนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                            <strong>พูดประชดกระทบชาติ</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอนุปสัมบันชาติทราม    ด้วยกล่าวกระทบชาติ</p><p>อุกฤษฎ์ คือ พูดกะอนุปสัมบันชาติคนจัณฑาล. . . ชาติคนจักสาน. . .ชาติพราน</p><p>. . .ชาติคนช่างหนัง . . .   ชาติคนเทดอกไม้    ว่าเป็นชาติกษัตริย์    ว่าเป็นชาติ -</p><p>พราหมณ์ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 58</p><p>                              <strong>พูดยกยอกระทบชาติ</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     พูดกะอนุปสัมบันชาติอุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>ชาติอุกฤษฏ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันชาติกษัตริย์  ...ชาติพราหมณ์    ว่าเป็น</p><p>ชาติกษัตริย์  ว่าเป็นชาติพราหมณ์  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุกๆ คำพูด.</p><p>                                <strong>พูดกดกระทบชื่อ  </strong>             </p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอนุปสัมบันมีชื่อทราม    ด้วยกล่าวกระทบชื่อ</p><p>ทราม คือ พูดกะอนุปสัมบันชื่ออวกัณณกะ... ชื่อชวกัณณกะ...ชื่อธนิฏฐกะ</p><p>...ชื่อสวิฏฐกะ   ...ชื่อกุลวัฑฒกะ   ว่าท่านอวกัณณกะ   ว่าท่านชวกัณณกะ</p><p>ว่าท่านธนิฏฐกะ   ว่าท่านสวิฏฐกะ   ว่าท่านกุลวัฑฒกะ  ดังนี้เป็นต้น ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                           <strong>พูดกดให้เลวกระทบชื่อ</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอนุปสัมบันมีชื่ออุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบชื่อ</p><p>ทราม คือ พูดกะอนุปสัมบันชื่อพุทธรักขิต . . .ชื่อธัมมรักขิต ...ชื่อสังฆรักขิต</p><p>ว่าท่านอวกัณณะ  ว่าท่านชวกัณณกะ   ว่าท่านธนิฎฐกะ   ว่าท่านสวิฎฐกะ   ว่า</p><p>ท่านกุลวัฑฒกะ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                           <strong>พูดประชดกระทบชื่อ</strong>      </p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอนุปสัมบันมีชื่อทราม     ด้วยกล่าวกระทบชื่อ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 59</p><p>อุกฤษฏ์ คือ พูดกะอนุปสัมบันชื่ออวกัณณกะ...ชี่อชวกัณณกะ...ชื่อธนิฏฐกะ</p><p>. . . ชื่อสวิฏฐกะ  . ..ชี่อกุลวัฑฒกะ  ว่าท่านพุทธรักขิต  ว่าท่านธัมมรักขิต  ว่า</p><p>ท่านสังฆรักขิต  ดังนี้เป็นต้น  ต้องทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                         <strong>พูดยกยอกระทบชื่อ</strong> </p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอนุปสัมบันมีชื่ออุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบชื่อ</p><p>อุกฤษฏ์ คือ พูดกะอนุปสัมบันชื่อพุทธรักขิต ... ชื่อธัมมรักขิต ...ชื่อสังรักขิต </p><p>ว่าท่านพุทธรักขิต ว่าท่านธัมมรักขิต  ว่าท่านสังฆรักขิต   ดังนี้เป็นต้น    ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                          <strong>พูดกดกระทบโคตร</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     พูดกะอนุปสัมบันมีโคตรทราม     ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>โคตรทราม   คือ  พูดกะอนุปสัมบันโกสิยโคตร   . . .ภารทวาชโคตร   ว่าท่าน</p><p>โกสิยโคตร ว่าท่านภารทวาชโคตร ดังนี้เป็นต้น ต้องอาบัติทุกกฏ ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                   <strong>พูดกดให้เลวกระทบโคตร</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอนุปสัมบันมีโคตรอุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>โคตรทราม   คือ   พูดกะอนุปสัมบันโคตมโคตร . . .   โมคคัลลานโคตร. . .</p><p>กัจจายนโคตร . . .    วาเสฎฐโคตร   ว่าท่านโกสิยโคตร   ว่าท่านภารทวาชโคตร</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 60</p><p>                           <strong>พูดประชดกระทบโคตร</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอนุปสัมบันมีโคตรทราม    ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>โคตรอุกฤษฏ์ คือ  พูดกะอนุสัมบันโกสิยโคตร   . . .ภารทวาชโคตร   ว่าท่าน</p><p>โคตมโคตร   ว่าท่านโมคคัลลานโคตร   ว่าท่านกัจจายนโคตร   ว่าท่านวาเสฎฐ-</p><p>โคตร  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                              </p><p>                           <strong>พูดยกยอกระทบโคตร</strong>            </p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอนุปสัมบันมีโคตรอุกฤษฎ์   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>โคตรอุกฤษฏ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันโคตมโคตร   . . .โมคคัลลานโคตร . . .</p><p>กัจจายนโคตร  . . วาเสฏฐโคตร   ว่าท่านโคตมโคตร   ว่าท่านโมคคัลลานโคตร</p><p>ว่าท่านกัจจายนโคตร    ว่าท่านวาเสฎฐโคตร    ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                        <strong> พูดกดกระทบการงาน</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอนุปสัมบันมีการงานทราม   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>การงานทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบันเป็นช่างไม้ . . .เป็นคนเทดอกไม้  ว่าท่าน</p><p>เป็นช่างไม้  ว่าท่านเป็นคนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ</p><p>คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 61</p><p>                       <strong>พูดกดให้เลวกระทบการงาน</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอนุปสัมบันมีการงานอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>การงานทราม คือ พูดกะอนุปสัมบันทำงานไถนา .. .ทำงานค้าขาย . . .ทำงาน</p><p>เลี้ยงโค   ว่าท่านเป็นช่างไม้  ว่าท่านเป็นคนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                         <strong>พูดประชดกระทบการงาน</strong> </p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า      ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอนุปสัมบันมีการงานทราม   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>การงานอุกฤษฏ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันเป็นช่างไม้   . ..เป็นคนเทดอกไม้  ว่า</p><p>ท่านทำงานไถนา    ว่าท่านทำงานค้าขาย   ว่าท่านทำงานเลี้ยงโค    ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                            <strong>พูดยกยอกระทบการงาน</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอนุปสัมบันมีการงานอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>การงานอุกฤษฏ์ คือ พูดกะอนุปสัมบันทำงานไถนา...ทำงานค้าขาย . . .ทำงาน</p><p>เลี้ยงโค    ว่าท่านทำงานไถนา     ว่าท่านทำงานค้าขาย     ว่าท่านทำงานเลี้ยงโค</p><p>ดังนี้เป็นต้น ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                 <strong> พูดกดกระทบศิลป</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอนุปสัมบันมีวิชาการช่างทราม    ด้วยกล่าว </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 62</p><p>กระทบวิชาการช่างทราม   คือ พูดกะอนุปสัมบันมีวิชาการช่างจักสาน . . .มีวิชา</p><p>การช่างหม้อ   . . . มีวิชาการช่างหูก   . . . มีวิชาการช่างหนัง   . . . มีวิชาการช่าง</p><p>กัลบก   ว่าท่านมีวิชาการช่างจักสาน   ว่าท่านมีวิชาการช่างหม้อ   ว่าท่านมีวิชา</p><p>การช่างหูก  ว่าท่านมีวิชาการช่างหนัง  ว่าท่านมีวิชาการช่างกัลบก  ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                       <strong>พูดกดให้เลวกระทบศิลป</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอนุปสัมบันมีวิชาการช่างอุกฤษฏ์    ด้วยกล่าว</p><p>กระทบวิชาการช่างทราม คือ พูดกะอนุปสัมบันมีวิชาการช่างนับ . . .มีวิชาการ</p><p>ช่างคำนวณ   . . .มีวิชาการช่างเขียน    ว่าท่านมีวิชาการช่างจักสาน    ว่าท่านมี</p><p>วิชาการช่างหม้อ   ว่าท่านมีวิชาการช่างหูก   ว่าท่านมีวิชาการช่างหนัง   ว่าท่าน</p><p>มีวิชาการช่างกัลบก  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด..</p><p>                      <strong>พูดประชดกระทบศิลป</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอนุปสัมบันมีวิชาการช่างทราม  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>วิชาการช่างอุกฤษฏ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันมีวิชาการช่างจักสาน  .. .มีวิชาการ</p><p>ช่างหม้อ  . . . มีวิชาการช่างหูก  . . . มีวิชาการช่างหนัง  . . . มีวิชาการช่างกัลบก</p><p>ว่าท่านมีวิชาการช่างนับ    ว่าท่านมีวิชาการช่างคำนวณ    ว่าท่านมีวิชาการช่าง</p><p>เขียน  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                    </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 63</p><p>                              <strong>พูดยกยอกระทบศิลป</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอนุปสัมบันมีวิชาการช่างอุกฤษฏ์    ด้วยกล่าว</p><p>กระทบวิชาการช่างอุกฤษฏ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันมีวิชาการช่างนับ   . . .มีวิชา</p><p>การช่างคำนวณ.. .มีวิชาการช่างเขียน   ว่าท่านมีวิชาการช่างนับ    ว่าท่านมี  </p><p>วิชาการช่างคำนวณ  ว่าท่านมีวิชาการช่างเขียน  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ  คำพูด.                 </p><p>                              <strong>พูดกดกระทบโรค</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอนุปสัมบันมีโรคทราม   ด้วยกล่าวกระทบโรค</p><p>ทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้เป็นโรคเรื้อน . . .โรคฝี...โรคกลาก . ..โรค</p><p>มองคร่อ . . . โรคลมบ้าหมู   ว่าท่านเป็นโรคเรื้อน   ว่าท่านเป็นโรคฝี  ว่าท่าน</p><p>เป็นโรคกลาก  ว่าท่านเป็นโรคมองคร่อ  ว่าท่านเป็นโรคลมบ้าหมู  ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                        <strong>พูดกดให้เลวกระทบโรค</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอนุปสัมบันมีโรคอุกฤษฎ์    ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>โรคทราม   คือ   พูดกะอนุปสัมบันผู้เป็นโรคเบาหวาน   ว่าท่านเป็นโรคเรื้อน</p><p>ว่าท่านเป็นโรคฝี  ว่าท่านเป็นโรคกลาก   ว่าท่านเป็นโรคมองคร่อ   ว่าท่านเป็น</p><p>โรคลมบ้าหมู  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 64</p><p>                              <strong>พูดประชดกระทบโรค</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอนุปสัมบันมีโรคทราม   ด้วยกล่าวกระทบโรค</p><p>อุกฤษฏ์  คือ   พูดกะอนุปสัมบันผู้เป็นโรคเรื้อน  . ..โรคฝี . . . โรคกลาก . ..</p><p>โรคมองคร่อ . . .โรคลมบ้าหมู ว่าท่านเป็นโรคเบาหวาน   ดังนี้เป็นต้น   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                           <strong>พูดยกยอกระทบโรค</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอนุปสัมบันมีโรคอุกฤษฦ ์    ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>โรคอุกฤษฎ์    คือ    พูดกะอนุปสัมบันผู้เป็นโรคเบาหวาน     ว่าท่านเป็นโรค</p><p>เบาหวาน  ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                      <strong> พูดกดกระทบรูปพรรณ</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอนุปสัมบันมีรูปพรรณทราม  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>รูปพรรณทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้สูงเกินไป .. .ต่ำเกินไป ...ดำเกินไป</p><p>. . . ขาวเกินไป  ว่าท่านเป็นคนสูงนัก ว่าท่านเป็นคนต่ำนัก  ว่าท่านเป็นคนดำ</p><p>นัก  ว่าท่านเป็นคนขาวนัก  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                   <strong>พูดกดให้เลวกระทบรูปพรรณ</strong>        </p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     พูดกะอนุปสัมบันมีรูปพรรณอุกฤษฏ์     ด้วยกล่าว </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 65</p><p>กระทบรูปพรรณทราม คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้ไม่สูงนัก  . ..ไม่ต่ำนัก  ...ไม่</p><p>ดำนัก  . . .ไม่ขาวนัก    ว่าท่านเป็นคนสูงนัก   ว่าท่านเป็นคนต่ำนัก   ว่าท่าน</p><p>เป็นคนดำนัก   ว่าท่านเป็นคนขาวนัก   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                             <strong>พูดประชดกระทบรูปพรรณ</strong> </p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอนุปสัมบันมีรูปพรรณทราม  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>รูปพรรณอุกฤษฏ์ คือ พูดกะอนุปสัมบันผู้สูงเกินไป ... ต่ำเกินไป . . .ดำเกินไป</p><p>. . . ขาวเกินไป   ว่าท่านเป็นคนไม่สูงนัก   ว่าท่าเป็นคนไม่ต่ำนัก   ว่าท่านเป็น</p><p>คนไม่ดำนัก  ว่าท่านเป็นคนไม่ขาวนัก  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                              <strong>พูดยกยอกระทบรูปพรรณ</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     พูดกะอนุปสัมบันมีรูปพรรณอุกฤษฏ์     ด้วยกล่าว</p><p>กระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้ไม่สูงเกินไป.. .ไม่ต่ำเกินไป</p><p>. . . ไม่ดำเกินไป  . . .ไม่ขาวเกินไป  ว่าท่านเป็นคนไม่สูงนัก   ว่าท่านเป็นคน</p><p>ไม่ต่ำนัก    ว่าท่านเป็นคนไม่ดำนัก    ว่าท่านเป็นคนไม่ขาวนัก    ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                                 <strong> พูดกดกระทบกิเลส</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ      พูดกะอนุปสัมบันมีกิเลสทราม   ด้วยกล่าวกระทบ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 66</p><p>กิเลสทราม คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้ถูกราคะกลุ้มรุม ...ถูกโทสะย่ำยี ...ผู้ถูก</p><p>โมหะครอบงำ  ว่าท่านถูกราคะกลุ้มรุม  ว่าท่านถูกโทสะย่ำยี   ว่าท่านถูกโมหะ</p><p>ครอบงำ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                </p><p>                      <strong>พูดกดให้เลวกระทบกิเลส</strong> </p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     พูดกะอนุปสัมบันมีกิเลสอุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>กิเลสทราม คือ   พูดกะอนุปสัมบันผู้ปราศจากราคะ  . . .ปราศจากโทสะ . . .</p><p>ปราศจากโมหะ   ว่าท่านถูกราคะกลุ้มรุม   ว่าท่านถูกโทสะย่ำยี   ว่าท่านถูกโมหะ</p><p>ครอบงำ ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                </p><p>                      <strong>พูดประชดกระทบกิเลส</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     พูดกะอนุปสันบันมีกิเลสทราม    ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>กิเลสอุกฤษฎ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้ถูกราคะกลุ้มรุม  . . .ถูกโทสะย่ำยี ...</p><p>ถูกโมหะครอบงำ     ว่าท่านปราศจากราคะ    ว่าท่านปราศจากโทสะ     ว่าท่าน</p><p>ปราศจากโมหะ  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                        <strong>พูดยกยอกระทบกิเลส</strong>      </p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดกะอนุปสัมบันมีกิเลสอุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>กิเลสอุกฤษฏ์    คือ    พูดกะอนุปสัมบันผู้ปราศจากราคะ. . .ปราศจากโทสะ</p><p>. . .  ปราศจากโมหะ    ว่าท่านปราศจากราคะ    ว่าท่านปราศจากโทสะ  ว่าท่าน</p><p>ปราศจากโมหะ   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 67</p><p>                              <strong>พูดกดกระทบอาบัติ</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอนุปสัมบันผู้ต้องอาบัติทราม  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>อาบัติทราม    คือ    พูดกะอนุปสัมบันผู้ต้องอาบัติปาราชิก . . .ผู้ต้องอาบัติ-</p><p>สังฆาทิเสส  . . . ผู้ต้องอาบัติถุลลัจจัย  . . . ผู้ต้องอาบัติปาจิตตีย์  . . . ผู้ต้องอาบัติ</p><p>ปาฏิเทสนียะ. . . ผู้ต้องอาบัติทุกกฏ   ผู้ต้องอาบัติทุพภาสิต   ว่าท่านต้องอาบัติ</p><p>ปาราชิก   ว่าท่านต้องอาบัติสังฆาทิเสส   ว่าท่านต้องอาบัติถุลลัจจัย   ว่าท่านต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์  ว่าท่านต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ  ว่าท่านต้องอาบัติทุกกฏ  ว่าท่าน</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                          <strong>พูดกดให้เลวกระทบอาบัติ</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอนุปสัมบันผู้ถึงอาบัติอุกฤษฎ์ ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>อาบัติทราม  คือ   พูดกะอนุปสัมบันผู้ต้องโสดาบัติ   ว่าท่านต้องอาบัติปาราชิก</p><p>ว่าท่านต้องอาบัติสังฆาทิเสส     ว่าท่านต้องอาบัติถุลลัจจัย     ว่าท่านต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์  ว่าท่านต้องอาบัติปาฎิเทสนียะ   ว่าท่านต้องอาบัติทุกกฏ   ว่าท่านต้อง</p><p>อาบัติทุพภาสิต  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                             <strong>พูดประชดกระทบอาบัติ</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอนุปสัมบันผู้ต้องอาบัติทราม  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>อาบัติอุกฤษฏ์   คือ   พูดกะอนุปสัมบันผู้ต้องอาบัติปาราชิก ... ผู้ต้องอาบัติ</p><p>สังฆาทิเสส  . . . ผู้ต้องอาบัติถุลลัจจัย  . . . ผู้ต้องอาบัติปาจิตตีย์  . . . ผู้ต้องอาบัติ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 68</p><p>ปาฎิเทสนียะ  ... ผู้ต้องอาบัติทุกกฏ ... ผู้ต้องอาบัติทุพภาสิต     ว่าท่านถึง</p><p>โสดาบัติ  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                                 </p><p>                               <strong>พูดยกยอกระทบอาบัติ</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอนุปสัมบันผู้ถึงอาบัติอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบ</p><p>อาบัติอุกฤษฏ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้ถึงโสดาบัติ   ว่าท่านถึงโสดาบัติ  ดังนี้ </p><p>เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                      <strong>  พูดกดกระทบคำสบประมาท</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอนุปสัมบันผู้มีความประพฤติทราม   ด้วยกล่าว</p><p>กระทบคำด่าทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้มีความประพฤติดังอูฐ   . . .มีความ</p><p>ประพฤติดังแพะ  ...มีความพระพฤติดังโค  . . . มีความประพฤติดังลา  . . .มี</p><p>ความประพฤติดังสัตว์ดิรัจฉาน  ...มีความพระพฤติดังสัตว์นรก  ว่าท่านเป็นอูฐ</p><p>ว่าท่านเป็นแพะ     ว่าท่านเป็นโค    ว่าท่านเป็นลา     ว่าท่านเป็นสัตว์ดิรัจฉาน</p><p>ว่าท่านเป็นสัตว์นรก  สุคติของท่านไม่มี  ท่านต้องหวังได้แต่ทุคติ ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.             </p><p>             <strong>พูดกดให้เลวกระทบคำคำสบประมาท</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     พูดกะอนุปสัมบันผู้มีความพระพฤติอุกฤษฎ์    ด้วย</p><p>กล่าวกระทบคำด่าทราม    คือ    พูดกะอนุปสัมบันผู้เป็นบัณฑิต    ...ผู้ฉลาด </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 69</p><p>. . .   ผู้มีปัญญา. . .  ผู้พหูสูต  ....   ผู้ธรรมกถึก  ว่าท่านเป็นอูฐ    ว่าท่านเป็นแพะ</p><p>ว่าท่านเป็นโค  ว่าท่านเป็นลา  ว่าท่านเป็นสัตว์ดิรัจฉาน  ว่าท่านเป็นสัตว์นรก</p><p>สุคติของท่านไม่มี    ท่านต้องหวังได้แต่ทุคติ   ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                       <strong>พูดประชดกระทบคำสบประมาท</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดกะอนุปสันบันผู้มีความประพฤติทราม   ด้วยกล่าว</p><p>กระทบคำด่าอุกฤษฎ์ คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้มีความพระพฤติดังอูฐ     มีความ</p><p>พระพฤติดังแพะ   . . . มีความประพฤติดังโค   . . . มีความประพฤติดังลา. . . มี</p><p>ความประพฤติดังสัตว์ดิรัจฉาน  . . . มีความประพฤติดังสัตว์นรก    ว่าท่านเป็น</p><p>บัณฑิต    ว่าท่านเป็นคนฉลาด    ว่าท่านเป็นคนมีปัญญา    ว่าท่านเป็นพหูสูต</p><p>ว่าท่านเป็นธรรมกถึก ทุคติของท่านไม่มี  ท่านต้องหวังได้แต่สุคติ  ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด </p><p>                        <strong>พูดยกยอกระทบคำสบประมาท</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า   ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดกะอนุปสัมบันผู้มีความประพฤติอุกฤษฎ์ ด้วยกล่าว</p><p>กระทบคำด่าอุกฤษฎ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้เป็นบัณฑิต . . . ผู้ฉลาด. . .  ผู้มี</p><p>ปัญญา. . . ผู้พหูสูต . . .  ผู้ธรรมกถึก  ว่าท่านเป็นบัณฑิต  ว่าท่านเป็นคนฉลาด</p><p>ว่าท่านเป็นคนมีปัญญา   ว่าท่านเป็นพหูสูต   ว่าท่านเป็นธรรมกถึก  ทุคติของ</p><p>ท่านไม่มี ท่านต้องหวังได้แต่สุคติ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 70</p><p>                <strong> พูดเปรยกระทบชาติทราม ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           [๒๔๔]  อุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุป-</p><p>สันบัน  ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดเปรยอย่างนั้น   คือกล่าวว่า   มีอนุปสัมบัน</p><p>ในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกเป็นชาติคนจัณฑาล  บางพวกเป็นชาติคนจักสาน</p><p>บางพวกเป็นชาติพราน    บางพวกเป็นชาติคนช่างหนัง    บางพวกเป็นชาติคน</p><p>เทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์    ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  พูดเปรยอย่างนี้   คือกล่าวว่า   มีอนุปสัมบันในพระ-</p><p>ธรรมวินัยนี้     บางพวกเป็นชาติกษัตริย์    บางพวกเป็นชาติพราหมณ์    ดังนี้</p><p>เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                <strong>พูดเปรยกระทบชื่อทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดเปรยอย่างนี้   คือกล่าวว่า   มีอนุปสัมบันในพระ-</p><p>ธรรมวินัยนี้    บางพวกชื่ออวกัณณกะ    บางพวกชื่อชวกัณณกะ    บางพวกชื่อ</p><p>ธนิฎฐกะ   บางพวกชื่อสวิฏฐกะ   บางพวกชื่อกุลวัฑฒกะ   ดังนี้เป็นต้น   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                </p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบชื่ออุกฤษฏ์   ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกชื่อพุทธรักขิต  บางพวก</p><p>ชื่อธัมมรักขิต  บางพวกชื่อสังฆรักขิต   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ</p><p>คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 71</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบโคตรทราม  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกเป็นโกสิยโคตร    บาง</p><p>พวกเป็นภารทวาชโคตร  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์   ว่ามีบางพวก</strong>   </p><p>           ...มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกเป็นโคตมโคตร   บาง</p><p>พวกเป็นโมคคัลลานโคตร   บางพวกเป็นกัจจายนโคตร   บางพวกเป็นวาเสฏฐ-</p><p>โคตร  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                              </p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบการงานทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกทำงานช่างไม้  บางพวก</p><p>ทำงานเทดอกไม้   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์   ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           ... มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกทำงานไถนา  บางพวก</p><p>ทำงานค้าขาย   บางพวกทำงานเลี้ยงโค   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบศิลปทราม   ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           ... มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้     บางพวกมีวิชาการช่างจักสาน</p><p>บางพวกมีวิชาการช่างหม้อ   บางพวกมีวิชาการช่างหูก  บางพวกมีวิชาการช่าง</p><p>หนัง  บางพวกมีวิชาการช่างกัลบก  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 72</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์    ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกมีวิชาการช่างนับ  บาง</p><p>พวกมีวิชาการช่างคำนวณบางพวกมีวิชาการช่างเขียน    ดังนี้เป็นต้น      ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบโรคทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกเป็นโรคเรื้อน  บางพวกเป็น</p><p>โรคฝี  บางพวกเป็นโรคกลาก   บางพวกเป็นโรคมองคร่อ   บางพวกเป็นโรค</p><p>ลมบ้าหมู  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกเป็นโรคเบาหวาน ดังนี้</p><p>เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกสูงเกินไป  บางพวกต่ำ</p><p>เกินไป    บางพวกดำเกินไป    บางพวกขาวเกินไป   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                   </p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           .... มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกไม่สูงนัก  บางพวกไม่ต่ำ</p><p>นัก   บางพวกไม่ดำนัก   บางพวกไม่ขาวนัก   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก  ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 73</p><p>                  <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกถูกราคะกลุ้มรุม บางพวก</p><p>ถูกโทสะย่ำยี  บางพวกถูกโมหะครอบงำ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ</p><p>คำพูด. </p><p>                 <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong>         </p><p>           . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกปราศจากราคะ    บาง</p><p>พวกปราศจากโทสะ   บางพวกปราศจากโมหะ   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>                  <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           . . .มีอนุปสันบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกต้องอาบัติปาราชิก</p><p>บางพวกต้องอาบัติสังฆาทิเสส   บางพวกต้องอาบัติถุลลัจจัย   บางพวกต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์   บางพวกต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ  บางพวกต้องอาบัติทุกกฏ  บางพวก</p><p>ต้องอาบัติ ทุพภาสิต  ดังนี้   ต้องอาบัติ ทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์   ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>           . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกถึงโสดาบัติ  ดังนี้เป็น</p><p>ต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาททราม  ว่ามีบางพวก</strong>  </p><p>           . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกมีความพระพฤติดังอูฐ</p><p>บางพวกมีความประพฤติดังแพะ    บางพวกมีความประพฤติดังโค    บางพวกมี</p><p>ความพระพฤติดังลา  บางพวกมีความประพฤติดังสัตว์ดิรัจฉาน  บางพวกมีความ</p><p>ประพฤติดังสัตว์นรก   สุคติของอนุปสัมบันพวกนั้นไม่มี   อนุปสัมบันพวกนั้น</p><p>ต้องหวังได้แต่ทุคติ  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 74</p><p>     <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกเป็นบัณฑิต  บางพวก</p><p>เป็นคนฉลาด   บางพวกเป็นคนมีปัญญา    บางพวกเป็นพหูสูต    บางพวกเป็น</p><p>ธรรมกถึก   ทุคติของอนุปสัมบันพวกนั้นไม่มี   อนุปสัมบันพวกนั้นต้องหวังได้</p><p>แต่สุคติ   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบชาติทราม   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           [๒๔๕]  อนุปสัมบันปรารถนาจะด่า    ปรารถนาจะสบประมาทอนุป-</p><p>สัมบัน   ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   พูดเปรยอย่างนี้   คือกล่าวว่า   อนุปสัมบัน</p><p>จำพวกไรกันแน่    เป็นชาติคนจัณฑาล    . . .ชาติคนจักสาน    . . .ชาติพราน</p><p>. . . ชาติคนช่างหนัง . . .ชาติคนเทดอกไม้    ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . . อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   เป็นชาติกษัตริย์  ...ชาติพราหมณ์</p><p>. . . ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบนามทราม   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . . อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   ชื่ออวกัณณกะ    ...ชื่อชวกัณณกะ</p><p>. . . ชื่อธนิฏฐกะ   . .. ชื่อสวิฏฐกะ. . .ชื่อกุลวัฑฒกะ . . .ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ  คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบนามอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่    ชื่อพุทธรักขิต    . . .ชื่อธัมมรักขิต</p><p>. . .ชื่อสังฆรักขิต  . . .ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 75</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบโคตรทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   เป็นโกสิยโคตร  . . . ภารทวาชโคตร</p><p>. . . ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.  </p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบโคตรอุกฤษ    ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่  เป็นโคตมโคตร . . .โมคคัลลานโคตร</p><p>. . .กัจจายนโคตร   . . . วาเสฏฐโคตร   . . . ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดเปรยกระทบการงานทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   เป็นช่างไม้   . .. เป็นคนเทดอกไม้</p><p>. . . ต้องอาบัติทุกกฎ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่    เป็นคนทำงานไถนา    . . . เป็นคน</p><p>ทำงานค้าขาย   . . . เป็นคนทำงานเลี้ยงโค   . . . ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบศิลปทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   มีวิชาการช่างจักสาน   . . . มีวิชาการ</p><p>ช่างหม้อ   . . . มีวิชาการช่างหูก  . . . มีวิชาการช่างหนัง  . . . มีวิชาการช่างกัลบก</p><p>. . . ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ  คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสันบันจำพวกไรกันแน่  มีวิชาการช่างนับ  . . . มีวิชาการช่าง</p><p>คำนวณ. ..มีวิชาการช่างเขียน  ...ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบโรคทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   เป็นโรคเรื้อน   . . .โรคฝี  . . .โรค</p><p>กลาก   . . .โรคมองคร่อ   . . .โรคลมบ้าหมู   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 76</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่    เป็นโรคเบาหวาน    . . . ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่  . ..สูงเกินไป  ...ต่ำเกินไป  ...ดำ</p><p>เกินไป  . . .ขาวเกินไป  . . .ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>       <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   เป็นคนไม่สูงนัก  . . . ไม่ต่ำนัก... </p><p>ไม่ดำนัก   . . . ไม่ขาวนัก  . ..ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด </p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสทราม ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . . อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่    ถูกราคะกลุ้มรุม    . . . ถูกโทสะย่ำยี</p><p>. . .ถูกโมหะครอบงำ  ... ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.        </p><p>       <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .  อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   ปราศจากราคะ   . . . ปราศจากโทสะ</p><p>. . .ปราศจากโมหะ   .. .ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด </p><p>       <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่ ต้องอาบัติปาราชิก   ... อาบัติสังฆา-</p><p>ทิเสส . . .อาบัติถุลลัจจัย . . .อาบัติปาจิตตีย์    . . . อาบัติปาฎิเทสนียะ. . .</p><p>อาบัติทุกกฏ. . . อาบัติทุพภาสิต  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>        <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่    ถึงโสดาบัติ   .. . ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 77</p><p>    <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาททราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่     มีความประพฤติดังอูฐ. . . แพะ</p><p>. . .โค  . . .ลา  . . .สัตว์ดิรัจฉาน  ...สัตว์นรก  สุคติของอนุปสัมบันพวกนั้น </p><p>ไม่มี อนุปสัมบันพวกนั้นต้องหวังได้แต่ทุคติ. . . ต้องอาบัติทุกกฏ ทุก ๆ คำพูด.</p><p>    <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์ ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   เป็นบัณฑิต  . . .เป็นคนฉลาด  . . .เป็น</p><p>คนมีปัญญา   . . .พหูสูต     ...ธรรมกถึก    ทุคติของอนุปสัมบันพวกนั้นไม่มี</p><p>อนุปสัมบันพวกนั้นต้องหวังได้แต่สุคติ   . . .ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบชาติทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .อุปสัมบันปรารถนาจะด่า     ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    พูดเปรยอย่างนี้    คือกล่าวว่า   พวกเราไม่ใช่ชาติคน</p><p>จัณฑาล    ...ไม่ใช่ชาติคนจักสาน    .. .ไม่ใช่ชาติพราน    . . .ไม่ใช่ชาติคน</p><p>ช่างหนัง  ...ไม่ใช่ชาติคนเทดอกไม้    ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ชาติกษัตริย์  . . .ไม่ใช่ชาติพราหมณ์   ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบชื่อทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . . พวกเราไม่ใช่ชื่ออวกัณณกะ...ไม่ใช่ชื่อชวกัณณกะ  . . .ไม่ใช่</p><p>ชื่อธนิฏฐกะ  . . .ไม่ใช่ชื่อสวิฏฐกะ   ไม่ใช่ชื่อกุลวัฑฒกะ   ดังนี้เป็นต้น  ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 78</p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบชื่ออุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ชื่อพุทธรักขิต   . . .ไม่ใช่ชื่อธัมมรักขิต   . . .ไม่ใช่</p><p>ชื่อสังฆรักขิต  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบโคตรทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่โกสิยโคตร   . . .ไม่ใช่ภารทวาชโคตร   ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่โคตมโคตร  . . .ไม่ใช่โมคคัลลานโคตร   . . . ไม่ใช่</p><p>กัจจายนโคตร   . . .ไม่ใช่วาเสฏฐโคตร   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบการงานทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ช่างไม้   . ..ไม่ใช่คนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่คนทำงานไถนา .. .ไม่ใช่คนทำงานค้าขาย ...ไม่ใช่</p><p>คนทำงานเลี้ยงโค  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฎ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบศิลปทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่มีวิชาการช่างจักสาน      . . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างหม้อ</p><p>. . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างหูก    . . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างหนัง    . . .ไม่ใช่มีวิชาการ</p><p>ช่างกัลบก  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 79</p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่มีวิชาการช่างนับ     . . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างคำนวณ</p><p>. . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างเขียน  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                <strong>พูดเปรยกระทบโรคทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong>       </p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่เป็นโรคเรื้อน   . . .ไม่ใช่เป็นโรคฝี  . . . ไม่ใช่เป็น</p><p>โรคกลาก  . . .ไม่ใช่เป็นโรคมองคร่อ  . . .ไม่ใช่เป็นโรคลมบ้าหมู  ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่เป็นโรคเบาหวาน   ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ    ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณ  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่สูงเกินไป   . . .ไม่ใช่ต่ำเกินไป   . . . ไม่ใช่ดำเกินไป</p><p>. . .ไม่ใช่ขาวเกินไป  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์ ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ไม่สูงนัก    . . . ไม่ใช่ไม่ต่ำนัก    . . .ไม่ใช่ไม่ดำนัก</p><p>. . .ไม่ใช่ไม่ขาวนัก  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . . พวกเราไม่ใช่ถูกราคะกลุ้มรุม  . . .ไม่ใช่ถูกโทสะย่ำยี   . . .ไม่ใช่</p><p>ถูกโมหะครอบงำ  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์ ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ปราศจากราคะ     . . . ไม่ใช่ปราศจากโทสะ     . . . ไม่ใช่</p><p>ปราศจากโมหะ  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.          </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 80</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่เป็นผู้ต้องอาบัติปาราชิก . . .อาบัติสังฆาทิเสส . . .อาบัติ</p><p>ถุลลัจจัย . ..อาบัติปาจิตตีย์ . . . อาบัติปาฎิเทสนียะ ...อาบัติทุกกฏ ... อาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่เป็นผู้ถึงโสดาบัติ   ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>     <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาททราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่มีความประพฤติดังอูฐ   . . . แพะ   . . . โค   . . . ลา</p><p>. . .สัตว์ดิรัจฉาน  . . . สัตว์นรก   สุคติของพวกเราไม่มี   พวกเราต้องหวังได้แต่</p><p>ทุคติ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>    <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์    ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่เป็นบัณฑิต  . ..ไม่ใช่เป็นคนฉลาด   . . .ไม่ใช่เป็น</p><p>คนมีปัญญา    .. .ไม่ใช่พหูสูต    .. .ไม่ใช่ธรรมกถึก    ทุคติของพวกเราไม่มี</p><p>พวกเราต้องหวังได้แต่สุคติ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                            <strong>อุปสัมบันล้ออุปสัมบัน</strong></p><p><strong>                        พูดล้อกดกระทบชาติ</strong></p><p>           [๒๔๖]  อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาท</p><p>อุปสัมบัน  ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะ</p><p>อุปสัมบันชาติทราม   ด้วยกล่าวกระทบชาติทราม    คือพูดกะอุปสันบันชาติคน</p><p>จัณฑาล   . . . ชาติคนจักสาน  . . .ชาติพราน  . . .ชาติคนช่างหนัง   . . .ชาติคน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 81</p><p>เทดอกไม้   ว่าเป็นชาติคนจัณฑาล    ว่าเป็นชาติคนจักสาน   ว่าเป็นชาติพราน</p><p>ว่าเป็นชาติคนช่างหนัง    ว่าเป็นชาติคนเทดอกไม้    ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                    <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบชาติ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอุปสัมบันชาติ</p><p>อุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบชาติทราม  คือ  พูดกะอุปสัมบันชาติกษัตริย์  . . . ชาติ</p><p>พราหมณ์   ว่าเป็นชาติคนจัณฑาล    ว่าเป็นชาติคนจักสาน    ว่าเป็นชาติพราน</p><p>ว่าเป็นชาติคนช่างหนัง    ว่าเป็นชาติคนเทดอกไม้    ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                      <strong>พูดล้อประชดกระทบชาติ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น     จึงพูดกะอุปสัมบัน</p><p>ชาติทราม   ด้วยกล่าวกระทบชาติอุกฤษฎ์   คือพูดกะอุปสัมบันชาติคนจัณฑาล</p><p>. . . ชาติคนจักสาน  . . .ชาติพราน  . . .ชาติคนช่างหนัง  .. .ชาติคนเทดอกไม้</p><p>ว่าเป็นชาติกษัตริย์   ว่าเป็นชาติพราหมณ์   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                     <strong>พูดล้อยกยอกระทบชาติ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอุปสัมบันชาติ</p><p>อุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบชาติอุกฤษฏ์  คือพูดกะอุปสัมบันชาติกษัตริย์ . . .ชาติ</p><p>พราหมณ์  ว่าเป็นชาติกษัตริย์   ว่าเป็นชาติพราหมณ์  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 82</p><p>                                 <strong>พูดล้อกดกระทบชื่อ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>ชื่อทราม  ด้วยกล่าวกระทบชื่อทราม  คือพูดกะอุปสัมบันชื่ออวกัณณกะ  .. . ชื่อ</p><p>ชวกัณณกะ   ...ชื่อธนิฎฐกะ   ...ชื่อสวิฏฐกะ   ... ชื่อกุลวัฑฒกะ    ว่าท่าน</p><p>อวกัณณกะ   ว่าท่านชวกัณณกะ   ว่าท่านธนิฏฐกะ   ว่าท่านสวิฏฐกะ  ว่าท่าน</p><p>กุลวัฑฒกะ  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                         <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบชื่อ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>ชื่ออุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบชื่อทราม  คือพูดกะอุปสัมบันชื่อพุทธรักขิต  ...</p><p>ชื่อธัมมรักขิต  . . . ชื่อสังฆรักขิต   ว่าท่านอวกัณณกะ  ว่าท่านชวกัณณกะ  ว่า</p><p>ท่านธนิฏฐกะ   ว่าท่านสวิฏฐกะ   ว่าท่านกุลวัฑฒกะ  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                          <strong>พูดล้อประชดกระทบชื่อ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น จึงพูดกะอุปสมบันมี</p><p>ชื่อทราม     ด้วยกล่าวกระทบชื่ออุกฤษฏ์     คือพูดกะอุปสัมบันชื่ออวกัณณกะ</p><p>...  ชื่อชวกัณณกะ...ชื่อธนิฎฐกะ ...ชื่อสวิฏฐกะ ...ชื่อกุลวัฑฒกะ   ว่าท่าน</p><p>พุทธรักขิต   ว่าท่านธัมมรักขิต   ว่าท่านสังฆรักขิต   ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 83</p><p>                             <strong>พูดล้อยกยอกระทบชื่อ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอุปสัมบันมีชื่อ</p><p>อุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบชื่ออุกฤษฏ์   ลือพูดกะอุปสัมบันชื่อพุทธรักขิต   . . .</p><p>ชื่อธัมมรักขิต   . . .ชื่อสังฆรักขิต    ว่าท่านพุทธรักขิต   ว่าท่านธัมมรักขิต   ว่า</p><p>ท่านสังฆรักขิต  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                             <strong>พูดล้อกดกระทบโคตร</strong> </p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>โคตรทราม     ด้วยกล่าวกระทบโคตรทราม     คือพูดกะอุปสัมบันโกสิยโคตร</p><p>. . . ภารทวาชโคตร   ว่าท่านโกสิยโคตร   ว่าท่านภารทวาชโคตร    ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก  ๆ คำพูด.</p><p>                     <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบโคตร</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>โคตรอุกฤษฏ์    ด้วยกล่าวกระทบโคตรทราม    คือพูดกะอุปสัมบันโคตมโคตร</p><p>โมคคัลลานโคตร   . . . กัจจายนโคตร   . . . วาเสฏฐโคตร   ว่าท่านโกสิยโคตร</p><p>ว่าท่านภารทวาชโคตร  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                     <strong>พูดล้อประชดกระทบโคตร</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>โคตรทราม    ด้วยกล่าวกระทบโคตรอุกฤษฏ์  คือพูดกะอุปสัมบันโกสิยโคตร </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 84</p><p>. . . ภารทวาชโคตร    ว่าท่านโคตมโคตร    ว่าท่านโมคคัลลานโคตร    ว่าท่าน</p><p>กัจจายนโคตร  ว่าท่านวาเสฏฐโคตร  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                               <strong>พูดล้อยกยอกระทบโคตร</strong> </p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>โครตอุกฤษฎ์   ด้วยกล่าวกระทบโคตรอุกฤษฏ์   คือพูดกะอุปสัมบัน  โคตมโคตร</p><p>. . .โมคคัลลานโคตร. . . กัจจายนโคตร  . . .วาเสฎฐโคตร ว่าท่านโคตมโคตร</p><p>ว่าท่านโมคคัลลานโคตร    ว่าท่านกัจจายนโคตร    ว่าท่านวาเสฏฐโคตร   ดังนี้</p><p>เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                             <strong>พูดล้อกดกระทบการงาน</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>การงานทราม   ด้วยกล่าวกระทบการงานทราม   คือพูดกะอุปสัมบันเป็นช่างไม้</p><p>. . .เป็นคนเทดอกไม้    ว่าท่านทำงานช่างไม้    ว่าท่านทำงานเทดอกไม้   ดังนี้</p><p>เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                    <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบการงาน</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>การงานอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบการงานทราม  คือพูดกะอุปสัมบันเป็นชาวนา</p><p>. . .เป็นพ่อค้า   . . . เป็นคนเลี้ยงโค   . . . ว่าท่านทำงานช่างไม้    ว่าท่านทำงาน</p><p>เทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 85</p><p>                             <strong>พูดล้อประชดกระทบการงาน</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสันบันมี</p><p>การงานทราม    ด้วยกล่าวกระทบการงานอุกฤษฎ์   คือ   พูดกะอุปสัมบันเป็น</p><p>ช่างไม้ . . . เป็นคนเทดอกไม้  ว่าท่านทำงานไถนา  ว่าท่านทำงานค้าขาย  ว่าท่าน</p><p>ทำงานเลี้ยงโค  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด </p><p>                                <strong>พูดล้อยกยอกระทบการงาน</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>การงานอุกฤษฏ์    ด้วยกล่าวกระทบการงานอุกฤษฏ์   คือ   พูดกะอุปสัมบันเป็น</p><p>ชาวนา  . . . เป็นพ่อค้า  .   .เป็นคนเลี้ยงโค  ว่าท่านทำงานไถนา  ว่าท่านทำงาน</p><p>ค้าขาย   ว่าท่านทำงานเลี้ยงโค   ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด</p><p>                                   <strong>พูดล้อกดกระทบศิลป</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>วิชาการช่างทราม   ด้วยกล่าวกระทบวิชาการช่างทราม   คือ   พูดกะอุปสัมบันมี</p><p>วิชาการช่างจักสาน  . . . มีวิชาการช่างหม้อ  . . . มีวิชาการช่างหูก . . . มีวิชาการ</p><p>ช่างหนัง    . . .มีวิชาการช่างกัลบก    ว่าท่านมีวิชาการช่างจักสาน    ว่าท่านมี</p><p>วิชาการช่างหม้อ   ว่าท่านมีวิชาการช่างหูก   ว่าท่านมีวิชาการช่างหนัง    ว่าท่าน</p><p>มีวิชาการช่างกัลบก   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 86</p><p>                           <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบศิลป</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสันบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>วิชาการช่างอุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบวิชาการช่างทราม   คือ   พูดกะอุปสัมบัน</p><p>มีวิชาช่างนับ  . . .มีวิชาการช่างคำนวณ. . . มีวิชาการช่างเขียน    ว่าท่านมี</p><p>วิชาการช่างจักสาน  ว่าท่านมีวิชาการช่างหม้อ  ว่าท่านมีวิชาการช่างหูก  ว่าท่าน</p><p>มีวิชาการช่างหนัง      ว่าท่านมีวิชาการช่างกัลบก     ดังนี้เป็นต้น      ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                           <strong>พูดล้อประชดกระทบศิลป</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>วิชาการช่างทราม   ด้วยกล่าวกระทบวิชาการช่างอุกฤษฎ์   คือ   พูดกะอุปสัมบัน</p><p>มีวิชาการช่างจักสาน  . . . มีวิชาการช่างหม้อ . . . มีวิชาการช่างหูก  . .. มีวิชาการ</p><p>ช่างหนัง   . . . มีวิชาการช่างกัลบก   ว่าท่านมีวิชาการช่างนับ   ว่าท่านมีวิชาการ</p><p>ช่างคำนวณ  ว่าท่านมีวิชาการช่างเขียน    ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                           <strong>พูดล้อยกยกกระทบศิลป</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>วิชาการช่างอุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบวิชาการช่างอุกฤษฎ์  คือ  พูดกะอุปสัมบัน</p><p>มีวิชาการช่างนับ   . . . มีวิชาการช่างคำนวณ . . . มีวิชาการช่างเขียน    ว่าท่าน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 87</p><p>มีวิชาการช่างนับ     ว่าท่านมีวิชาการช่างคำนวณ  ว่าท่านมีวิชาการช่างเขียน</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.         </p><p>                                  <strong>พูดล้อกดกระทบโรค</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>โรคทราม     ด้วยกล่าวกระทบโรคทราม     คือพูดกะอุปสัมบันผู้เป็นโรคเรื้อน</p><p>. . .โรคฝี  . . .โรคกลาก   . . . โรคมองคร่อ   . . . โรคลมบ้าหมู     ว่าท่านเป็น</p><p>โรคเรื้อน   ว่าท่านเป็นโรคฝี  ว่าเป็นโรคกลาก   ว่าเป็นโรคมองคร่อ   ว่าเป็น</p><p>โรคลมบ้าหมู  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                            <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบโรค</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>โรคอุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบโรคทราม  คือพูดกะอุปสัมบันผู้เป็นโรคเบาหวาน</p><p>ว่าท่านเป็นโรคเรื้อน    ว่าท่านเป็นโรคฝี   ว่าท่านเป็นโรคกลาก    ว่าท่านเป็น</p><p>โรคมองคร่อ     ว่าท่านเป็นโรคลมบ้าหมู     ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                             <strong>พูดล้อประชดกระทบโรค</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสันบันมี</p><p>โรคทราม   ด้วยกล่าวกระทบโรคอุกฤษฎ์    คือพูดกะอุปสัมบันผู้เป็นโรคเรื้อน</p><p>. . . โรคฝี  . . . โรคกลาก   . . . โรคมองคร่อ   . . . โรคลมบ้าหมู     ว่าท่านเป็น</p><p>โรคเบาหวาน   ดังนี้  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 88</p><p>                         <strong>พูดล้อยกยอกระทบโรค</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>โรคอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบโรคอุกฤษฏ์  คือพูดกะอุปสัมบันผู้เป็นโรคเบาหวาน</p><p>ว่าท่านเป็นโรคเบาหวาน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                      <strong>พูดล้อกดกระทบรูปพรรณ</strong> </p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>รูปพรรณทราม     ด้วยกล่าวกระทบรูปพรรณทราม     คือพูดกะอุปสัมบันผู้สูง</p><p>เกินไป   . . . ต่ำเกินไป   . . . ดำเกินไป   . . . ขาวเกินไป    ว่าท่านเป็นคนสูงนัก</p><p>ว่าท่านเป็นคนต่ำนัก  ว่าท่านเป็นคนดำนัก ว่าท่านเป็นคนขาวนัก  ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบรูปพรรณ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>รูปพรรณอุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบรูปพรรณทราม  คือ   พูดกะอุปสัมบันผู้ไม่</p><p>สูงนัก ...ไม่ต่ำนัก . . .ไม่ดำนัก  . . .ไม่ขาวนัก  ว่าท่านเป็นคนสูงนัก  ว่าท่าน</p><p>เป็นคนต่ำนัก   ว่าท่านเป็นคนดำนัก    ว่าท่านเป็นคนขาวนัก     ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>               <strong>พูดล้อประชดกระทบรูปพรรณ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ.      แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น     จึงพูดกับอุปสัมบันมี </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 89</p><p>รูปพรรณทราม    ด้วยกล่าวกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์    คือพูดกะอุปสัมบันผู้สูง</p><p>เกินไป  . . .ต่ำเกินไป  . . . ดำเกินไป   . . . ขาวเกินไป   ว่าท่านเป็นคนไม่สูงนัก</p><p>ว่าท่านเป็นคนไม่ต่ำนัก     ว่าท่านเป็นคนไม่ดำนัก     ว่าท่านเป็นคนไม่ขาวนัก</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                          <strong>พูดล้อยกยอกระทบรูปพรรณ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>รูปพรรณอุกฤษฎ์   ด้วยกล่าวกระทบรูปพรรณอุกฤษฎ์   คือ พูดกะอุปสัมบันผู้</p><p>ไม่สูงเกินไป   . . . ไม่ต่ำเกินไป   . . .ไม่ดำเกินไป   . . .ไม่ขาวเกินไป   ว่าท่าน</p><p>เป็นคนไม่สูงนัก   ว่าท่านเป็นคนไม่ต่ำนัก  ว่าท่านเป็นคนไม่ดำนัก   ว่าท่านเป็น</p><p>คนไม่ขาวนัก  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                             <strong>พูดล้อกดกระทบกิเลส</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>กิเลสทรามด้วยกล่าวกระทบกิเลสทรามคือ  พูดกะอุปสัมบันผู้ถูกราคะกลุ้มรุม</p><p>. . . ถูกโทสะย่ำยี   . . . ถูกโมหะครอบงำ    ว่าท่านถูกราคะกลุ้มรุม    ว่าท่านถูก</p><p>โทสะย่ำยี   ว่าท่านถูกโมหะครอบงำ   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                     <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบกิเลส</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนำจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น     จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>กิเลสอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบกิเลสทรามคือ พูดกะอุปสัมบันผู้ปราศจากราคะ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 90</p><p>. . . ปราศจากโทสะ   . . . ปราศจากโมหะ    ว่าท่านถูกราคะกลุ้มรุม    ว่าท่านถูก</p><p>โทสะย่ำยี   ว่าท่านถูกโมหะครอบงำ  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ  </p><p>คำพูด.                                                                              </p><p>                          <strong>พูดล้อประชดกระทบกิเลส</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>กิเลสทราม  ด้วยกล่าวกระทบกิเลสอุกฤษฎ์  คือพูดกะอุปสัมบันผู้ถูกราคะกลุ้มรุม</p><p>. . . ถูกโทสะย่ำยี  . . . ถูกโมหะครอบงำ  ว่าท่านปราศจากราคะ  ว่าท่านปราศจาก</p><p>โทสะ  ว่าท่านปราศจากโมหะ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                         <strong>พูดล้อยกยอกระทบกิเลส</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันมี</p><p>กิเลสอุกฤษฎ์   ด้วยกล่าวกระทบกิเลสอุกฤษฏ์   คือ   พูดกะอุปสัมบันผู้ปราศจาก</p><p>ราคะ  . . . ปราศจากโทสะ  . . . ปราศจากโมหะ   ว่าท่านปราศจากราคะ   ว่าท่าน</p><p>ปราศจากโทสะ     ว่าท่านปราศจากโมหะ    ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                         <strong>พูดล้อกดกระทบอาบัติ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอุปสัมบันผู้ต้อง</p><p>อาบัติทราม    ด้วยกล่าวกระทบอาบัติทราม   คือ   พูดกะอุปสัมบันผู้ต้องอาบัติ</p><p>ปาราชิก  . . . ผู้ต้องอาบัติสังฆาทิเสส  . . . ผู้ต้องอาบัติถุลลัจจัย   . . . ผู้ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์  . . . ผู้ต้องอาบัติปาฎิเทสนียะ  . . . ผู้ต้องอาบัติทุกกฏ   . . . ผู้ต้องอาบัติ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 91</p><p>ทุพภาสิต  ว่าท่านต้องอาบัติปาราชิก   ว่าท่านต้องอาบัติสังฆาทิเสส  ว่าท่านต้อง</p><p>อาบัติถุลลัจจัย   ว่าท่านต้องอาบัติปาจิตตีย์    ว่าท่านต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ   ว่า</p><p>ท่านต้องอาบัติทุกกฏ    ว่าท่านต้องอาบัติทุพภาสิต   ดังนี้    ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                      <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบอาบัติ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันผู้</p><p>ต้องอาบัติอุกฤษฎ์    ด้วยกล่าวกระทบอาบัติทราม   คือ   พูดกะอุปสัมบันผู้ต้อง</p><p>โสดาบัติ  ว่าท่านต้องอาบัติปาราชิก   ว่าท่านต้องอาบัติสังฆาทิเสส   ว่าท่านต้อง</p><p>อาบัติถุลลัจจัย   ว่าท่านต้องอาบัติปาจิตตีย์   ว่าท่านไม่ต้องปาฏิเทสนียะ   ว่า</p><p>ท่านต้องอาบัติทุกกฏ    ว่าท่านต้องอาบัติทุพภาสิต  ดังนี้    ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                       <strong>พูดล้อประชดกระทบอาบัติ</strong></p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ      แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น     จึงพูดกะอุปสัมบันผู้</p><p>ต้องอาบัติทราม     ด้วยกล่าวกระทบอาบัติอุกฤษฎ์     คือพูดกะอุปสัมบันผู้ต้อง</p><p>อาบัติปาราชิก  . . . ผู้ต้องอาบัติสังฆาทิเสส  . . .ผู้ต้องอาบัติถุลลัจจัย  . . . ผู้ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์  . . .ผู้ต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ  . . .ผู้ต้องอาบัติทุกกฏ  . . .ผู้ต้อง</p><p>อาบัติทุพภาสิต  ว่าท่านต้องโสดาบัติ ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                        <strong>พูดล้อยกยอกระทบอาบัติ</strong></p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ     แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันผู้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 92</p><p>ต้องอาบัติอุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบอาบัติอุกฤษฏ์  คือ  พูดกะอุปสัมบันผู้ต้อง</p><p>โสดาบัติ ว่าท่านต้องโสดาบัติ ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                   <strong>พูดล้อกดกระทบคำสบประมาท</strong>                </p><p>             อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน  ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอุปสัมบันผู้มี</p><p>ความประพฤติทราม     ด้วยกล่าวกระทบคำด่าทราม   คือ   พูดกะอุปสัมบันผู้มี</p><p>ความประพฤติดังอูฐ    . . . มีความประพฤติดังแพะ   . . . มีความประพฤติดังโค</p><p>. . มีความประพฤติดังลา    . .. มีความประพฤติดังสัตว์ดิรัจฉาน    . . . มีความ</p><p>ประพฤติดังสัตว์นรก   ว่าท่านเป็นอูฐ  ว่าท่านเป็นแพะ  ว่าท่านเป็นโค  ว่าท่าน</p><p>เป็นลา    ว่าท่านเป็นสัตว์ดิรัจฉาน    ว่าท่านเป็นสัตว์นรก    สุคติของท่านไม่มี</p><p>ท่านต้องหวังได้แต่ทุคติ  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด </p><p>                <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบคำสบประมาท</strong> </p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอุปสัมบันผู้มี</p><p>ความประพฤติอุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบคำด่าทราม  คือ  พูดกะอุปสัมบันผู้เป็น</p><p>บัณฑิต   . . . ผู้ฉลาด   . . .ผู้มีปัญญา   . .. ผู้พหูสูต   . . .ผู้ธรรมกถึก   ว่าท่าน</p><p>เป็นอูฐ   ว่าท่านเป็นแพะ    ว่าท่านเป็นโค    ว่าท่านเป็นลา    ว่าท่านเป็นสัตว์</p><p>ดิรัจฉาน   ว่าท่านเป็นสัตว์นรก    สุคติของท่านไม่มี    ท่านต้องหวังได้แต่ทุคติ</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                <strong>พูดล้อประชดกระทบคำสบประมาท</strong></p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดกะอุปสัมบันผู้มี </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 93</p><p>ความพระพฤติทราม    ด้วยกล่าวกระทบคำด่าอุกฤษฏ์    คือพูดกะอุปสัมบันผู้มี</p><p>ความประพฤติดังอูฐ    . . . มีความประพฤติดังแพะ   . . .มีความประพฤติดังโค</p><p>. . .มีความประพฤติดังลา    . . .มีความพระพฤติดังสัตว์ดิรัจฉาน   . . .มีความ</p><p>ประพฤติดังสัตว์นรก   ว่าท่านเป็นบัณฑิต   ว่าท่านเป็นคนฉลาด   ว่าท่านเป็น</p><p>คนมีปัญญา   ว่าท่านเป็นพหูสูต    ว่าท่านเป็นธรรมกถึก    ทุคติของท่านไม่มี</p><p>ท่านต้องหวังได้แต่สุคติ   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด </p><p>                   <strong>พูดล้อยกยอกระทบคำสบประมาท</strong>       </p><p>             อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอุปสัมบันผู้มี</p><p>ความพระพฤติอุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบคำด่าอุกฤษฎ์  คือ  พูดกะอุปสัมบันผู้</p><p>เป็นบัณฑิต  . . . ผู้ฉลาด  . . . ผู้มีปัญญา  . . . ผู้พหูสูต  . .. ผู้ธรรมกถึก  ว่าท่าน</p><p>เป็นบัณฑิต   ว่าท่านเป็นคนฉลาด  ว่าท่านเป็นคนมีปัญญา  ว่าท่านเป็นพหูสูต</p><p>ว่าท่านเป็นธรรมกถึก  ทุคติของท่านไม่มี  ท่านต้องหวังได้แต่สุคติ  ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong> พูดล้อเปรยกระทบชาติทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             [๒๔๗]  อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุป-</p><p>สัมบัน  ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดเปรย</p><p>อย่างนี้คือ กล่าวว่ามีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกเป็นชาติคนจัณฑาล บาง</p><p>พวกเป็นชาติคนจักสาน  บางพวกเป็นชาติพราน  บางพวกเป็นชาติคนช่างหนัง</p><p>บางพวกเป็นชาติคนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>             อุปสันบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอุปสัมบัน ไม่</p><p>ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดเปรยอย่างนั้น  คือ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 94</p><p>กล่าวว่า   มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้     บางพวกเป็นชาติกษัตริย์    บางพวกเป็น</p><p>ชาติพราหมณ์  ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>              <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่อทราม  ว่ามีบางพวก </strong></p><p>           . . . มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกชื่ออวกัณณกะ   บางพวกชื่อ</p><p>ชวกัณณกะ  บางพวกชื่อธนิฏฐกะ  บางพวกชื่อสวิฎฐกะ  บางพวกชื่อกุลวัฑฒกะ</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด . </p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่ออุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกชื่อพุทธรักขิต   บางพวกชื่อ</p><p>ธัมมรักขิต   บางพวกชื่อสังฆรักขิต  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>             <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           . . . มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกเป็นโกสิยโคตร  บางพวกเป็น</p><p>ภารทวาชโคตร  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์ ว่ามีบางพวก</strong>       </p><p>            . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกเป็นโคตมโคตร บางพวกเป็น</p><p>โมคคัลลานโคตร     บางพวกเป็นกัจจายนโคตร      บางพวกเป็นวาเสฏฐโคตร</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกทำงานช่างไม้    บางพวกทำ</p><p>งานเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 95</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์   ว่ามีบางพวก</strong></p><p>               . . . มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกทำงานไถนา   บางพวกทำการ</p><p>ค้าขาย  บางพวกทำงานเลี้ยงโค ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต ทุก ๆ คำพูด.</p><p>               <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>              . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกมีวิชาการช่างจักสาน  บางพวก</p><p>มีวิชาการช่างหม้อ   บางพวกมีวิชาการช่างหูก      บางพวกมีวิชาการช่างหนัง</p><p>บางพวกมีวิชาการช่างกัลบก  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกมีวิชาการช่างนับ   บางพวกมี</p><p>วิชาการช่างคำนวณบางพวกมีวิชาการช่างเขียน    ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติ </p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคทราม  ว่ามีบางพวก </strong></p><p>             . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้     บางพวกเป็นโรคเรื้อน   บางพวกเป็น</p><p>โรคฝี   บางพวกเป็นโรคกลาก    บางพวกเป็นโรคมองคร่อ    บางพวกเป็นโรค</p><p>ลมบ้าหมู   ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>            . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกเป็นโรคเบาหวาน ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>            . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกสูงเกินไป   บางพวกต่ำเกินไป</p><p>บางพวกดำเกินไป    บางพวกขาวเกินไป    ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 96</p><p>        <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             . . . มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกไม่สูงนัก   บางพวกไม่ต่ำนัก</p><p>บางพวกไม่ดำนัก     บางพวกไม่ขาวนัก    ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสทราม   ว่ามีบางพวก</strong></p><p>            . . .  ภิกษุในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกถูกราคะกลุ้มรุม   บางพวกถูก</p><p>โทสะย่ำยี     บางพวกโมหะครอบงำ     ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์   ว่ามีบางพวก</strong></p><p>            . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้      บางพวกปราศจากราคะ     บางพวก</p><p>ปราศจากโทสะ    บางพวกปราศจากโมหะ    ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>            . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกต้องอาบัติปาราชิก   บางพวก</p><p>ต้องอาบัติสังฆาทิเสส   บางพวกต้องอาบัติถุลลัจจัย   บางพวกต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>บางพวกต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ   บางพวกต้องอาบัติทุกกฏ    บางพวกต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ดังนี้   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์    ว่ามีบางพวก</strong></p><p>            . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกต้องโสดาบัติ   ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบคำสบประมาททราม   ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกมีความพระพฤติดังอูฐ  บางพวก</p><p> มีความประพฤติดังแพะ     บางพวกมีความพระพฤติดังโค     บางพวกมีความ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 97</p><p>ประพฤติดังลา     บางพวกมีความประพฤติดังสัตว์ดิรัจฉาน     บางพวกมีความ</p><p>ประพฤติดังสัตว์นรก   สุคติของภิกษุพวกนั้นไม่มี   ภิกษุพวกนั้นต้องหวังได้แต่</p><p>ทุคติ  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>     <strong>พูดล้อเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>              . . .มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกเป็นบัณฑิต    บางพวกเป็น</p><p>คนฉลาด  บางพวกเป็นคนมีปัญญา  บางพวกเป็นพหูสูต   บางพวกเป็นธรรมกถึก</p><p>ทุคติของภิกษุพวกนั้นไม่มี     ภิกษุพวกนั้นต้องหวังได้แต่สุคติ     ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบชาติทราม   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>            [๒๔๘]  อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาท</p><p>อุปสัมบัน  ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูด</p><p>เปรยอย่างนี้  คือ  กล่าวว่าภิกษุจำพวกไรกันแน่เป็นชาติคนจัณฑาล. . . ชาติคน</p><p>จักสาน. . ชาติพราน. . .ชาติคนช่างหนัง. . .ชาติคนเทดอกไม้    ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>       <strong>พูดล้อเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>             . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่   เป็นชาติกษัตริย์  . . .ชาติพราหมณ์  ดังนี้</p><p>เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่อทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>             . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่ชื่ออวกัณณกะ   ... ชื่อชวกัณณกะ   ...ชื่อ</p><p>ธนิฏฐกะ . ..ชื่อสวิฎฐกะ .. .ชี่อกุลวัฑฒกะ    ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต </p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 98</p><p>             <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่ออุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>            . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่   ชื่อพุทธรักขิต   . . .ชื่อธัมมรักขิต  . . . ชื่อ</p><p>สังฆรักขิต  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด </p><p>             <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong>         </p><p>             . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่  เป็นโกสิยโคตร  . . . ภารทวาชโคตร   ดังนี้</p><p>เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด  </p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>             . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่    เป็นโคตมโคตร. ..โมคคัลลานโคตร . . . </p><p>กัจจายนโคตร. . .วาเสฎฐโคตร  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุกๆคำพูด </p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong>      </p><p>             . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่  เป็นช่างไม้.  . .คนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>             . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่    เป็นคนทำงานไถนา . . .ทำงานค้าขาย . . .</p><p>ทำงานเลี้ยงโค . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด </p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>              . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่  มีวิชาการช่างจักสาน . . . มีวิชาการช่างหม้อ</p><p>. . . มีวิชาการช่างหูก . . .มีวิชาการช่างหนัง  . . . มีวิชาการช่างกัลบก . . . ต้อง</p><p>อาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>             . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่      มีวิชาการช่างนับ  . . . มีวิชาการช่างคำนวณ</p><p>. . .มีวิชาการช่างเขียน. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 99</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>               . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่   เป็นโรคเรื้อน . . .  โรคฝี. . .  โรคกลาก. . .</p><p>โรคมองคร่อ.. .โรคลมบ้าหมู . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>               . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่  เป็นโรคเบาหวาน ดังนี้  ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.                         </p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>               . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่     สูงเกินไป   . . . ต่ำเกินไป   . . . ดำเกินไป</p><p>. . . ขาวเกินไป. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>       <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์ ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>              . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่  เป็นคนไม่สูงนัก . . .ไม่ต่ำนัก . ..ไม่ดำนัก</p><p>. . .ไม่ขาวนัก.. .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>               . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่   ถูกราคะกลุ้มรุม   . . . ถูกโทสะย่ำยี  ...ถูก</p><p>โมหะครอบงำ . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>              . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่     ปราศจากราคะ   . . .ปราศจากโทสะ. . . .</p><p>ปราศจากโมหะ . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติทราม    ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่ต้องอาบัติปาราชิก . . . อาบัติสังฆาทิเสส . . .</p><p>อาบัติถุลลัจจัย ... อาบัติปาจิตตีย์ . .. อาบัติปฏิเทสนียะ .. . อาบัติทุกกฏ...</p><p>อาบัติทุพภาสิต. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.               </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 100</p><p>       <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่    ต้องโสดาบัติ . . .  ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>  <strong>พูดล้อเปรยกระทบคำสบประมาททราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่    มีความประพฤติดังอูฐ . . . แพะ . . . โค . . .</p><p>ลา. .. สัตว์ดิรัจฉาน. . . สัตว์นรก    สุคติของภิกษุพวกนั้นไม่มี    ภิกษุพวกนั้น</p><p>ต้องหวังได้แต่ทุคติ. . .  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>  <strong>พูดล้อเปรยกระทบลำสบประมาทอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>              . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่   เป็นบัณฑิต . . .เป็นคนฉลาด ...เป็นคนมี</p><p>ปัญญา...เป็นพหูสูต...เป็นธรรมกถึก    ทุคติของภิกษุพวกนั้นไม่มี    ภิกษุ</p><p>พวกนั้นต้องหวังได้แต่สุคติ . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>       <strong>พูดล้อเปรยกระทบชาติทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            [๒๔๙]  อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาท</p><p>อุปสัมบัน   ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูด</p><p>เปรยอย่างนั้น  คือกล่าวว่า  พวกเราไม่ใช่ชาติคนจัณฑาล . . .ไม่ใช่ชาติคนจักสาน</p><p>. . .ไม่ใช่ชาติพราน...ไม่ใช่ชาติคนช่างหนัง. ..ไม่ใช่ชาติคนเทดอกไม้  ดังนี้</p><p>เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>              . . . พวกเราไม่ใช่ชาติกษัตริย์ . . . ไม่ใช่ชาติพราหมณ์ .. . ต้องอาบัติ </p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 101</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่อทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ชื่ออวกัณณกะ. ..ไม่ใช่ชื่อชวกัณณกะ . .. ไม่ใช่ชื่อ</p><p>ธนิฎฐกะ. . . ไม่ใช่ชื่อสวิฏฐกะ .. . ไม่ใช่ชื่อกุลวัฑฒกะ . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ  คำพูด. </p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่ออุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ชื่อพุทธรักขิต . . . ไม่ใช่ชื่อธัมมรักขิต .. .  ไม่ใช่ชื่อ</p><p>สังฆรักขิต. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . . พวกเราไม่ใช่โกสิยโคตร . . . ไม่ใช่ภารทวาชโคตร . . . ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่โคตมโคตร . . . ไม่ใช่โมคคัลลานโคตร  . . . ไม่ใช่</p><p>กัจจายนโคตร . . . ไม่ใช่วาเสฏฐโคตร . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด </p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . . พวกเราไม่ใช่ช่างไม้ . . .ไม่ใช่คนเทดอกไม้ . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>       <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            . . .พวกเราไม่ใช่คนทำงานไถนา . . . ไม่ใช่คนทำงานค้าขาย. . . ไม่ใช่</p><p>คนทำงานเลี้ยงโค. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            . . . พวกเราไม่ใช่มีวิชาการจักสาน  . . .  ไม่ใช่มีวิชาการช่างหม้อ  . . .</p><p>ไม่ใช่มีวิชาการช่างหูก. . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างหนัง . . . ไม่ใช่มีวิชาการช่างกัลบก</p><p>. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 102</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์   ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 . . .พวกเราไม่ใช่มีวิชาการช่างนับ . . . ไม่ใช่มีวิชาการช่างคำนวณ. . .</p><p>ไม่ใช่มีวิชาการช่างเขียน . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 . . .พวกเราไม่ใช่เป็นโรคเรื้อน  . . .  ไม่ใช่เป็นโรคฝี . . .  ไม่ใช่เป็น</p><p>โรคกลาก . . .ไม่ใช่เป็นโรคมองคร่อ . . .ไม่ใช่เป็นโรคลมบ้าหมู . . . ต้องอาบัติ </p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            . . . พวกเราไม่ใช่เป็นโรคเบาหวาน  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณทราม ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                  . . .พวกเราไม่ใช่สูงเกินไป . . . ไม่ใช่ต่ำเกินไป . . . ไม่ใช่ดำเกินไป . . .</p><p>ไม่ใช่ขาวเกินไป. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>       <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>               . . .พวกเราไม่ใช่ไม่สูงนัก . . ไม่ใช่ไม่ต่ำนัก   . . . ไม่ใช่ไม่ดำนัก . . .</p><p>ไม่ใช่ไม่ขาวนัก . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสทราม    ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>             . . .พวกเราไม่ใช่ถูกราคะกลุ้มรุม.  . . ไม่ใช่ถูกโทสะย่ำยี . . ไม่ใช่ถูก</p><p>โมหะครอบงำ. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>             . . .พวกเราไม่ใช่ปราศจากราคะ . . . ไม่ใช่ปราศจากโทสะ . . . ไม่ใช่</p><p>ปราศจากโมหะ . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 103</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                . . . พวกเราไม่ใช่เป็นผู้ต้องอาบัติปาราชิก   . . . อาบัติสังฆาทิเสส. . .      </p><p>อาบัติถุลลัจจัย . . . อาบัติปาจิตตีย์ . . . อาบัติปาฎิเทสนียะ . . .อาบัติทุกกฏ . . .   </p><p>อาบัติทุพภาสิต  ดังนี้   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            . . .พวกเราไม่ใช่เป็นผู้ต้องโสดาบัติ  ดังนี้เป็นต้น ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>     <strong>พูดล้อเปรยกระทบคำสบประมาททราม   ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>               . . . พวกเราไม่ใช่มีความพระพฤติดังอูฐ    . . . แพะ . . . โค . . .ลา</p><p>. . . สัตว์ดิรัจฉาน . . . สัตว์นรก   สุคติของพวกเราไม่มี   พวกเราต้องหวังได้แต่</p><p>ทุคติ. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด </p><p>    <strong>พูดล้อเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤกฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            . . .พวกเราไม่ใช่เป็นบัณฑิต . . .ไม่ใช่คนฉลาด ... ไม่ใช่คนมีปัญญา</p><p>. . .ไม่ใช่พหูสูต   . . . ไม่ใช่ธรรมกถึก     ทุคติของพวกเราไม่มี    พวกเราต้อง</p><p>หวังได้แต่สุคติ . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด </p><p>                                  <strong>อุปสัมบันอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>                                 พูดล้อกดกระทบชาติ</strong></p><p>           [๒๕๐]  อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาท</p><p>อนุปสัมบัน  ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูด</p><p>กะอนุปสัมบันมีชาติทราม  ด้วยกล่าวกระทบชาติทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีชาติคนจัณฑาล  . . . มีชาติคนจักสาน  . . .มีชาติพราน  . . .มีชาติคนช่างหนัง</p><p>มีชาติคนเทดอกไม้    ว่าเป็นชาติคนจัณฑาล    ว่าเป็นชาติคนจักสาน    ว่าเป็น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 104</p><p>ชาติพราน    ว่าเป็นชาติคนช่างหนัง    ว่าเป็นชาติคนเทดอกไม้    ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                      <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบชาติ</strong> </p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีชาติอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบชาติทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบันมีชาติกษัตริย์</p><p>. . .  มีชาติพราหมณ์   ว่าเป็นชาติคนจัณฑาล    ว่าเป็นชาติคนจักสาน    ว่าเป็น</p><p>ชาติพราน    ว่าเป็นชาติคนช่างหนัง    ว่าเป็นชาติคนเทดอกไม้ . . . ต้องอาบัติ </p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                          <strong>พูดล้อประชดกระทบชาติ</strong></p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ใม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีชาติทราม ด้วยกล่าวกระทบชาติอุกฤษฏ์  คือ พูดกะอนุปสัมบันชาติคนจัณฑาล</p><p>. . .   ชาติคนจักสาน . . . ชาติพราน  . . .ชาติคนช่างหนัง   . . .ชาติคนเทดอกไม้</p><p>ว่าเป็นชาติกษัตริย์   ว่าเป็นชาติพราหมณ์   ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                            <strong>พูดล้อยกยอกระทบชาติ</strong></p><p>            . . .อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า  ไม่ปรารถนาจะลบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีชาติอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบชาติอุกฤษฎ์  คือพูดกะอนุปสัมบันมีชาติกษัตริย์</p><p>. . .มีชาติพราหมณ์   ว่าเป็นชาติกษัตริย์   ว่าเป็นชาติพราหมณ์  . . . ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ  คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 105</p><p>                           <strong>พูดล้อกดกระทบชื่อ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีชื่อทราม    ด้วยกล่าวกระทบชื่อทราม   คือ   พูดกะอนุปสัมบันชื่ออวกัณณกะ</p><p>. . .  ชื่อชวกัณณกะ . . .ชื่อธนิฎฐกะ . . .ชื่อสวิฏฐกะ . .. ชื่อกุลวัฑฒกะ ว่าท่าน</p><p>อวกัณณกะ   ว่าท่านชวกัณณกะ   ว่าท่านธนิฏฐกะ   ว่าท่านสวิฏฐกะ   ว่าท่าน</p><p>กุลวัฑฒกะ . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                       <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบชื่อ</strong></p><p>            อุปสันบันไม่ปรารถนาจะด่า    ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีชื่ออุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบชื่อทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบันชื่อพุทธรักขิต</p><p>. . . ชื่อธัมมรักขิต   . . . ชื่อสังฆรักขิต   ว่าท่านอวกัณณกะ   ว่าท่านชวกัณณกะ </p><p>ว่าท่านธนิฎฐกะ  ว่าท่านสวิฎฐกะ  ว่าท่านกุลวัฑฒกะ   . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.  </p><p>                          <strong>พูดล้อประชดกระทบชื่อ</strong></p><p>             อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน </p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีชื่อทราม  ด้วยกล่าวกระทบชื่ออุกฤษฏ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันชื่ออวกัณณกะ</p><p>. . .  ชื่อชวกัณณกะ ...ชื่อธนิฏฐกะ . .. ชื่อสวิฏฐกะ . ..ชื่อกุลวัฑฒกะ  ว่าท่าน</p><p>พุทธรักขิต    ว่าท่านธัมมรักขิต    ว่าท่านสังฆรักขิต  . . .  ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 106</p><p>                           <strong>พูดล้อยกยอกระทบชื่อ</strong></p><p>             อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีชื่ออุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบชื่ออุกฤษฎ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันชื่อพุทธรักขิต</p><p>. . .ชื่อธัมมรักขิต   .. .ชื่อสังฆรักขิต    ว่าท่านพุทธรักขิต   ว่าท่านธัมมรักขิต</p><p>ว่าท่านสังฆรักขิต  . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด </p><p>                             <strong>พูดล้อกดกระทบโคตร</strong> </p><p>             อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีโคตรทราม   ด้วยกล่าวกระทบโคตรทราม    คือพูดกะอนุปสัมบันโกสิยโคตร</p><p>. . .ภารทวาชโคตร  ว่าท่านโกสิยโคตร   ว่าท่านภารทวาชโคตร  . . . ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                             <strong>พูดล้อกดกระทบโคตร</strong></p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีโครตอุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบโคตรทราม  คือพูดกะอนุปสัมบันโคตมโคตร</p><p>. . .โมคคัลลานโคตร  . . . . กัจจายนโคตร  . . . วาเสฏฐโคตร  ว่าท่านโกสิยโคตร</p><p>ว่าท่านภารทวาชโคตร  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด </p><p>                          <strong>พูดล้อประชดกระทบโคตร</strong>             </p><p>             อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 107</p><p>มีโคตรทราม  ด้วยกล่าวกระทบโคตรอุกฤษฎ์   คือพูดกะอนุปสัมบันโกสิยโคตร</p><p>. . . ภารทวาชโคตร     ว่าท่านโคตมโคตร    ว่าท่านโมคคัลลานโคตร    ว่าท่าน</p><p>กัจจายนโคตร   ว่าท่านวาเสฎฐโคตร  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                           <strong>พูดล้อยกยอกระทบโคตร</strong> </p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีโคตรอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบโคตรอุกฤษฎ์  คือพูดกะอนุปสัมบันโคตมโคตร</p><p>. . . โมคคัลลานโคตร  . . . กัจจายนโคตร  . . . วาเสฎฐโคตร  ว่าท่านโคตมโคตร</p><p>ว่าท่านโมคคัลลานโคตร    ว่าท่านกัจจายนโคตร    ว่าท่านวาเสฏฐโคตร   ดังนี้</p><p>เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                             <strong>พูดล้อกดกระทบการงาน</strong></p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีการงานทราม    ด้วยกล่าวกระทบการงานทราม   คือ  พูดกะอนุปสัมบันเป็น</p><p>ช่างไม้ . . . เป็นคนเทดอกไม้    ว่าท่านทำงานช่างไม้    ว่าท่านทำงานเทดอกไม้</p><p>. . . ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                          <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบการงาน</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 108</p><p>มีการงานอุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบการงานทราม   คือ   พูดกะอนุปสัมบันเป็น  </p><p>ชาวนา   . . . เป็นพ่อค้า   . . . เป็นคนเลี้ยงโค   ว่าท่านทำงานช่างไม้   ว่าท่านทำ</p><p>งานเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                         <strong>พูดล้อประชดกระทบการงาน</strong></p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีการงานทราม    ด้วยกล่าวกระทบการงานอุกฤษฏ์    คือพูดกะอนุปสัมบันเป็น</p><p>ช่างไม้  . . . เป็นคนเทดอกไม้    ว่าท่านทำงานไถนา      ว่าท่านทำงานค้าขาย</p><p>ว่าท่านทำงานเลี้ยงโค  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                            <strong>พูดล้อยกยอกระทบการงาน</strong>            </p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีการงานอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบการงานอุกฤษฎ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบันเป็น</p><p>ชาวนา   . . . เป็นพ่อค้า   . .. เป็นคนเลี้ยงโค   ว่าท่านทำงานไถนา   ว่าท่านทำ</p><p>งานค้าขาย ว่าท่านทำงานเลี้ยงโค ดังนี้เป็นต้น ต้องอาบัติทุพภาสิต ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                               <strong>พูดล้อกดกระทบศิลป</strong>                     </p><p>             อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีวิชาการช่างทราม   ด้วยกล่าวกระทบวิชาการช่างทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีวิชาการช่างจักสาน   . . .มีวิชาการช่างหม้อ . . . มีวิชาการช่างหูก   . . . มีวิชา </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 109</p><p>การช่างหนัง   . . . มีวิชาการช่างกัลบก    ว่าท่านมีวิชาการช่างจักสาน   ว่าท่านมี</p><p>วิชาการช่างหม้อ   ว่าท่านมีวิชาการช่างหูก   ว่าท่านมีวิชาการช่างหนัง   ว่าท่าน</p><p>มีวิชาการช่างกัลบก  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                           <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบศิลป</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีวิชาการช่างอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบวิชาการช่างทราม คือพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีวิชาการช่างนับ  . . .  มีวิชาการช่างคำนวณ . . . มีวิชาการช่างเขียน   ว่าท่านมี</p><p>วิชาการช่างจักสาน  ว่าท่านมีวิชาการช่างหม้อ  ว่าท่านมีวิชาการช่างหูก  ว่าท่าน</p><p>มีวิชาการช่างหนัง  ว่าท่านมีวิชาการช่างกัลบก ดังนี้เป็นต้น ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.                                                             </p><p>                              <strong>พูดล้อประชดกระทบศิลป</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีวิชาการช่างทราม  ด้วยกล่าวกระทบวิชาการช่างอุกฤษฏ์  คือพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีวิชาการช่างจักสาน . . . มีวิชาการช่างหม้อ . . . มีวิชาการช่างหูก. . . มีวิชาการ</p><p>ช่างหนัง   . . . มีวิชาการช่างกัลบก   ว่าท่านมีวิชาการช่างนับ   ว่าท่านมีวิชาการ</p><p>ช่างคำนวณ   ว่าท่านมีวิชาการช่างเขียน    ดังนี้เป็นต้น     ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 110</p><p>                         <strong>พูดล้อยกยอกระทบศิลป</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกับอนุปสัมบัน</p><p>มีวิชาการช่างอุกฤษฏ์     ด้วยกล่าวกระทบวิชาการช่างอุกฤษฏ์    คือ     พูดกะ</p><p>อนุปสัมบันมีวิชาการช่างนับ  . . . มีวิชาการช่างคำนวณ. . . มีวิชาการช่างเขียน</p><p>ว่าท่านมีวิชาการช่างนบ   . . . ช่างคำนวณ . . . ช่างเขียน    ดังนี้เป็นต้น   ต้อง</p><p>อาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                             <strong>พูดล้อกดกระทบโรค</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีโรคทราม  ด้วยกล่าวกระทบโรคทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้เป็นโรคเรื้อน</p><p>. . . โรคฝี  . . . โรคกลาก  . . . โรคมองคร่อ   . . .โรคลมบ้าหมู   ว่าท่านเป็น</p><p>โรคเรื้อน  . .. โรคฝี . . . โรคกลาก  . . .โรคมองคร่อ  . . .โรคลมบ้าหมู   ดังนี้ </p><p>เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.                              </p><p>                          <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบโรค</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศแต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีโรคอุกฤษฏ์     ด้วยกล่าวกระทบโรคทราม     คือพูดกะอนุปสัมบันผู้เป็นโรค</p><p>เบาหวาน    ว่าท่านเป็นโรคเรื้อน. . .โรคฝี. . . โรคกลาก . . . โรคมองคร่อ . . .</p><p>โรคลมบ้าหมู   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 111</p><p>                      <strong>พูดล้อประชดกระทบโรค</strong></p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีโรคทราม  ด้วยกล่าวกระทบโรคอุกฤษฏ์  คือพูดกะอนุปสัมบันผู้เป็นโรคเรื้อน</p><p>. . .โรคฝี . . .โรคกลาก . . . โรคมองคร่อ  . . .โรคลมบ้าหมู    ว่าท่านเป็นโรค</p><p>เบาหวาน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด </p><p>                        <strong>พูดล้อยกยอกระทบโรค</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีโรคอุกฤษฎ์    ด้วยกล่าวกระทบโรคอุกฤษฎ์    คือพูดกะอนุปสัมบันผู้เป็นโรค</p><p>เบาหวาน   ว่าท่านเป็นโรคเบาหวาน  ดังนี้  ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด </p><p>                     <strong>พูดล้อกดกระทบรูปพรรณ</strong>                  </p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีรูปพรรณทราม    ด้วยกล่าวกระทบรูปพรรณทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้</p><p>สูงเกินไป. . .ต่ำเกินไป . . .ดำเกินไป . . . ขาวเกินไป   ว่าท่านเป็นคนสูงนัก. . . </p><p>ต่ำนัก. . .ดำนัก. . .ขาวนัก   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด </p><p>                  <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบรูปพรรณ</strong>                </p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 112</p><p>มีรูปพรรณอุกฤษฏ์   ด้วยกล่าวกระทบรูปพรรณทราม   คือ  พูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้ไม่สูงนัก.. .ไม่ต่ำนัก ...ไม่ดำนัก . . .ไม่ขาวนัก    ว่าท่านเป็นคนสูงนัก.. .</p><p>ต่ำนัก... คำนัก.. .ขาวนัก. . .   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                    <strong>พูดล้อประชดกระทบรูปพรรณ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีรูปพรรณทราม   ด้วยกล่าวกระทบรูปพรรณอุกฤษฎ์  คือ  พูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้สูงเกินไป. . .ต่ำเกินไป . . .ดำเกินไป . ..ขาวเกินไป  ว่าท่านเป็นคนไม่สูงนัก</p><p>. . . ไม่ต่ำนัก . . . ไม่ดำนัก . . .ไม่ขาวนัก . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                       <strong>พูดล้อยกยอกระทบรูปพรรณ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีรูปพรรณอุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบรูปพรรณอุกฤษฎ์  คือ พูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้ไม่สูงเกินไป . . .  ไม่ต่ำเกินไป . . .  ไม่ดำเกินไป . . .  ไม่ขาวเกินไป   ว่าท่าน</p><p>เป็นต้นไม่สูงนัก. . .  ไม่ต่ำนัก. ..  ไม่ดำนัก. ..  ไม่ขาวนัก. . .  ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                            <strong>พูดล้อกดกระทบกิเลส</strong>                      </p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีกิเลสทราม   ด้วยกล่าวกระทบกิเลสทราม   คือพูดกะอนุปสัมบันผู้ถูกราคะ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 113</p><p>กลุ้มรุม . . . ถูกโทสะย่ำยี . . . ถูกโมหะครอบงำ  ว่าท่านถูกราคะกลุ้มรุม  ว่าท่าน</p><p>ถูกโทสะย่ำยี  ว่าท่านถูกโมหะครอบงำ. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                       <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบกิเลส</strong>                 </p><p>          อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบันมี</p><p>กิเลสอุกฤษฎ์   ด้วยกล่าวกระทบกิเลสทรามคือ   พูดกะอนุปสัมบันผู้ปราศจาก</p><p>ราคะ . . .  ปราศจากโทสะ. . .  ปราศจากโมหะ   ว่าท่านถูกราคะกลุ้มรุม   ว่าท่าน</p><p>ถูกโทสะย่ำยี   ว่าท่านถูกโมหะครอบงำ. ..ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                          <strong>พูดล้อประชดกระทบกิเลส</strong>                   </p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีกิเลสทราม    ด้วยกล่าวกระทบกิเลสอุกฤษฏ์    คือพูดกะอนุปสัมบันผู้ถูกราคะ</p><p>กลุ้มรุม . . .   ถูกโทสะย่ำยี . . .   ถูกโมหะครอบงำ    ว่าท่านปราศจากราคะ. . .</p><p>ปราศจากโทสะ. . .  ปราศจากโมหะ. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                               <strong>พูดล้อยกยอกระทบกิเลส</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>มีกิเลสอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  คือพูดกะอนุปสัมบันผู้ปราศจาก</p><p>ราคะ. . .    ปราศจากโทสะ . . .    ปราศจากโมหะ     ว่าท่านปราศจากราคะ. . .   </p><p>ปราศจากโทสะ...  ปราศจากโมหะ  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 114</p><p>                       <strong>พูดล้อกดกระทบอาบัติ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้ต้องอาบัติทราม    ด้วยกล่าวกระทบอาบัติทราม    คือพูดกะอนุปสัมบันผู้ต้อง</p><p>อาบัติปาราชิก . . .  ผู้ต้องอาบัติสังฆาทิเสส . . .  ผู้ต้องอาบัติถุลลัจจัย . . .  ผู้ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์ ...  ผู้ต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ. ..  ผู้ต้องอาบัติทุกกฏ ...  ผู้ต้อง</p><p>อาบัติทุพภาสิต    ว่าท่านต้องอาบัติปาราชิก . . .  สังฆาทิเสส . . .  ถุลลัจจัย  . . .</p><p>ปาจิตตีย์. . . ปาฎิเทสนียะ. . .  ทุกกฏ . . .  ทุพภาสิตดังนี้  ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                     <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบอาบัติ</strong></p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกับอนุปสัมบัน</p><p>ผู้ต้องอาบัติอุกฤษฏ์  ด้วยกล่าวกระทบอาบัติทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบันผู้ต้อง</p><p>โสดาบัติ ว่าท่านต้องอาบัติปาราชิก . . .อาบัติสังฆาทิเสส . . .อาบัติถุลลัจจัย .. .</p><p>อาบัติปาจิตตีย์... อาบัติปฏิเทสนียะ. . . อาบัติทุกกฏ.. . อาบัติทุพภาสิต   ดังนี้ </p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                       <strong>พูดล้อประชดกระทบอาบัติ</strong></p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้ต้องอาบัติทราม   ด้วยกล่าวกระทบอาบัติอุกฤษฏ์  คือพูดกะอนุปสัมบันผู้ต้อง</p><p>อาบัติปาราชิก . . . อาบัติสังฆาทิเสส . . . .อาบัติถุลลัจจัย . . . อาบัติปาจิตตีย์ ... </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 115</p><p>อาบัติปาฎิเทสนียะ . . . อาบัติทุกกฏ. . .  อาบัติทุพภาสิต    ว่าท่านต้องโสดาบัติ</p><p>ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                     <strong>พูดล้อยกยอกระทบอาบัติ</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้ต้องอาบัติอุกฤษฏ์    ด้วยกล่าวกระทบอาบัติอุกฤษฎ์    คือพูดกะอนุปสัมบันผู้</p><p>ต้องโสดาบัติ  ว่าท่านต้องโสดาบัติ  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                   <strong>พูดล้อกดกระทบคำสบประมาท</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้มีความประพฤติทราม   ด้วยกล่าวกระทบคำด่าทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้มีความประพฤติดังอูฐ... แพะ. .. โค.. . ลา. .. สัตว์ดิรัจฉาน. . .  มีความ</p><p>ประพฤติดังสัตว์นรก   ว่าท่านเป็นอูฐ . . .แพะ . . .โค .. . ลา . . . สัตว์ดิรัจฉาน</p><p>ว่าท่านเป็นสัตว์นรก  สุคติของท่านไม่มี  ท่านต้องหวังได้แต่ทุคติ...ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>               <strong>พูดล้อกดให้เลวกระทบคำสบประมาท</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้มีความประพฤติอุกฤษฎ์  ด้วยกล่าวกระทบคำด่าทราม  คือ  พูดกะอนุปสัมบัน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 116</p><p>ผู้เป็นบัณฑิต. .. ผู้ฉลาด . . . ผู้มีปัญญา . .. ผู้พหูสูต . .. ผู้ธรรมกถึก    ว่าท่าน</p><p>เป็นอูฐ. . . แพะ. . .โค .. . ลา . . . สัตว์ดิรัจฉาน   ว่าท่านเป็นสัตว์นรก   สุคติ</p><p>ของท่านไม่มี  ท่านต้องหวังได้แต่ทุคติ. ..ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                 <strong>พูดล้อประชดกระทบคำสบประมาท</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้มีความประพฤติทราม   ด้วยกล่าวกระทบคำด่าอุกฤษฏ์   คือพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้มีความพระพฤติดังอูฐ . . . แพะ . . . โค . . . ลา . . . สัตว์ดิรัจฉาน . . .   มีความ</p><p>พระพฤติดังสัตว์นรก    ว่าท่านเป็นบัณฑิต ... คนฉลาด ... คนมีปัญญา...</p><p>พหูสูต  ว่าท่านเป็นธรรมกถึก  ทุคติของท่านไม่มี  ท่านต้องหวังได้แต่สุคติ...</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                   <strong>พูดล้อยกยอกระทบคำสบประมาท</strong></p><p>            อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น  จึงพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้มีความประพฤติอุกฤษฏ์ ด้วยกล่าวกระทบคำด่าอุกฤษฏ์  คือพูดกะอนุปสัมบัน</p><p>ผู้เป็นบัณฑิต ... ผู้ฉลาด ... ผู้มีปัญญา ... ผู้พหูสูต ... ผู้ธรรมกถึก   ว่าท่าน</p><p>เป็นบัณฑิต... คนฉลาด... คนมีปัญญา. . . พหูสูต   ว่าท่านเป็นธรรมกถึก</p><p>ทุคติของท่านไม่มี   ท่านต้องหวังได้แต่สุคติ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 117</p><p>                              <strong>อุปสัมบันล้ออนุปสัมบัน</strong></p><p><strong>          พูดล้อเปรยกระทบชาติทราม  ว่ามีบางพวก</strong>  </p><p>            [๒๕๑]  อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาท</p><p>อันปสัมบัน  ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูด</p><p>เปรยอย่างนี้  คือกล่าวว่า   มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกเป็นชาติ </p><p>คนจัณฑาล   บางพวกเป็นชาติคนจักสาน   บางพวกเป็นชาติพราน   บางพวก</p><p>เป็นชาติคนช่างหนัง  บางพวกเป็นชาติคนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>              <strong>พูดล้อเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาทอนุปสัมบัน</p><p>ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ    แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น    จึงพูดเปรยอย่างนั้น</p><p>คือกล่าวว่า  มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกเป็นชาติกษัตริย์  บาง-</p><p>พวกเป็นชาติพราหมณ์  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>                <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่อทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>          . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกชื่ออวกัณณกะ  บางพวก</p><p>ชื่อชวกัณณกะ     บางพวกชื่อธนิฎฐกะ    บางพวกชื่อสวิฏฐกะ     บางพวกชื่อ</p><p>กุลวัฑฒกะ...ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>               <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่ออุกฤษฏ์   ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>         . . . มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกชื่อพุทธรักขิต  บางพวก</p><p>ชื่อธัมมรักขิต   บางพวกชื่อสังฆรักขิต . . .   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 118</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>               . . . มีอนุปสันบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกเป็นโกสิยโคตร บางพวก</p><p>เป็นภารทวาชโคตร. . .  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>               . . . มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้     บางพวกเป็นโคตมโคตร.. .</p><p>โมคคัลลานโคตร . . . กัจจายนโคตร . . . วาเสฏฐโคตร . . .   ต้องอาบัติทุพภาสิต </p><p>ทุก ๆ คำพูด.                                                              </p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>                . . . มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกทำงานช่างไม้ . . .ทำงาน</p><p>เทดอกไม้  ดังนี้ เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.    </p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>                 . . . มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกทำงานไถนา . . . ทำการ</p><p>ค้าขาย . . . ทำงานเลี้ยงโค . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต    ทุก  ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปทราม ว่ามีบางพวก</strong></p><p>                . . . มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้      บางพวกมีวิชาการช่างจักสาน</p><p>. . . ช่างหม้อ . . .  ช่างหูก . . . ช่างหนัง . . .  ช่างกัลบก . . .  ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>               . . . มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้     บางพวกมีวิชาการช่างนับ...</p><p>ช่างคำนวณ. . .  ช่างเขียน. . .   ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 119</p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>               . . . มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกเป็นโรคเรื้อน โรคฝี.. .</p><p>. . .โรคลาก .. .โรคมองคร่อ...โรคลมบ้าหมู. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุกๆ</p><p>คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>               . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกเป็นโรคเบาหวาน  ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>               . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกสูงเกินไป.. .ต่ำเกินไป</p><p>. . .ดำเกินไป. . . ขาวเกินไป...ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>              . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้  บางพวกไม่สูงนัก  . .. ไม่ต่ำนัก</p><p>ไม่ดำนัก .. .ไม่ขาวนัก. ..ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>              <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสทรามว่ามีบางพวก</strong></p><p>             . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกถูกราคะกลุ้มรุม.. ถูก</p><p>โทสะย่ำยี . ..ถูกโมหะครอบงำ...ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.       </p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             . . . มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้     บางพวกปราศจากราคะ...</p><p>ปราศจากโทสะ. . .ปราศจากโมหะ. . . ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 120</p><p>               <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>               . . . มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้      บางพวกต้องอาบัติปาราชิก</p><p>. . . อาบัติสังฆาทิเสส   . . .อาบัติถุลลัจจัย   . . . อาบัติปาจิตตีย์   . . .อาบัติปาฎิ-</p><p>เทสนียะ  .. .อาบัติทุกกฏ . .. ต้องอาบัติทุพภาสิต  ดังนี้   ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์ ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้     บางพวกต้องโสดาบัติ    ดังนี้</p><p>เป็นต้น  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>    <strong>พูดล้อเปรยกระทบคำสบประมาททราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>             . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้   บางพวกมีความประพฤติดังอูฐ</p><p>. . . ดังแพะ   . . .โค   . . . ดังลา   . . . ดังสัตว์ดิรัจฉาน   . . .ดังสัตว์นรก   สุคติ</p><p>ของท่านพวกนั้นไม่มี    ท่านพวกนั้นต้องหวังได้แต่ทุคติ   ดังนี้เป็นต้น    ต้อง</p><p>อาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.                                              </p><p>    <strong>พูดล้อเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>            . . .มีอนุปสัมบันในพระธรรมวินัยนี้    บางพวกเป็นบัณฑิต  ...เป็น</p><p>คนฉลาด  ...เป็นคนมีปัญญา  ...เป็นพหูสูต  ...เป็นธรรมกถึก  ทุคติของ</p><p>ท่านพวกนั้นไม่มี   ท่านพวกนั้นต้องหวังได้แต่สุคติ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 121</p><p>                                 <strong>อุปสันบันล้ออนุปสัมบัน </strong></p><p><strong>          พูดล้อเปรยกระทบชาติทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           [๒๕๒]   อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาท</p><p>อนุปสัมบัน   ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ   แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูด</p><p>เปรยอย่างนี้   คือกล่าวว่า   อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   เป็นชาติคนจัณฑาล</p><p>. . .ชาติคนจักสาน  . . .ชาติพราน  . ..ชาติคนช่างหนัง  . . .ชาติคนเทดอกไม้</p><p>ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดล้อเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>               . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   เป็นชาติกษัตริย์  .. .ชาติพราหมณ์</p><p>. . . ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่อทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่    ชื่ออวกัณณกะ   ...ชื่อชวกัณณกะ</p><p>. . .ชื่อธนิฎฐกะ   . . .ชื่อสวิฎฐกะ   . ..ชื่อกุลวัฑฒกะ . ..  ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่ออุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่    ชื่อพุทธรักขิต   . ..ชื่อธัมมรักขิต</p><p>. . . ชื่อสังฆรักขิต   ... ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่  เป็นโกสิยโคตร  . ..ภารทวาชโคตร</p><p>. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่  เป็นโคตมโคตร . . .โมคคัลลานโคตร</p><p>. . . กัจจายนโคตร . . .วาเสฏฐโคตร . ..ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 122</p><p>     <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่    เป็นช่างไม้  . ..ช่างเทดอกไม้.. . </p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด. </p><p>    <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>               . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่  เป็นคนทำงานไถนา . . . ทำงานค้าขาย</p><p>. . .ทำงานเลี้ยงโค   . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   มีวิชาการช่างจักสาน  . . .มีวิชาการ</p><p>ช่างหม้อ  . . .มีวิชาการช่างหูก  . . . มีวิชาการช่างหนัง   . . . มีวิชาการช่างกัลบก</p><p>. . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>              . . .อนุปสัมบันว่าพวกไรกันแน่   มีวิชาการช่างนับ   . . .มีวิชาการช่าง</p><p>คำนวณ . . . มีวิชาการช่างเขียน   . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong> </p><p>                . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   เป็นโรคเรื้อน. . .โรคฝี. . . โรคกลาก</p><p>. . .โรคมองคร่อ  . . .โรคลมบ้าหมู . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                 . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่    เป็นโรคเบาหวาน   . . .ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่  สูงเกินไป. . .ต่ำเกินไป . . .ดำเกินไป</p><p>. . .ขาวเกินไป  . .. ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 123</p><p>    <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   เป็นคนไม่สูงนัก   . . .ไม่ต่ำนัก. . .</p><p>ไม่ดำนัก  . . .ไม่ขาวนัก   . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>               . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่    ถูกราคะกลุ้มรุม   . . .ถูกโทสะย่ำยี</p><p>. . . ถูกโมหะครอบงำ  . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>            . . . อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่   ปราศจากราคะ   . . . ปราศจากโทสะ</p><p>. . . ปราศจากโมหะ  ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติทรามว่า  พวกไรกันแน่</strong></p><p>             . . . อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่      ต้องอาบัติปาราชิก   . . . อาบัติ</p><p>สังฆาทิเสส . . .อาบัติถุลลัจจัย    . . . อาบัติปาจิตตีย์    . . . อาบัติปาฎิเทสนียะ</p><p>. . .อาบัติทุกกฏ   . . . อาบัติทุพภาสิต  ดังนี้   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>            . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่  ต้องโสดาบัติ . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>  <strong>พูดล้อเปรยกระทบคำสบประมาททราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>             . . .อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่    มีความประพฤติดังอูฐ  . . .แพะ</p><p>. . .โค  . . .ลา  . . . สัตว์ดิรัจฉาน   . . . สัตว์นรก  สุคติของอนุปสัมบันพวกนั้น</p><p>ไม่มี   อนุปสัมบันพวกนั้นต้องหวังได้แต่ทุคติ   . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ</p><p>คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 124</p><p>    <strong>พูดล้อเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>            ...อนุปสัมบันจำพวกไรกันแน่  เป็นบัณฑิต . . .เป็นคนฉลาด. . .เป็น</p><p>คนมีปัญญา  . . .เป็นพหูสูต  . . .เป็นธรรมกถึก  ทุคติของอนุปสัมบันพวกนั้น</p><p>ไม่มี  อนุปสัมบันพวกนั้น ต้องหวังได้แต่สุคติ  . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                         <strong>อุปสัมบันล้ออนุปสัมบัน </strong></p><p><strong>     พูดล้อเปรยกระทบชาติทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            [๒๕๓]  อุปสัมบันไม่ปรารถนาจะด่า     ไม่ปรารถนาจะสบประมาท</p><p>อนุปสัมบัน  ไม่ปรารถนาจะทำให้อัปยศ  แต่มีความประสงค์จะล้อเล่น   จึงพูด</p><p>เปรยอย่างนี้  คือกล่าวว่า  พวกเราไม่ใช่ชาติคนจัณฑาล . . . ไม่ใช่ชาติคนจักสาน</p><p>. . .ไม่ใช่ชาติพราน...ไม่ใช่ชาติคนช่างหนัง. . .ไม่ใช่ชาติคนเทดอกไม้   ดังนี้</p><p>เป็นต้น    ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>    <strong>พูดล้อเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์   ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            . . .พวกเราไม่ใช่ชาติกษัตริย์  ...ไม่ใช่ชาติพราหมณ์    ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>       <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่อทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            . . . พวกเราไม่ใช่ชื่ออวกัณณกะ   .. .ไม่ใช่ชื่อชวกัณณกะ   . ..ไม่ใช่</p><p>ชื่อธนิฏฐกะ   . . .ไม่ใช่ชื่อสวิฎฐกะ   . . .ไม่ใช่ชื่อกุลวัฑฒกะ   . . .ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>     <strong>พูดล้อเปรยกระทบชื่ออุกฤษฏ์   ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .พวกเราไม่ใช่ชื่อพุทธรักขิต  .. .ไม่ใช่ชื่อธัมมรักขิต . ..ไม่ใช่ชื่อ</p><p>สังฆรักขิต   . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 125</p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 . . .พวกเราไม่ใช่โกสิยโคตร  . . .ไม่ใช่ภารทวาชโคตร  . . .ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>        <strong>พูดล้อเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์   ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 . . .พวกเราไม่ใช่โคตมโคตร   . . .ไม่ใช่โมคคัลลานโคตร   . . . ไม่ใช่</p><p>กัจจายนโคตร  . . .ไม่ใช่วาเสฏฐโคตร  . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 . . .พวกเราไม่ใช่ช่างไม้   . . . ไม่ใช่คนเทดอกไม้ . . . ต้องอาบัติ</p><p>ทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>      <strong>พูดล้อเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์    ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            . . . พวกเราไม่ใช่คนทำงานไถนา . . .ไม่ใช่คนทำงานค้าขาย . . .ไม่ใช่</p><p>คนทำงานเลี้ยงโค  . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>              . . .พวกเราไม่ใช่มีวิชาการช่างจักสาน     . . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างหม้อ</p><p>. . . ไม่ใช่มีวิชาการช่างหูก  . . . ไม่ใช่มีวิชาการช่างหนัง . . . ไม่ใช่มีวิชาการช่าง</p><p>กัลบก  . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์   ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 . . .พวกเราไม่ใช่มีวิชาการช่างนับ     . . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างคำนวณ</p><p>. . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างเขียน   . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                  . . . พวกเราไม่ใช่เป็นโรคเรื้อน . .ไม่ใช่เป็นโรคฝี  . . .ไม่ใช่เป็น</p><p>โรคกลาก   . . .ไม่ใช่เป็นโรคมองคร่อ   . . . ไม่ใช่เป็นโรคลมบ้าหมู    . . .ต้อง</p><p>อาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 126</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์   ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                . . .พวกเราไม่ใช่เป็นโรคเบาหวาน    . . . ต้องอาบัติทุพภาสิต   ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>       <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . . พวกเราไม่ใช่สูงเกินไป   . . . ไม่ใช่ต่ำเกินไป   . . . ไม่ใช่ดำเกินไป</p><p>. . . ไม่ใช่ขาวเกินไป   .. .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>      <strong>พูดล้อเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            . . . พวกเราไม่ใช่ไม่สูงนัก    . ..ไม่ใช่ไม่ต่ำนัก    .  . ไม่ใช่ไม่ดำนัก</p><p>...ไม่ใช่ไม่ขาวนัก   . ..ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                . . . พวกเราไม่ใช่ถูกราคะกลุ้มรุม    . . .ไม่ใช่ถูกโทสะย่ำยี   . . .ไม่ใช่</p><p>ถูกโมหะครอบงำ   . .. ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดล้อเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                . . . พวกเราไม่ใช่ปราศจากราคะ  .. .ไม่ใช่ปราศจากโทสะ  . . .ไม่ใช่</p><p>ปราศจากโมหะ   .. .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 . . .พวกเราไม่ใช่เป็นผู้ต้องอาบัติปาราชิก  . . . อาบัติสังฆาทิเสส   . . .</p><p>อาบัติถุลลัจจัย   ...อาบัติปาจิตตีย์   . . .อาบัติปาฏิเทสนียะ   . .. อาบัติทุกกฏ</p><p>. . . อาบัติทุพภาสิต  ดังนี้   ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 127</p><p>        <strong>พูดล้อเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>         . . . พวกเราไม่ใช่เป็นผู้ต้องโสดาบัติ   ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุพภาสิต</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>     <strong>พูดล้อเปรยกระทบคำสบประมาททราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>        . . . พวกเราไม่ใช่มีความประพฤติดังอูฐ   . . . ดังแพะ  . . .ดังโค  . . .</p><p>ดังลา   . . . ดังสัตว์ดิรัจฉาน   . . . ดังสัตว์นรก   สุคติของพวกเราไม่มี   พวกเรา</p><p>ต้องหวังได้แต่ทุคติ. . . ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>   <strong>พูดล้อเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์ ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>        . . . พวกเราไม่ใช่เป็นบัณฑิต .. .ไม่ใช่คนฉลาด .. .ไม่ใช่คนมีปัญญา</p><p>. . . ไม่ใช่เป็นพหูสูต  . . .ไม่ใช่เป็นธรรมกถึก  ทุคติของพวกเราไม่มี   พวกเรา</p><p>ต้องหวังได้แต่สุคติ  . . .ต้องอาบัติทุพภาสิต  ทุก ๆ คำพูด.        </p><p>                             <strong> อานาปัตติวาร</strong></p><p>            [๒๕๔]   ภิกษุมุ่งอรรถ ๑  ภิกษุมุ่งธรรม ๑  ภิกษุมุ่งสั่งสอน ๑  ภิกษุ</p><p>วิกลจริต ๑  ภิกษุมีจิตฟุ้งซ่าน  ๑  ภิกษุกระสับกระส่ายเพราะเวทนา  ๑  ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                <em>มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 128</p><p>                      <strong>มุสาวาทวรรค  โอมลวาทสิกขาบทที่   ๒</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัยในสิกขาบทที่  ๒  ดังต่อไปนี้:-</p><p>      <strong> [แก้อรรถเรื่องภิกษุฉัพพัคคีย์และโคนันทิวิสาล]</strong></p><p>           บรรดาบทเหล่านั้น  บทว่า  <strong>โอมสนฺติ</strong>   คือ   ย่อมกล่าวเสียดแทง.</p><p>           บทว่า  <strong>ขุสนฺติ</strong>  คือ  ย่อมด่า. </p><p>           บทว่า  <strong>วมฺเภนฺติ</strong>  คือ   ย่อมขู่กรรโชก.</p><p>           ด้วยบทว่า     <strong>ภูตปุพฺพ</strong>    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงนำเรื่องนี้มาแสดง</p><p>เพื่อทรงตำหนิการกล่าวเสียดแทง.</p><p>           คำว่า <strong>นนฺทิ</strong>  ในคำว่า <strong>นนฺทิวิสาโล นาม</strong>  (นี้)  เป็นชื่อของโคถึก</p><p>นั้น.  ก็โคถึกนั้น  มีเขายาวใหญ่  เพราะเหตุนั้น  เจ้าของจึงตั้งชื่อว่า  นันทิวิสาล,</p><p>โดยสมัยนั้น  พระโพธิสัตว์เป็นโคถึกชื่อนันทิวิสาล.   พราหมณ์เลี้ยงดูโคถึกนั้น</p><p>อย่างดีเหลือเกิน   ด้วยอาหารมียาคูและข้าวสวยเป็นต้น .  ครั้งนั้น  โคนันทิวิสาล</p><p>นั้น  เมื่อจะอนุเคราะห์พราหมณ์  จึงกล่าวคำว่า  เชิญท่านไปเถิด  ดังนี้เป็นต้น .</p><p>            สองบทว่า  <strong>ตตฺเถวอฏฺาสิ</strong>  มีความว่า  แม้ในกาลแห่งอเหตุกปฏิสนธิ</p><p>โคนันทิวิสาลย่อมรู้จักคำกล่าวเสียดแทงของผู้อื่นได้   โดยเป็นคำไม่เป็นที่พอใจ;</p><p>เพราะฉะนั้น   มันใคร่เพื่อแสดงโทษแก่พราหมณ์   จึงได้ยืนนิ่งอยู่.</p><p>           หลายบทว่า <strong>สกฏสต อติพทฺธ ปวฏฺเฏสิ</strong>  มีความว่า  พระโพธิสัตว์</p><p>เมื่อจะลากเกวียน  ๑๐๐   เล่มที่จอดไว้ตามลำดับสอดไม้ไว้ภายใต้     กระทำให้</p><p>ต่อเนื่องกันอันบรรทุกเต็มด้วยถั่วเขียว   ถั่วเหลือง   และทรายเป็นต้น.   เกวียน</p><p>๑๐๐   เล่ม   เป็นของอันตนจะต้องลากไปอีก    ในเมื่อกำถึงส่วนของกำแรกตั้งอยู่ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 129</p><p>ก่อนแล้ว   แม้ก็จริง  ถึงกระนั้น   (พระโพธิสัตว์)   ก็ได้ลากไปตลอดที่ประมาณ</p><p>ชั่ว  ๑๐๐   เล่มเกวียน     เพื่อให้เกวียนเล่มหลังจอดในที่เกวียนเล่มหน้าจอดอยู่.</p><p>จริงอยู่   พระโพธิสัตว์ทั้งหลายย่อมไม่มีการกระทำที่ย่อหย่อน.</p><p>           บาทคาถาว่า  <strong>เตน  จตฺตมโน   อหุ</strong>   มีความว่า   โคนันทิวิสาลนั้น</p><p>มีใจเบิกบาน  เพราะการได้ทรัพย์นั้นของพราหมณ์  และเพราะการงานของตน.</p><p>            ก็ในคำว่า  <strong>อกฺโกเสนปิ</strong>  นี้  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงประสงค์จะจำแนก</p><p>ไว้ข้างหน้าว่า   คำด่ามี ๒ อย่าง  คือ  คำด่าที่เลว  ๑  คำด่าที่ดี   ๑;  เพราะฉะนั้น</p><p>จึงไม่ตรัสเหมือนอย่างที่ตรัสไว้ในก่อนว่า     ย่อมด่าด้วยคำที่เลวบ้าง     ตรัสไว้</p><p>อย่างนี้ว่า  <strong>อกฺโกเสน</strong>  (โดยคำสบประมาท)  ดังนี้.</p><p>                         <strong> [แก้อรรถโอมสวาทเป็นต้น ]</strong></p><p>             ชาติแห่งคนการช่างถากไม้ชื่อว่า   <strong>เวณชาติ.</strong></p><p>             อาจารย์บางพวกกล่าวว่า   <strong>เวฬุการชาติ</strong>   ดังนี้ก็มี.</p><p>             ชาติแห่งพรานเนื้อเป็นต้น  ชื่อว่า   <strong>เนสาทชาติ.</strong></p><p>             ชาติแห่งคนการช่างทำหนัง  ชื่อว่า  <strong>รถการชาติ</strong>  (ชาติแห่งคนทำรถ).</p><p>             ชาติแห่งคนเทดอกไม้   ชื่อว่า   <strong>ปุกฺกุสชาติ.</strong></p><p>             คำว่า   <strong>อวกณฺณกา</strong>  เป็นชื่อของพวกทาส;    เพราะฉะนั้น   จึงเป็น</p><p>คำเลว.</p><p>             บทว่า    <strong>โอาต</strong>    แปลว่า    ที่เขาเย้ยหยัน.     ภิกษุบางพวกสวดว่า</p><p><strong>อุญฺาต</strong>  ดังนี้ก็มี.                                  </p><p>             บทว่า   <strong>อวุญฺาต</strong>   แปลว่า   ที่เขาเหยียดหยาม.</p><p>             บทว่า   <strong>หีฬิต</strong>   แปลว่า   ที่เขาเกลียดชัง.</p><p>             บทว่า  <strong>ปริภูต</strong>  แปลว่า  ที่เขาดูหมิ่นว่า  จะมีประโยชน์อะไรด้วยคนนี้.</p><p>             บทว่า   <strong>อจิตีกต</strong>   แปลว่า   ที่เขาไม่กระทำความเคารพยกย่อง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 130</p><p>            การงานช่างไม้  ชื่อว่า  <strong>โกฏฐกกรรม.</strong>   นิ้วหัวแม่มือ  ชื่อว่า  <strong>มุทธา</strong></p><p>(วิชาการช่างนับ).  การนับที่เหลือมีการนับไม่ขาดสายเป็นต้น   ชื่อว่า  <strong>คณนา</strong></p><p>(วิชาการช่างคำนวณ).   อักษรเลข  ชื่อว่า   <strong>เลขา</strong>   (วิชาการช่างเขียน).   โรค</p><p>เบาหวาน  ท่านเรียกว่า  โรคอุกฤษฏ์   เพราะไม่มีเวทนา.</p><p>             บทว่า   <strong>ปาฎิกงฺขา</strong>   แปลว่า   พึงปรารถนา.</p><p>             สองบทว่า   <strong>ยกาเรน  วา  ภกาเรน  วา</strong>  มีความว่า   คำด่าที่ประกอบ</p><p>ย  อักษร  และ  ภ  อักษร   (ชื่อว่า   เป็นคำด่าที่เลว).</p><p>            ในคำว่า  <strong>กาฏโกฏจิกาย  วา</strong>  (นี้)  นิมิตแห่งบุรุษชื่อว่า  <strong>กาฏะ</strong> นิมิต</p><p>แห่งสตรีชื่อว่า  <strong>โกฏจิกา.</strong>  คำด่าที่ประกอบด้วยบททั้งสองนั่นอันใด  คำด่านั่น</p><p>ชื่อว่า   เลวแล.</p><p>             บัดนี้     พระผู้มีพระภาคเจ้าเมื่อจะทรงยกอาบัติขึ้นปรับ     ด้วยอำนาจ</p><p>แห่งชนิดของอักโกสวัตถุมีชาติเป็นต้นเหล่านั้น    จึงตรัสคำมีอาทิว่า   <strong>อุปสมฺ-</strong></p><p><strong>ปนฺโน  อุปสมฺปนฺน</strong>  ดังนี้.</p><p>             บรรดาบทเหล่านั้น    สามบทว่า    <strong>ขุเสตุกาโม     วมฺเภตุกาโม</strong></p><p><strong>มงฺกุกตฺตุกาโม</strong>  มีความว่า  ผู้ประสงค์จะด่า  ประสงค์จะติเตียน  ประสงค์จะ</p><p>ทำให้อัปยศ.</p><p>             สองบทว่า  <strong>หีเนน  หีน</strong>   ได้แก่   ด้วยคำกล่าวถึงชาติอันเลว    คือ</p><p>ด้วยชาติที่เลว.  บัณฑิตพึงทราบอรรถในบททั้งปวง  โดยอุบายอย่างนี้.</p><p>              อนึ่ง    บรรดาบทเหล่านี้    ภิกษุ    เมื่อกล่าวให้เลวด้วยถ้อยคำอันเลว</p><p>ถึงจะกล่าวคำจริงก็ตาม   ถึงอย่างนั้น   เธอก็ต้องปาจิตตีย์ทุก ๆ คำพูด    เพราะ</p><p>เป็นผู้ประสงค์จะกล่าวเสียดแทง.     และเมื่อกล่าวให้เป็นคนเลวด้วยคำที่ดี    แม้</p><p>จะกล่าวคำไม่จริงก็ตาม,    ถึงอย่างนั้น    ก็ต้องอาบัติปาจิตตีย์ด้วยสิกขาบทนี้ </p><p>เพราะเป็นผู้ประสงค์จะกล่าวเสียดสี    ไม่ใช่ด้วยสิกขาบทก่อน.      ฝ่ายภิกษุใด</p><p>กล่าวคำเป็นต้นว่า   เจ้าเป็นจัณฑาลดี   เจ้าเป็นพราหมณ์ดี   เจ้าเป็นจัณฑาลชั่ว </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 131</p><p>เจ้าเป็นพราหมณ์ชั่ว    ดังนี้,    แม้ภิกษุนั้น    พระวินัยธรพึงปรับด้วยอาบัติ</p><p>เหมือนกัน.</p><p>          ก็ในวาระว่า  <strong>สนฺติ  อิเธกจฺเจ</strong>   เป็นต้นนี้   เป็นอาบัติทุกกฏ   เพราะ</p><p>เป็นคำกล่าวกระทบกระทั่ง.    แม้ในวาระว่า   <strong>เย-นูน-น-มย</strong>   ดังนี้เป็นต้น</p><p>ก็นัยนี้เหมือนกัน.    แต่ในอนุปสัมบัน    เป็นทุกกฏอย่างเดียว   ในวาระทั้ง  ๔.</p><p>แต่ด้วยคำว่า   <strong>โจโรสิ   คณฺเภทโกสิ</strong>   (เจ้าเป็นโจร   เจ้าเป็นคนทำลายปม)</p><p>เป็นต้น     ทุก ๆ วาระ    เป็นทุกกฏเหมือนกัน    ทั้งอุปสัมบันทั้งอนุปสัมบัน.</p><p>อนึ่ง    เพราะความประสงค์จะเล่น    เป็นทุพภาษิตทุก ๆ วาระ   ทั้งอุปสัมบัน</p><p>ทั้งอนุปสัมบัน.   ความเป็นผู้มีความประสงค์ในอันล้อเลียนและหัวเราะ   ชื่อว่า</p><p>ความเป็นผู้มีความประสงค์จะเล่น   ก็ในสิกขาบทนี้   เว้นภิกษุเสีย  สัตว์ทั้งหมด</p><p>มีนางภิกษุณีเป็นต้น    บัณฑิตพึงทิราบว่า  ตั้งอยู่ในฐานะแห่งอนุปสัมบัน.</p><p>           ในคำว่า   <strong>อตฺถปุเรกขารสฺส</strong>   เป็นต้น    พึงทราบว่า   ภิกษุผู้กล่าว</p><p>อรรถแห่งพระบาลี  ชื่อว่า  <strong>อัตถปุเรกขาระ</strong>  (ผู้มุ่งอรรถ).  ผู้บอกสอนพระบาลี</p><p>พึงทราบว่า   <strong>ธัมมปุเรกขาระ</strong>   (ผู้มุ่งธรรม).   ผู้ตั้งอยู่ในการพร่ำสอน   กล่าว</p><p>โดยนัยเป็นต้นว่า   ถึงบัดนี้   เจ้าเป็นคนจัณฑาล,   เจ้าก็อย่าได้ทำบาป,   อย่าได้</p><p>เป็นคนมีมืดมามืดไปเป็นเบื้องหน้า  ดังนี้,   พึงทราบว่า   ชื่อว่า  <strong>อนุสาสนี-</strong></p><p><strong>ปุเรกขาระ</strong>   (ผู้มุ่งสอน).  บทที่เหลือตื้นทั้งนั้นแล.</p><p>           สิกขาบทนี้    มีสมุฎฐาน  ๓  เกิดทางกายกับจิต  ๑   ทางวาจากับจิต  ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑ เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ  โลกวัชชะ  กายกรรม</p><p>วจีกรรม   อกุศลจิต   ทุกขเวทนา   ฉะนี้แล.</p><p>           แต่ในอาบัติเหล่านี้   อาบัติทุพภาษิต   เกิดทางวาจากับจิต    เป็นกิริยา</p><p>สัญญาวิโมกข์   สจิตตกะ  อกุศลจิต  มีเวทนา ๒ คือ  สุขเวทนา ๑  อุเปกขา-</p><p>เวทนา ๑.</p><p>                            <em>โอมสวาทสิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 132</p><p>                                <strong>มุสาวาทวรรค   สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>                                   <strong> เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>           [๒๕๕]   โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน    อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี     เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น</p><p>พระฉัพพัคคีย์  เก็บเอาคำส่อเสียดของพวกภิกษุผู้ก่อความบาดหมาง  เกิดทะเลาะ</p><p>ถึงวิวาทกัน     ไปบอกคือฟังคำของฝ่ายนี้แล้ว     บอกแก่ฝ่ายโน้น      เพื่อทำลาย</p><p>ฝ่ายนี้    ฟังคำของฝ่ายโน้น     แล้วบอกแก่ฝ่ายนี้    เพื่อทำลายฝ่ายโน้น     เพราะ</p><p>เหตุนั้น   ความบาดหมางที่ยังไม่เกิดก็เกิดขึ้น   ที่เกิดขึ้นแล้วก็รุนแรงยิ่งขึ้น.</p><p>            บรรดาภิกษุผู้มักน้อย  สันโดษ  มีความละอาย  มีความรังเกียจ   ผู้ใคร่</p><p>ต่อสิกขา   ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้เก็บเอา</p><p>คำส่อเสียดของพวกภิกษุ   ผู้ก่อความบาดหมาง  เกิดทะเลาะถึงวิวาทกันไปบอก</p><p>คือฟังคำของฝ่ายนี้แล้ว  บอกแก่ฝ่ายโน้น   เพื่อทำลายฝ่ายนี้   ฟังคำของฝ่ายโน้น</p><p>แล้วบอกแก่ฝ่ายนี้    เพื่อทำลายฝ่ายโน้น     เพราะเหตุนั้น    ความบาดหมางที่ยัง</p><p>ไม่เกิดก็เกิดขึ้น   ที่เกิดขึ้นแล้วก็รุนแรงยิ่งขึ้น   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้า.</p><p>                                    <strong>ประชุมสงฆ์ทรงสอบถาม</strong></p><p>           ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์  ไม่เพราะเหตุ</p><p>เป็นเค้ามูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น     แล้วทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า</p><p>ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ข่าวว่าพวกเธอเก็บเอาคำส่อเสียดของพวกภิกษุผู้ก่อความ</p><p>บาดหมาง  เกิดทะเลาะ   ถึงวิวาทกันไปบอก   คือ   ฟังคำของฝ่ายนี้   แล้วบอก </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 133</p><p>แก่ฝ่ายโน้น    เพื่อทำลายฝ่ายนี้    ฟังคำของฝ่ายโน้น     แล้วบอกแก่ฝ่ายนี้   เพื่อ</p><p>ทำลายฝ่ายโน้น    เพราะเหตุนั้น   ความบาดหมางที่ยังไม่เกิดก็เกิดขึ้น  ที่เกิดขึ้น</p><p>แล้วก็รุนแรงยิ่งขึ้น   จริงหรือ.</p><p>          พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้เก็บเอาคำส่อเสียดของพวกภิกษุผู้ก่อความบาดหมาง   เกิดทะเลาะ</p><p>ถึงวิวาทกันไปบอก    คือฟังคำของฝ่ายนี้    แล้วบอกแก่ฝ่ายโน้น      เพื่อทำลาย</p><p>ฝ่ายนี้    ฟังคำของฝ่ายโน้น     แล้วบอกแก่ฝ่ายนี้     เพื่อทำลายฝ่ายโน้น     เพราะ</p><p>เหตุนั้น  ความบาดหมางที่ยังไม่เกิดก็เกิดขึ้น  ที่เกิดขึ้นแล้วก็รุนแรงยิ่งขึ้น   การ</p><p>กระทำของพวกเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส</p><p>หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                  <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๕๒.๓.  เป็นปาจิตตีย์   ในเพราะส่อเสียดภิกษุ.</p><p>                             <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์   จบ</em></p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๒๕๖]   ที่ชื่อว่า  <strong>ส่อเสียด</strong>  ขยายความว่า  วัตถุสำหรับเก็บมาส่อเสียด</p><p>มีได้ด้วยอาการ  ๒  อย่าง   คือ    ของคนผู้ต้องการจะให้เขาชอบ   ๑     ของคนผู้</p><p>ประสงค์จะให้เขาแตกกัน  ๑. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 134</p><p>             ภิกษุเก็บเอาวัตถุสำหรับส่อเสียดมากล่าวโดยอาการ   ๑๐  อย่าง     คือ</p><p>ชาติ ๑  ชื่อ ๑  โคตร ๑  การงาน ๑  ศิลป ๑  โรค ๑  รูปพรรณ ๑   กิเลส ๑</p><p>อาบัติ ๑   คำด่า ๑.</p><p>                                             <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>            ที่ชื่อว่า <strong>ชาติ</strong> ได้แก่กำเนิด มี ๒ คือ กำเนิดทราม ๑  กำเนิดอุกฤษฎ์ ๑.</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>กำเนิดทราม</strong>   ได้แก่กำเนิดคนจัณฑาล   กำเนิดคนจักสาน</p><p>กำเนิดพราน   กำเนิดคนช่างหนัง   กำเนิดคนเทดอกไม้  นี่ชื่อว่ากำเนิดทราม.</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>กำเนิดอุกฤษฏ์</strong>    ได้แก่กำเนิดกษัตริย์    กำเนิดพราหมณ์</p><p>นี่ชื่อว่า  กำเนิดอุกฤษฏ์. ฯลฯ*.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>คำด่า</strong>  ได้แก่คำด่ามี  ๒  คำ   คำด่าทราม ๑  คำด่าอุกฤษฏ์  ๑.</p><p>             ที่ชื่อว่า   <strong>คำด่าทราม</strong>   ได้แก่คำด่าว่า    เป็นอูฐ    เป็นแพะ    เป็นโค</p><p>เป็นลา   เป็นสัตว์ดิรัจฉาน   เป็นสัตว์นรก    สุคติของท่านไม่มี    ท่านต้องหวัง</p><p>ได้แต่ทุคติ    คำด่าที่เกี่ยวด้วยยะอักษร   ภะอักษร    หรือนิมิตของชายและนิมิต</p><p>ของหญิง   นี่ชื่อว่า   คำด่าทราม.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>คำด่าอุกฤษฏ์</strong>  ได้แก่คำด่าว่า  เป็นบัณฑิต  เป็นคนฉลาด</p><p>เป็นนักปราชญ์  เป็นพหูสูต  เป็นธรรมกถึก  ทุคติของท่านไม่มี  ท่านต้องหวัง</p><p>ได้แต่สุคติ   นี่ชื่อว่า   คำด่าอุกฤษฎ์.</p><p>                            <strong>อุปสัมบันส่อเสียดอุปสัมบัน</strong></p><p><strong>                   พูดเหน็บแนมกระทบชาติทราม</strong></p><p>             [๒๕๗]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า ภิกษุชื่อนี้  พูดเหน็บแนมท่านว่าเป็นชาติคนจัณฑาล...</p><p>*  ที่  ฯลฯ  ไว้นี้  หมายถึง  นาม  โคตรเป็นต้น  พึงดูในสิกขาบทที่  ๒  ข้อ  ๑๘๘ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 135</p><p>ชาติคนจักสาน. . . ชาติพราน. . .ชาติคนช่างหนัง. . .ชาติคนเทดอกไม้    ดังนี้</p><p>เป็นต้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                       <strong>พูดเหน็บแนมกระทบชาติอุกฤษฏ์</strong></p><p>            [๒๕๘]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า   ภิกษุชื่อนี้   พูดเหน็บแนมท่านว่าเป็นชาติกษัตริย์ . .</p><p>เป็นชาติพราหมณ์  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                         <strong>พูดเหน็บแนมกระทบชื่อทราม</strong></p><p>             [๒๕๙]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว   เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบัน   ภิกษุชื่อนี้   พูดเหน็บแนมท่านว่า   ชื่อว่าอวกัณณกะ . . .</p><p>ชื่อชวกัณณกะ...ชื่อธนิฎฐกะ...ชื่อสวิฏฐกะ...ชื่อกุลวัฑฒกะ  ดังนี้เป็นต้น</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                         <strong>พูดเหน็บแนมกระทบชื่ออุกฤษฏ์</strong></p><p>            [๒๖๐]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว   เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า    ภิกษุชื่อนี้     พูดเหน็บแนมท่านว่าชื่อพุทธรักขิต ...</p><p>ชื่อธัมมรักขิต . . .ชื่อสังฆรักขิต  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                         <strong>พูดเหน็บแนมกระทบโคตรทราม</strong></p><p>             [๒๖๑]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว   เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเหน็บแนมท่านว่าเป็น  โกสิยโคตระ ...</p><p>ภารทวาชโคตร  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                         <strong>พูดเหน็บแนมกระทบโคตรอุกฤษฏ์</strong></p><p>             [๒๖๒]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว   เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า   ภิกษุชื่อนี้    ถูกเหน็บแนมท่านว่า   เป็นโคตมโคตร... </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 136</p><p>โมคคัลลานโคตร . . .กัจจายนโคตร. . .วาเสฎฐโคตร  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                     <strong>พูดเหน็บแนมกระทบการงานทราม</strong> </p><p>             [๒๖๓]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า    ภิกษุชื่อนี้     พูดเหน็บแนมท่านว่า     เป็นคนทำงาน</p><p>ช่างไม้. . .  เป็นคนทำงานเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                  <strong>พูดเหน็บแนมกระทบการงานอุกฤษฏ์</strong>   </p><p>            [๒๖๔]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้  พูดเหน็บแนมท่านว่า  เป็นคนทำงานไถนา</p><p>. . . ทำงานค้าขาย . . . ทำงานเลี้ยงโค   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                     <strong>พูดเหน็บแนมกระทบศิลปทราม</strong></p><p>            [๒๖๕]  อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว   เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า     ภิกษุชื่อนี้      พูดเหน็บแนมท่านว่า     มีวิชาการช่าง</p><p>จักสาน ...  มีวิชาการช่างหม้อ  . . . มีวิชาการช่างหูก  . . .มีวิชาการช่างหนัง .. .</p><p>. . .มีวิชาการช่างกัลบก  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                    <strong>พูดเหน็บแนมกระทบศิลปอุกฤษฏ์</strong> </p><p>            [๒๖๖]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า   ภิกษุชื่อนี้    พูดเหน็บแนมท่านว่า   มีวิชาการช่างนับ</p><p>. . .มีวิชาการช่างคำนวณ . . . มีวิชาการช่างเขียน    ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 137</p><p>                        <strong>พูดเหน็บแนมกระทบโรคทราม</strong></p><p>             [๒๖๗]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้    พูดเหน็บแนมท่านว่า   เป็นโรคเรื้อน...</p><p>โรคฝี. .  โรคกลาก . . .  โรคมองคร่อ . ..   โรคลมบ้าหมู   ดังนี้เป็นต้น    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                     <strong>พูดเหน็บแนมกระทบโรคอุกฤษฏ์</strong></p><p>             [๒๖๘]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอำคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า   ภิกษุชื่อนี้   พูดเหน็บแนมท่านว่า    เป็นโรคเบาหวาน</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                      <strong>พูดเหน็บแนมกระทบรูปพรรณทราม</strong></p><p>               [๒๖๙]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้  พูดเหน็บแนมท่านว่า  เป็นคนสูงเกินไป...</p><p>ต่ำเกินไป. . . ดำเกินไป.. .ขาวเกินไป ดังนี้เป็นต้น ต้องอาบัติปาจิตตีย์ ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                 <strong>พูดเหน็บแนมกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์</strong></p><p>              [๒๗๐]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเหน็บแนมท่านว่า   เป็นคนไม่สูงนัก...</p><p>ไม่ต่ำนัก ... ไม่ดำนัก. . .ไม่ขาวนัก  ดังนี้เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.            </p><p>                        <strong>พูดเหน็บแนมกระทบกิเลสทราม</strong></p><p>              [๒๗๑]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า ภิกษุชื่อนี้  พูดเหน็บแนมท่านว่า  เป็นผู้ถูกราคะกลุ้มรุม</p><p>. . .ถูกโทสะย่ำยี . . .  ถูกโมหะครอบงำ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.                                                               </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 138</p><p>                  <strong>พูดเหน็บแนมกระทบกิเลสอุกฤษฏ์</strong></p><p>             [๒๗๒]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว   เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้  พูดเหน็บแนมท่านว่า  เป็นผู้ปราศจากราคะ</p><p>...ปราศจากโทสะ. . . ปราศจากโมหะ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>                   <strong>พูดเหน็บแนมกระทบอาบัติทราม</strong> </p><p>             [๒๗๓]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า   ภิกษุชื่อนี้  พูดเหน็บแนมท่านว่า    เป็นผู้ต้องอาบัติ</p><p>ปาราชิก . . . อาบัติสังฆาทิเสส . . .อาบัติถุลลัจจัย . . .อาบัติปาจิตตีย์. . . อาบัติ</p><p>ปาฎิเทสนียะ . . .อาบัติทุกกฏ. . .อาบัติทุพภาสิต    ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>                    <strong>พูดเหน็บแนมกระทบอาบัติอุกฤษฏ์</strong> </p><p>             [๒๗๔]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว   เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้  พูดเหน็บแนมท่านว่า  ต้องโสดาบัติ  ดังนี้</p><p>เป็นต้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.                                         </p><p>              <strong>พูดเหน็บแนมกระทบคำสบประมาททราม</strong></p><p>             [๒๗๕]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้  พูดเหน็บแนมท่านว่า   เป็นอูฐ. . .เป็นแพะ</p><p>.... เป็นโค . . . เป็นลา. . . . เป็นสัตว์ดิรัจฉาน . . . เป็นสัตว์นรก    สุคติของท่าน</p><p>ไม่มี  ท่านต้องหวังได้แต่ทุคติ    ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเหน็บแนมกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์</strong> </p><p>             [๒๗๖]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว   เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้  พูดเหน็บแนมท่านว่า   เป็นบัณฑิต . . .เป็น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 139</p><p>คนฉลาด . . .  เป็นคนมีปัญญา. . .  เป็นพหูสูต. . .   เป็นธรรมกถึก  ทุคติของ</p><p>ท่านไม่มี   ท่านต้องหวังได้แต่สุคติ  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>    <strong> พูดเปรยเหน็บแนมกระทบชาติทราม  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>             [๒๗๗]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้  พูดเปรยเหน็บแนมว่า   มีภิกษุในพระธรรม</p><p>วินัยนี้     บางพวกเป็นชาติคนจัณฑาล .. . เป็นชาติคนจักสาน .. . เป็นชาติพราน</p><p>...เป็นชาติคนช่างหนัง. .. เป็นชาติคนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น    ภิกษุนั้นไม่</p><p>ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>     <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบชาติอุกฤษฏ์ ว่ามีบางพวก</strong></p><p>              [๒๗๘]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้  พูดเปรยเหน็บแนมว่า   มีภิกษุในพระธรรม</p><p>วินัยนี้   บางพวกเป็นชาติกษัตริย์. . .  ชาติพราหมณ์   ดังนี้เป็นต้น   ภิกษุนั้น</p><p>ไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>      <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบชื่อทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า   ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า   มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกชื่ออวกัณณกะ . . . ชื่อชวกัณณกะ ... ชื่อธนิฏฐกะ ... ชื่อสวิฎฐกะ . ..</p><p>ชื่อกุลวัฑฒกะ    ดังนี้เป็นต้น   ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน   ดังนี้  ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ คำพูด.                                                                 </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 140</p><p>       <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบชื่ออุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>            อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า   มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้</p><p>บางพวกชี่อพุทธรักขิต ... ชื่อธัมมรักขิต ... ชื่อสังฆรักขิต  ดังนี้เป็นต้น  ภิกษุ</p><p>นั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>    <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบโคตรทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>            อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า   ภิกษุชื่อนี้    พูดเปรยเหน็บแนมว่า   มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกเป็นโกสิยโคตร . . .  เป็นภารทวาชโคตร   ดังนี้เป็นต้น   ภิกษุนั้นไม่ว่า</p><p>คนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>    <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบโคตรอุกฤษฏ์    ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า   ภิกษุชื่อนี้    พูดเปรยเหน็บแนมว่า   มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกเป็นโคตมโคตร . . . บางพวกเป็นโมคคัลลานโคตร  . . . บางพวกเป็น</p><p>กัจจายนโคตร . . . บางพวกเป็นวาเสฏฐโคตร ดังนี้เป็นต้น   ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น</p><p>ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>    <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบการงานทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>            อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้  พูดเปรยเหน็บแนมว่า  มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกเป็นคนทำงานช่างไม้. ..  เป็นคนทำงานเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น   ภิกษุ</p><p>นั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 141</p><p>     <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบการงานอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>            อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้    พูดเปรยเหน็บแนมว่า  มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกเป็นคนทำงานไถนา . . . เป็นคนทำงานค้าขาย . . . เป็นคนทำงานเลี้ยงโค</p><p>ดังนี้เป็นต้น  ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น   ว่าเฉพาะท่านดังนี้      ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.</p><p>       <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบศิลปทราม  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>            อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า   ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า  มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกมีวิชาการช่างจักสาน . . .  มีวิชาการช่างหม้อ . . .  มีวิชาการช่างหูก . . .</p><p>มีวิชาการช่างหนัง. . . มีวิชาการช่างกัลบก   ดังนี้เป็นต้น   ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น</p><p>ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>     <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบศิลปอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว      เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า  มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้</p><p>บางพวกมีวิชาการช่างนับ . . .   มีวิชาการช่างคำนวณ. . .    มีวิชาการช่างเขียน</p><p>ดังนี้เป็นต้น     ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น    ว่าเฉพาะท่าน   ดังนี้    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>       <strong>พูดเปรยเหน็บแนบกระทบโรคทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             อุปสัมมันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว    เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้    พูดเปรยเหน็บแนมว่า  มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกเป็นโรคเรื้อน. . .   โรคฝี. . .   โรคกลาก. . .   โรคมองคร่อ. . .   โรค </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 142</p><p>ลมบ้าหมู     ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น    ว่าเฉพาะท่าน    ดังนี้    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>     <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบโรคอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>            อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า   ภิกษุชื่อนี้พูดเปรยเหน็บแนมว่า   มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้</p><p>บางพวกเป็นโรคเบาหวาน . . .   ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น    ว่าเฉพาะท่าน    ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>  <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบรูปพรรณทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า  มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกสูงเกินไป . . .  ต่ำเกินไป . . .  ดำเกินไป . . .   ขาวเกินไป . . .   ภิกษุนั้น</p><p>ไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้    ต้องอาบัติ ทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p> <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์     ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้  พูดเปรยเหน็บแนมว่า.   มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกไม่สูงนัก.. . ไม่ต่ำนัก . . . ไม่ดำนัก. . . ไม่ขาวนัก . . .  ภิกษุนั้นไม่ว่า</p><p>คนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้    ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>    <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบกิเลสทราม  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>             อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า  มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้</p><p>บางพวกถูกราคะกลุ้มรุม ...  ถูกโทสะย่ำยี. . .  ถูกโมหะครอบงำ. . .   ภิกษุนั้น</p><p>ไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้  ต้องอาบัติ ทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 143</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  ว่ามีบางพวก</strong></p><p>           อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า  มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกปราศจากราคะ . . .  ปราศจากโทสะ . . .  ปราศจากโมหะ . . .   ภิกษุนั้น</p><p>ไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่ามีบางพวก</strong>               </p><p>           อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า   มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกต้องอาบัติปาราชิก . . . อาบัติสังฆาทิเสส . . .อาบัติถุลลัจจัย . . .  อาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์ . . . อาบัติปาฏิเทสนียะ .. . อาบัติทุกกฏ . . .อาบัติทุพภาสิต  ภิกษุนั้น</p><p>ไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์   ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>             อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว      เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า  มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้</p><p>บางพวกต้องโสดาบัติ. . .   ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น   ว่าเฉพาะท่าน   ดังนี้    ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.                       </p><p>  <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบคำสบประมาททราม  ว่ามีบางพวก</strong> </p><p>            อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า  มีภิกษุในพระธรรมวินัยนี้ </p><p>บางพวกมีความประพฤติดังอูฐ . . .   ดังแพะ. . .   ดังโค. . .   ดังลา. .  .  ดังสัตว์</p><p>ดิรัจฉาน. . .  ดังสัตว์นรก   สุคติของภิกษุพวกนั้นไม่มี   ภิกษุพวกนั้นต้องหวัง</p><p>ได้แต่ทุคติ. . .   ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น   ว่าเฉพาะท่าน   ดังนี้    ต้องอาบัติ ทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 144</p><p>   <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์ ว่ามีบางพวก</strong></p><p>              [๒๗๙]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า   มีภิกษุในพระธรรม-</p><p>วินัยนี้    บางพวกเป็นบัณฑิต  ... เป็นคนฉลาด  . .. เป็นคนมีปัญญา  ...เป็น</p><p>พหูสูต  .. . เป็นธรรมกถึก   ทุคติของภิกษุพวกนั้นไม่มี  ภิกษุพวกนั้นต้องหวัง</p><p>ได้แต่สุคติ   . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น   ว่าเฉพาะท่าน   ดังนี้    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>             <strong> พูดเปรยกระทบชาติทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>              [๒๘๐]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า  ภิกษุชื่อนี้   พูดเปรยเหน็บแนมว่า  ภิกษุจำพวกไรกัน แน่</p><p>เป็นชาติคนจัณฑาล   .. . ชาติคนจักสาน  . . .ชาติพราน  . . . ชาติคนช่างหนัง</p><p>. . .ชาติคนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น  ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน ดังนี้ </p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบชาติอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>             อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า    ภิกษุชื่อนี้      พูดเปรยเหน็บแนมว่า     ภิกษุจำพวกไรกัน แน่</p><p>เป็นชาติกษัตริย์  .. .ชาติพราหมณ์  . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น    ว่าเฉพาะท่าน</p><p>ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบชื่อทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>             อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสันบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า     ภิกษุชื่อนี้     พูดเปรยเหน็บแนมว่า    ภิกษุจำพวกไรกันแน่</p><p>ชื่ออวกัณณกะ  . . .ชื่อชวกัณณกะ  . . .ชื่อธนิฏฐกะ  . . .ชื่อสวิฎฐกะ  . . .ชื่อ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 145</p><p>กุลวัฑฒกะ   . ..ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.                                             </p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบชื่ออุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>            อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบันว่า     ภิกษุชื่อนี้      พูดเปรยเหน็บแนมว่า     ภิกษุจำพวกไรกันแน่</p><p>ชื่อพุทธรักขิต    . . . ชื่อธัมมรักขิต   .. .ชื่อสังฆรักขิต  . .. ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น</p><p>ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบโคตรทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>              ...ภิกษุจำพวกไรกันแน่เป็นโกสิยโคตร . . . ภารทวาชโคตร . . . ภิกษุ</p><p>นั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                ...ภิกษุจำพวกไรกันแน่    เป็นโคตมโคตร    .. . โมคคัลลานโคตร</p><p>. . .กัจจายนโคตร  . . .วาเสฏฐโคตร  . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน</p><p>ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบการงานทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                ...ภิกษุจำพวกไรกันแน่เป็นช่างไม้  ...คนเทดอกไม้  ... ภิกษุนั้น</p><p>ไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>      <strong>พูดเปรยกระทบการงานอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                ...ภิกษุจำพวกไรกันแน่    เป็นคนทำงานไถนา  ... เป็นคนทำงาน</p><p>ค้าขาย ... เป็นคนทำงานเลี้ยงโค .. .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 146</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบศิลปทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>            . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่ มีวิชาการช่างจักสาน . . . มีวิชาการช่างหม้อ</p><p>. . .มีวิชาการช่างหูก  . . . มีวิชาการช่างหนัง  . . . มีวิชาการช่างกัลบก  . . .ภิกษุ</p><p>นั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>            . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่  มีวิชาการช่างนับ . . . มีวิชาการช่างคำนวณ</p><p>...มีวิชาการช่างเขียน   .. .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น   ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้    ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบโรคทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่  เป็นโรคเรื้อน... โรคฝี.. . โรคกลาก...</p><p>โรคมองคร่อ. ..  โรคลมบ้าหมู .. .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน   ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่  เป็นโรคเบาหวาน . ..ภิกษุนั้น ไม่ว่าคนอื่น</p><p>ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>           . . . ภิกษุจำพวกไรกัน แน่    สูงเกินไป  . . .ต่ำเกินไป   . . .ดำเกินไป</p><p>. . .ขาวเกินไป  . . . ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น   ว่าเฉพาะท่าน ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 147</p><p>       <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่   ไม่สูงนัก  . . .ไม่ต่ำนัก  . . .ไม่ดำนัก. . .</p><p>ไม่ขาวนัก  . ..ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น    ว่าเฉพาะท่าน   ดังนี้    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด. </p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสทราม ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>               . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่   ถูกราคะกลุ้มรุม  . . . ถูกโทสะย่ำยี   . . . ถูก</p><p>โมหะครอบงำ   . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>                . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่    ปราศจากราคะ   . . .ปราศจากโทสะ. . .</p><p>ปราศจากโมหะ . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่นว่าเฉพาะท่าน ดังนี้  ต้องอาบัติ ทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.                                           </p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>               . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่    ต้องอาบัติปาราชิก  . . .อาบัติสังฆาทิเสส</p><p>. . .อาบัติถุลลัจจัย  . . .อาบัติปาจิตตีย์  . . .อาบัติปาฎิเทสนียะ  . . .อาบัติทุกกฏ</p><p>อาบัติทุพภาสิต  . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่นนี้ว่าเฉพาะท่าน ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.                                  </p><p>         <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์  ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>          . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่    ต้องโสดาบัติ  . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น</p><p>ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 148</p><p>   <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาททราม   ว่าพวกไรกันแน่</strong></p><p>            . . . ภิกษุจำพวกไรกันแน่  มีความประพฤติดังอูฐ . . .ดังแพะ . . .ดังโค</p><p>. . . ดังลา  . . .ดังสัตว์ดิรัจฉาน  . . .ดังสัตว์นรก    สุคติของภิกษุพวก นั้นไม่มี</p><p>ภิกษุพวกนั้น ต้องหวังได้แต่ทุคติ  . . .ภิกษุนั้น ไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>       <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์</strong></p><p>            . . .ภิกษุจำพวกไรกันแน่  เป็นบัณฑิต  . . .เป็นคนฉลาด  . . .เป็นคน</p><p>มีปัญญา . . .เป็นพหูสูต  . . .เป็นธรรมกถึก  ทุคติของภิกษุพวกนั้นไม่มี  ภิกษุ</p><p>พวกนั้น ต้องหวังได้แต่สุคติ   . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น    ว่าเฉพาะท่าน    ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>     <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบชาติทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            [๒๘๑]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว   เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบันว่า    ภิกษุชื่อนี้พูดเปรยเหน็บแนมว่า     พวกเราไม่ใช่ชาติ</p><p>คนจัณฑาล   . . .ไม่ใช่ชาติคนจักสาน   . . .ไม่ใช่ชาติพราน   . . .ไม่ใช่ชาติคน</p><p>ช่างหนึ่ง   ...ไม่ใช่ชาติคนเทดอกไม้  ดังนี้เป็นต้น  ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่า</p><p>เฉพาะท่าน  ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>     <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบชาติอุกฤษฏ์   ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว      เก็บเอาคำส่อเสียดไป</p><p>บอกแก่อุปสัมบันว่า ภิกษุชื่อนี้ พูดเปรยเหน็บแนมว่า  พวกเราไม่ใช่ชาติกษัตริย์</p><p>. . .ไม่ใช่ชาติพราหมณ์   ดังนี้เป็นต้น     ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น   ว่าเฉพาะท่าน</p><p>ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 149</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบชื่อทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>               . . .อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว      เก็บเอาคำส่อเสียดไป</p><p>บอกแก่อุปสัมบันว่า     ภิกษุชื่อนี้    พูดเปรยเหน็บแนมว่า     พวกเราไม่ใช่ชื่อ</p><p>อวกัณณกะ  . . . ไม่ใช่ชื่อชวกัณณกะ  . . .ไม่ใช่ชื่อธนิฎฐกะ  . . .ไม่ใช่ชื่อ</p><p>สวิฏฐกะ . . .ไม่ใช่ชื่อกุลวัฑฒกะ ...ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติทุกกุฎ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบชื่ออุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>           . . .ภิกษุชื่อนี้พูดเปรยเหน็บแนมว่า    พวกเราไม่ใช่ชื่อพุทธรักขิต. . .</p><p>ไม่ใช่ชื่อธัมมรักขิต  . . .ไม่ใช่ชื่อสังฆรักขิต . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะ</p><p>ท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>            <strong>พูดเปรยกระทบโคตรทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 พวกเราไม่ใช่โกสิยโคตร   . . .ไม่ใช่ภารทวาชโคตร   . . . ภิกษุนั้น</p><p>ไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดเปรยกระทบโคตรอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                พวกเราไม่ใช่โคตมโคตร  . . .ไม่ใช่โมคคัลลานโคตร   . . .ไม่ใช่</p><p>กัจจายนโคตร  . . .ไม่ใช่วาเสฏฐโคตร  . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน</p><p>ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>   <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบการงานทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 พวกเราไม่ใช่ช่างไม้   . . .ไม่ใช่คนเทดอกไม้   . . .ภิกษุนั้น ไม่ว่า</p><p>คนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 150</p><p>    <strong>พูดเปรยเหน็บแนมกระทบการงานอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 . . .พวกเราไม่ใช่ทำงานไถนา   . . .ไม่ใช่คนทำงานค้าขาย   . . .ไม่ใช่</p><p>คนทำงานเลี้ยงโค   . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน   ดังนี้   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบศิลปทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                   ...พวกเราไม่ใช่มีวิชาการช่างจักสาน     . . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างหม้อ</p><p>. . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างหูก    . . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างหนัง    . . .ไม่ใช่มีวิชาการ</p><p>ช่างกัลบก  ...ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น   ว่าเฉพาะท่าน   ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>              <strong>พูดเปรยกระทบศิลปอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>              . . .พวกเราไม่ใช่มีวิชาการช่างนับ     . . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างคำนวณ</p><p>. . .ไม่ใช่มีวิชาการช่างเขียน  . . . ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น    ว่าเฉพาะท่าน   ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>               <strong>พูดเปรยกระทบโรคทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>              . . .พวกเราไม่ใช่เป็นคนโรคเรื้อน . . .ไม่ใช่เป็นโรคฝี. . .ไม่ใช่เป็น</p><p>โรคกลาก  . . .ไม่ใช่เป็นโรคมองคร่อ   . ..ไม่ใช่เป็นโรคลมบ้าหมู   ..  ภิกษุ</p><p>นั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             <strong>พูดเปรยกระทบโรคอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>              . . .พวกเราไม่ใช่เป็นโรคเบาหวาน . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น     ว่า</p><p>เฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 151</p><p>          <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 . . .พวกเราไม่ใช่สูงเกินไป   . . .ไม่ใช่ต่ำเกินไป   . . .ไม่ใช่ดำเกินไป</p><p>. . .ไม่ใช่ขาวเกินไป  . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้ ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>        <strong>พูดเปรยกระทบรูปพรรณอุกฤษฏ์ ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                . . .พวกเราไม่ใช่ไม่สูงนัก    . . .ไม่ใช่ไม่ต่ำนัก    . . .ไม่ใช่ไม่ดำนัก</p><p>. . . ไม่ใช่ไม่ขาวนัก  . . .ภิกษุนั้น ไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>              . . .พวกเราไม่ใช่ถูกราคะกลุ้มรุม    . . . ไม่ใช่ถูกโทสะย่ำยี   . . . ไม่ใช่</p><p>ถูกโมหะครอบงำ   . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น   ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้    ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ  ทุกุๆ คำพูด.</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบกิเลสอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 . . .พวกเราไม่ใช่ปราศจากราคะ   . . .ไม่ใช่ปราศจากโทสะ   . . .ไม่ใช่</p><p>ปราศจากโมหะ   . . .ภิกษุนั้น ไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>          <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติทราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                 . . .พวกเราไม่ใช่เป็นผู้ต้องอาบัติปาราชิก  . . .สังฆาทิเสส   . . .ถุลลัจจัย</p><p>. . .ปาจิตตีย์   . . .ปาฏิเทสนียะ  . . .ทุกกฏ  . . .ทุพภาสิต   . . .ภิกษุนั้นไม่ว่า</p><p>คนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 152</p><p>           <strong>พูดเปรยกระทบอาบัติอุกฤษฏ์    ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>            . . . พวกเราไม่ใช่เป็นผู้ต้องโสดาบัติ    . . .  ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น    ว่า</p><p>เฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำพูด..</p><p>       <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาททราม  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>                . . .พวกเราไม่ใช่มีความประพฤติดังอูฐ . . .ดังแพะ . . .ดังโค. . . .ดังลา</p><p>. . .ดังสัตว์ดิรัจฉาน  . . .ดังสัตว์นรก   สุคติของพวกเราไม่มี   พวกเราต้องหวัง</p><p>ได้แต่ทุคติ . . .ภิกษุนั้น ไม่ว่าคนอื่น   ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ คำพูด.</p><p>      <strong>พูดเปรยกระทบคำสบประมาทอุกฤษฏ์  ว่าไม่ใช่พวกเรา</strong></p><p>               . . .พวกเราไม่ใช่เป็นบัณฑิต   . . .ไม่ใช่เป็นคนฉลาด   . . .ไม่ใช่เป็น</p><p>คนมีปัญญา  . . .ไม่ใช่เป็นพหูสูต   . . .ไม่ใช่เป็นธรรมกถึก  ทุคติของพวกเรา</p><p>ไม่มี  พวกเราต้องหวังได้แต่สุคติ  . . .ภิกษุนั้นไม่ว่าคนอื่น  ว่าเฉพาะท่าน  ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ คำพูด. </p><p>                                <strong> ต้องอาบัติตามวัตถุ</strong></p><p>              [๒๘๒]   อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว  เก็บเอาคำส่อเสียด</p><p>ไปบอกแก่อุปสัมบัน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอุปสัมบันแล้ว     เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อนุปสัมบัน     ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอนุปสัมบันแล้ว   เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อุปสัมบัน  ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 153</p><p>           อุปสัมบันได้ยินถ้อยคำของอนุปสัมบันแล้ว   เก็บเอาคำส่อเสียดไปบอก</p><p>แก่อนุปสัมบัน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                              <strong>อานาปัตติวาร</strong></p><p>            [๒๘๓]   ภิกษุไม่ต้องการจะให้เขาชอบ  ๑   ภิกษุไม่ประสงค์จะให้เขา</p><p>แตกกัน ๑   ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                  <em>มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ</em></p><p>              <strong>มุสาวาทวรรค   เปสุญญาวาทสิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>          พึงทราบวินิจฉัยในสิกขาบทที่  ๓  ดังต่อไปนี้:- </p><p>      <strong> [แก้อรรถปฐมบัญญัติเรื่องภิกษุฉัพพัคคีย์]</strong></p><p>           บทว่า  <strong>ภณฺฑนซาตาน</strong>  ได้แก่ ผู้เกิดบาดหมางกันแล้ว. ส่วนเบื้องต้น</p><p>แห่งความทะเลาะกัน   ชื่อว่า   ภัณฑนะ   (ความบาดหมาง).   คือ   การปรึกษา</p><p>กันในฝักฝ่ายของตน   อาทิว่า   เมื่อเขากล่าวคำอย่างนี้ว่า   กรรมอย่างนี้    อัน</p><p>คนนี้และคนนี้กระทำแล้ว    พวกเราจักกล่าวอย่างนี้   (ชื่อว่า   ภัณฑนะ   ความ</p><p>บาดหมาง).     การล่วงละเมิดทางกายและวาจา    ให้ถึงอาบัติ    ชื่อว่า    กลหะ</p><p>(การทะเลาะ).   การกล่าวขัดแยงกัน  ชื่อว่า  วิวาทะ.   พวกภิกษุผู้ถึงความวิวาท</p><p>กันนั้น  ชื่อว่า  วิวาทาปันนะ.</p><p>             บทว่า   <strong>เปสุญฺ</strong>  ได้แก่   ซึ่งวาจาส่อเสียด.   มีคำอธิบายว่า   ซึ่งวาจา</p><p>ทำให้สูญเสียความเป็นที่รักกัน.   </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 154</p><p>            บทว่า   <strong>ภุกฺขุเปสุญฺเ</strong>    ได้แก่    ในเพราะคำส่อเสียดภิกษุทั้งหลาย,</p><p>อธิบายว่า    ในเพราะคำส่อเสียดที่ภิกษุฟังจากภิกษุแล้วนำเข้าไปบอกแก่ภิกษุ.</p><p>            สองบทว่า  <strong>ทฺวีหิ   อากาเรหิ</strong>   ได้แก่   ด้วยเหตุ ๒ อย่าง.</p><p>            บทว่า  <strong>ปิยกมฺยสฺส   วา</strong>  คือ  ของผู้ปรารถนาให้คนเป็นที่รักของเขาว่า</p><p> เราจักเป็นที่รักของผู้นี้   อย่างนั้น   หนึ่ง </p><p>            บทว่า   <strong>เภทาธิปฺปายสฺส   วา</strong>    คือ    ของผู้ปรารถนาความแตกร้าว</p><p>แห่งคนหนึ่งกับคนหนึ่ง ว่า  คนนี้จักแตกกันกับคนนี้   ด้วยอาการอย่างนี้  หนึ่ง.</p><p>           บททั้งปวง  มีบทว่า  <strong>ชาติโต   วา</strong>  เป็นอาทิ    มีนัยดังกล่าวแล้วใน</p><p>สิกขาบทก่อนนั่นแล.  แม้ในสิกขาบทนี้   ชนทั้งหมดจนกระทั่งนางภิกษุณีเป็นต้น</p><p>ก็ชื่อว่า  อนุปสัมบัน.</p><p>           สองบทว่า  <strong>น  ปิยกมฺยสฺส  น  เภทาธิปฺปายสฺส</strong>  มีความว่า   ไม่</p><p>เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้เห็น   ภิกษุรูปหนึ่งกำลังด่า   และรูปหนึ่งอดทนได้แล้วกล่าว</p><p>เพราะคนเป็นผู้มักติคนชั่วอย่างเดียว   โดยท่านองนี้ว่า   โอ!    คนไม่มียางอาย</p><p>จักสำคัญคนดีชื่อแม้เช่นนี้ว่า    ตนควรว่ากล่าวได้เสมอ    บทที่เหลือมีอรรถตื้น</p><p>ทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบทนี้มีสมุฏฐาน   ๓   เกิดขึ้นทางกายกับจิต  ๑     วาจากับจิต  ๑</p><p>กายวาจากับจิต ๑  เป็นกิริยา   สัญญาวิโมกข์   สจิตตกะ   โลกวัชชะ   กายกรรม</p><p>วจีกรรม   อกุศลจิต   มีเวทนา ๓ ฉะนั้นแล.</p><p>                             <em>เปสุญญวาทสิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 155</p><p>                         <strong>มุสาวาทวรรค    สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>                            <strong> เรื่องพระฉัพพัคคีย์ </strong> </p><p>          [๒๘๔]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ</p><p>เชตวัน    อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี    ครั้งนั้น</p><p>พระฉัพพัคคีย์ยังเหล่าอุบายสกให้กล่าวธรรมโดยบท      พวกอุบายสกจึงไม่เคารพ</p><p>ไม่ยำเกรง  ไม่พระพฤติให้ถูกอัธยาศัยในหมู่ภิกษุอยู่.</p><p>          บรรดาภิกษุผู้มักน้อย  สันโดษ  มีความละอาย  มีความรังเกียจ  ผู้ใคร่</p><p>ต่อสิกขา   ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้ยังเหล่า</p><p>อุบายสกให้กล่าวธรรมโดยบท  เหล่าอุบายสกจึงไม่เคารพ  ไม่ยำเกรง  ไม่ประพฤติ</p><p>ให้ถูกอัธยาศัยในหมู่ภิกษุอยู่   แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                            <strong>ประชุมสงฆ์ทรงสอบถาม</strong></p><p>          ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์    ในเพราะ</p><p>เหตุเป็นเค้ามูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น   แล้วทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์</p><p>ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ข่าวว่า  พวกเธอยังเหล่าอุบาสก   ให้กล่าวธรรมโดยบท</p><p>เหล่าอุบายสกจึงไม่เคารพ   ไม่ยำเกรง   ไม่ประพฤติให้ถูกอัธยาศัยในหมู่ภิกษุอยู่</p><p>จริงหรือ.                                                                          </p><p>          พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ยังเหล่าอุบาสกให้กล่าวธรรมโดยบทเล่า   พวกอุบายสกจึงไม่เคารพ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 156</p><p>ไม่ยำเกรง  ไม่ประพฤติให้ถูกอัธยาศัยในหมู่ภิกษุอยู่    ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย</p><p>การกระทำของพวกเธอนั้น     ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่</p><p>เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว. . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้     ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                <strong>พระบัญญัติ   </strong>                 </p><p>          ๕๓.๔.  อนึ่ง    ภิกษุใดยังอนุปสัมบันให้กล่าวธรรมโดยบท</p><p>เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                           <em>เรื่อง พระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                            <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๒๘๕]  บทว่า  อนึ่ง . . .ใด   ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด .. .</p><p>           บทว่า  ภิกษุ   ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ ...</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>อนุปสัมบัน</strong>   คือ  ยกเว้นภิกษุ  ภิกษุณี   นอกนั้นชื่อว่า</p><p>อนุปสัมบัน.</p><p>           [๒๘๖]  ที่ชื่อว่า โดยบท ได้แก่ บท อนุบท อนุอักขระ อนุพยัญชนะ.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>บท</strong>  คือ   ขึ้นต้นพร้อมกัน  ให้จบลงพร้อมกัน.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>อนุบท</strong>  คือ  ขึ้นต้นต่างกัน  ให้จบลงพร้อมกัน.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>อนุอักขระ</strong>  คือ  ภิกษุสอนว่า  <strong>รูป   อนิจฺจ</strong>  อนุปสัมบัน</p><p>กล่าวพร้อมกันว่า  รู   ดังนี้    แล้วหยุด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 157</p><p>         ที่ชื่อว่า  <strong>อนุพยัญชนะ</strong>  คือ ภิกษุสอนว่า  <strong>รูป  อนิจฺจ</strong> อนุปสัมบัน</p><p>เปล่งเสียงรับว่า   <strong>เวทนา   อนิจฺจา.</strong></p><p>         บท ก็ดี อนุบท ก็ดี  อนุอักขระ  ก็ดี อนุพยัญชนะ ก็ดี ทั้งหมด</p><p>นั้น    ชื่อว่าธรรมโดยบท. </p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>ธรรม</strong>  ได้แก่  บาลีที่เป็นพุทธภาษิต  สาวกภาษิต  อิสิภาษิต</p><p>เทวตาภาษิต  ซึ่งประกอบด้วยอรรถ  ประกอบด้วยธรรม.</p><p>           บทว่า <strong>ให้กล่าว</strong> คือ ให้กล่าวโดยบท  ต้องอาบัติปาจิตตีย์ ทุก ๆ บท</p><p>ให้กล่าวโดยอักขระ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ อักขระ.</p><p>                                     <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                     <strong>ติกปาจิตตีย์</strong>    </p><p>           [๒๘๗]  อนุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าเป็นอนุปสัมบัน   ให้กล่าวธรรม</p><p>โดยบท  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุสงสัย  ให้กล่าวธรรมโดยบท  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าเป็นอุปสัมบัน  ให้กล่าวธรรมโดยบท  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                         <strong>ทุกกฏ </strong>  </p><p>           อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าเป็นอนุปสัมบัน  ให้กล่าวธรรมโดยบท  ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>           อุปสัมบัน  ภิกษุสงสัย  ให้กล่าวธรรมโดยบท  ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 158</p><p>                              <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           อุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าเป็นอุปสัมบัน    ให้กล่าวธรรมโดยบท   ไม่</p><p>ต้องอาบัติ.                           </p><p>                             <strong> อานาปัตติวาร</strong></p><p>          [๒๘๘]  ภิกษุให้สวดพร้อมกัน  ๑    ท่องพร้อมกัน ๑    อนุปสัมบันผู้</p><p>กล่าวอยู่   สวดอยู่   ซึ่งคัมภีร์ที่คล่องแคล่วโดยมาก ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑   ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                  <em>มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>              <strong>มุสาวาทวรรค   ปทโสธัมมสิกขาบทที่   ๔</strong></p><p>          พึงทราบวินิจฉัยในสิกขาบทที่ ๔  ดังต่อไปนี้</p><p>   <strong> [แก้อรรถบางปาฐะว่าด้วยการสอนธรรมโดยบท]</strong></p><p>           บทว่า  <strong>อปฺปติสฺสา</strong>  ได้แก่  ไม่ยำเกรง,   อธิบายว่า   เมื่อพวกภิกษุ</p><p>ฉัพพัคคีย์กล่าวว่า   ดูก่อนอุบาสกทั้งหลาย !   แม้ถ้อยคำก็ไม่อยากฟัง   คือ  ไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ.   อีกอย่างหนึ่ง   ความว่า  ไม่มีความยำเกรง   ไม่ประพฤติอ่อนน้อม.</p><p>          บทว่า    <strong>อสภาควุตฺติกา</strong>    ได้แก่    ผู้มีความเป็นอยู่ไม่ถูกส่วนกัน ;</p><p>อธิบายว่า     ผู้มีความประพฤติไม่ดำเนินไปเหมือนอย่างที่พวกอุบาสกควร</p><p>ประพฤติในหมู่ภิกษุ</p><p>           คำว่า   <strong>ปทโส  ธมฺม  วาเจยฺย</strong>  ความว่า  ให้กล่าวธรรมเป็นบท ๆ</p><p>รวมกัน   (กับ อนุปสัมบัน),   อธิบายว่า   ให้กล่าว   (ธรรม)   เป็นโกฏฐาส ๆ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 159</p><p>(เป็นต้นส่วน ๆ).   ก็เพราะบทที่มีชื่อว่าโกฎฐาสนั้น มีอยู่  ๔  อย่าง.  ฉะนั้น  เพื่อ</p><p>แสดงบททั้ง   ๔   อย่างนั้น     พระอุบาลีเถระจึงกล่าวไว้ในบทภาชนะว่า    บท</p><p>อนุบท  อนุอักขระ  อนุพยัญชนะ.</p><p>           บรรดาบทเป็นต้นนั้น   บท หมายเอาคาถาบาทหนึ่ง. อนุบท หมายเอา</p><p>บาทที่สอง.  อนุอักขระ  หมายเอาอักขระตัวหนึ่ง ๆ  (หมายเอาอักขระแต่ละตัว).</p><p>อนุพยัญชนะ  หมายเอาพยัญชนะตัวท้ายคล้ายกับพยัญชนะตัวต้น.   ผู้ศึกษาพึง</p><p>ทราบความต่างกัน    ในบทเป็นต้นนั่นอย่างนี้    คือ    อักขระแต่ละตัวชนิดใด</p><p>ชนิดหนึ่ง  ชื่อว่า  อนุอักขระ  ประชุมอักขระ  ชื่อว่า  อนุพยัญชนะ,   ประชุม</p><p>อักขระและอนุพยัญชนะ ชื่อว่า  บท,  บทแรก   ชื่อว่า  บทเหมือนกัน    บท</p><p>ที่สอง ชื่อว่า  อนุบท.</p><p>           บัดนี้  บัณฑิตพึงทราบวินิจฉัยในคำว่า <strong>ปท  นาม  เอกโต  ปฏฺ-</strong></p><p><strong>เปตฺวา  เอกโต  โอสาเปนฺติ</strong>  ต่อไป    เมื่อภิกษุให้กล่าวธรรม  เนื่องด้วย</p><p>คาถา  เริ่มบทแต่ละบทนี้ว่า <strong>มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา</strong> พร้อมกันกับอนุปสัมบัน</p><p>แล้วให้จบลงก็พร้อมกัน.  แม้สำหรับภิกษุผู้ให้กล่าวอย่างนี้   ก็พึงปรับปาจิตตีย์</p><p>หลายตัวตามจำนวนบท.</p><p>           พึงทราบวินิจฉัยในคำว่า   <strong>อนุปท  นาม   ปาเฏกฺก   ปฏฺเปตฺวา</strong></p><p><strong>เอกโต  โอสาเปนฺติ</strong>  ต่อไป :-     เมื่อพระเถระกล่าวว่า  <strong>มโนปุพฺพงฺคมา</strong></p><p><strong>ธมฺมา</strong>    ดังนี้    สามเณรกล่าวบทนั้นไม่ทัน    จึงกล่าวบทที่สองพร้อมกันว่า</p><p><strong>มโนเสฏฺา  มโนมยา</strong>.  ภิกษุและสามเณรทั้งสองรูปนี้  ชื่อว่าขึ้นต้นต่างกัน</p><p>ให้จบลงพร้อมกัน.  แม้สำหรับภิกษุผู้ให้กล่าวอย่างนี้  ก็พึงปรับปาจิตตีย์หลายตัว</p><p>ตามจำนวนอนุบท. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 160</p><p>          พึงทราบวินิจฉัยในคำว่า    <strong>อนฺวกฺขร    นาม    รูป     อนิจฺจนฺติ</strong></p><p><strong>วุจฺจมาโน  รูติ  โอปาเตติ</strong>  ต่อไป:-  ภิกษุสอนสามเณรว่า  แน่ะสามเณร !</p><p>เธอจงว่า   <strong>รูป    อนิจฺจ</strong>   กล่าวพร้อมกันเพียงรู- อักษรเท่านั้น    แล้วหยุดอยู่.</p><p>แม้สำหรับภิกษุผู้ให้กล่าวอย่างนี้       ก็พึงปรับปาจิตตีย์หลายตัวตานจำนวนอนุ-</p><p>อักขระ.   และแม้ในคาถาพันธ์   บัณฑิตก็ย่อมได้นัยเช่นนี้เหมือนกันแท้ทีเดียว.</p><p>          พึงทราบวินิจฉัยในคำว่า   <strong>อนุพฺยญฺชน   นาม   รูป    อนิจฺจนฺติ</strong></p><p><strong>วุจฺจมาโน  เวทนา  อนิจฺจาติ  สทฺท  นิจฺฉาเรติ</strong>  ต่อไป:-     สามเณร</p><p>ให้บอกสูตรนี้ว่า  <strong>รูป  ภิกฺขเว  อนิจฺจ   เวทนา  อนิจฺจา</strong>  เป็นต้น   พระเถระ</p><p>บอกว่า  <strong>รูป   อนิจจ</strong>  ดังนี้   เปล่งวาจากล่าวอนิจจบทนี้ว่า  <strong>เวทนา  อนิจฺจา</strong></p><p>พร้อมกับอนิจจบทของพระเถระว่า <strong>รูป  อนิจฺจ</strong> นี้  เพราะเป็นผู้มีปัญญาว่องไว.</p><p>แม้สำหรับภิกษุผู้ให้กล่าวอย่างนี้      พระวินัยธรก็พึงปรับปาจิตตีย์หลายตัวตาม</p><p>จำนวนอนุพยัญชนะ.     ส่วนความสังเขปในบทเหล่านี้มีดังนี้ว่า     บรรดาบท</p><p>เป็นต้นนี้  ภิกษุกล่าวบทใด ๆ พร้อมกัน ย่อมต้องอาบัติด้วยบทนั้น ๆ.</p><p>                  <strong>[ว่าด้วยภาษิต  ๔  มีพุทธภาษิตเป็นต้น]</strong></p><p>           วินัยปิฎกทั้งสิ้น    อภิธรรมปิฎก     ธรรมบท    จริยาปิฎก     อุทาน</p><p>อติวุทคกะ  ชาตกะ   สุตตนิบาท   วิมานวัตถุ   เปตวัตถุ   และพระสูตรทั้งหลาย</p><p>มีพรหมชาลสูตรเป็นต้น   ชื่อว่า  <strong>พุทธภาษิต.</strong></p><p>           ธรรมที่พวกสาวกผู้นับเนื่องในบริษัท   ๔  ภาษิตไว้    มีอนังคณสูตร</p><p>สัมมาทิฏฐิสูจร  อนุมานสูตร   จูฬเวทัลลสูตร  มหาเวทัลลสูตรเป็นต้น  ชื่อว่า</p><p><strong>สาวกภาษิต.</strong></p><p>            ธรรมที่พวกปริพาชกภายนอกกล่าวไว้  มีอาทิอย่างนี้   คือ   ปริพาชก</p><p>วรรคทั้งสิ้น   คำปุจฉาของพราหมณ์ ๑๖ คน    ผู้เป็นอันเตวาสิกของพราหมณ์</p><p>ชื่อพาวรี  ชื่อว่า  <strong>อิสิภาษิต. </strong></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 161</p><p>          ธรรมที่พวกเทวดากล่าวไว้    ชื่อว่า    <strong>เทวตาภาษิต.</strong>  เทวจตาภาษิตธรรม</p><p>นั้น   บัณฑิตพึงทราบ    ด้วยอำนาจแห่งเรื่องมีเทวดาสังยุตต์    เทวปุตตสังยุตต์</p><p>มารสังยุตต์   พรหมสังยุตต์   และสักกสังยุตต์เป็นต้น .           </p><p>           บทว่า <strong>อตฺถูปสญฺหิโต</strong>  ได้แก่  ธรรมที่อาศัยอรรถกถา.</p><p>           บทว่า     <strong>ธมฺมูปสญฺหิโต</strong>  ได้แก่  ธรรมที่อาศัยพระบาลี.  แม้ด้วยบท</p><p>ทั้งสองนี้     พระอุบาลีเถระกล่าวธรรมที่อาศัยนิพพานซึ่งปราศจากวัฎฏะนั่นเอง. </p><p>จะกล่าวถึงธรรมที่อาศัยนิพพานซึ่งปราศจากวัฎฏะ  แม้ก็จริง,  ถึงกระนั้น   ก็เป็น</p><p>อาบัติแก่.ภิกษุผู้ให้กล่าวธรรมที่ขึ้นสู่สังคีติทั้ง ๓ คราว  โดยบทเหมือนกัน .  ไม่</p><p>เป็นอาบัติแม้ไม่คำที่อาศัยพระนิพพาน ซึ่งท่านรจนาไว้  โดยผูกเป็นคาถาโศลก</p><p>เป็นต้น    ด้วยอำนาจภาษาต่าง  ๆ.</p><p>           แม้ในสูตรที่ไม่ได้ยกขึ้นสู่สังคีติ  ๓  คราว   เช่นนี้   คือ  กุลุมพสูตร</p><p>ราโชวาทสูตร  ติกขินทริยสูตร  จตุปริวัตตสูตร  และนันโทปนันทสูตร  ก็เป็น</p><p>อาบัติเหมือนกัน   ถึงการทรมานพญานาค   ชื่อว่าอปลาละ   อาจารย์ก็กล่าวไว้</p><p>(ด้วยอำนาจก่อให้เกิดอาบัติ)   แต่ในมหาปัจจรีท่านปฎิเสธ   (อธิบายว่าไม่ เป็น</p><p>อาบัติ).</p><p>          ในปฏิภาณส่วนตัวของพระเถระ     ในเมณฑกมิลินทปัญหา    ไม่เป็น</p><p>อาบัติ.  (แต่)  เป็นอาบัติในถ้อยคำที่พระเถระนำมากล่าว   เพื่อให้พระราชาทรง</p><p>ยินยอม.</p><p>           อาจารย์ทั้งหลายกล่าวว่า    ก็ปกรณ์ทั้งหลายมีอาทิ  คือ  วัณณปิฎก</p><p>อังคุลิมาลปิฎก  รัฐปาลครรชิต   อาลวกครรชิต   คุฬหอุมมังคะ  คุฬหเวสสันดร</p><p>คุฬหวินัย  เวทัลลปิฎก เป็นต้น   ไม่เป็นพุทธพจน์แท้</p><p>           อาจารย์บางพวกกล่าวว่า  ธรรมชื่อว่า <strong>สีลูปเทส</strong>  พระธรรมเสนาบดี</p><p>กล่าวไว้  ในธรรมนั้น  เป็นอาบัติเหมือนกัน   ยังมีปกรณ์แม้อื่น เช่น มัคคกถา</p><p>*  เป็นพระสูตรฝ่ายมหายาน  ของเราไม่มี-ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 162</p><p>อารัมมณกถา    วุฑฒิกรัณฑกญาณวัตถุ    และอสุภกถาเป็นต้น     ในปกรณ์</p><p>เหล่านั้น   ท่านจำแนกโพธิปักขิยธรรม ๓๗ ไว้.   ในธุดงคปัญหา   ท่านจำแนก</p><p>ปฏิปทาไว้   เพราะเหตุนั้น    ท่านจึงกล่าวว่า  เป็นอาบัติในปกรณ์เหล่านั้น.</p><p>           แต่ในอรรถกถามหาปัจจรีเป็นต้น ท่านกล่าวอาบัติไว้       ในจำพวก</p><p>ราโชวาทสูตร    ติกขินทริยสูตร  จตุปริวัตตสูตร  นันโทปนันทสูตร กุลุมพสูตร*</p><p>นั่นแล  ซึ่งไม่ขึ้นสู่สังคีติ  แล้วกำหนดอรรถไว้ดังนี้ว่า  บรรดาคำที่เหลือ  เฉพาะ</p><p>คำที่ท่านนำมาจากพุทธพจน์กล่าวไว้เท่านั้น    เป็นวัตถุแห่งอาบัติ    นอกจากนี้ </p><p>หาเป็นไม่.</p><p>            คำว่า  <strong>เอกโต  อุทฺทิสาเปนฺโต</strong>  มีความว่า  ภิกษุแม้เรียนบาลีร่วม</p><p>กับอนุปสัมบันกล่าวพร้อมกัน  ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>            ในคำนั้น  มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้ :-     อุปสัมบันกับอนุปสัมบันนั่นแล้ว</p><p>ขอให้อาจารย์สวด     อาจารย์คิดว่า     เราจะสวดแก่อุปสัมบันและอนุปสัมบัน</p><p>ทั้งสองผู้นั่งแล้ว   จึงสวดพร้อมกันกับเธอเหล่านั้น.  เป็นอาบัติแก่อาจารย์  เป็น</p><p>อนาบัติแก่ภิกษุผู้เรียนเอาพร้อมกับอนุปสัมบัน.     แม้อุปสัมบันกับอนุปสัมบัน</p><p>ทั้งสองยืนเรียนอยู่   ก็มีนัยอย่างนี้เหมือนกัน  ภิกษุหนุ่มนั่ง  สามเณรยืน,  ไม่</p><p>เป็นอาบัติแก่อาจารย์ผู้บอก  ด้วยคิดว่า  เราจะกล่าวแก่ภิกษุผู้นั่ง.   ถ้าภิกษุหนุ่ม</p><p>ยืน   ฝ่ายสามเณรนั่ง   ไม่เป็นอาบัติแม้แก่อาจารย์ผู้  ล่าวอยู่   ด้วยติดว่า   เราจะ</p><p>กล่าวแก่ภิกษุผู้ยืน.</p><p>             ถ้าสามเณรรูปหนึ่งงอยู่ในระหว่างภิกษุมากรูป     เป็นอจิตตกาบัติแก่</p><p>อาจารย์ผู้ให้กล่าวธรรมโดยบทในเพราะสามเณรนั่งอยู่ด้วย.</p><p>             ถ้าสามเณรยืนหรือนั่งละอุปจารเสีย     เพราะสามเณรไม่นับเนื่องอยู่ใน</p><p>พวกภิกษุที่อาจารย์ให้กล่าว (ธรรมโดยบท) เธอจึงถึงการนับว่า เรียนเอาคัมภีร์</p><p>เล็ดลอดออกไปโดยทิศาภาคหนึ่ง;  เพราะฉะนั้น จึงไม่เป็นอาบัติ(แก่อาจารย์)</p><p>* เป็นพระสูตรฝ่ายมหายาน  ของเราไม่มี.  -  ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 163</p><p>           คำว่า  <strong>เอกโต  สชฺฌาย  กโรนฺโต</strong>  มีความว่า  อุปสันบันเมื่อกระทำ</p><p>การสาธยายร่วมกันกับอนุปสัมบัน  สวดพร้อมกันกับอนุปสัมบันนั้นแล  ไม่เป็น</p><p>อาบัติ.  แม้ภิกษุเรียนอุเทศในสำนักแห่งอนุปสัมบัน สวดร่วมกับอนุปสัมบันนั้น</p><p>ก็ไม่เป็นอาบัติ.   เพราะว่า   แม้อุปสัมบันนี้ก็ถึงอันนับว่า   กระทำสาธยายพร้อม</p><p>กันแท้. </p><p>          คำว่า   <strong>เยภุยฺเยน  ปคุณ  คณฺ  ภณนฺต  โอปาเตติ</strong>   มีความว่า</p><p>ถ้าในคาถาเดียวกัน   บาทหนึ่ง ๆ ยังจำไม่ได้   ที่เหลือจำได้    นี้ชื่อว่าคัมภีร์ที่ </p><p>คล่องแคล่ว   โดยมาก.   แม้ในพระสูตร   ผู้ศึกษาก็พึงทราบโดยนัยนี้.   ไม่เป็น</p><p>อาบัติแก่ภิกษุผู้ทักให้คัณฐะนั้นค้างอยู่    จึงสวดแม้พร้อมกันด้วยกล่าวว่า    เธอ</p><p>จงสวดอย่างนี้.                                                                               </p><p>           สองบทว่า   <strong>โอสาเรนฺต   โอปาเตติ</strong>    มีความว่า   ไม่เป็นอาบัติแก่</p><p>ภิกษุผู้กล่าวกะอนุปสัมบันผู้สวดสูตรวกวนอยู่    ในท่ามกลางบริษัทว่า    เธอจง</p><p>สวดอย่างนี้    แล้วสวดแม้พร้อมกันกับอนุปสัมบันนั้น.    ก็ดำใดที่ท่านกล่าวไว้</p><p>ในอรรถกถามหาปัจจรีเป็นต้นนี้ว่า  ภิกษุผู้อันอนุปสัมบันกล่าวว่า  ท่านอยู่สวด</p><p>กับผม   ถ้าสวดเป็นอนาบัติ   ดังนี้.   คำนั้นไม่มีในมหาอรรถกถา.   ก็ภาวะแห่ง</p><p>คำที่ท่านกล่าวไว้ในอรรถกถามหาปัจจรีเป็นต้น นั้นไม่มีเลย  ถูกแล้ว  (ก็ความที่</p><p>อาบัติไม่มีแก่ภิกษุนั้นเลย  ถูกแล้ว).   เพราะเหตุไร ?  เพราะอาบัติเกิดจากการ</p><p>กระทำ.    แต่เมื่อมีการถือเอาอรรถนอกนี้    สิกขาบทนี้   จะพึงเป็นทั้งกิริยาทั้ง</p><p>อกิริยาบท  ที่เหลือในสิกขาบทนี้   มีอรรถตื้นทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบทนี้   มีธรรมโดยบทเป็นสมุฏฐาน   เกิดขึ้นทางวาจา  ๑   วาจา</p><p>กับจิต  ๑   เป็นกิริยา  โนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ   ปัณณัตติวัชชะ   วจีกรรม</p><p>มีจิต ๓   มีเวทนา ๓   ดังนี้แล.</p><p>                                   <em>ปทโสธัมมสิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p> </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 164</p><p>                         <strong> มุสาวาทวรรค   สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>                                <strong> เรื่องพระนวกะ</strong> </p><p>            [๒๘๙]   โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่    ณ</p><p>อัคคาฬวเจดีย์    เขตเมืองอาฬวี    ครั้งนั้น    พวกอุบาสกพากันมาสู่อารามเพื่อ</p><p>ฟังธรรม   เมื่อพระธรรมกถึกแสดงธรรมจบแล้ว    ภิกษุชั้นเถระกลับไปยังที่อยู่</p><p>ภิกษุชั้นนวกะสำเร็จการนอนร่วมกับพวกอุบายยสกอยู่ในศาลาที่ฟังธรรมนั้นเอง</p><p>เผลอสติ  ไม่รู้สึกตัว   เป็นผู้เปลือยกายละเมื่อ   กรนอยู่.</p><p>            พวกอุบาสกต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่าไฉนพระคุณเจ้าทั้งหลาย</p><p>จึงได้สำเร็จการนอนเผลอสติ   ไม่รู้สึกตัว  เป็นผู้เปลือยกายละเมอ  กรนอยู่เล่า.</p><p>            ภิกษุทั้งหลายได้ยินอุบาสกเหล่านั้น      เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่</p><p>บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย  สันโดษ  มีความละอาย  มีความรังเกียจ  ผู้ใคร่ต่อสิกขา</p><p>ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนภิกษุทั้งหลาย    จึงได้สำเร็จการนอน</p><p>ร่วมกับอนุปสัมบันเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้น   แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า .   </p><p>                                     <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถามว่า.    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ข่าวว่าภิกษุ</p><p>ทั้งหลายสำเร็จการนอนร่วมกับอนุปสัมบัน    จริงหรือ</p><p>             ภิกษุทั้งหลายทูลรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ไฉน</p><p>โมฆบุรุษเหล่านั้น    จึงได้สำเร็จการนอนร่วมกับอนุปสัมบันเล่า    การกระทำ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 165</p><p>ของโมฆบุรุษเหล่านั้นนั่น  ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส</p><p>หรือเพื่อด้วยยามเลื่อมใสยิ่ง   ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๕๔. ๕.   ก. อนึ่ง  ภิกษุใดสำเร็จการนอนร่วมกับ อนุปสัมบัน</p><p>เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>            ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้ว แก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                  <em>เรื่องพระนวกะ  จบ</em></p><p>                            <strong>  เรื่องสามเณรราหุล</strong></p><p>            [๒๙๐]   กาลต่อมา   พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ที่เมืองอาฬวี  ตาม</p><p>พระพุทธาภิรมย์แล้ว  เสด็จจาริกไปโดยมรรคาอันจะไปสู่พระนครโกสัมพี เสด็จ</p><p>จาริกโดยลำดับ   ถึงพระนครโกสัมพีแล้ว   ข่าวว่าพระองค์ประทับอยู่  ณ พทริ-</p><p>การาม   เขตพระนครโกสัมพีนั้น                                         </p><p>            ภิกษุทั้งหลายได้กล่าวคำนี้กะท่านสามเณรราหุลว่า   อาวุโสราหุล  พระ</p><p>ผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติสิกขาบทไว้ว่า ภิกษุไม่พึงสำเร็จการนอนร่วมกับ อนุป-</p><p>สัมบัน  อาวุโสราหุล  ท่านจงรู้สถานที่ควรนอน</p><p>           วันนั้น  ท่านสามเณรราหุลหาที่นอนไม่ได้จึงสำเร็จการนอนในวัจจกุฎี</p><p>           ครั้นปัจจุสสมัยแห่งราตรี  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตื่นบรรทมแล้ว   ได้</p><p>เสด็จไปวัจจกุฎี   ครั้นถึงจึงทรงพระกาสะ   แม้ท่านราหุลก็กะแอมรับ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 166</p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถานว่า   ใครอยู่ในวัจจกุฎีนี้</p><p>            ท่านสามเณรราหุลทูลว่า   ข้าพระพุทธเจ้าราหุล   พระพุทธเจ้าข้า</p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถานว่า ดูก่อนราหุล  เหตุไรเธอจึงนอน ณ ที่นี้</p><p>            จึงท่านสามเณรราหุล   กราบทูลเรื่องนั้นให้ทรงทราบ</p><p>            ลำดับนั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงกระทำธรรมีกถา  ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น   ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น  แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า  ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย    เราอนุญาตให้สำเร็จการนอนร่วมกับอนุปสัมบันได้  ๒-๓  คืน...</p><p>ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้แสดงอย่างนี้   ว่าดังนี้:-</p><p>                                <strong> พระอนุบัญญัติ</strong>     </p><p>            ๕๔.  ๕.  ข. อนึ่ง ภิกษุใดสำเร็จการนอนร่วมกับอนุปสัมบัน</p><p>ยิ่งกว่า ๒-๓ คืน       เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                             <em>เรื่องสามเณรราหุล  จบ</em></p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๒๙๑]  บทว่า  อนึ่ง ...ใด   ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด. ..</p><p>           บทว่า  ภิกษุ   ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...</p><p>นี้   ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์โนอรรถนี้.</p><p>          ที่ชื่อว่า  อนุปสัมบัน  คือ  ยกเว้น ภิกษุ  นอกนั้นชื่อว่าอนุปสัมบัน.</p><p>          บทว่า  ยิ่งกว่า ๒  ๓ คืน   คือเกินกว่า ๒-๓ คืน4</p><p>          บทว่า  ร่วม  คือด้วยกัน.</p><p>          ที่ชื่อว่า  การนอน  ได้แก่ภูมิสถานเป็นที่นอนอันเขามุงทั้งหมด  บัง</p><p>ทั้งหมด   มุงโดยมาก   บังโดยมาก  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 167</p><p>           คำว่า  <strong>สำเร็จการนอน</strong>   ความว่า   ในวันที่  ๔  เมื่อพระอาทิตย์อัส-</p><p>คงคตแล้ว   อนุปสัมบันนอนแล้ว   ภิกษุนอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ภิกษุนอนแล้ว  อนุปสัมบันนอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           หรือนอนทั้งสอง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ลุกขึ้นแล้ว   กลับนอนอีก   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                           <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                            <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๒๙๒]  อนุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าเป็นอนุปสัมบัน   สำเร็จการนอน</p><p>ร่วม   ยิ่งกว่า ๒-๓ คืน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            อนุปสัมบัน   ภิกษุสงสัย   สำเร็จการนอนร่วม  ยิ่งกว่า ๒-๓ คืน  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าเป็นอุปสัมบัน   สำเร็จการนอนร่วม  ยิ่งกว่า</p><p>๒-๓ คืน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                               <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>           ในสถานที่มุงกึ่ง   บังกึ่ง   ภิกษุสำเร็จการนอนร่วม   ยิ่งกว่า ๒-๓ คืน</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           อุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน    สำเร็จการนอนร่วม    ยิ่งกว่า</p><p>๒- ๓ คืน  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>            อุปสัมบัน   ภิกษุสงสัย   สำเร็จการนอนร่วม   ยิ่งกว่า ๒-๓ คืน   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 168</p><p>                               <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าเป็นอุปสัมบัน   สำเร็จการนอนร่วม  ยิ่งกว่า</p><p>๒-๓ คืน  ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>                             <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>          [๒๙๓]  ภิกษุอยู่  ๒-๓  คืน ๑  ภิกษุอยู่ไม่ถึง ๒-๓  คืน ๑   ภิกษุ</p><p>อยู่ ๒ คืนแล้วคืนที่ ๓ ออกไปก่อนอรุณ    แล้วอยู่ใหม่ ๑   อยู่ในสถานที่มุงทั้ง</p><p>หมด    ไม่บังทั้งหมด ๑   อยู่ในสถานที่บังทั้งหมด     ไม่มุงทั้งหมด ๑   อยู่ใน</p><p>สถานที่ไม่มุงโดยมาก   ไม่บังโดยมาก ๑  อนุปสัมบันนอน   ภิกษุนั่ง ๑  ภิกษุ</p><p>นอน  อนุปสัมบันนั่ง ๑  หรือนั่งทั้งสอง ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิกัมมิ-</p><p>กะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๕ จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 169</p><p>                   <strong> มุสาวาทวรรค   สหเสยยสิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัยในสิกขาบทที่   ๕  ดังต่อไปนี้. </p><p>         <strong>  [แก้อรรถเรื่องพระนวกะและสามเณรราหุล]</strong></p><p>           สองบทว่า  <strong>มุฏฺสฺสตี  อสมฺปชานา</strong>  นี้  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสด้วย</p><p>อำนาจการไม่ทำสติสัมปชัญญะในบุรพภาค.   ก็ในกาลที่จิตจิตหยั่งสู่ภวังค์  สติ-</p><p>สัมปชัญญะจักมีแต่ที่ไหน ?</p><p>            บทว่า  <strong>วิกุชฺชมานา</strong>   คือ  ละเมออยู่.</p><p>            บทว่า    <strong>กากากจฺฉมานา</strong>   ได้แก่    เปล่งเสียงไม่มีความหมาย   ดุจ</p><p>เสียงกา   ทางจมูก.</p><p>            บทว่า  <strong>อุปาสกา</strong>  ได้แก่  พวกอุบาสกที่ลุกขึ้นก่อนกว่า.</p><p>            สองบทว่า    <strong>เอตทโวจุ</strong>    มีความว่า    ภิกษุทั้งหลายได้กล่าวคำนี้ว่า</p><p>" ท่านราหุล !   สิกขาบทนี้   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติไว้แล้ว  ดังนี้  ด้วย</p><p>เคารพในสิกขาบทนั่นเที่ยว.  แต่โดยปกติ เพราะความเคารพในพระผู้มีพระภาค</p><p>เจ้า  และเพราะท่านราหุลเป็นผู้ใคร่ในการศึกษา  ภิกษุเหล่านั้น    เมื่อท่านราหุล</p><p>นั้นมายังที่อยู่    จึงปูลาดเตียงเล็ก  ๆ    หรือพนักพิง    อย่างใดอย่างหนึ่งซึ่งมีอยู่</p><p>แล้วถวายจีวร   (สังฆาฎิ)   หรืออุตราสงค์    เพื่อต้องการให้ทำเป็นเครื่องหนุน-</p><p>ศีรษะ. ในข้อที่ท่านพระราหุลเป็นผู้ใคร่ในการศึกษานั้น  (มีคำเป็นเครื่องสาธก) </p><p>ดังต่อไปนี้.</p><p>            ทราบว่า  ภิกษุทั้งหลาย  เห็นท่านราหุลนั้นกำลังมาแต่ไกลเทียว   ย่อม</p><p>วางไม้กวาดกำและกระเช้าเทขยะไว้ข้างนอก.   ต่อมา   เมื่อภิกษุพวกอื่นกล่าวว่า</p><p>ท่านผู้มีอายุ  นี้ใครเอามาวางทิ้งไว้ ดังนี้   ภิกษุอีกพวกหนึ่งจะกล่าวว่าอย่างนี้ว่า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 170</p><p>ท่านผู้เจริญ       ท่านราหุลเที่ยวมาในประเทศนี้     ชะรอยเธอวางทิ้งไว้กระมัง.</p><p>ส่วนท่านราหุลนั้น  ไม่เคยพูดแม้ในวันหนึ่งว่า  นี้ไม่ใช่การกระทำของผมขอรับ</p><p>เก็บงำไม้กวาดกำเป็นต้นนั้นแล้ว   ขอขมาภิกษุทั้งหลายก่อน   จึงไป. </p><p>           หลายบทว่า  <strong>วจฺจกุฏิย  เสยฺย  กปฺเปสิ</strong>   มีความว่า  ท่านราหุลนั้น</p><p>เพิ่มพูนอยู่ซึ่งความเป็นผู้ใคร่ในสิกขานั้นนั่นเอง จึงไม่ไปสู่สำนักแห่งพระธรรม</p><p>เสนาบดี   พระมหาโมคคัลลานะ  และพระอานนทเถระเป็นต้น  สำเร็จการนอน</p><p>ในเวจกุฎีที่บังคนของพระผู้มีพระภาคเจ้า.  ได้ยินว่า  กุฎีนั้น  เขาติดบานประตู</p><p>ไว้   ทำการประพรมด้วยของหอม   มีพวงดอกไม้แขวนไว้เค็ม  ตั้งอยู่  ดุจเจติย-</p><p>สถาน   ไม่ควรแก่การบริโภคใช้สอยของตนเหล่าอื่น.</p><p>           สองบทว่า  <strong>อุตฺตริ  ทฺวิรตฺตติรตฺต</strong>     มีความว่า  พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ได้ทรงประทานบริหารสิ้น  ๓  ราตรี     เพื่อต้องการทำความสงเคราะห์แก่พวก</p><p>สามเณร.   จริงอยู่   การที่ภิกษุให้พวกเด็กในสกุลบวชแล้ว   ไม่อนุเคราะห์  ไม่</p><p>สมควร.                                                                                 </p><p>           บทว่า  <strong>สหเสยฺย</strong>    คือ   การนอนร่วมกัน.   แม้การนอน  กล่าวคือ</p><p>การทอดกาย    ท่านเรียกว่า   <strong>ไสย.</strong>    ภิกษุทั้งหลายนอนในเสนาสนะใด    แม้</p><p>เสนาสนะนั้น  (ท่านเรียกว่า <strong>ไสย</strong>  ที่นอน).  บรรดาที่นอนสองอย่างนั้น  เพื่อ</p><p>ทรงแสดงเสนาสนะก่อน   พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสคำมีอาทิว่า   <strong>เสยฺยา  นาม</strong></p><p><strong>สพฺพจฺฉนฺนา</strong>  ดังนี้ </p><p>           เพื่อทรง แสดงการเหยียดกาย จึงตรัสคำมีว่า <strong>อนุปสมฺปนฺเน นิปนฺเน</strong></p><p><strong>ภิกฺขุ  นิปชฺชติ</strong> (เมื่ออนุปสัมบันนอน ภิกษุก็นอน)  เป็นต้น.  เพราะฉะนั้น</p><p>ในคำว่า   <strong>เสยฺย   กปฺเปยฺย</strong>   นี้   มีเนื้อความดังนี้ว่า    ภิกษุเข้าไปสู่ที่นอน</p><p>กล่าวคือเสนาสนะ   พึงสำเร็จ   คือ   พึงจัดแจง   ได้แก่  ยังการนอน   คือ  การ</p><p>เหยียดกายให้สำเร็จ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 171</p><p>     <strong> [อธิบายลักษณะแห่งที่นอนคือเสนาสนะต่าง ๆ กัน]</strong></p><p>           ก็ด้วยบทว่า <strong>สพฺพจฺฉนฺนา</strong> เป็นต้น  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสลักษณะ</p><p>แห่งที่นอน  กล่าวคือเสนาสนะนั้น.   เพราะเหตุนั้น  เสนาสนะใด   มุงทั้งหมด</p><p>ทีเดียว    ในเบื้องบนด้วยเครื่องมุง ๕ ชนิด    หรือด้วยวัตถุอะไร ๆ อื่นก็ตาม,</p><p>ที่นอนนี้  ชื่อว่ามุงทั้งหมด. </p><p>             แต่ในอรรถกถาทั้งหลาย  ท่านถือเอาโวหารที่ปรากฎ  กล่าวด้วยอำนาจ</p><p>คำคล่องปากว่า   ที่นอนอันมุงด้วยเครื่องมุง ๕ ชนิด   ชื่อว่า   มุงทั้งหมด   ดังนี้</p><p>แม้ท่านกล่าวคำนั้นไว้แล้วก็จริง,   ถึงกระนั้น  ก็ไม่อาจทำให้ไม่เป็นอาบัติแม้แก่</p><p>ภิกษุผู้อยู่ในกุฎีผ้าได้    เพราะฉะนั้น   ผู้ศึกษา  พึงทราบเครื่องมุงและเครื่องบัง</p><p>ในสิกขาบทนี้   ชนิดใดชนิดหนึ่งซึ่งสามารถปิดบังได้.</p><p>             จริงอยู่     เมื่อถือเอาเครื่องมุง  ๕  ชนิดเท่านั้น     การนอนร่วมในกุฎี</p><p>แม้ที่มุงด้วยไม้กระดาน   ก็ไม่พึงมีได้.    ก็เสนาสนะใด    ที่เขากั้นทั้งแต่พื้นดิน</p><p>จนจดหลังคาด้วยกำแพง   หรือด้วยวัตถุอะไร ๆ อื่นก็ตาม    โดยที่สุด   แม้ด้วย</p><p>ผ้า   ที่นอนนี้   พึงทราบว่า  ชื่อว่า  บังทั้งหมด.</p><p>            ท่านกล่าวไว้ในอรรถกถากุรุนทีว่า   ที่นอนแม้ที่เขากั้นด้วยเครื่องกั้นมี</p><p>กำแพงเป็นต้น     สูงศอกคืบโดยบรรยายอย่างต่ำที่สุด  ไม่จดหลังคา    จัดว่าบัง</p><p>ทั้งหมดเหมือนกัน.   ก็เพราะที่ที่มุงข้างบนมากกว่า   ที่ไม่ได้มุงน้อย   หรือว่าที่</p><p>ที่เขากั้นโดยรอบมากกว่า  ที่ไม่ได้กั้นน้อย    ฉะนั้น  ที่นอนนี้   จึงชื่อว่า   มุง-</p><p>โดยมาก   บังโดยมาก.</p><p>            ก็ปราสาทที่ประกอบด้วยลักษณะอย่างนี้  ถ้าแม้นมีถึง ๗ ชั้น   มีอุปจาร</p><p>เดียวกัน  หรือว่า  ศาลา ๔ มุข   มีห้องตั้งร้อย   ก็ถึงอันนับว่า   ที่นอนอันเดียว</p><p>กันแท้.    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงหมายถึงที่นอนนั้น    จึงตรัสคำมีอาทิว่า  ใน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 172</p><p>วันที่   ๔   เมื่อดวงอาทิตย์อัสดงคตแล้ว    อนุปสัมบันนอน   ภิกษุก็นอน  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์ ดังนี้ .  และเป็นปาจิตตีย์  โดยเพียงแต่นอนบนที่นอนนั้นเท่านั้น .</p><p>             ก็ถ้าว่า   มีสามเณรมากรูป   ภิกษุรูปเดียว    เป็นปาจิตตีย์หลายตัวตาม</p><p>จำนวนสามเณร ถ้าหากว่าสามเณรเหล่านั้นผุดลงผุดนอน ภิกษุต้องอาบัติทุก ๆ</p><p>ประโยคของสามเณรเหล่านั้น.    ก็ด้วยการผุดลงผุดนอนของภิกษุ    เป็นอาบัติ</p><p>แก่ภิกษุ   เพราะประโยคของภิกษุนั่นเอง. </p><p>             ถ้าภิกษุมากรูป   สามเณรรูปเดียว  . แม้สามเณรรูปเดียว    ก็ทำให้เป็น</p><p>อาบัติแก่ภิกษุทั้งหมด.   แม้ด้วยการผุดลงผุดนอนของสามเณรนั้น   ก็เป็นอาบัติ</p><p>แก่ภิกษุทั้งหลายเหมือนกัน.     ถึงในความที่ภิกษุและสามเณรมากรูปด้วยกัน ทั้ง</p><p>สองฝ่าย  ก็มีนัยอย่างนี้เหมือนกัน.</p><p>          <strong> [อธิบายจตุกกะ   ๔    มีอาวาสจตุกกะเป็นต้น]</strong></p><p>            อีกนัยหนึ่ง   ในสิกขาบทนี้   พึงทราบหมวด  ๔  แม้มียำวาสแห่งเดียว</p><p>เป็นต้น.   ความพิสดารว่า  ภิกษุใด   สำเร็จการนอนร่วมกันกับอนุปสัมบันเพียง</p><p>คนเดียวในอาวาสแห่งเดียวกันสิ้น ๓ ราตรี  เป็นอาบัติทุกวัน  จำเดิมแต่วันที่ ๔</p><p>แก่ภิกษุแม้นั้น   ฝ่ายภิกษุใดสำเร็จการนอนร่วมสิ้น ๓ ราตรี    กับอนุปสัมบัน</p><p>ต่างกันหลายคน    ในอาวาสแห่งเดียวนั่นเอง    เป็นอาบัติทุกวันแก่ภิกษุแม้นั้น</p><p>(จำเดิมแต่วันที่ ๔)  แม้ภิกษุใดสำเร็จการนอนร่วม  สิ้น ๓ ราตรีกับอนุปสัมบัน</p><p>เพียงคนเดียวเท่านั้น   ในอาวาสต่าง ๆ กัน   เป็นอาบัติทุก ๆ วัน    แม้แก่ภิกษุ</p><p>นั้น    (จำเดิมแต่วันที่ ๔).   แม้ภิกษุใดเดินทางสิ้นระยะตั้ง ๑๐๐ โยชน์   สำเร็จ</p><p>การนอนร่วม  (สิ้น ๓ ราตรี)  กับอนุปสัมบันต่างกันหลายคน  ในอาวาสต่าง ๆ</p><p>กันเป็นอาบัติแม้แก่ภิกษุนั้นทุก ๆ วัน  นับแค่วันที่  ๔ ไป. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 173</p><p>           ก็ชื่อว่า   สหเสยยาบัตินี้    ย่อมเป็นแม้กับสัตว์เดียรัจฉาน   เพราะพระ</p><p>บาลีว่า  ที่เหลือ   เว้นภิกษุ  ชื่อว่า  อนุปสัมบัน.    ในสหเสยยาบัตินั้น    การ-</p><p>กำหนดสัตว์เดียรัจฉาน   พึงทราบโดยนัยดังกล่าวแล้วในเมถุนธรรมาบัตินั่น  แล.</p><p>เพราะเหตุนั้น    ถ้าแม้นว่า    บรรดาสัตว์เดียรัจฉานชนิด ๔ เท้า   มีเหี้ย   แมว</p><p>และตะกวดเป็นต้น    เดียรัจฉานบางชนิดเข้าไปนอนอยู่ในที่มีอุปจารอันเดียวกัน</p><p>ในเสนาสนะเป็นที่อยู่ของภิกษุ   จัดเป็นการนอนร่วมเหมือนกัน .    ถ้าว่ามันเข้า</p><p>ไปทางโพรงของหัวไม้ขื่อ  (คาน)  มีโพรง   ที่ตั้งอยู่ข้างบนฝาแห่งปราสาทที่เขา</p><p>สร้างไว้เบื้องบนเสาทั้งหลาย    ซึ่งมีฝาไม่เชื่อมต่อกันกับพื้นชั้นบน    แล้วนอน</p><p>อยู่ภายในไม้ขื่อ  ออกไปทางโพรงนั้นนั่นเอง.  ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้นอนร่วม</p><p>ภายใต้ปราสาท </p><p>           ถ้ามีช่องบนหลังคา   มันเข้าไปตามช่องนั้น   อยู่ภายในหลังคาแล้วออก</p><p>ไปทางช่องเดิมนั้นแล,    เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้นอนร่วมภายในหลังคาที่พื้นชั้นบน</p><p>ซึ่งมีอุปจารต่างกัน,  ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้นอนที่พื้นชั้นล่าง.  ถ้าพวกภิกษุขึ้น</p><p>ทางด้านในปราสาททั้งนั้น   ใช้สอยฟันทั้งหมด   พื้นทั้งหมดมีอุปจารเดียวกัน </p><p>เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้นอนบนพื้นใดพื้นหนึ่ง    บรรดาพื้นทั้งหมดนั้น.</p><p>           ภิกษุผู้นอนในเสนาสนะที่มีฝาเป็นเพิง  ซึ่งสร้างโดยอาการคล้ายกับสภา</p><p>นกพิราบเป็นต้น เข้าไปนอนอยู่ในที่ทั้งหลาย    มีเต้าที่ทำเป็นรูปสัตว์ร้ายเป็นต้น</p><p>เป็นอาบัติเหมือนกัน.     นกพิราบเป็นต้น     นอนในภายในชายคาที่ยื่นออกไป</p><p>ภายนอกเครื่องล้อม  (ฝาผนังกั้น)  ไม่เป็นอาบัติ .   ถ้าแม้นเสนาสนะ   กลมหรือ</p><p>สี่เหลี่ยมจตุรัส  มีห้องตั้ง  ๑๐๐  ห้อง  ด้วยแถวห้องที่มีหลังคาเดียวกัน.   ถ้าพวก</p><p>ภิกษุเข้าไปในเสนาสนะนั้นทางประตูสาธารณะประตูหนึ่งแล้ว      เลยเข้าไปใน</p><p>ห้องทั้งหมด    ซึ่งมีอุปจารห้องที่มิได้กั้นด้วยกำแพงต่างหาก   เมื่ออนุปสัมบัน</p><p>นอนแล้ว แม้ในห้องหนึ่ง   ก็เป็นอาบัติแก่ภิกษุ ทั้งหลายผู้นอนในทุก ๆ ห้อง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 174</p><p>             ถ้าห้องทั้งหลายมีหน้ามุข.   และหน้ามุขไม่ได้มุงข้างบน,    ถ้าแม้นเป็น</p><p>ที่มีพื้นที่สูง   อนุปสัมบันนอนที่หน้ามุข   ไม่ทำให้เป็นอาบัติแก่ภิกษุทั้งหลายผู้</p><p>นอนในห้อง.   แต่ถ้าว่า   หน้ามุขมีหลังคาต่อเนื่องกันกับหลังคาแห่งห้องทีเดียว.</p><p>อนุปสัมบันนอนที่หน้ามุขนั้น    ทำให้เป็นอาบัติแก่ภิกษุทุกรูป.  เพราะเหตุไร ?</p><p>เพราะเป็นห้องมุงทั้งหมด   และบังทั้งหมด.    จริงอยู่    เครื่องกั้นห้องนั่นแหละ</p><p>เป็นเครื่องกั้นหน้ามุขนั้นด้วยแล.  สมจริงโดยนัยนี้แหละ  ในอรรถกถาทั้งหลาย .</p><p>ท่านอาจารย์จึงปรับอาบัติไว้    ในซุ้มประตูทั้ง  ๔  แห่งเครื่องกั้น     (ฝาผนัง)   </p><p>โลหปราสาท.  แต่คำใดที่ท่านกล่าวไว้  ในอรรถกถาอันธกะว่า  คำว่า  ในหน้ามุข</p><p>ที่ไม่ได้กั้น  เป็นอนาบัติ   ท่านกล่าวหมายเอาหน้ามุขบนพื้น   นอกจากพื้นดิน</p><p>ดังนี้.   คำนั้น    ท่านกล่าวหมายเอาห้องแถวที่มีหลังคาอันเดียวกัน    ซึ่งสร้างไว้</p><p>เป็นสัดส่วนต่างหาก    ในแคว้นอันธกะก็คำที่ท่านกล่าวไว้ว่า .  บนพื้นนอกจาก</p><p>พื้นดิน  ในอรรถกถาอันธกะนั้น  ไม่มีในอรรถกถาทั้งหลายเลย  ทั้งไม่สมด้วย</p><p>พระบาลี.    ความจริงพื้นดินแม้สูงถึง  ๑๐ ศอก   ก็ไม่ถึงการนับว่า   เป็นเครื่อง</p><p>กั้นได้.  เพราะฉะนั้น   แม้คำใดที่ท่านกล่าวประมาณแห่งพื้นดินไว้ในสิกขาบท</p><p>ที่  ๒  ในอันธกอรรถกถานั้น  แล้วกล่าวว่า  ฐาน  กล่าวคือพื้นดินนั่น    ชื่อว่า</p><p>กั้นด้วยอุปจารเดียวกัน  ดังนี้,  คำนั้น  บัณฑิตไม่ควรถือเอา.</p><p>             มหาปราสาทแม้เหล่าใด   ที่มีทรวดทรงเป็นศาลาหลังเดียว ๒  หลัง ๓</p><p>หลัง และ ๔ หลัง.  ภิกษุล้างเท้าในโอกาสหนึ่งแล้ว เข้าไป  อาจเดินเวียนรอบไป</p><p>ได้ในที่ทุกแห่ง.   แม้ในมหาปราสาทเหล่านั้น   ภิกษุย่อมไม่พ้นจากสหเสยยาบัติ</p><p>ถ้าว่ามหาปราสาทเป็นที่อันเขาสร้างกำหนดอุปจารไว้ในที่นั้น  ๆ,     เป็นอาบัติ</p><p>เฉพาะในที่มีอุปจารเดียวกันเท่านั้น . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 175</p><p>            พวกช่างทำกำแพงกั้นในท่ามกลาง  แห่งมณฑปซึ่งมีหลังคาฉาบปูนขาว</p><p>ประกอบด้วยประตู ๒ ช่อง อนุปสัมบันเข้าไปทางประตูหนึ่งนอนอยู่ในเขตหนึ่ง</p><p>และภิกษุนอนอยู่ในเขตหนึ่ง ไม่เป็นอาบัติ. ที่กำแพงมีช่อง  แม้พอสัตว์ดิรัจฉาน</p><p>มีเหี้ยเป็นต้น เข้าไปได้.   พวกเหี้ยนอนอยู่ในเขตหนึ่ง    ไม่เป็นอาบัติเหมือนกัน</p><p>เพราะเรือนไม่ชื่อว่ามีอุปจารเดียวกับด้วยช่อง     ถ้าว่า     พวกช่างเจาะตรงกลาง</p><p>กำแพง     แล้วประกอบประตูไว้     เป็นอาบัติ     เพราะเป็นที่มีอุปจารเดียวกัน.</p><p>ภิกษุทั้งหลายปิดบานประตูนั้นแล้วนอน   เป็นอาบัติเหมือนกัน.   เพราะการปิด</p><p>ประตู  เรือนจะชื่อว่ามีอุปจารต่างกัน  หรือประตูจะชื่อว่าไม่ใช่ประตูหามิได้เลย.</p><p>เพราะบานประตูเขากระทำไว้เพื่อประโยชน์สำหรับใช้สอย     ด้วยการปิดเปิดได้</p><p>ตามสบาย     ไม่ใช่เพื่อต้องการจะตัดการใช้สอย.     ก็ถ้าว่าภิกษุทั้งหลาย     เอา</p><p>จำพวกอิฐปิดประตูนั้นซ้ำอีก  ไม่จัดว่าเป็นประตู  ย่อมตั้งอยู่ในภาวะที่มีอุปจาร</p><p>ต่าง ๆ กัน    ตามเดิมนั่นแล.</p><p>           เรือนเจดีย์มีหน้ามุขยาว    บานประตูบานหนึ่งอยู่ด้านใน.    บานหนึ่ง</p><p>อยู่ด้านนอก   อนุปสัมบันนอนในระหว่างประตูทั้ง  ๓  ย่อมทำให้เป็นอาบัติแก่</p><p>ภิกษุผู้นอนภายในเรือนเจดีย์   เพราะมีอุปจารเดียวกัน.</p><p>           มีคำทักท้วงว่า  ในคำว่า  <strong>ทีฆมุข</strong>  เป็นต้นนั้น  อาจารย์ผู้ท้วงท่านใด</p><p>พึงมีความประสงค์ดังนี้ว่า  ชื่อว่า   ความเป็นที่มีอุปจารเดียวกัน   และมีอุปจาร</p><p>ต่างกันนี้     พระผู้นี้พระภาคเจ้าตรัสไว้แล้วใน     อุทโทสิตสิกขาบท.      แต่ใน</p><p>สิกขาบทนี้     พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสคำเพียงเท่านี้ว่า   ที่ชื่อว่า   ที่นอน  ได้แก่</p><p>ที่นอนอันเขามุงทั้งหมด  บังทั้งหมด   มุงโดยมาก   บังโดยมาก   ดังนี้เท่านั้น,</p><p>และห้องที่ปิดประตูแล้ว  จัดว่าบังทั้งหมดเหมือนกัน   เพราะเหตุนั้น  ในเรือน</p><p>แห่งเจดีย์นั้น     จึงเป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้นอนร่วมกับอนุปสัมบัน    ผู้นอนภายใน</p><p>เท่านั้น,  ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้นอนร่วมกับอนุปสัมบันผู้นอนภายนอก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 176</p><p>            อาจารย์ผู้ท้วงนั้น    อันสกวาทีพึงกล่าวค้านอย่างนี้ว่า   ก็ในเรือนแห่ง</p><p>เจดีย์ที่ไม่ปิดประตู   เหตุไร    จึงเป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้นอนร่วนกับอนุปสัมบันผู้</p><p>นอนในภายนอกเล่า ?. </p><p>             อาจารย์ผู้ท้วง   จะพึงเฉลยว่า   เพราะหน้ามุขกับท้องเป็นที่มุงทั่งหมด</p><p>             สกวาที   ถามว่า   ก็เมื่อปิดห้องแล้ว   หลังคารื้อออกได้หรือ ?.</p><p>             อาจารย์ผู้โจทก์เฉลยว่า     รื้อออกไม่ได้,    เพราะหน้ามุขกับต้องบังทั้งหมด</p><p>จึงรื้อไม่ได้.</p><p>            สกวาที  ถามว่า  ผนังกั้น   (หน้ามุข)  รื้อออกได้หรือ ?.</p><p>            อาจารย์ผู้โจทก์จักกล่าวแน่นอนว่า    รื้อออกไม่ได้  (เพราะ)   อุปจาร</p><p>กั้นไว้ด้วยบานประตู.  อาจารย์ผู้โจทก์จักดำเนินไปไกลแสนไกล  โดยนัยอย่างนั้น</p><p>แล้วจักวกกลับมาหาความมีอุปจารเดียวกัน    และอุปจารต่างกันนั่นแหละอีก.</p><p>           อีกนัยหนึ่ง    ถ้าหากว่า    เนื้อความจะพึงเป็นอันเข้าใจได้ง่ายด้วยเหตุ</p><p>สักว่าพยัญชนะอย่างเดียวไซร้,    ที่นอนมุงด้วยเครื่องมุง  ๕  ชนิด    ชนิดใด</p><p>ชนิดหนึ่งเท่านั้น จึงจะจัดเป็นที่นอนได้  ตามพระบาลีที่ว่า  มุงทั้งหมด   ที่นอน</p><p>มุงด้วยเครื่องมุงอย่างอื่นไม่ใช่.   และเมื่อเป็นอย่างนี้   ก็ไม่พึงเป็นอาบัติในที่นอน</p><p>ซึ่งมุงด้วยไม้กระดานเป็นต้น.   เพราะไม่มีความเป็นอาบัตินั้น  สิกขาบทที่พระ</p><p>ผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติไว้เพื่อประโยชน์อันใด,    ประโยชน์อันนั้น  นั่นแหละ</p><p>พึงเสียไป.  จะเสียประโยชน์อันนั้นไปหรือหาไม่ก็ตามที;   ทำไมจะไปถือเอาคำ</p><p>ที่พระผู้มีพระภาคเจ้ามิได้ตรัสไว้เล่า ?     หรือว่าใครเล่ากล่าวว่า     ควรเชื่อถือ</p><p>ถ้อยคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้ามิได้ตรัสไว้.   จริงอยู่  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสคำนี้</p><p>ไว้ในอนิยตสิกขาบททั้งสองว่า   อาสนะ   ที่ชื่อว่ากำบัง  คือ  เป็นอาสนะที่เขา </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 177</p><p>กำบังด้วยฝา  บานประตู   เสื่อลำแพน  ม่านบัง  ต้นไม้  เสา  หรือฉาง   อย่างใด</p><p>อย่างหนึ่ง*  ดังนี้. </p><p>          เพราะฉะนั้น   ในอนิยตสิกขาบทนั้น   ท่านถือเอาอาสนะที่เขากำบังด้วย</p><p>วัตถุอย่างใดอย่างหนึ่ง  ฉันใด,  ถึงในสิกขาบทนี้    บัณฑิตก็พึงถือเอาเสนาสนะ</p><p>นั้น  ฉันนั้น.  เพราะเหตุนั้น  เสนาสนะใด ๆ  จะเล็กหรือใหญ่ก็ตามที  เกี่ยว</p><p>เนื่องหรือไม่เกี่ยวเนื่องด้วยวัตถุอื่น   ยาวหรือกลม   หรือ  ๔ เหลี่ยมจตุรัสก็ตาม</p><p>มีพื้นชั้นเดียว  หรือมีพื้นมากชั้นก็ตาม  ซึ่งมีอุปจารเดียวกัน   เป็นสหเสยยาบัติ</p><p>ในเสนาสนะนั้น ๆ ทั้งหมด   ซึ่งมุงทั้งหมด  บังทั้งหมด  หรือมุงโดยมาก  ด้วย</p><p>เครื่องกำบังอย่างใดอย่างหนึ่งแล.</p><p>           ในคำว่า  มุ่งกึ่งหนึ่ง  บังกึ่งหนึ่ง  ต้องทุกกฏ  นี้  ในมหาปัจจรีก็กล่าวว่า</p><p>เป็นทุกกฏเหมือนกัน  แม้ในคำมีอาทิอย่างนี้ว่า  มุงทั้งหมด  บังกึ่งหนึ่ง.   แต่ใน</p><p>มหาอรรถกถากล่าวว่า   ในเสนาสนะที่มุงทั้งหมด   บังโดยมาก   เป็นปาจิตตีย์</p><p>ในเสนาสนะมุงทั้งหมด    บังกึ่งหนึ่ง    เป็นปาจิตตีย์    มุงโดยมาก   บังกึ่งหนึ่ง</p><p>เป็นปาจิตตีย์   บังทั้งหมด  มุงโดยมาก  เป็นปาจิตตีย์  บังทั้งหมด  มุงกึ่งหนึ่ง</p><p>เป็นปาจิตตีย์,    บังโดยมาก    มุงกึ่งหนึ่ง   เป็นปาจิตตีย์    เป็นปาจิตตีย์  ๗ ตัว</p><p>รวมกับปาจิตตีย์ที่ตรัสไว้ในบาลี.    (ในมหาอรรถกถา)   กล่าวว่า  ในเสนาสนะ</p><p>มุงทั้งหมด  บังเล็กน้อย   เป็นทุกกฏ     มุงโดยมาก   บังเล็กน้อย   เป็นทุกกฏ</p><p>บังทั้งหมด  มุงเล็กน้อย   เป็นทุกกฏ   บังโดยมาก   มุงเล็กน้อย   เป็นทุกกฏ</p><p>เป็นทุกกฏ   ๕  ตัว  รวมกับทุกกฏในบาลี.  ในเสนาสนะที่มุงกึ่งหนึ่ง บังเล็กน้อย</p><p>เป็นอนาบัติ.  บังกึ่งหนึ่ง  มุงเล็กน้อย  เป็นอนาบัติ  มุงเล็กน้อย  บังเล็กน้อย</p><p>เป็นอนาบัติ.</p><p>*  วิ.  มหา.  ๑๔/๓๓. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 178</p><p>           ก็ในคำว่า   ในสถานที่มุงทั้งหมด   ไม่บังทั้งหมด  นี้  ท่านกล่าวว่า</p><p>มีความประสงค์เอาเปนัมพมณฑปวรรณ.     พื้นดินย่อมไม่ถึงอันนับว่าเป็นผนัง</p><p>กั้นได้  ฉันใด,  แม้ด้วยคำว่า  ในที่มุงทั้งหมด  ไม่บังทั้งหมด  นี้    บัณฑิตก็</p><p>พึงทราบคำว่า  พื้นดิน  ไม่ถึงอันนับว่าเป็นผนังกั้นได้นี้   ฉันนั้น.  บทที่เหลือ</p><p>มีอรรถตื้นทั้งนั้นแล.</p><p>           สิกขาบทนี้  มีสมุฏฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท  เกิดขึ้นทางกาย  ๑   ทาง</p><p>กายกับจิต  ๑  เป็นกิริยา  โนสัญญาวิโมกข์ อจิตตกะ  ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม</p><p>มีจิต  ๓   มีเวทนา ๓ ฉะนั้นแล.</p><p>                                <em>สหเสยยสิกขาบทที่  ๕  จบ</em></p><p> </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 179</p><p>                                  <strong> มุสาวาทวรรค   สิกขาบทที่   ๖</strong></p><p>                                   <strong> เรื่องพระอนุรุทธเถระ</strong></p><p>           [๒๙๘]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น  ท่าน</p><p>พระอนุรุทธะเดินทางไปพระนครสาวัตถีในโกศลชนบท     ได้ไปถึงหมู่บ้าน</p><p>แห่งหนึ่ง  ณ  เวลาเย็น  ก็แลสมัยนั้น  ในหมู่บ้านั้นมีสตรีผู้หนึ่ง  จัดเรือนพัก</p><p>สำหรับอาคันตุกะไว้   จึงท่านพระอนุรุทธะเข้าไปหาสตรีนั้น   แล้วได้กล่าวคำนี้ </p><p>กะสตรีนั้นว่า  ดูก่อนน้องหญิง ถ้าเธอไม่หนักใจ  อาตมาขอพักแรมในเรือนพัก</p><p>สักคืนหนึ่ง.</p><p>            สตรีนั้นเรียนว่า   นิมนต์พักแรมเถิด   เจ้าข้า.</p><p>            พวกคนเดินทางแม้เหล่าอื่นก็เข้าไปหาสตรีนั้น      แล้วได้กล่าวคำนี้กะ</p><p>สตรีนั้นว่า   คุณนายขอรับ   ถ้าคุณนายไม่หนักใจ   พวกข้าพเจ้าขอพักแรมใน</p><p>เรือนพักสักคืนหนึ่ง.</p><p>            นางกล่าวว่า   พระคุณเจ้าสมณะนั่นเข้าไปพักแรมอยู่ก่อนแล้ว   ถ้าท่าน</p><p>อนุญาต    ก็เชิญพักแรมได้.</p><p>            จึงคนเดินทางพวกนั้น    พากัน เข้าไปหาท่านอนุรุทธะแล้ว    ได้กล่าว</p><p>คำนี้กะท่านพระอนุรุทธะว่า   ท่านขอรับ   ถ้าท่านไม่หนักใจ    พวกกระผมขอ</p><p>พักแรมคืน  ในเรือนพักสักคืนหนึ่ง.</p><p>            ท่านพระอนุรุทธะตอบว่า  เชิญพักเถิดจ้ะ.                       </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 180</p><p>            อันที่จริง   สตรีนั้นได้มีจิตปฏิพัทธ์ในท่านพระอนุรุทธะพร้อมกับขณะ</p><p>ที่ได้เห็น   ดังนั้นนางจึงเข้าไปหาท่านพระอนุรุทธะ   แล้วได้กล่าวคำนี้ว่า  ท่าน</p><p>เจ้าข้า   พระคุณเจ้าปะปนกับคนพวกนี้จักพักผ่อนไม่สบาย   ทางที่ดีดิฉันควรจัด</p><p>เตียงที่มีอยู่   ข้างในถวายพระคุณเจ้า.</p><p>            ท่านพระอนุรุทธะรับด้วยดุษณีภาพ.</p><p>            ครั้งนั้น นางได้จัดเตียงที่มีอยู่ข้างในด้วยตนเองถวายท่านพระอนุรุทธะ</p><p>แล้วประดับตกแต่งร่างกายมีกลิ่นแห่งเครื่องหอม     เข้าไปหาท่านพระอนุรุทธะ</p><p>แล้วได้กล่าวคำนี้กะท่านพระอนุรุทธะว่า   ท่านเจ้าข้า   พระคุณเจ้ามีรูปงามนัก</p><p>น่าดู  น่าชม   ส่วนดิฉันก็มีรูปงามยิ่ง   น่าดู   น่าชม   ทางที่ดีดิฉัน ควรจะเป็น</p><p>ภรรยาของพระคุณเจ้า.</p><p>            เมื่อนางพูดอย่างนี้  ท่านพระอนุรุทธะได้นิ่งเสีย.</p><p>            แม้ครั้งที่ ๒ . . .*</p><p>            แม้ครั้งที่  ๓   นางก็ได้กล่าวคำนี้กะท่านพระอนุรุทธะว่า    ท่านเจ้าข้า</p><p>พระคุณเจ้ามีรูปงามนัก  น่าดู   น่าชม   ส่วนดิฉันก็มีรูปงามยิ่ง   น่าดู   น่าชม</p><p>ทางที่เหมาะขอพระคุณเจ้าจงรับปกครองดิฉันและทรัพย์สมบัติทั้งหมด.</p><p>            แม้ครั้งที่ ๓  ท่านพระอนุรุทธะก็ได้นิ่งเสีย.</p><p>            ลำดับนั้น    นางได้เปลื้องผ้าออกแล้ว    เดินบ้าง    ยืนบ้าง    นั่งบ้าง</p><p>นอนบ้าง  เบื้องหน้าท่านพระอนุรุทธะ  ฝ่ายท่านพระอนุรุทธะ  สำรวมอินทรีย์</p><p>ไม่แลดู   ไม่ปราศรัยกะนาง   ดังนั้นนางจึงอุทานว่า    น่าอัศจรรย์นัก   พ่อเอ๋ย</p><p>ไม่น่าจะมีเลยหนอ    พ่อผู้จำเริญ    คนเป็นอันมากยอมส่งทรัพย์มาให้เรา  ๑๐๐</p><p>กษาปณ์บ้าง  ๑,๐๐๐  กษาปณ์บ้าง  ส่วนพระสมณะรูปนี้    เราวิงวอนด้วยตนเอง</p><p>*  หมายความว่านางได้กล่าวและท่านพระอนุรุทธะได้นิ่งเหมือนครั้งที่  ๑. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 181</p><p>ยังไม่ปรารถนาจะรับปกครองเราและสมบัติทั้งหมด   ดังนี้แล้วจึงนุ่งผ้าซบศีรษะ</p><p>ลงที่เท้าของท่านพระอนุรุทธะแล้วได้กล่าวคำขอขมาต่อท่านดังนี้ว่า  ท่านเจ้าข้า</p><p>โทษล่วงเกินได้เป็นไปล่วงดิฉัน     ตามคนโง่    ตามคนหลง    ตามคนไม่ฉลาด</p><p>ดิฉัน ผู้ใดได้ทำความผิดเห็นปานนั้นไปแล้ว   ขอพระคุณเจ้าโปรดรับโทษที่เป็น</p><p>ไปล่วง  โดยความเป็นโทษเป็นไปล่วงของดิฉันผู้นั้น   เพื่อจะสำรวมต่อไปเถิด</p><p>เจ้าข้า. </p><p>           ท่านพระอนุรุทธะตอบว่า  เชิญเถิดน้องหญิง  โทษล่วงเกิน   ได้เป็นไป</p><p>ล่วงเธอ    ตามคนโง่    ตามคนเขลา    ตามคนไม่ฉลาด    เธอได้ทำอย่างนี้แล้ว</p><p>เพราะเล็งเห็นโทษที่เป็นไปล่วง  โดยความเป็นโทษเป็นไปล่วงจริง  แล้วทำคืน</p><p>ตามธรรม   เราขอรับโทษที่ล่วงเกินนั้นของเธอไว้  ดูก่อนน้องหญิง   ข้อที่บุคคล</p><p>เล็งเห็นโทษที่เป็นไปล่วง    โดยความเป็นโทษเป็นไปล่วงจริง    แล้วยอมคำคืน</p><p>ตามธรรม   ถึงความสำรวมต่อไป   นี่แหละเป็นความเจริญในอริยวินัย.</p><p>           ครั้นราตรีนั้นผ่านพ้นไป    นางได้อังคาสท่านพระอนุรุทธะ    ด้วย</p><p>ขาทนียโภชนียาหารอันประณีตด้วยมือของตนจนให้ห้ามภัตแล้ว  กราบไหว้ท่าน</p><p>พระอนุรุทธะผู้ฉันเสร็จนำมือออกจากบาตรแล้ว  ได้นั่ง  ณ  ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง</p><p>ท่านพระอนุรุทธะได้ชี้แจงให้สตรีผู้นั่งอยู่ ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่งนั้น ให้เห็นแจ้ง</p><p>สมาทานอาจหาญ   ร่าเริง  ด้วยธรรมีกถา   ครั้นแล้ว   นางได้กล่าวคำนี้กะท่าน</p><p>พระอนุรุทธะว่า    ท่านเจ้าข้า     ภาษิตของท่านแจ่มแจ้งนัก     ภาษิตของท่าน</p><p>ไพเราะนัก     พระคุณเจ้าอนุรุทธะได้ประกาศธรรมโดยอเนกปริยายอย่างนี้</p><p>เปรียบเหมือนบุคคลหงายของที่คว่ำ     เปิดของที่ปิด    บอกทางแก่คนหลงทาง</p><p>หรือส่องประทีปในที่มืด  ด้วยประสงค์ว่า  คนมีจักษุจักเห็นรูป  ดังนี้   ดิฉันนี้ </p><p>ขอถึงพระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น   ทั้งพระธรรม  และภิกษุสงฆ์ว่าเป็นสรณะ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 182</p><p>ขอพระคุณเจ้าจงจำดิฉันนี้ว่าเป็นอุบาสิกาผู้ถึงสรณะตลอดชีวิต     จำเดิมแต่วันนี้</p><p>เป็นต้นไป   ต่อจากนั้น    ท่านพระอนุรุทธะเดินทางไปถึงพระนครสาวัตถีแล้ว</p><p>ได้แจ้งความนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย  บรรดาภิกษุผู้มักน้อย  สันโดษ  มีความละอาย</p><p>มีความรังเกียจ    ผู้ใคร่ต่อสิกขาบท    ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉน</p><p>ท่านพระอนุรุทธะจึงได้สำเร็จการนอนร่วมกับมาตุคามเล่า     ครั้นแล้วภิกษุ</p><p>เหล่านั้นได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                                      <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระอนุรุทธะว่า  ดูก่อนอนุรุทธะ</p><p>ข่าวว่า   เธอสำเร็จการนอนร่วมกับมาตุคาม   จริงหรือ.</p><p>           ท่านพระอนุรุทธะทูลรับว่า   จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนอนุรุทธะ   ไฉนเธอจึง</p><p>ได้สำเร็จการนอนร่วมกับมาตุคามเล่า  การกระทำของเธอนั่นไม่เป็นไปเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใส</p><p>แล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                                 <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๕๕.๖.  อนึ่ง   ภิกษุใดสำเร็จการนอนร่วมกับ มาตุคาม   เป็น</p><p>ปาจิตตีย์</p><p>                            <em>เรื่องพระอนุรุทธเถระ   จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 183</p><p>                           <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๒๙๕]  บทว่า  อนึ่ง .. ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด.. .</p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า   ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ  ...  นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ   ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.                               </p><p>           ที่ชื่อว่า <strong>มาตุคาม</strong>  ได้แก่หญิงมนุษย์ ไม่ใช่หญิงยักษ์ ไม่ใช่หญิงเปรต </p><p>ไม่ใช่สัตว์ดิรัจฉานตัว เมีย   โดยที่สุดแม้เด็กหญิงที่เกิดในวันนั้น   ไม่ต้องกล่าว</p><p>ถึงสตรีผู้ใหญ่.</p><p>           บทว่า  <strong>ร่วม</strong>  คือ  ด้วยกัน.                                                 </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>การนอน</strong>  ได้แก่   ภูมิสถานเป็นที่นอน   อันเขามุงทั้งหมด</p><p>บังทั้งหมด   มุงโดยมาก   บังโดยมาก.</p><p>            คำว่า    <strong>สำเร็จการนอน</strong>    ความว่า     เมื่อพระอาทิตย์อัสดงคตแล้ว</p><p>มาตุคามนอนแล้ว   ภิกษุนอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ภิกษุนอนแล้ว   มาตุคามนอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           หรือนอนทั้งสอง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                  </p><p>            ลุกขึ้นแล้ว    กลับนอนอีก   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                               <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                               <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๒๙๖]   มาตุคาม   ภิกษุสำคัญว่ามาตุคาม   สำเร็จการนอนร่วม   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            มาคุคาม   ภิกษุสงสัย   สำเร็จการนอนร่วม   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            มาตุคาม   ภิกษุสำคัญว่ามิใช่มาตุคาม  สำเร็จการนอนร่วม  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 184</p><p>                                    <strong>จตุกกทุกกฏ</strong></p><p>            ในสถานที่มุงกึ่ง  บังกึ่ง  ภิกษุสำเร็จการนอนร่วม    ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ภิกษุสำเร็จการนอนร่วม  กับหญิงยักษ์ก็ดี  หญิงเปรตก็ดี   บัณเฑาะก์</p><p>ก็ดี   สัตว์ดิรัจฉานตัวเมียก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            มิใช่มาตุคาม     ภิกษุสำคัญว่ามาตุคาม     สำเร็จการนอนร่วม     ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.                                                          </p><p>            มิใช่มาตุคาม   ภิกษุสงสัย   สำเร็จการนอนร่วม    ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            มิใช่มาตุคาม   ภิกษุสำคัญว่ามิใช่มาตุคาม    สำเร็จการนอนร่วม    ไม่</p><p>ต้องอาบัติ</p><p>                                  <strong>อานาปัตติวาร</strong></p><p>           [๒๙๗]  ในสถานที่มุงทั้งหมด  ไม่บังทั้งหมด ๑  ในสถานที่บังทั้งหมด</p><p>ไม่มุงทั้งหมด ๑    ในสถานที่ ไม่มุงโดยมาก   ไม่บังโดยมาก  ๑    มาตุคามนอน</p><p>ภิกษุนั่ง ๑   ภิกษุนอน  มาตุคามนั่ง ๑  นั่งทั้งสอง ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                           <em>มุสาวาทวรรคสิกขาบทที่  ๖  จบ</em></p><p>                        <strong>มุสาวาทวรรค  ทุติยสหเสยยสิกขาบทที่   ๖</strong></p><p>             พึงทราบวินิจฉัย  ในทุติยสหเสยยสิกขาบทดังต่อไปนี้</p><p>         <strong> [แก้อรรถปฐมบัญญัติ  เรื่องท่านพระอนุรุทะ]</strong></p><p>           บทว่า  <strong>อาวสถาคาร</strong>  ได้แก่   เรือนพักของพวกอาคันตุกะ.   </p><p>           สองบทว่า  <strong>ปตฺต  โหติ</strong>  ได้แก่   เป็นสถานที่อันนางจัดสร้างไว้</p><p>เพราะความเป็นผู้ประสงค์บุญ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 185</p><p>          ข้อว่า  <strong>เยน  สา  อิตฺถี  เตนุปสงฺกมิ</strong>  มีความว่า  ท่านพระอนุรุทธะ</p><p>ฟังคำของพวกชาวบ้านว่า   มีเรือนพักอันเขาจัดไว้  ณ  ที่ชื่อโน้น    ดังนี้   จึงเข้า</p><p>ไปหา</p><p>          บทว่า   <strong>คนฺธคนฺธินี</strong>  มีวิเคราะห์ว่า   กลิ่นแห่งของหอม   มีกฤษณา</p><p>และกำยานเป็นต้น    ชื่อว่า    กลิ่นของหอม,    กลิ่นของหอมนั้นมีแก่หญิงนั้น .</p><p>เหตุนั้น   หญิงนั้นจึงชื่อว่า  คันธคันธินี  ผู้มีกลิ่นเครื่องหอม.</p><p>           สองบทว่า   <strong>สาฏก   นิกฺขิปิตฺวา</strong>   มีความว่า   หญิงนั้นติดว่า   แม้</p><p>ไฉนหนอ .   เมื่อพระผู้เป็นเจ้านั้น  เห็นประการอันแปลกแม้นี้แล  พึงเกิดความ</p><p>กำหนัด  ดังนี้  จึงได้กระทำอย่างนั้น.</p><p>           บทว่า  <strong>โอกฺขิปิตฺวา</strong>  ได้แก่  ทอดลง  (ซึ่งอินทรีย์)</p><p>            ความผิดพลาด   ชื่อว่า   โทษล่วงเกิน.</p><p>            สองบทว่า  <strong>ม  อจฺจคฺคมา</strong>  ได้แก่  เป็นไปล่วง  คือ  ครอบงำซึ่งดิฉัน.</p><p>บทที่เหลือบัณฑิตพึงทราบโดยนัยดังกล่าวแล้ว     ในสิกขาบทก่อนนั่นแล.    ก็</p><p>ความแปลกกัน   มีเพียงอย่างนี้   คือ  ในสิกขาบทก่อนเป็นอาบัติ   ในวันที่   ๔,</p><p>ในสิกขาบทนี้   เป็นอาบัติแม้ในวันแรก.  เป็นทุกกฏ  (แก่ภิกษุผู้สำเร็จการนอน </p><p>ร่วมกัน)     กับนางยักษ์และนางเปรตผู้มีรูปปรากฏ     และสัตว์ดิรัจฉานตัวเมีย</p><p>เฉพาะที่เป็นวัตถุแห่งเมถุนธรรม.  ก็แล  สัตว์ดิรัจฉานตัวเมียที่เหลือเป็นอนาบัติ.</p><p>แม้สมุฎฐานเป็นต้น   ก็เช่นเดียวกับสิกขาบทก่อนนั่นเอง   ฉะนั้นแล.</p><p>                         <em>ทุติยสหเสยยสิกขาบทที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 186</p><p>                         <strong> มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>                               <strong> เรื่องพระอุทายี</strong> </p><p>            [๒๙๘]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน    อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น  ท่าน</p><p>พระอุทายีเป็นพระกุลุปกะในพระนครสาวัตถี  เข้าไปสู่สกุลเป็นอันมาก  ครั้งหนึ่ง</p><p>เวลาเช้า    ท่านพระอุทายีครองอันตรวาสก    แล้วถือบาตรจีวรเข้าไปสู่สกุลแห่ง</p><p>หนึ่ง  เวลานั้นหญิงแม่เรือนนั่งอยู่ที่ประตูเรือน หญิงสะใภ้ในเรือนนั่งอยู่ที่ประตู</p><p>ห้องนอน   จึงท่านพระอุทายีเดินผ่านไปทางหญิงแม่เรือน   แล้วแสดงธรรม  ณ</p><p>ที่ใกล้หูหญิงแม่เรือน  ขณะนั้น  หญิงสะใภ้ในเรือนมีความสงสัยว่า  พระสมณะ</p><p>นั้น เป็นชายชู้ของแม่ผัว   หรือพูดเกี้ยว   ครั้นท่านพระอุทายีแสดงธรรม   ณ  ที่ </p><p>ใกล้หูหญิงแม่เรือนแล้ว     เดินผ่านไปทางหญิงสะใภ้ในเรือนแล้ว แสดงธรรมใน</p><p>ที่ใกล้หูหญิงสะใภ้ในเรือน.   ฝ่ายหญิงแม่เรือนมีความสงสัยว่า    พระสมณะนั้น</p><p>เป็นชายชู้ของหญิงสะใภ้ในเรือน  หรือพูดเกี้ยว   เมื่อท่านพระอุทายีแสดงธรรม</p><p>ในที่ใกล้หูหญิงสะใภ้ในเรือนกลับไปแล้ว   จึงหญิงแม่เรือนได้ถามหญิงสะใภ้ใน</p><p>เรือนว่า  นี่นางหนู  พระสมณะนั้นได้พูดอะไรแก่เจ้า.</p><p>               หญิงสะใภ้ตอบว่า     ท่านแสดงธรรมแก่ดิฉัน     เจ้าค่ะ     แล้วถามว่า</p><p>ก็ท่านได้พูดอะไรแก่คุณแม่   เจ้าค่ะ.</p><p>               แม่ผัวตอบว่า   แม้แก่เรา   ท่านก็แสดงธรรม.</p><p>               สตรีทั้งสองนั้นต่างเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉนพระคุณเจ้าอุทายี</p><p>จึงได้แสดงธรรมในที่ใกล้หูมาตุคามเล่า     ธรรมดาพระธรรมกถึก    ควรแสดง</p><p>ธรรมด้วยเสียงชัดเจนเปิดเผย   มิใช่หรือ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 187</p><p>           ภิกษุทั้งหลายได้ยินสตรีทั้งสองนั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่ บรรดา</p><p>ที่เป็นผู้มักน้อย    สันโดษ    มีความละอาย    มีความรังเกียจ    ผู้ใคร่ต่อสิกขา</p><p>ต่างก็เพ่งโทษ    ติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนท่านพระอุทายีจึงได้แสดงธรรมแก่</p><p>มาตุคามเล่า   แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong> </p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระอุทายีว่า ดูก่อนอุทายี  ข่าวว่า</p><p>เธอแสดงธรรมแก่มาตุคาม   จริงหรือ.</p><p>            ท่านพระอุทายีรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนโมฆบุรุษ   ไฉนเธอจึง</p><p>ได้แสดงธรรมแก่มาตุคามเล่า      การกระทำของเธอนั่น     ไม่เป็นไปเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส      หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่</p><p>เลื่อมใสแล้ว  . . .</p><p>              ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้                              </p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๕๖.๗.  ก.  อนึ่ง   ภิกษุใดแสดงธรรมแก่มาตุคาม    เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>             ก็สิกขาบทนี้ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้ว    แก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   ด้วยประการฉะนี้ .</p><p>                              <em>เรื่องพระอุทายี  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 188</p><p>                                <strong> เรื่องอุบาสิกา</strong></p><p>           [๒๙๙]   ก็โดยสมัยนั้นแล    พวกอุบาสิกาพบภิกษุทั้งหลาย    แล้วได้</p><p>กล่าวนิมนต์ว่า   ข้าแด่พระคุณเจ้าทั้งหลาย  ขออาราธนาพระคุณเจ้าแสดงธรรม.</p><p>           ภิกษุเหล่านั้นตอบปฏิเสธว่า     ดูก่อนน้องหญิง     การแสดงธรรมแก่</p><p>มาตุคามไม่ควร.</p><p>           พวกอุบาสิกาอ้อนวอนว่า    ข้าแต่พระคุณเจ้าทั้งหลาย    ขออาราธนา .</p><p>แสดงธรรมเพียง ๕-๖ คำ     พวกข้าพเจ้าก็สามารถจะรู้ทั่วถึงธรรม      แม้ด้วย</p><p>ถ้อยคำเพียงเท่านี้.                                                </p><p>            ภิกษุเหล่านั้นกล่าวว่า    ดูก่อนน้องหญิง    การแสดงธรรมแก่มาตุคาม</p><p>ไม่ควร   ดังนี้แล้ว    รังเกียจ   ไม่แสดงธรรม.        </p><p>            พวกอุบาสิกาต่างพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนพระคุณเจ้า</p><p>ทั้งหลาย   อันเราอาราธนาอยู่   จึงไม่แสดงธรรมเล่า.</p><p>          ภิกษุทั้งหลายได้ยินอุบาสิกาพวกนั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่    จึง</p><p>กราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>           ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงกระทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุ</p><p>เป็นเค้ามูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า  ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย   เราอนุญาตให้แสดงธรรมแก่มาตุคามได้เพียง ๕-๖ คำ    ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้   ว่าดังนี้</p><p>                             <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>           ๕๖.  ๗.   <strong>ข.   อนึ่ง   ภิกษุใดแสดงธรรมแก่มาตุคาม    ยิ่งกว่า</strong></p><p><strong>๕-๖ คำ  เป็นปาจิตตีย์.</strong>            </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 189</p><p>           ก็สิกขาบทนี้ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติ     แก่ภิกษุ-</p><p>ทั้งหลาย   ด้วยประการฉะนี้</p><p>                                         <em>เรื่องอุบาสิกา  จบ</em></p><p>                                   <strong> เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong> </p><p>            [๓๐๐]   ก็โดยสมัยนั้นแล  พระฉัพพัคคีย์ทราบว่า  พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ทรงอนุญาตให้แสดงธรรมแก่มาตุคามได้เพียง ๕-๖ คำ  จึงให้บุรุษผู้ไม่รู้เดียงสา</p><p>นั่งใกล้  ๆ   แล้วแสดงธรรมแก่มาตุคามเกิน  ๕-๖  คำ     บรรดาภิกษุที่มักน้อย</p><p>สันโดษมีความละอาย   มีความรังเกียจ   ผู้ใคร่ต่อสิกขา   ต่างก็เพ่งโทษติเตียน</p><p>โพนทะนาว่า    ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้ให้บุรุษผู้ไม่รู้เดียงสานั่งใกล้ ๆ   แล้ว</p><p>แสดงธรรมแก่มาตุคามเกิน ๕-๖ คำเล่า    แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้า.</p><p>                                        <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอให้บุรุษผู้ไม่รู้เดียงสานั่งใกล้ ๆ แล้ว แสดงธรรมแก่มาตุคามเกิน</p><p>๕-๖ คำ  จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย     ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ให้บุรุษผู้ไม่รู้เดียงสานั่งใกล้ ๆ   แล้วแสดงธรรมแก่มาตุคามเกิน</p><p>๕-๖ คำเล่า  การกระทำของพวกเธอนั่น ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชน</p><p>ที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 190</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย       ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้.</p><p>                              <strong> พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>              ๕๖. ๗. <strong>ค. อนึ่ง  ภิกษุใดแสดงธรรมแก่มาตุคามยิ่งกว่า</strong></p><p><strong>๕-๖  คำ  เว้นไว้แต่มีบุรุษผู้รู้เดียงสาอยู่  เป็นปาจิตตย์.</strong>               </p><p>                           <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em> </p><p>                            <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๓๐๑]  บทว่า  อนึ่ง ..ใด   ความว่า   ผู้ใด  คือผู้เช่นใด.</p><p>            บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. ..นี้</p><p>ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ </p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>มาตุคาม</strong>  ได้แก่หญิงมนุษย์ ไม่ใช่หญิงยักษ์ ไม่ใช่หญิงเปรต</p><p>ไม่ใช่สัตว์ดิรัจฉานตัวเมีย    เป็นผู้รู้เดียงสา   สามารถทราบถ้อยคำที่เป็นสุภาษิต</p><p>ทุพภาษิต  ชั่วหยาบและสุภาพ.</p><p>            บทว่า  <strong>ยิ่งกว่า  ๕-๖ คำ</strong>  คือ  เกินกว่า ๕-๖ คำ</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>ธรรม</strong>  ได้แก่ถ้อยคำที่เป็นพุทธภาษิต  สาวกภาษิต  อิสิภาษิต</p><p>เทวตาภาษิต  ซึ่งประกอบด้วยอรรถ  ประกอบด้วยธรรม.</p><p>            บทว่า  <strong>แสดง</strong>  คือ  แสดงโดยบท  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ บท</p><p>            แสดงโดยอักขระ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ อักขระ</p><p>            คำว่า  <strong>เว้นไว้แต่มีบุรุษผู้รู้เดียงสาอยู่</strong>  คือ  ยกไว้แต่บุรุษผู้รู้ความ</p><p>อยู่ด้วย </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 191</p><p>           บุรุษที่ชื่อว่า  <strong>ผู้รู้เดียงสา</strong>  คือเป็นผู้สามารถทราบถ้อยคำที่เป็นสุภาษิต</p><p>ทุพภาษิต  ชั่วหยาบและสุภาพ.</p><p>                                     <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                     <strong>ติกปาจิตตีย์</strong> </p><p>             [๓๐๒]   มาตุคาม  ภิกษุสำคัญว่ามาตุคาม  แสดงธรรมยิ่งกว่า ๕-๖ คำ</p><p>เว้นไว้แต่มีบุรุษผู้รู้เดียงสาอยู่   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>             มาตุคาม   ภิกษุสงสัย   แสดงธรรมยิ่งกว่า ๕-๖ คำ   เว้นไว้แต่มีบุรุษ</p><p>ผู้รู้เดียงสาอยู่   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>             มาตุคาม   ภิกษุสำคัญว่า   มิใช่มาตุคาม    แสดงธรรมยิ่งกว่า ๕ - ๖ คำ</p><p>เว้น ไว้แต่มีบุรุษผู้รู้เดียงสาอยู่   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                             </p><p>                                      <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>            ภิกษุแสดงธรรมแก่หญิงยักษ์  หญิงเปรต  บัณเฑาะก์หรือสัตว์ดิรัจฉาน</p><p>ตัวเมีย   มีกายคล้ายมนุษย์    ยิ่งกว่า ๕-๖ คำ    เว้น ไว้แต่มีบุรุษผู้รู้เดียงสาอยู่</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.                                                         </p><p>           มิใช่มาตุคาม  ภิกษุสำคัญว่า มาตุคาม.. .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           มิใช่มาตุคาม  ภิกษุสงสัย .. .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                 <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           มิใช่มาตุคาม    ภิกษุ สำคัญว่ามิใช่มาตุคาม . ..ไม่ต้องอาบัติ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 192</p><p>                                     <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๓๐๓]  มีบุรุษผู้รู้เดียงสาอยู่ด้วย  ๑  ภิกษุแสดงธรรมเพียง  ๕-๖  คำ  ๑</p><p>ภิกษุแสดงธรรมหย่อนกว่า ๕-๖ คำ ๑   ภิกษุลุกขึ้นแล้วนั่งแสดงธรรมต่อไป ๑</p><p>มาตุคามลุกขึ้นแล้วนั่งลงอีก     ภิกษุแสดงแก่มาตุคามนั้น   ๑     ภิกษุแสดงแก่</p><p>มาตุคามอื่น ๑   มาตุคามถามปัญหา    ภิกษุถูกถามปัญหาแล้วกล่าวแก้ ๑   ภิกษุ</p><p>แสดงธรรมเพื่อประโยชน์แก่คนอื่นอยู่   มาตุคามฟังอยู่ด้วย ๑   ภิกษุวิกลจริต ๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมมิกะ   ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.                                          </p><p>                     <em>มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๗  จบ</em>                                                            </p><p>              <strong> มุสาวาทวรรค    ธรรมเทศนาสิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๗ ดังต่อไปนี้</p><p>      <strong> [แก้อรรถปฐมบัญญัตติ   เรื่องพระอุทายี]</strong></p><p>           หญิงแม่เจ้าเรือน   ชื่อว่า   ฆรณี</p><p>           บทว่า   <strong>นิเวสทฺวาเร</strong>  ได้แก่   ที่ประตูใหญ่แห่งนิเวศน์   (เรือน).</p><p>           หญิงสะใภ้ในเรือนนั้น ชื่อว่า   <strong>ฆรสุณหา.</strong></p><p>           บทว่า  <strong>อาวสถทฺวาเร</strong>  ได้แก่  ที่ประตูห้องนอน.</p><p>           บทว่า  <strong>วิสฏฺเน</strong>   ได้แก่   ด้วยเสียงชัดเจนดี.</p><p>           บทว่า   <strong>วิวเฏน</strong>   ได้แก่   เปิดเผย   คือ   ไม่คลุมเคลือ.</p><p>           สองบทว่า   <strong>ธมฺโม   เทเสตพฺโพ</strong>   มีความว่า   พระธรรมกถึกควร</p><p>แสดงธรรม   อันต่างโดยสรณะและศีล   เป็นต้นนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 193</p><p>          บทว่า   <strong>อญฺาตุ</strong>   คือ   (สามารถ)  จะรู้ทั่วถึงได้</p><p>          สองบทว่า <strong> วิญฺญุนา  ปุริสวิคฺคเหน</strong>  มีความว่า  (เว้น)  จากบุรุษ</p><p>ผู้รู้เดียงสา   (ผู้รู้ความหมาย)   ไม่ใช่ยักษ์   ไม่ใช่เปรต   ไม่ใช่ดิรัจฉาน   แม้ผู้</p><p>แปลงเพศเป็นบุรุษ.</p><p>          หลายบทว่า    <strong>อนาปตฺติ   วิญฺญุนา    ปุริสวิคฺคเหน</strong>    มีความว่า</p><p>ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้แสดงธรรมแม้มากแก่หญิงผู้ยืนอยู่กับบุรุษผู้รู้เดียงสา.</p><p>           บทว่า   <strong>ฉปฺปญฺจวาจาหิ</strong>  มีความว่า  ไม่เป็นอาบัติแม้แก่ภิกษุผู้แสดง</p><p>(ธรรม)   ด้วยวาจา ๕-๖ คำ.   ในคำว่า  <strong>ฉปฺปญฺจวาจาหิ</strong>  นั้น  บัณฑิตพึง</p><p>ทราบประมาณแห่งวาจาโนธรรมทั้งปวงอย่างนั้น  คือ  คาถาบทหนึ่ง  ชื่อว่า  วาจา</p><p>คำหนึ่ง.   หากว่า   ภิกษุเป็นผู้ประสงค์    จะกล่าวอรรถกถา    หรือว่า    เรื่องมี</p><p>เรื่องธรรมบทและชาดกเป็นต้น     จะกล่าวเพียง ๕-๖ บทเท่านั้น    ควรอยู่.</p><p>เมื่อจะกล่าวพร้อมด้วยบาลี    พึงกล่าวธรรมอย่าให้เกิน ๖ บท    อย่างนี้    คือ</p><p>จากพระบาลีบทหนึ่ง  จากอรรถกถา ๕ บท.   จริงอยู่   ธรรมมีประเภทดังกล่าว</p><p>ในปทโสธรรม   จัดเป็นธรรมเหมือนกันหมด  แม้ในสิกขาบทนี้.</p><p>           สองบทว่า   <strong>ตสฺมึ    เทเสติ</strong>   คือ   แสดงในขณะนั้น.   อีกอย่างหนึ่ง</p><p>คำว่า  <strong>ตสฺมึ</strong>   นี้  เป็นสัตตมีวิภัตติลงในอรรถฉัฏฐีวิภัตติ,  ความว่า  ย่อมแสดง</p><p>แก่หญิงนั้น.</p><p>          สองบทว่า  <strong>อญฺสฺส  มาตุคามสฺส</strong>  มีความว่า  ภิกษุนั่งบนอาสนะ</p><p>เดียว แสดง  (ธรรม)   แม้แก่มาตุคามตั้ง   ๑๐๐  คน   อย่างนี้  คือ  แสดงแก่หญิง</p><p>คนหนึ่งแล้ว      แสดงแม้แก่หญิงอื่นผู้มาแล้ว  ๆ อีก.     ในอรรถกถามหาปัจจรี </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 194</p><p>ท่านกล่าวไว้ว่า   ภิกษุกล่าวว่า   รูปจะแสดงคาถาแก่พวกท่านคนละคาถา   พวก</p><p>ท่านจงฟังคาถานั้น   ดังนี้    แล้วแสดง   (ธรรม)   แก่พวกมาตุคามผู้นั่งประชุม</p><p>กันอยู่    ไม่เป็นอาบัติ.    ภิกษุทำความใฝ่ใจตั้งแต่แรกว่า    เราจักกล่าวคาถาแก่</p><p>หญิงคนละคาถา   ดังนี้    แล้วบอกให้รู้ก่อนจึงแสดง   สมควรอยู่. </p><p>         หลายบทว่า  <strong>ปญฺห   ปุจฺฉติ  ปญฺห  ปุฏฺโ  กเถติ</strong>   มีความว่า</p><p>มาตุคามถามว่า   ท่านเจ้าค่ะ  .  ชื่อว่าทีฆนิกายแสดงอรรถอะไร ?   ภิกษุถูกถาม</p><p>ปัญหาอย่างนี้   ถ้าแม้น จะกล่าวทีฆนิกายทั้งหมด   ก็ไม่เป็นอาบัติ     คำที่เหลือ</p><p>ในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้นแล.</p><p>           สิกขาบทนี้    มีธรรมโดยบทเป็นสมุฏฐานเกิดขึ้นทางวาจา ๑  วาจากับ</p><p>จิต ๑   เป็นทั้งกิริยา  ทั้งกิริยา  เป็นโนสัญญาวิโมกข์   อจิตตกะ ปัณณัตติ-</p><p>วัชชะ  วจีกรรม   มีจิต ๓   มีเวทนา ๓   ดังนี้แล.</p><p>                           <em>ธรรมเทศนาสิกขาบทที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 195</p><p>                                    <strong>มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่ ๘</strong></p><p>                        <strong> เรื่องภิกษุพวกฝั่งแม่น้ำวัคคุมุทา</strong></p><p>           [๓๐๔]  โดยสมัยนั้น พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ กูฏาคาร</p><p>ศาลา   ป่ามหาวัน   เขตพระนครเวสาลี   ครั้งนั้น   ภิกษุมากรูปด้วยกัน   ซึ่งเคย</p><p>เห็นร่วมคบทากันมา   จำพรรษาอยู่ใกล้ฝั่งแม่น้ำวัคคุมุทา</p><p>                        <strong> วัชชีชนบทเกิดทุพภิกขภัย</strong> </p><p>           ก็แลสมัยนั้น  วัชชีชนบทอัตคัดอาหาร  ประชาชนหาเลี้ยงชีพฝืดเคือง</p><p>มีข้าวคายฝอย   ต้องมีสลากซื้ออาหาร   ภิกษุสงฆ์จะยังอัตภาพให้เป็นไปด้วยการ</p><p>ถือบาตรแสวงหา   ก็ทำไม่ได้ง่าย   จึงภิกษุเหล่านั้นคิดกันว่า   บัดนี้วัชชีชนบท</p><p>อัตคัดอาหาร    ประชาชนหาเลี้ยงชีพฝืดเคือง    มีข้าวตายฝอย   ต้องมีสลากซื้อ</p><p>อาหาร   ภิกษุสงฆ์จะยังอัตภาพให้เป็นไปด้วยการถือบาตรแสวงหา   ก็ทำไม่ได้</p><p>ง่าย  พวกเราจะพึงเป็นผู้พร้อมเพรียงก้น  ร่วมใจกัน  ไม่วิวาทกัน  อยู่จำพรรษา</p><p>เป็นผาสุก   และจักไม่ลำบากด้วยบิณฑบาต   ด้วยอุบายอย่างไรหนอ.</p><p>                               <strong>มติของที่ประชุม</strong></p><p>           ภิกษุบางพวกพูดอย่างนี้ว่า  อาวุโสทั้งหลาย   ผิฉะนั้น  พวกเราจะช่วย</p><p>กันอำนวยกิจการอันเป็นหน้าที่ของพวกคฤหัสถ์เถิด   เมื่อเป็นเช่นนั่น   พวกเขา</p><p>จักมุ่งถวายบิณฑบาตแก่พวกเรา   ด้วยอุบายอย่างนี้   พวกเราจะพึงเป็นผู้พร้อม</p><p>เพรียงกัน  ร่วมใจกัน  ไม่วิวาทกัน    อยู่จำพรรษาเป็นผาสุก   และจักไม่ลำบาก</p><p>ด้วยบิณฑบาต</p><p>        ภิกษุบางพวกพูดอย่างนี้ว่า  ไม่ควร  ท่านทั้งหลาย  จะประโยชน์อะไร</p><p>ด้วยการช่วยกันอำนวยกิจการ  อันเป็นหน้าที่ของพวกคฤหัสถ์  ท่านทั้งหลาย</p><p> </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 196</p><p>ผิฉะนั้น    พวกเราจงช่วยกันนำข่าวสาส์นอันเป็นหน้าที่ทูตของพวกคฤหัสถ์เถิด</p><p>เมื่อเป็นเช่นนั้น    พวกเขาจักมุ่งถวายบิณฑบาตแก่พวกเรา    ด้วยอุบายอย่างนั้น</p><p>พวกเราจักเป็นผู้พร้อมเพรียงกัน   ร่วมใจกัน  ไม่วิวาทกัน   อยู่จำพรรษาเป็น</p><p>ผาสุก   และจักไม่ลำบากด้วยบิณฑบาต </p><p>              ภิกษุบางพวกพูดอย่างนี้ว่า  อย่าเลย  ท่านทั้งหลาย  จะประโยชน์อะไร</p><p>ด้วยการช่วยกันอำนวยกิจการอันเป็นหน้าที่ของพวกคฤหัสถ์  จะประโยชน์อะไร</p><p>ด้วยการช่วยกันนำข่าวสาส์นอันเป็นหน้าที่ทูตของพวกคฤหัสถ์    ท่านทั้งหลาย</p><p>ผิฉะนั้น    พวกเราจักกล่าวชมอุตริมนุสธรรมของกันและกันแก่พวกคฤหัสถ์ว่า</p><p>ภิกษุรูปโน้น ได้ปฐมฌาน  รูปโน้นได้ทุติยฌาน  รูปโน้นได้ติยฌาน  รูปโน้น</p><p>ได้จตุตถฌาน  รูปโน้นเป็นพระโสดาบัน  รูปโน้น เป็นพระสกทาคามี  รูปโน้น</p><p>เป็นพระอนาคามี   รูปโน้นเป็นพระอรหันต์   รูปโน้นได้วิชชา ๓   รูปโน้น ได้</p><p>อภิญญา ๖ ดังนี้      เมื่อเป็นเช่นนี้  .  พวกเขาจักมุ่งถวายบิณฑบาตแก่พวกเรา</p><p>ด้วยอุบายอย่างนี้ พวกเราก็จะพึงเป็นผู้พร้อมเพรียงกัน  ร่วมใจกัน ไม่วิวาทกัน</p><p>อยู่จำพรรษาเป็นผาสุก   และจักไม่ลำบากด้วยบิณฑบาต.</p><p>              ภิกษุเหล่านั้น มีความเห็นร่วมกันว่า    อาวุโสทั้งหลาย    การที่พวกเรา</p><p>พากันกล่าวชมอุตริมนุสธรรมของกันและกัน      แก่พวกคฤหัสถ์นี้แหละ</p><p>ประเสริฐที่สุด      แล้วพากันกล่าวชมอุตริมนุสธรรมของกัน   และกันแก่พวก</p><p>คฤหัสถ์ว่า ภิกษุรูปโน้น ได้ปฐมฌาน รูปโน้น ได้ทุติยฌาน รูปโน้นได้คติยฌาน</p><p>รูปโน้น ได้จตุตถฌาน    รูปโน้น เป็นพระโสดาบัน    รูปโน้น เป็นพระสกทาคามี</p><p>รูปโน้น เป็นพระอนาคามี   รูปโน้นเป็นพระอรหันต์   รูปโน้นได้วิชชา ๓   รูป</p><p>โน้นได้อภิญญา ๖ ดังนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 197</p><p>                             <strong>ประชาชนพากันยินดี</strong> </p><p>           ครั้นต่อมาประชาชนเหล่านั้นพากันยินดีว่า   เป็นลาภของพวกเราหนอ</p><p>พวกเราได้ดีแล้วหนอ ที่มีภิกษุทั้งหลายผู้ทรงคุณพิเศษเห็นปานนี้   อยู่จำพรรษา</p><p>เพราะก่อนแค่นี้     ภิกษุทั้งหลายที่อยู่จำพรรษาของพวกเรา     จะมีคุณสมบัติ </p><p>เหมือนภิกษุผู้มีศีลมีกัลยาณธรรมเหล่านี้ไม่มีเลย  โภชนะชนิดที่พวกเขาจะถวาย</p><p>แก่ภิกษุเหล่านั้น    พวกเขาไม่บริโภคด้วยตน   ไม่ให้มารดา  บิดา  บุตร  ภรรยา</p><p>คนรับใช้   กรรมกร   มิตร   อำมาตย์   ญาติสาโลหิต  ของเคี้ยว  ของลิ้ม  น้ำดื่ม</p><p>ชนิดที่พวกเขาจะถวายแก่ภิกษุเหล่านั้น    พวกเขาไม่ดื่มด้วยตน   ไม่ให้มารดา</p><p>บิดา  บุตร   ภรรยา   คนรับใช้   กรรมกร   มิตร   อำมาตย์   ญาติสาโลหิต</p><p>จึงภิกษุเหล่านั้น  เป็นผู้มีน้ำนวล  มีอินทรีย์ผ่องใส  มีสีหน้าสดชื่น  มีผิวพรรณ</p><p>ผุดผ่อง.</p><p>                      <strong>ประเพณีเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้า</strong></p><p>             [๓๐๕]   ก็การที่ภิกษุทั้งหลายออกพรรษาแล้วเข้าเฝ้าเยี่ยมพระผู้มีพระ-</p><p>ภาคเจ้านั่นเป็นประเพณีครั้นภิกษุเหล่านั้นจำพรรษาโดยล่วงไตรมาสแล้ว เก็บ</p><p>เสนาสนะถือบาตรจีวรหลีกไปโดยมรรคาอันจะไปสู่พระนครเวสาลี  ถึงพระนคร</p><p>เวสาลี   ป่ามหาวัน   กูฏคารศาลา   โดยลำดับ    เข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าถวาย</p><p>บังคมแล้วนั่งเฝ้าอยู่  ณ  ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง.</p><p>                              <strong>ภิกษุต่างทิศมาเฝ้า</strong></p><p>           ก็โดยสมัยนั้น แล   พวกภิกษุผู้จำพรรษาอยู่ในทิศทั้งหลาย   เป็นผู้ผอม</p><p>ซูบซีด  มีผิวพรรณหมอง   เหลืองขึ้น ๆ มีเนื้อตัวสะพรั่งด้วยเอ็น   ส่วนภิกษุ</p><p>พวกฝั่งแม่น้ำวัคคุมุทา   เป็นผู้มีน้ำนวล   มีอินทรีย์ผ่องใส   มีสีหน้าสดชื่น  มี</p><p>ผิวพรรณผุดผ่อง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 198</p><p>                           <strong>ทรงปราศรัยกับพระอาคันตุกะ</strong></p><p>           อันการที่พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทั้งหลาย    ทรงปราศรัยกับพระ-</p><p>อาคันตุกะทั้งหลาย   นั่นเป็นพุทธประเพณี   ครั้งนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส</p><p>ถามภิกษุพวกฝั่งแม่น้ำวัคคุมุทาว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ร่างกายของพวกเธอ</p><p>ยังพอทนได้หรือ    ยังพอให้เป็นไปได้หรือ    พวกเธอเป็นผู้พร้อม เพรียงกัน</p><p>ร่วมใจกัน  ไม่วิวาทกัน   อยู่จำพรรษาเป็นผาสุก   และไม่ลำบากด้วยบิณฑบาต</p><p>หรือ. </p><p>           ภิกษุเหล่านั้นกราบทูลว่า   ยังพอทนได้    พระพุทธเจ้าข้า   ยังพอให้</p><p>เป็นไปได้  พระพุทธเจ้าข้า  อนึ่ง  พวกข้าพุทธเจ้าเป็นผู้พร้อมเพรียงกัน  ร่วมใจ</p><p>กัน  ไม่วิวาทกัน  อยู่จำพรรษาเป็นผาสุก   และไม่ลำบากด้วยบิณฑบาต   พระ</p><p>พุทธเจ้าข้า.</p><p>                                  <strong>พุทธประเพณี</strong></p><p>             พระตถาคตทั้งหลาย   ทรงทราบอยู่    ย่อมตรัสถามก็มี     ทรงทราบอยู่</p><p>ย่อมไม่ตรัสถามก็มี  ทรงทราบกาลแล้วตรัสถาม    ทรงทราบกาลแล้วไม่ตรัสถาม</p><p>พระตถาคตทั้งหลายย่อมตรัสถามสิ่งที่ประกอบด้วยประโยชน์   ไม่ตรัสถามสิ่งที่</p><p>ไม่ประกอบด้วยประโยชน์  ในสิ่งที่ไม่ประกอบด้วยประโยชน์  พระตถาคตทรง</p><p>กำจัดด้วยข้อปฏิบัติ      พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทั้งหลานย่อมทรงสอบถามภิกษุ</p><p>ทั้งหลายด้วยอาการ ๒ อย่าง  คือ  จักทรงแสดงธรรมอย่างหนึ่ง   จักทรงบัญญัติ</p><p>สิกขาบทแก่พระสาวกทั้งหลายอย่างหนึ่ง.</p><p>                                     <strong>ตรัสถาม</strong></p><p>            ครั้งนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถามภิกษุพวกฝั่งแม่น้ำวัคคุมุทาว่า</p><p>ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย พวกเธอเป็นผู้พร้อมเพรียงกัน   ร่วมใจกัน   ไม่วิวาทกัน</p><p>อยู่จำพรรษาเป็นผาสุก   และไม่ลำบากด้วยบิณฑบาต   ด้วยวิธีการอย่างไร. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 199</p><p>            ภิกษุเหล่านั้น ได้กราบทูลเนื้อความนั้นให้ทรงทราบแล้ว.</p><p>            ภ.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   คุณวิเศษของพวกเธอนั่น  มีจริงหรือ</p><p>            ภิ.   มีจริง   พระพุทธเจ้าข้า </p><p>                       <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้กล่าวชมอุตริมนุสธรรมของกันและกันแก่พวกคฤหัสถ์เพราะเหตุ</p><p>แห่งต้องเล่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    การกระทำของพวกเธอนั่น    ไม่เป็นไป</p><p>เพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของ</p><p>ชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว.                                                                          </p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๕๗.  ๘.  <strong>อนึ่ง   ภิกษุใดบอกอุตริมนุสธรรมแก่อนุปสัมบัน</strong></p><p><strong>เป็นปาจิตตีย์  เพราะมีจริง.</strong></p><p>                 <em>เรื่องภิกษุพวกฝั่งแม่น้ำวัคคุมุทา  จบ</em></p><p>                            <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๓๐๖]   บทว่า  อนึ่ง. . .  ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้                                </p><p>          ที่ชื่อว่า  <strong>อนุปสัมบัน</strong>  ความว่า  ยกเว้น ภิกษุ  ภิกษุณี  นอกนั้นชื่อว่า</p><p>อนุปสัมบัน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 200</p><p>                                       <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>          [๓๐๗]  ที่ชื่อว่า    อุตริมนุสธรรม    ได้ แก่    ฌาน    วิโมกข์</p><p>สมาธิ  สมาบัติ  ฌาณทัสสนะ  การทำมรรคให้เกิด  การทำผลให้แจ้ง</p><p>การละกิเลส  ความเปิดจิต  ความยินดียิ่งในเรือนอันว่างเปล่า.</p><p>           [๓๐๘]  ที่ชื่อว่า  ฌาน  ได้แก่   ปฐมฌาน   ทุติยฌาน    ติยฌาน</p><p>จตุตถฌาน. </p><p>           ที่ชื่อว่า  วิโมกข์   ได้แก่  สุญญตวิโมกข์   อนิมิตตวิโมกข์   อัปปณิ-</p><p>หิตวิโมกข์.</p><p>           ที่ชื่อว่า    สมาธิ   ได้แก่  สุญญตสมาธิ  อนิมิตตสมาธิ  อัปปณิหิตสมาธิ.</p><p>           ที่ชื่อว่า   สมาบัติ ได้แก่   สุญญตสมาบัติ  อนิมิตตสมาบัติ  อัปปณิหิต-</p><p>สมาบัติ</p><p>           ที่ชื่อว่า  ฌาณ  ได้แก่  วิชชา ๓.</p><p>           ที่ชื่อว่า  การทำมรรคให้เกิด  ได้แก่  สติปัฏฐาน ๔  สัมมัปปธาน ๔</p><p>อิทธิบาท ๔   อินทรีย์ ๕  พละ ๕  โพชฌงค์ ๗  อริยมรรคมีองค์ ๘.</p><p>           ที่ชื่อว่า   การทำผลให้แจ้ง    ได้แก่    การทำให้แจ้งซึ่งโสดาปัตติผล</p><p>. . .สกทาคามิผล . . . อนาคามิผล   . ..อรหัตผล.</p><p>             ที่ชื่อว่า   การละกิเลส   ได้แก่   การละราคะ   . . .โทสะ.   . . . โมหะ.</p><p>             ที่ชื่อว่า   ความเปิดจิต   ได้แก่   ความเปิดจิตจากราคะ  ความเปิดจิต</p><p>จากโทสะ   ความเปิดจิตจากโมหะ.                                      </p><p>             ที่ชื่อว่า  ความยินดียิ่งในเรือนอันว่างเปล่า  ได้แก่   ความยินดียิ่ง</p><p>ในเรือนอันว่างเปล่าด้วยปฐมฌาน . . . ด้วยทุติยฌาน .. . ด้วยคติยฌาน ... ด้วย</p><p>จตุตถฌาน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 201</p><p>                                      <strong>บอกปฐมฌาน</strong></p><p>            [๓๐๙]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌานแล้ว   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า    ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานอยู่ </p><p>ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            บทว่า   บอก    คือ    ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า    ข้าพเจ้าเป็นผู้เข้า</p><p>ปฐมฌานแล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                                        </p><p>            บทว่า   บอก    คือ    ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า    ข้าพเจ้าเป็นผู้ได้</p><p>ปฐมฌาน  ดังนี้     ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ข้าพเจ้าเป็นผู้ชำนาญ</p><p>ในปฐมฌาน  ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            บทว่า  บอก   คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ปฐมฌานข้าพเจ้าทำ</p><p>ให้แจ้งแล้ว   ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                           <strong>บอกทุติยฌาน</strong></p><p>             [๓๑๐]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ทุติยฌานแล้ว   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                  . . .ข้าพเจ้าเข้าทุติยฌานอยู่   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้เข้าทุติยฌานแล้ว    ดังนี้     ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้ได้ทุติยฌาน   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้ชำนาญในทุติยฌาน   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                   . . .ทุติยฌานข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว    ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 202</p><p>                                 <strong>บอกตติยฌาน</strong></p><p>            . . .เข้าตติยฌานแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าตติยฌานอยู่   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าตติยฌานแล้ว    . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.     .</p><p>            . . .เป็นผู้ได้ตติยฌาน  . ..ต้องอาบัติปาจิตตีย์.  </p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในตติยฌาน  .. .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ตติยฌานข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                              <strong>บอกจตุตถฌาน</strong> </p><p>            . . .เข้าจตุตถฌานแล้ว   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าจตุตถฌานอยู่   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าจตุตถฌานแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้จตุตถฌาน  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในจตุตถฌาน  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .จตุตถฌานข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                            <strong>บอกสุญญตวิโมกข์</strong></p><p>           [๓๑๑]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>สุญญตวิโมกข์แล้ว   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ข้าพเจ้าเข้าสุญญตวิโมกข์อยู่   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้เข้าสุญญตวิโมกข์แล้ว   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้ได้สุญญตวิโมกข์   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้ชำนาญในสุญญตวิโมกข์  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .สุญญตวิโมกข์ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว    . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 203</p><p>                               <strong>บอกอนิมิตตวิโมกข์</strong></p><p>             . . .เข้าอนิมิตตวิโมกข์แล้ว    . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             . . .เข้าอนิมิตตวิโมกข์อยู่   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             . . .เป็นผู้เข้าอนิมิตตวิโมกข์แล้ว    . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้อนิมิตตวิโมกข์  . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในอนิมิตตวิโมกข์   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             . . .อนิมิตตวิโมกข์ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                              <strong>บอกอัปปณิหิตวิโมกข์</strong></p><p>              . . .เข้าอัปปณิหิตวิโมกข์แล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>               . . .เข้าอัปปณิหิตวิโมกข์อยู่   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          . . .เป็นผู้เข้าอัปปณิหิตวิโมกข์แล้ว    . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             . . .เป็นผู้ได้อัปปณิหิตวิโมกข์   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             . . .เป็นผู้ชำนาญในอัปปณิหิตวิโมกข์   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              . . .อัปปณิหิตวิโมกข์ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                  <strong>บอกสุญญตสมาธิ</strong></p><p>              . . .ข้าพเจ้าเข้าสุญญตสมาธิแล้ว    . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              . . .ข้าพเจ้าเข้าสุญญตสมาธิอยู่   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้เข้าสุญญตสมาธิแล้ว . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้ได้สุญญตสมาธิ   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้ชำนาญในสุญญตสมาธิ   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              . . .สุญญตสมาธิข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 204</p><p>                                               <strong>บอกอนิมิตตสมาบัติ</strong></p><p>                          . . .เข้าอนิมิตตสมาธิแล้ว    . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         . . .เข้าอนิมิตตสมาธิอยู่   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         . . .เป็นผู้เข้าอนิมิตตสมาธิแล้ว   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                        . . .เป็นผู้ได้อนิมิตตสมาธิ   . ..ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                        . . .เป็นผู้ชำนาญในอนิมิตตสมาธิ  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                        . . .อนิมิตตสมาธิข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                                <strong>บอกอัปปหิตสมาธิ</strong></p><p>                         . . .เข้าอัปปณิหิตสมาธิแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         . . .เข้าอัปปณิหิตสมาธิอยู่   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         . . .เป็นผู้เข้าอัปปณิหิตสมาธิแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         . . .เป็นผู้ได้อัปปณิหิตสมาธิ   .. .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                        . . .เป็นผู้ชำนาญในอัปปณิหิตสมาธิ   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                          . . .อัปปณิหิตสมาธิข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว     . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                               <strong>บอกสุญญตสมาบัติ</strong></p><p>            [๓๑๒]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>สุญญตสมาบัติแล้ว   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         . . .ข้าพเจ้าเข้าสุญญตสมาบัติอยู่   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                          . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้เข้าสุญญตสมาบัติแล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                        . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้ได้สุญญตสมาบัติ   ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                        . . .ข้าพเจ้าเป็นผู้ชำนาญในสุญญตสมาบัติ  ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                        . . .สุญญตสมาบัติ   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว  ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 205</p><p>                               <strong>บอกอนิมิตตสมาบัติ</strong></p><p>            . . .เข้าอนิมิตตสมาบัติแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าอนิมิตตสมาบัติอยู่   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าอนิมิตตสมาบัติแล้ว   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้อนิมิตตสมาบัติ   .. .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในอนิมิตตสมาบัติ   . ..ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .อนิมิตตสมาบัติ   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว   ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                            <strong>บอกอัปปณิหิตสมาบัติ</strong></p><p>            . . .เข้าอัปปณิหิตสมาบัติแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าอัปปณิหิตสมาบัติอยู่   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าอัปปณิหิตสมาบัติแล้ว   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้อัปปณิหิตสมาบัติ   . ..ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในอัปปณิหิตสมาบัติ   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .อัปปณิหิตสมาบัติ   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว. . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                     <strong>บอกวิชชา  ๓</strong></p><p>            [๓๑๓]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>วิชชา ๓ แล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าวิชชา ๓ อยู่    . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าวิชชา ๓ แล้ว    . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้วิชชา ๓   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในวิชชา ๓   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . ..วิชชา ๓   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 206</p><p>                                   <strong>บอกสติปัฏฐาน</strong></p><p>            [๓๑๔]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>สติปัฏฐาน ๔ แล้วดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าสติปัฏฐาน ๔ อยู่   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าสติปัฏฐาน ๔ แล้ว   ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้สติปัฏฐาน ๔ ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในสติปัฏฐาน  ๔ ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .สติปัฏฐาน  ๔  ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตทิย์.</p><p>                             <strong>บอกสัมมัปปธาน  ๔</strong></p><p>            . . .ข้าพเจ้าเข้าสัมมัปปธาน ๔ แล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าสัมมัปปธาน ๔ อยู่   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>            . . .เป็นผู้เข้าสัมมัปปธาน ๔ แล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้สัมมัปปธาน ๔  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในสัมมัปปธาน ๔  . ..ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            . . .สัมมัปปธาน ๔   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                               <strong>บอกอิทธิบาท  ๔</strong></p><p>            . . .ข้าพเจ้าเข้าอิทธิบาท  ๔  แล้ว    ดังนี้     ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าอิทธิบาท ๔ อยู่   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าอิทธิบาท ๔ แล้ว   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้อิทธิบาท ๔  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในอิทธิบาท ๔  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .อิทธิบาท ๔   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 207</p><p>                                 <strong>บอกอินทรีย์  ๕</strong></p><p>            [๓๑๕]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>อินทรีย์แล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าอินทรีย์ ๕ อยู่   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าอินทรีย์ ๕ แล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้อินทรีย์ ๕   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในอินทรีย์  ๕  .. . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .อินทรีย์ ๕   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว    . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                  <strong>บอกพละ  ๕</strong></p><p>            . . .ข้าพเจ้าเข้าพละ  ๕ แล้ว   ดังนี้     ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าพละ ๕ อยู่   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าพละ ๕ แล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้พละ ๕   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในพละ ๕  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .พละ ๕   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                <strong>บอกโพชฌงค์  ๗</strong></p><p>            [๓๑๖]  บทว่า  บอก   คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>โพชฌงค์ ๗ แล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าโพชฌงค์ ๗ อยู่   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าโพชฌงค์ ๗ แล้ว    . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้โพชฌงค์ ๗   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 208</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในโพชฌงค์ ๗   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .โพชฌงค์ ๗   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong>บอกอริยมรรคมีองค์  ๘</strong></p><p>            [๓๑๗]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ข้าพเจ้าเข้า</p><p>อริยมรรคมีองค์ ๘ แล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>            . . .เข้าอริยมรรคมีองค์ ๘ อยู่   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าอริยมรรคมีองค์ ๘ แล้ว    . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้อริยมรรคมีองค์ ๘   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในอริยมรรคมีองค์ ๘   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .อริยมรรคมีองค์ ๘ ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว  . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong>บอกโสดาปัตติผล</strong></p><p>            [๓๑๘]  บทว่า  บอก  คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ข้าพเจ้าเข้า</p><p>โสดาปัตติผลแล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            . . .เข้าโสดาปัตติผลอยู่   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าโสดาปัตติผลแล้ว   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้โสดาปัตติผล  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในโสดาปัตติผล   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .โสดาปัตติผล    ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                <strong>บอกสกทาคามิผล</strong></p><p>            . . .ข้าพเจ้าเข้าสกทาคามิผลแล้ว   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าสกทาคามิผลอยู่   . ..ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 209</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าสกทาคามิผลแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้สกทาคามิผล   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ชำนาญในสกทาคามิผล. . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .สกทาคามิผล   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                         <strong>บอกอนาคามิผล</strong></p><p>                   . . .ข้าพเจ้าเข้าอนาคามิผลแล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  . . .เข้าอนาคามิผลอยู่   . .. ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>                  . . .เป็นผู้เข้าอนาคามิผลแล้ว   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  . . .เป็นผู้ได้อนาคามิผล   . .  . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  . . .เป็นผู้ชำนาญในอนาคามิผล   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                   . . .อนาคามิผล   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว    . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                          <strong>บอกอรหัตผล</strong></p><p>                  . . .เข้าอรหัตผลแล้ว    . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  . . .เข้าอรหัตผลอยู่   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  . . .เป็นผู้เข้าอรหัตผลแล้ว   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ชำนาญในอรหัตผล  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                  . . .อรหัตผลข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว    . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                               <strong>บอกสละ  ราคะ  โทสะ  โมหะ</strong></p><p>                  [๓๑๙]  บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสันบันว่า  ราคะข้าพเจ้า</p><p>สละแล้ว    ตายแล้ว    พ้นแล้ว    ละแล้ว   สลัดแล้ว    เพิกแล้ว   ถอนแล้ว    ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 210</p><p>                 . . .โทสะ   ข้าพเจ้าสละแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .โมหะ   ข้าพเจ้าสละแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .บอกจิตเปิดจากราคะ  โทสะ  โมหะ</p><p>                 [๓๒๐]  บทว่า บอก คือ ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบัน ว่า  จิตของข้าพเจ้า</p><p>เปิดจากราคะ  ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>                 . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                   <strong>บอกเข้าปฐมฌานในสุญญาคาร</strong></p><p>                 [๓๒๑]  บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌานในสุญญาคารแล้ว  ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เข้าปฐมฌานในสุญญาคารอยู่ . ..ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานในสุญญาคารแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานในสุญญาคาร  . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานในสุญญาคาร  . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .ปฐมฌานในสุญญาคารข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้วะ . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                   <strong>บอกเข้าทุติยฌานในสุญญาคาร</strong></p><p>                 . . .ข้าพเจ้าเข้าทุติยฌานในสุญญาคารแล้ว  ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เข้าทุติยฌานในสุญญาคารอยู่ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าทุติยฌานในสุญญาคารแล้ว . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้ทุติยฌานในสุญญาคาร  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ชำนาญทุติยฌานในสุญญาคาร  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .ทุติยฌานในสุญญาคารข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 211</p><p>                                    <strong>บอกเข้าตติยฌานในสุญญาคาร</strong></p><p>                 . . .ข้าพเจ้าเข้าตติยฌานในสุญญาคารแล้ว  ดังนี้ ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เข้าตติยฌานในสุญญาคารอยู่ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าตติยฌานในสุญญาคารแล้ว . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้ตติยฌานในสุญญาคาร. . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ชำนาญตติยฌานในสุญญาคาร. . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .ตติยฌานในสุญญาคาร ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                 <strong>บอกเข้าจตุตถฌานในสุญญาคาร</strong></p><p>                 . . .ข้าพเจ้าเข้าจตุตถฌานในสุญญาคารแล้ว  ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เข้าจตุตถฌานในสุญญาคารอยู่ . . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าจตุตถฌานในสุญญาคารแล้ว . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้จตุตถฌานในสุญญาคาร. . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ชำนาญในจตุตถฌานในสุญญาคาร. . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .จตุตถฌานในสุญญาคาร    ข้าพเจ้า ทำให้แจ้งแล้ว . . .  ต้องอาบัติ</p><p> ปาจิตตีย์.                       </p><p>                             <strong>บอกเข้าปฐมฌานและทุติยฌาน</strong></p><p>                 [๓๒๒]  บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปรมฌานทุติยฌานแล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เข้าปรมฌานและทุติยฌานอยู่ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและทุติยฌานแล้ว . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและทุติยฌาน. . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 212</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและทุติยฌาน. . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ปฐมฌานและทุติยฌาน ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว ...ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                               <strong>บอกเข้าปฐมฌานและตติยฌาน</strong></p><p>            . . . ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและตติยฌานแล้ว ดังนี้ ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .  เข้าปฐมฌานและตติยฌานอยู่ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            . . . เป็นผู้เข้าปฐมฌานและตติยฌานแล้ว . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . . เป็นผู้ได้ปฐมฌานและตติยฌาน...   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . . เป็นผู้ชำนาญในปรมฌานและตติยฌาน...  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . . ปฐมฌานและตติยฌาน     ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . .    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                          <strong>บอกเข้าปฐมฌานและจตุตฌาน</strong></p><p>            . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและจตุตถฌานแล้ว ดังนี้ ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าปฐมฌานและจตุตถฌานอยู่ ...   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและจตุตถฌานแล้ว . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและจตุตถฌาน ...  ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและจตุตถฌาน. . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ปฐมฌานและจตุตถฌาน   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . .    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                   <strong>บอกเข้าปฐมฌานและสุญญตวิโมกข์</strong></p><p>            [๓๒๓]  บทว่า  บอก   คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌานและสุญญตวิโมกข์แล้ว   ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 213</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและสุญญตวิโมกข์อยู่ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและสุญญตวิโมกข์แล้ว . . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและสุญญตวิโมกข์. . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและสุญญตวิโมกข์. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ปฐมฌานและสุญญตวิโมกข์  ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                           <strong>บอกเข้าปฐมฌานและอนิมิตตวิโมกข์</strong></p><p>                . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและอนิมิตตวิโมกข์แล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติ .</p><p>ปาจิตตีย์.                                                                   </p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและอนิมิตตวิโมกข์อยู่ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและอนิมิตตวิโมกข์แล้ว . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและอนิมิตตวิโมกข์ . . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและอนิมิตตวิโมกข์. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .ปฐมฌานและอนิมิตตวิโมกข์     ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . .    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.                                                     </p><p>                      <strong>บอกเข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตวิโมกข์</strong></p><p>                . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตวิโมกข์แล้ว    ดังนี้   ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตวิโมกข์อยู่ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตวิโมกข์แล้ว. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและอัปปณิหิตวิโมกข์. . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 214</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและอัปปณิหิตวิโมกข์. . .    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                  . . . ปฐมฌานและอัปปณิหิตวิโมกข์   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . .   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                 <strong>บอกเข้าปฐมฌานและสุญญตสมาธิ</strong></p><p>                 . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและสุญญตสมาธิแล้ว ดังนี้ ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                 . . .เข้าปฐมฌานเเละสุญญตสมาธิอยู่ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและสุญญตสมาธิแล้ว . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและสุญญตสมาธิ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและสุญญตสมาธิ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  . . .ปฐมฌานและสุญญตสมาธิ   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . .  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                  <strong>บอกเข้าปฐมฌานและอนิมิตตสมาธิ</strong></p><p>                  . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและอนิมิตตสมาธิแล้ว     ดังนี้     ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เข้าปฐมฌานและอนิมิตตสมาธิอยู่. . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและอนิมิตตสมาธิแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและอนิมิตตสมาธิ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                 . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและอนิมิตตสมาธิ. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .ปฐมฌานและอนิมิตตสมาธิ  ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . .  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 215</p><p>                          <strong>บอกเข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาธิ</strong></p><p>                . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาธิแล้ว     ดังนี้   ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์ </p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาธิอยู่ . . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาธิแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาธิ. . .  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาธิ . . .    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์</p><p>                . . .ปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาธิ    ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . . .     ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์                                                                  </p><p>                           <strong>บอกเข้าปฐมฌานและสุญญตสมาบัติ</strong></p><p>                [๓๒๔]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุสัมบันว่า    ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌานและสุญญตสมาบัติแล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและสุญญตสมาบัติอยู่ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและสุญญตสมาบัติแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและสุญญตสมาบัติ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและสุญญตสมาบัติ. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ปฐมฌานและสุญญตสมาบัติ  ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.                                   </p><p>                            <strong>บอกเข้าปฐมฌานและอนิมิตสมาบัติ</strong></p><p>                 . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและอนิมิตตสมาบัติแล้ว. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เข้าปฐมฌานและอนิมิตตสมาบัติอยู่  . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 216</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและอนิมิตทสมาบัติแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและอนิมิตตสมาบัติ .. .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและอนิมิตตสมาบัติ ...ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .ปฐมฌานและอนิมิตตสมาบัติ     ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . .    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                              <strong>บอกเข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาบัติ</strong></p><p>                 . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาบัติแล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาบัติอยู่ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและอัปปณิหิตสมธิแล้ว  ...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาบัติ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.   </p><p>                 . . .ผู้ชำนาญในปฐมฌานและอัปปณิหิตสมาบัติ  ...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .ปฐมฌานและอัปปณิหิคสมาบัติ    ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว    . . . ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                     <strong>บอกเข้าปฐมฌานและวิชา  ๓</strong></p><p>                 [๓๒๕]   บทว่า  บอก  คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌานและวิชชา ๓ แล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เข้าปฐมฌานและวิชชา ๓ อยู่ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและวิชชา  ๓   แล้ว  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและวิชชา ๓. . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 217</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและวิชชา ๓ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ปฐมฌานและวิชชา ๓  ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว. . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                            <strong>บอกเข้าปฐมฌานและสติปัฏฐาน ๔</strong> </p><p>            [๓๒๖]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌาน  และสติปัฏฐาน ๔ แล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าปฐมฌานและสติปัฏฐาน  ๔ อยู่ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและสติปัฏฐาน ๔ แล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและสติปัฏฐาน   ๔. . .   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและสติปัฏฐาน  ๔. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ปฐมฌานและสติปัฏฐาน ๔   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว  . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.          </p><p>                           <strong>บอกเข้าปฐมฌานและสัมมัปปธาน  ๔</strong></p><p>            . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและสัมมัปปธาน ๔ แล้ว    ดังนี้     ต้องอาบัติ </p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าปฐมฌานและสัมมัปปธาน  ๔  อยู่ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและสัมมัปปธาน   ๔ แล้ว  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและสัมมัปปธาน ๔ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญปฐมฌานและสัมมัปปธาน ๔. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ปฐมฌานและสัมมัปปธาน ๔ ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 218</p><p>                         <strong>บอกเข้าปฐมฌานและอิทธิบาท  ๔</strong></p><p>                 . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและอิทธิบาท  ๔  แล้ว     ดังนี้     ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เข้าปฐมฌานและอิทธิบาท ๔ อยู่ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและอิทธิบาท ๔ แล้ว . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและอิทธิบาท ๔  . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและอิทธิบาท ๔ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                 . . .ปฐมฌานและอิทธิบาท  ๔    ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                        <strong>บอกเข้าปฐมฌานและอินทรีย์  ๔</strong></p><p>            [๓๒๗]   บทว่า  บอก  คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌานและอินทรีย์ ๕ แล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.    </p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและอินทรีย์   ๕ อยู่ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและอินทรีย์ ๕ แล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและอินทรีย์ ๕ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและอินทรีย์ ๕ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ปฐมฌานและอินทรีย์  ๕    ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว   . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.                                                                  </p><p>                           <strong>บอกเข้าปฐมฌานและพละ  ๕</strong></p><p>                . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและพละ ๕ แล้ว  ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและพละ ๕ อยู่ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 219</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและพละ ๕ แล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปรมฌานและพละ ๕ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปรมฌานและพละ ๕ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ปฐมฌานและพละ ๕ ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                           <strong>บอกเข้าปฐมฌานและโพชฌงค์  ๗</strong></p><p>                [๓๒๘]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌานและโพชฌงค์ ๗ แล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและโพชฌงค์ ๗ อยู่ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและโพชฌงค์ ๗ แล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและโพชฌงค์ ๗ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและโพชฌงค์ ๗. . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ปฐมฌานและโพชฌงค์ ๗   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว  . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                      <strong>บอกเข้าปฐมฌานและอริยมรรคมีองค์  ๘</strong></p><p>                [๓๒๙]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌานและอริยมรรคมีองค์ ๘ แล้ว  ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและอริยมรรคมีองค์ ๘ อยู่ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและอริยมรรคมีองค์  ๘  แล้ว   . . .ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและอริยมรรคมีองค์  ๘ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 220</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและอริยมรรคมีองก์   ๘   . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ปฐมฌานและอริยมรรคมีองค์ ๘   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว  . . . ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         <strong>บอกเข้าปฐมฌานและโสดาปัตติผล</strong></p><p>                [๓๓๐]  บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌานและโสดาปัตติผลแล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและโสดาปัตติผลอยู่ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและโสดาปัตติผลแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตติย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและโสดาปัตติผล . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและโสดาปัตติผล . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ปฐมฌานและโสดาปัตติผล   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                          <strong>บอกเข้าปฐมฌานและสกทาคามิผล</strong></p><p>                . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและสกทาคามิผลแล้ว ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและสกทาคามิผลอยู่ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและสกทาคามิผลแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและสกทาคามิผล . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและสกทาคามิผล . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ปฐมฌานและสกทาคามิผล   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว  . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 221</p><p>                           <strong>บอกเข้าปฐมฌานและอนาคามิผล</strong></p><p>                . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและอนาคามิผลแล้ว  ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและอนาคามิผลอยู่ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและอนาคามิผลแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและอนาคามิผล   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและอนาคามิผล . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ปฐมฌานและอนาคามิผล     ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว  . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์. </p><p>                               <strong>บอกเข้าปฐมฌานและอรหัตผล</strong></p><p>                . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานและอรหัตผลแล้ว ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานและอรหัตผลอยู่ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.     </p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานและอรหัตผลแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌานและอรหัตผล . . . ต้องอาบัติ ปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌานและอรหัตผล . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ปฐมฌานและอรหัตผล     ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว  . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                   <strong>บอกเข้าปฐมฌานและสละราคะ</strong></p><p>                [๓๓๑]   บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌานแล้ว      และราคะข้าพเจ้าสละแล้ว     ตายแล้ว     ปล่อยแล้ว     ละแล้ว</p><p>สลัดแล้ว    เพิกแล้ว    ถอนแล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานอยู่   และราคะข้าพเจ้าสละแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 222</p><p>                   . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานแล้ว    และราคะข้าพเจ้าสละแล้ว . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.                                           </p><p>                   . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌาน     และราคะข้าพเจ้าสละแล้ว  . . .  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์. </p><p>                   . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌาน     และราคะข้าพเจ้าสละแล้ว . . . ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .ปฐมฌานข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว     และราคะข้าพเจ้าสละแล้ว . . .</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                           <strong>บอกเข้าปฐมฌานและสละโทสะ</strong></p><p>                   . . .เข้าปฐมฌานแล้ว  และโทสะข้าพเจ้าสละแล้ว ...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .เข้าปฐมฌานอยู่  และโทสะข้าพเจ้าสละแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานแล้ว    และโทสะข้าพเจ้าสละแล้ว . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌาน     และโทสะข้าพเจ้าสละแล้ว  . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌาน     และโทสะข้าพเจ้าสละแล้ว . . . ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .ปฐมฌานข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว      และโทสะข้าพเจ้าสละแล้ว. . . </p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                                   <strong>บอกเข้าปฐมฌานและสละโมหะ</strong></p><p>                   . . .เข้าปฐมฌานแล้ว      และโมหะข้าพเจ้า สละแล้ว . . .     ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.                                                                              </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 223</p><p>                   . . .เข้าปฐมฌานอยู่  และโมหะข้าพเจ้าสละแล้ว . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>                   . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานแล้ว  และโมหะข้าพเจ้าสละแล้ว . . .  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌาน    และโมหะข้าพเจ้าสละแล้ว . . .     ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.          </p><p>                   . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌาน    และโมหะข้าพเจ้าสละแล้ว . . .    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .ปฐมฌานข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว     และโมหะข้าพเจ้า สละแล้ว . . .</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                         <strong>บอกเข้าปฐมณานและจิตเปิดจากราคะ</strong></p><p>                   [๓๓๒]  บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ข้าพเจ้าเข้า</p><p>เข้าปฐมฌานแล้ว   และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากราคะ   ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .เข้าปฐมฌานอยู่   และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากราคะ . . .  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานแล้ว   และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากราคะ . . .  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌาน    และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากราคะ . . .     ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌาน     และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากราคะ . . .</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                   . . .ปฐมฌานข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว     และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากราคะ</p><p>. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 224</p><p>                       <strong>บอกเข้าปฐมฌานและจิตเปิดจากโทสะ</strong></p><p>                . . .ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานแล้ว   และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ   ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                      . . .เข้าปฐมฌานอยู่   และจิตของ ข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ . . .  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.                      </p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานแล้ว  และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ . . . ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌาน    และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ. . .      ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌาน     และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ . . .</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ปฐมฌานข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว   และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ</p><p>. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                       <strong>บอกเข้าปฐมฌานและจิตเปิดจากโทสะ</strong></p><p>                . . .เข้าปฐมฌานแล้ว  และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ . . .  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าปฐมฌานอยู่   และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ . . .  ต้องอาบัติ </p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าปฐมฌานแล้ว และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ. . . . ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                      . . .เป็นผู้ได้ปฐมฌาน    และจิตของข้าพเจ้าจากโมหะ . . .    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 225</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในปฐมฌาน     และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ . . .</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ปฐมฌานข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว    และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ</p><p>. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                                             </p><p>                            <strong>บอกเข้าทุติยฌานและตติยฌาน</strong></p><p>            [๓๓๓]   บทว่า   บอก  คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ทุติยฌานและตติยฌานแล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าทุติยฌานและตติยฌานอยู่ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าทุติยฌานและตติยฌานแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้ทุติยฌานและตติยฌาน . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.  </p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในทุติยฌานและตติยฌาน . ..ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ทุติยฌานและตติยฌาน     ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . . ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                           <strong>บอกเข้าทุติยฌานและจตุตถฌาน</strong></p><p>            . . . ข้าพเจ้าเข้าทุติยฌานและจตุตถฌานแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เข้าทุติยฌานและจตุตถฌานอยู่ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้เข้าทุติยฌานและจตุตถฌานแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ได้ทุติยฌานและจตุตถฌาน. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .เป็นผู้ชำนาญในทุติยฌานและจตุตถฌาน. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            . . .ทุติยฌานและจตุตถฌานข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว. . ..ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 226</p><p>                        <strong>บอกเข้าทุติยฌานและสุญญตวิโมกข์</strong></p><p>                . . .ข้าพเจ้าเข้าทุติยฌานและสุญญตวิโมกข์แล้ว    ดังนี้    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เข้าทุติยฌานและสุญญตวิโมกข์อยู่ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้เข้าทุติยฌานและสุญญตวิโมกข์แล้ว . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ได้ทุติยฌานและสุญญตวิโมกข์.. . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .เป็นผู้ชำนาญในทุติยฌานและสุญญตวิโมกข์...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ทุติยฌานและสุญญตวิโมกข์   ข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว . . .ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                     <strong>บอกเข้าทุติยฌานและอนิมิตตวิโมกข์</strong></p><p>                . . .<sup>๑</sup>ทุติยฌานและอนิมิตตวิโมกข์.. .<sup>๒</sup>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .บอกเข้าทุติยฌานและอัปปณิหิตวิโมกข์</p><p>                . . .ทุติยฌานแเละอัปปณิหิตวิโมกข์ ...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                          <strong>บอกเข้าทุติยฌานและสมาธิ</strong></p><p>                . . .ทุติยฌานและสุญญตสมาธิ. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ทุติยฌานและอนิมิตตสมาธิ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ทุติยฌานและะอัปปณิหิตสมาธิ ...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>๑.  ที่. . .ไว้นี้  หมายความว่าข้าพเจ้า.</p><p>๒.  ที่. . .ไว้นี้  หมายความว่า  เข้าอยู่  เข้าได้แล้ว  เป็นผู้ได้  เป็นผู้ชำนาญ  และทำ</p><p>ให้แจ้ง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 227</p><p>                    <strong>บอกเข้าทุติยฌานและสมาบัติ</strong></p><p>      . . .ทุติยฌานและสุญญตสมาบัติ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>      . . .ทุติยฌานและอนิมิตตสมาบัติ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>      . . .ทุติยฌานและอัปปณิหิตสมาบัติ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                    <strong>บอกเข้าทุติยฌานและวิชชา  ๓</strong></p><p>      . . .ทุติยฌานและวิชชา ๓ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              <strong>บอกเข้าทุติยฌานและสติปัฏฐาน  ๔</strong></p><p>      . . .ทุติยฌานและสติปัฏฐาน ๔ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              <strong>บอกเข้าทุติยฌานและสัมมัปปธาน  ๔</strong></p><p>      . . .ทุติยฌานและสัมมัปปธาน ๔ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>               <strong>บอกเข้าทุติยฌานและอิทธิบาท  ๔</strong></p><p>      . . .ทุติยฌานและอิทธิบาท ๔ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  <strong>บอกทุติยฌานและอินทรีย์  ๕</strong></p><p>      . . .ทุติยฌานและอินทรีย์ ๕ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  <strong>บอกเข้าทุติยฌานและพละ  ๕</strong></p><p>      . . .ทุติยฌานและพละ ๕ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              <strong>บอกเข้าทุติยฌานและโพชฌงค์  ๗</strong></p><p>      . . .ทุติยฌานและโพชฌงค์ ๗ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>        <strong>บอกเข้าทุติยฌานและอริยมรรคมีองค์  ๘</strong></p><p>       . . .ทุติยฌานและอริยมรรคมีองค์ ๘ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 228</p><p>                           <strong>บอกเข้าทุติยฌานและอริยผล  ๔</strong></p><p>                . . .ทุติยฌานและโสดาปัตติผล . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ทุติยฌานและสกทาคามิผล . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                . . .ทุติยฌานและอนาคามิผล...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ทุติยฌานและอรหัตผล . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>                              <strong>บอกเข้าทุติยฌานและละกิเลส</strong></p><p>                  . . .ทุติยฌานและราคะข้าพเจ้าสละแล้ว  คายแล้ว  ปล่อยแล้ว   ละแล้ว</p><p>สลัดแล้ว   เพิกแล้ว   ถอนแล้ว   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ทุติยฌานและโทสะข้าพเจ้าสละแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ทุติยฌานและโมหะข้าพเจ้าสละแล้ว . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                  <strong>บอกเข้าทุติยฌานและจิตเปิดจากกิเลส</strong></p><p>                . . .ทุติยฌาน และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากราคะ . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ทุติยฌาน และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ. . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                . . .ทุติยฌาน และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ. . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                        <strong>บอกเข้าทุติยฌานและปฐมฌาน</strong></p><p>                . . .ทุติยฌานและปฐมฌาน . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าปฐมฌาน</strong></p><p>               บทว่า   บอก   คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า     จิตของข้าพเจ้าเปิด</p><p>จากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานแล้ว   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ    และข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานอยู่    ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 229</p><p>              . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ  และเข้าปฐมฌานได้แล้ว  ดังนี้  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และเป็นผู้ได้ปฐมฌาน   ดังนี้    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ  และเป็นผู้ชำนาญในปฐมฌาน  ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และปฐมฌานข้าพเจ้าทำให้แจ้งแล้ว</p><p>ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                     <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าทุติยฌาน</strong></p><p>              . . . จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าแล้ว  เข้าอยู่   เข้าได้</p><p>แล้ว  เป็นผู้ได้   เป็นผู้ชำนาญ  ทำให้แจ้งแล้ว   ซึ่งทุติยฌาน  ดังนี้  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                  <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าตติยฌาน</strong></p><p>              . . . จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ     และข้าพเจ้าเข้าแล้ว    เข้าอยู่   เข้า</p><p>ได้แล้ว    เป็นผู้ได้    เป็นผู้ชำนาญ   ทำให้แจ้งแล้ว    ซึ่งตติยฌาน   ดังนี้  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.            </p><p>                 <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าจตุตถฌาน</strong></p><p>              . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ    และข้าพเจ้าเข้าแล้ว     เข้าอยู่     เข้า</p><p>ได้แล้ว    เป็นผู้ได้    เป็นผู้ชำนาญ     ทำให้แจ้งแล้ว    ซึ่งจตุตถฌาน  ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 230</p><p>                              <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าวิโมกข์</strong></p><p>                    ...จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ    และข้าพเจ้าเข้าแล้ว     เข้าอยู่     เข้า</p><p>ได้แล้ว   เป็นผู้ได้    เป็นผู้ชำนาญ    ทำให้แจ้งแล้ว    ซึ่งสุญญตวิโมกข์   ดังนี้</p><p> ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                    ...จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าแล้ว  เข้าอยู่  . . . ซึ่ง</p><p>อนิมิตตวิโมกข์ .. .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                    ...จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าแล้ว  เข้าอยู่  . . . ซึ่ง</p><p>อัปปณิหิตวิโมกข์...  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                             <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าสมาธิ</strong></p><p>                    ...จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าแล้ว    เข้าอยู่     เข้า</p><p>ได้แล้ว    เป็นผู้ได้   เป็นผู้ชำนาญ    ทำให้แจ้งแล้ว    ซึ่งสุญญตสมาธิ    ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                    ...จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าแล้ว . . . ซึ่งอนิมิตต-</p><p>สมาธิ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                                     </p><p>                    ...จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าแล้ว  . . . ซึ่งอัปปณิ-</p><p>หิตสมาธิ ...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                            <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าสมาบัติ</strong></p><p>                    ...จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าแล้ว   . . . ซึ่งสุญญต-</p><p>สมาบัติ ...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                    ... จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าแล้ว  . . ซึ่งสุญญต-</p><p>สมาบัติ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 231</p><p>                   . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าแล้ว  . . . ซึ่งอัปปณิ-</p><p>หิตสมาบัติ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>                                <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าวิชชา  ๓</strong></p><p>             . . . จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ  และข้าพเจ้าเข้าแล้ว   . . . ซึ่งวิชชา ๓</p><p>ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                           <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าสติปัฏฐาน  ๔</strong></p><p>               . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ     และข้าพเจ้าเข้าแล้ว  . . . ซึ่งสติ-</p><p>ปัฏฐาน ๔ . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                           <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าอิทธิบาท  ๔</strong></p><p>                 . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะและข้าพเจ้าเข้าแล้ว . . .ซึ่งอิทธิบาท ๔</p><p>. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                           <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าอินทรีย์  ๕</strong></p><p>                   . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะและข้าพเจ้าเข้าแล้ว . . . ซึ่งอินทรีย์ ๕</p><p>. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                            <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าพละ  ๕</strong></p><p>                    ...จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าแล้ว  . . . ซึ่งพละ ๕</p><p>. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                       <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าโพชฌงค์  ๗</strong></p><p>                   . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะและข้าพเจ้าเข้าแล้ว . . . ซึ่งโพชฌงค์ ๗</p><p>. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                        </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 232</p><p>              <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าอริยมรรคมีองค์  ๘</strong></p><p>                   . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ  และข้าพเจ้าเข้าแล้ว . . . ซึ่งอริยมรรค</p><p>มีองค์ ๘. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>                  <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและเข้าอริยผล  ๔</strong></p><p>                   . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ    และข้าพเจ้าเข้าแล้ว   . . . ซึ่งโสดา-</p><p>ปัตติผล   . . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                   . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และข้าพเจ้าเข้าแล้ว    . . . ซึ่งสกทา-</p><p>คามิผล   . . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์.      </p><p>                   . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ และข้าพเจ้าเข้าแล้ว . . .ซึ่งอนาคามิผล</p><p>...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ  และข้าพเจ้าเข้าแล้ว . . . ซึ่งอรหัตผล</p><p>...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                     <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและสละกิเลส</strong></p><p>                    . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และราคะข้าพเจ้าสละแล้ว   ตายแล้ว</p><p>. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และโทสะข้าพเจ้าสละแล้ว  ตายแล้ว</p><p>. . .ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                   . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ   และโมหะข้าพเจ้าสละแล้ว  ตายแล้ว</p><p>...ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                           </p><p>                    <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและจากราคะ</strong></p><p>                   . . .จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ      และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากราคะ</p><p>ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 233</p><p>                  <strong>บอกจิตเปิดจากโมหะและจากโทสะ</strong></p><p>                   ...จิตของข้าพเจ้า เปิดจากโมหะ      และจิตของข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ</p><p>ดังนี้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                                    <strong>บอกรวมทุกอย่าง</strong></p><p>            [๓๓๔]   บทว่า บอก คือ ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า ข้าพเจ้าเข้าแล้ว</p><p>เข้าอยู่     เข้าได้แล้ว   เป็นผู้ได้    เป็นผู้ชำนาญ    ทำให้แจ้งแล้ว    ซึ่งปฐมฌาน</p><p>...ทุติยฌาน. . .ตติยฌาน.. .จตุตถฌาน...สุญญตวิโมกข์... อนิมิตตวิโมกข์</p><p>...อัปปณิหิตวิโมกข์  ... สุญญตสมาธิ  . ..อนิมิตตสมาธิ  ...อัปปณิหิตสมาธิ</p><p>...สุญญตสมาบัติ  . . .อนิมิตตสมาบัติ  . ..อัปปณิหิตสมาบัติ  .. .วิชชา ๓. . .</p><p>สติปัฏฐาน ๔ . . . สัมมัปปธาน ๔. . . อิทธิบาท ๔. ..อินทรีย์ ๕. ..พละ ๕ . . .</p><p>โพชฌงค์  ๗  . . . อริยมรรคมีองค์  ๘  . . . โสดาปัตติผล  . . . สกทาคามิผล . . .</p><p>อนาคามิผล . . .   อรหัตผล . . .   ราคะข้าพเจ้าสละแล้ว    ตายแล้ว    ปล่อยแล้ว</p><p>สละแล้ว   สลัดแล้ว   เพิกแล้ว    ถอนแล้ว    โทสะข้าพเจ้าสละแล้ว  . . .   โมหะ</p><p>ข้าพเจ้าสละแล้ว . . .   จิตของข้าพเจ้าเปิดจากราคะ . . .   จากโทสะ . . .   และจาก</p><p>โมหะ  ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                   <strong>วัตถุกามวารกถา</strong></p><p><strong>                    ประสงค์จะบอกเข้าปฐมฌาน</strong></p><p>           [๓๓๕]  บทว่า  บอก   คือ    ภิกษุประสงค์จะบอกแก่อนุปสัมบันว่า</p><p>ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานแล้ว   แต่บอกว่า   ข้าพเจ้าเข้าทุติยฌานแล้ว   ดังนี้    เมื่อเขา</p><p>เข้าใจ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 234</p><p>                   . . .แต่บอกว่า   ข้าพเจ้าเข้าตติยฌานแล้ว    ดังนี้   เมื่อเขาเข้าใจ   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                   . . .แต่บอกว่า    ข้าพเจ้าเข้าจตุตถฌานแล้ว   . . . เมื่อเขาเข้าใจ    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>                   . . .แต่บอกว่า   ข้าพเจ้าเข้าสุญญตวิโมกข์แล้ว   . . . เมื่อเขาเข้าใจ  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                   . . .แต่บอกว่า  ข้าพเจ้าเข้าอนิมิตตวิโมกข์แล้ว   . . . เมื่อเขาเข้าใจ  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                  . . .แต่บอกว่า     ข้าพเจ้าเข้าอัปปณิหิตวิโมกข์แล้ว   . . . เรื่อเขาเข้าใจ</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                   . . .แต่บอกว่า   ข้าพเจ้าเข้าสุญญตสมาธิ แล้ว   . . . เมื่อเขาเข้าใจ   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                   . . .แต่บอกว่า   ข้าพเจ้าเข้าอนิมิตตสมาธิแล้ว  . . . เมื่อเขาเข้าใจ   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                    . . .แต่บอกว่า      ข้าพเจ้าเข้าอัปปณิหิตสมาธิแล้ว      . . . เมื่อเขาเข้าใจ</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                    . . .แต่บอกว่า   ข้าพเจ้าเข้าสุญญตสมาบัติแล้ว  . . . เมื่อเขาเข้าใจ  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                   . . .แต่บอกว่า     ข้าพเจ้าเข้าอนิมิตตสมาบัติแล้ว      . . . เมื่อเขาเข้าใจ</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                   . . .แต่บอกว่า    ข้าพเจ้าเข้าอัปปณิหิตสมาบัติแล้ว    . . . เมื่อเขาเข้าใจ</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ  ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 235</p><p>                  . . .แต่บอกว่า    ข้าพเจ้าเข้าวิชชา   ๓   แล้ว   . . . เมื่อเขาเข้าใจ     ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                   . . .แต่บอกว่า  ข้าพเจ้าเข้าสติปัฏฐาน ๔ แล้ว  . . .เมื่อเขาเข้าใจ   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ  ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>                   . . .แต่บอกว่า     ข้าพเจ้าเข้าสัมมัปปธาน   ๔ แล้ว     . . . เมื่อเขาเข้าใจ</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                   . . .แต่บอกว่า   ข้าพเจ้าเข้าอิทธิบาท ๔ แล้ว   . . . เมื่อเขาเข้าใจ  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์  เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                   . . .แต่บอกว่า   ข้าพเจ้าเข้าอินทรีย์ ๕  แล้ว   . . . เมื่อเขาเข้าใจ   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                  . . .แต่บอกว่า   ข้าพเจ้าเข้าพละ ๕  แล้ว . . . เมื่อเขาเข้าใจ   ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                   . . .แต่บอกว่า    ข้าพเจ้าเข้าโพชฌงค์ ๗  แล้ว  . . . เมื่อเขาเข้าใจ   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                     . . .แต่บอกว่า    ข้าพเจ้าเข้าอริยมรรคมีองค์  ๘  แล้ว . . . เมื่อเขาเข้าใจ</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                    . . .แต่บอกว่า    ข้าพเจ้าเข้าโสดาปัตติผลแล้ว . . . เมื่อเขาเข้าใจ   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                     . . .แต่บอกว่า    ข้าพเจ้าเข้าสกทาคามิผลแล้ว  . . . เมื่อเขาเข้าใจ    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                     . . .แต่บอกว่า     ข้าพเจ้าเข้าอนาคามิผลแล้ว. . .เมื่อเขาเข้าใจ    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ    ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 236</p><p>              . . .แต่บอกว่า   ข้าพเจ้าเข้าอรหัตผลแล้ว . . . เมื่อเขาเข้าใจ  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์  เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              . . .แต่บอกว่า   ราคะข้าพเจ้าสละแล้ว    ตายแล้ว    ปล่อยแล้ว    ละแล้ว</p><p>สลัดแล้ว    เพิกแล้ว    ถอนแล้ว   ดังนี้   เมื่อเขาเข้าใจ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อ</p><p>ไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>              . . .แต่บอกว่า    โทสะข้าพเจ้าสละแล้ว . . . เมื่อเขาเข้าใจ     ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทกคน.</p><p>              . . .แต่บอกว่า    โมหะข้าพเจ้าสละแล้ว . .   เมื่อเขาเข้าใจ    ต้องอาบัติ </p><p>ปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ    ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>              . . .แต่บอกว่า     จิตของข้าพเจ้าเปิดจากราคะ . . . เมื่อเขาเข้าใจ    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>              . . .แต่บอกว่า   จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ . . . เมื่อเขาเข้าใจ     ต้อง    </p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.                        </p><p>              . . .แต่บอกว่า    จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ . . . เมื่อเขาเข้าใจ    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                             <strong>ประสงค์จะบอกเข้าทุติฌาน</strong></p><p>             [๓๓๖]  บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุประสงค์จะบอกแก่อนุปสัมบันว่า</p><p>ข้าพเจ้าเข้าทุติยฌานแล้ว     แต่บอกว่า     ข้าพเจ้าเข้าตติยฌานแล้ว  . . . เมื่อเขา</p><p>เข้าใจ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ    ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>                                  ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ *</p><p>     * ที่ ฯ ล ฯ      ฯ ล ฯ  ไว้นี้หมายถึงว่า  ประสงค์จะบอกว่า   เข้าทุติยฌาน   แต่บอกว่า</p><p>เข้าจตุตถฌาน  เข้าวิโมกข์  เข้าสมาธิ  เข้าสมาบัติ   ตลอดถึงจิตเปิดจากโมหะ . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 237</p><p>            . . .แต่บอกว่า  ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานแล้ว . . . เมื่อเขาเข้าใจ  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                               ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ <sup>๑</sup></p><p>           บทว่า  บอก   คือ   ภิกษุประสงค์จะบอกแก่อนุปสัมบันว่า   จิตของ</p><p>ข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ    แต่บอกว่า    ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานแล้ว . . . เมื่อเขาเข้าใจ</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                               ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ<sup>๒</sup></p><p>            ... แต่บอกว่า    จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ . . . เมื่อเขาเข้าใจ    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                    <strong>สัพพมูลกนัย</strong></p><p>            บทว่า   <strong>บอก</strong>   คือภิกษุประสงค์จะบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ข้าพเจ้าเข้า</p><p>ปฐมฌาน  ทุติยฌาน   ตติยฌาน  จตุตถฌาน  สุญญตวิโมกข์  อนิมิตตวิโมกข์</p><p>อัปปณิหิตวิโมกข์ สุญญตสมาธิ อนิมิตตสมาธิ อัปปณิหิตสมาธิ สุญญตสมาบัติ</p><p>อนิมิตตสมาบัติ   อัปปณิหิตสมาบัติ  วิชชา ๓  สติปัฏฐาน  ๔   สัมมัปปธาน ๔</p><p>อิทธิบาท ๔  อินทรีย์ ๕  พละ ๕  โพชฌงค์ ๗  อริยมรรคมีองค์ ๘   โสดา -</p><p>ปัตติผล   สกทาคามิผล   อนาคามิผล  และอรหัตผลแล้ว  ราคะข้าพเจ้าสละแล้ว</p><p>คายแล้ว   ปล่อยแล้ว    ละแล้ว   สลัดแล้ว    เพิกแล้ว   ถอนแล้ว    โทสะข้าพเจ้า</p><p>สละแล้ว . . . โมหะข้าพเจ้าสละแล้ว  . . . จิตของข้าพเจ้าเปิดจากราคะ    และจิต</p><p>ของข้าพเจ้าเปิดจากโทสะ    แต่บอกว่า    จิตของข้าพเจ้าเปิดจากโมหะ . . .  เมื่อ</p><p>เขาเข้าใจ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>          ๑.  หมายถึงประสงค์จะบอกว่าเข้าตติยฌาน     แต่บอกว่าเข้าจตุตถฌาน  เข้าวิโมกข์</p><p>เข้าสมาธิ  เข้าสมาบัติ   ตลอดถึงจิตเปิดจากโทสะ.</p><p>       ๒.  หมายถึงประสงค์จะบอกว่าจิตเปิดจากโมหะ  แต่บอกว่าเข้าทุติยฌาน  ตติยฌาน</p><p>เป็นต้น  ไปถึงจิตเปิดจากราคะ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 238</p><p>                      <strong>บอกเข้าทุติยฌานและตติยฌาน</strong></p><p>            [๓๓๗]  บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุประสงค์จะบอกแก่อนุปสัมบันว่า</p><p>ข้าพเจ้าเข้าทุติยฌานและตติยฌานแล้ว  . . .  แต่บอกว่า     ข้าพเจ้าเข้าจตุตถฌาน</p><p>แล้ว  . . .  เมื่อเขาเข้าใจ    ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                 ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ   ฯ ล ฯ *</p><p>            . . .แต่บอกว่า     ข้าพเจ้าเข้าปฐมฌานแล้ว  . . . เมื่อเขาเข้าใจ     ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์   เมื่อไม่เข้าใจ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                            <strong>บอกภิกษุอื่นเข้าปฐมฌาน</strong></p><p>            [๓๓๘]   บทว่า  บอก   คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ภิกษุใดอยู่</p><p>ในวิหารของท่าน  ภิกษุนั้นเข้าแล้ว  เข้าอยู่  เข้าได้แล้ว  เป็นผู้ได้  เป็นผู้ชำนาญ</p><p>ทำให้แจ้ง   ซึ่งปฐมฌาน. . . ต้องอาบัติทุกกฏ.               </p><p>            . . .ภิกษุใดอยู่ในวิหารของท่าน    ภิกษุนั้นเข้าแล้ว  . . .  ซึ่งทุติยฌาน</p><p>. . . ติยฌาน  . . .   จตุตถฌาน  . . .  สุญญตวิโมกข์  . . .  อนิมิตตวิโมกข์  . . .</p><p>อัปปณิหิตวิโมกข์ . . . สุญญตสมาธิ ... อนิมิตตสมาธิ . . . อัปปณิหิตสมาธิ . . .</p><p>สุญญตสมาบัติ  . . . อนิมิตทสมาบัติ. . . อัปปณิหิตสมาบัติ   . . .  วิชชา ๓   . . .</p><p>สติปัฏฐาน  ๔. . . สัมมัปปธาน ๔  . . . อิทธิบาท ๔ . . . อินทรีย์ ๕ . . . พละ</p><p>๕ . . . โพชฌงค์ ๗ . . . อริยมรรคมีองค์ ๘. . .โสดาปัตติผล . . .สกทาคามิผล</p><p>. . .อนาคามิผล  . . .อรหัตผล . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            . . . ภิกษุใดอยู่ในวิหารของท่าน     ราคะภิกษุนั้นสละแล้ว     ตายแล้ว</p><p>ปล่อยแล้ว   ละแล้ว    สลัดแล้ว    เพิกแล้ว    ถอนแล้ว   . . .   โทสะภิกษุนั้นสละ</p><p>แล้ว  . . . โมหะภิกษุนั้นสละแล้ว . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p> *    ที่  ฯ ล ฯ  และนี้ ... ผู้ต้องการทราบพิสดารพึงดูในเล่ม  ๑  ภาค  ๒ หน้า  ๕๔๔ ข้อ ๒๗๙ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 239</p><p>               . . .ภิกษุใดอยู่ในวิหารของท่าน  จิตของภิกษุนั้นเปิดจากราคะ . . . ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>               . . .จิตของภิกษุนั้นเปิดจากโทสะ . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>               . . .จิตของภิกษุนั้นเปิดจากโมหะ . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>               . . .ภิกษุใดอยู่ในวิหารของท่าน   ภิกษุนั้นเข้าแล้ว  เข้าอยู่  เข้าได้แล้ว</p><p>เป็นผู้ใด   เป็นผู้ชำนาญ ทำให้แจ้ง ซึ่งปฐมฌานในสัญญาคาร ... ซึ่งทุติยฌาน</p><p>ในสุญญาคาร . . . ซึ่งตติยฌานในสุญญาคาร . . . ซึ่งจตุตถฌานในสุญญาคาร. ..</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>               บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ภิกษุใดใช้สอยวิหาร</p><p>ของท่าน    ภิกษุนั้นเข้าแล้ว     เข้าอยู่    เข้าได้แล้ว    เป็นผู้ได้    เป็นผู้ชำนาญ</p><p>ทำให้แจ้ง   ซึ่งปฐมฌาน . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                               ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ*</p><p>               . . .ภิกษุใดใช้สอยวิหารของท่าน    ภิกษุนั้นเข้าแล้ว    เข้าอยู่    เข้าได้</p><p>แล้ว   เป็นผู้ได้  เป็นผู้ชำนาญ  ทำให้แจ้ง  ซึ่งปฐมฌานในสุญญาคาร . . . ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>               . . .ทุติยฌานในสุญญาคาร . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>               . . .ตติยฌานในสุญญาคาร . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>               . . .จตุตถฌานในสุญญาคาร . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.           </p><p>               บทว่า  <strong>บอก</strong>  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ภิกษุใดนุ่งห่มจีวรของ</p><p>ท่าน  ภิกษุนั้นเข้าแล้ว   เข้าอยู่  เข้าได้แล้ว   เป็นผู้ได้  เป็นผู้ชำนาญ  ทำให้แจ้ง</p><p>ซึ่งปฐมฌาน ... ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ*</p><p>   *   ที่ ฯ ล ฯ   และ . . .  นี้   ผู้ต้องการทราบพิสดารพึงดูในเล่ม ๑   ภาค ๒  หน้า  ๕๔๔</p><p>ข้อ  ๒๗๙ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 240</p><p>              . . .ภิกษุใดนุ่งห่มจีวรของท่าน    ภิกษุนั้นเข้าแล้ว    เข้าอยู่     เข้าได้แล้ว</p><p>เป็นผู้ได้   เป็นผู้ชำนาญ  ทำให้แจ้ง  ซึ่งจตุตถฌานในสุญญาคาร . . . ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>              บทว่า   <strong>บอก</strong>  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ภิกษุใดบริโภคบิณฑ-</p><p>บาตของท่าน   ภิกษุนั้นเข้าแล้ว   เข้าอยู่   เข้าได้แล้ว   เป็นผู้ได้   เป็นผู้ชำนาญ</p><p>ทำให้แจ้ง   ซึ่งปฐมฌาน . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.              </p><p>                                  ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ  ฯ ล ฯ *</p><p>              . . .ภิกษุใดบริโภคบิณฑบาตของท่าน   ภิกษุนั้นเข้าแล้ว   เข้าอยู่   เข้า</p><p>ได้แล้ว    เป็นผู้ได้    เป็นผู้ชำนาญ    ทำให้แจ้ง    ซึ่งจตุตถฌานในสุญญาคาร</p><p>ดังนี้  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              บทว่า  <strong>บอก</strong>  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า ภิกษุใดใช้สอยเสนาสนะ</p><p>ของท่าน    ภิกษุนั้นเข้าแล้ว     เข้าอยู่     เข้าได้แล้ว    เป็นผู้ได้    เป็นผู้ชำนาญ</p><p>ทำให้แจ้ง  ซึ่งปฐมฌาน . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.             </p><p>                                   ฯ ล ฯ    ฯ ล ฯ    ฯ ล ฯ *</p><p>              . . . ภิกษุใดใช้สอยเสนาสนะของท่าน   ภิกษุนั้นเข้าแล้ว   เข้าอยู่    เข้า</p><p>ได้แล้ว   เป็นผู้ได้   เป็นผู้ชำนาญ   ทำให้แจ้ง   ซึ่งจตุตถฌานในสุญญาคาร . . .</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             บทว่า   <strong>บอก</strong> คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ภิกษุใดบริโภคเครื่องยา</p><p>อันเป็นปัจจัยของภิกษุไข้ของท่าน   ภิกษุนั้นเข้าแล้ว   เข้าอยู่   เข้าได้แล้ว   เป็น</p><p>ผู้ได้   เป็นผู้ชำนาญ   ทำให้แจ้ง   ซึ่งปฐมฌาน . . .ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>                                  ฯ ล ฯ    ฯ ล ฯ    ฯ ล ฯ *</p><p>  *   ที่ ฯ ล ฯ และ . . . ไว้นี้   พึงทราบตามนัยแห่งจตุตถปาราชิกโน้นเถิด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 241</p><p>           . . .ภิกษุใดบริโภคเครื่องยาอันเป็นปัจจัยของภิกษุไข้ของท่าน ภิกษุนั้น</p><p>เข้าแล้ว . . . ซึ่งจตุตถฌานในสุญญาคาร. . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           [๓๓๙]  บทว่า บอก  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  วิหารของท่าน</p><p>อันภิกษุใดอาศัยแล้ว   ภิกษุนั้นเข้าแล้ว   เข้าอยู่   เข้าได้แล้ว   เป็นผู้ได้   เป็นผู้</p><p>ชำนาญ  ทำให้แจ้ง   ซึ่งปฐมฌาน. . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                ฯลฯ     ฯลฯ     ฯลฯ*</p><p>            . . . วิหารของท่านอันภิกษุใดอาศัยแล้ว      ภิกษุนั้นเข้าแล้ว . . . ซึ่ง</p><p>จตุตถฌานในสุญญาคาร...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           บทว่า บอก คือ ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   จีวรของท่านอันภิกษุใด</p><p>ใช้สอยแล้ว    ภิกษุนั้นเข้าแล้ว   เข้าอยู่   เข้าได้แล้ว   เป็นผู้ได้    เป็นผู้ชำนาญ</p><p>ทำให้แจ้ง   ซึ่งปฐมฌาน . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                 ฯลฯ     ฯลฯ     ฯลฯ*</p><p>           . . .จีวรของท่านอันภิกษุใดใช้สอยแล้ว      ภิกษุนั้นเข้าแล้ว . . . ซึ่ง</p><p>จตุตถฌาน  ในสุญญาคาร. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           บทว่า  บอก  คือ ภิกษุบอกแก่อนุปสันบันว่า  บิณฑบาตของท่านอัน</p><p>ภิกษุใดบริโภคแล้ว    ภิกษุนั้นเข้าแล้ว    เข้าอยู่    เข้าได้แล้ว    เป็นผู้ ได้   เป็นผู้</p><p>ชำนาญ  ทำให้แจ้ง  ซึ่งปฐมฌาน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                 ฯลฯ     ฯลฯ     ฯลฯ*</p><p>           . . .บิณฑบาตของท่านอันภิกษุใดบริโภคแล้ว  ภิกษุนั้นเข้าแล้ว. . .ซึ่ง</p><p>จตุตถฌานนสุญญาคาร. .. ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>   *  ที่    ฯลฯ   ไว้นี้  พึงทราบตามนัยแห่งจตุตถปาราชิกโน้นเถิด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 242</p><p>            บทว่า  <strong>บอก</strong>  คือ   ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  เสนาสนะของท่านอัน</p><p>ภิกษุใดใช้สอยแล้ว    ภิกษุนั้นเข้าแล้ว    เข้าอยู่   เข้าได้แล้ว   เป็นผู้ได้    เป็นผู้</p><p>ชำนาญ  ทำให้แจ้ง  ซึ่งปฐมฌาน. .. ต้องอาบัติทุกกฏ.            </p><p>                                 ฯลฯ     ฯลฯ     ฯลฯ </p><p>            ...เสนาสนะของท่านอันภิกษุใดใช้สอยแล้ว   ภิกษุนั้นเข้าแล้ว .. . ซึ่ง</p><p>จตุตถฌานในสุญญาคาร...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            บทว่า <strong>บอก</strong>  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  เครื่องยาอันเป็นปัจจัย</p><p>ของภิกษุไข้ของท่านอันภิกษุใดบริโภคแล้ว    ภิกษุนั้นเข้าแล้ว    เข้าอยู่   เข้าได้</p><p>แล้ว   เป็นผู้ได้   เป็นผู้ชำนาญ   ทำให้แจ้ง   ซึ่งปฐมฌาน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ .</p><p>                                  ฯลฯ     ฯลฯ     ฯลฯ</p><p>            . . .เครื่องยาอันเป็นปัจจัยของภิกษุไข้ของท่านอัน ภิกษุใดบริโภคแล้ว</p><p>ภิกษุนั้นเข้าแล้ว . ..ซึ่งจตุตถฌานในสุญญาคาร  ... ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            [๓๔๐]  บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า   ท่านอาศัย</p><p>ภิกษุใด   ได้ถวายวิหารแล้ว     ภิกษุนั้นเข้าแล้ว    เข้าอยู่    เข้าได้แล้ว    เป็นผู้ได้</p><p>เป็นผู้ชำนาญ  ทำให้แจ้ง  ซึ่งปฐมฌาน...ต้องอาบัติทุกกฏ.                </p><p>                                  ฯลฯ     ฯลฯ     ฯลฯ</p><p>            . . .ท่านอาศัยภิกษุใด    ได้ถวายวิหารแล้ว    ภิกษุนั้นเข้าแล้ว . . . ซึ่ง</p><p>จตุตถฌานในสุญญาคาร. . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            บทว่า  <strong>บอก</strong>  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ท่านอาศัยภิกษุใดได้</p><p>ถวายจีวรแล้ว   ภิกษุนั้นเข้าแล้ว   เข้าอยู่เข้าได้แล้ว    เป็นผู้ได้   เป็นผู้ชำนาญ</p><p>ทำให้แจ้ง  ซึ่งปฐมฌาน.. .ต้องอาบัติทุกกฏ.                             </p><p>                                 ฯลฯ     ฯลฯ     ฯลฯ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 243</p><p>              . . .ท่านอาศัยภิกษุใด     ได้ถวายจีวรแล้ว     ภิกษุนั้นเข้าแล้ว . . . ซึ่ง</p><p>จตุตถฌานในสุญญาคาร . . .ต้องอาบัติทุกกฏ.     </p><p>              . . .บทว่า  บอก  คือ ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ท่านอาศัยภิกษุใด  ได้</p><p>ถวายบิณฑบาตแล้ว   ภิกษุนั้นเข้าแล้ว   เข้าอยู่   เข้าได้แล้ว   เป็นผู้ได้    เป็นผู้</p><p>ชำนาญ  ทำให้แจ้ง  ซึ่งปฐมฌาน  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                   ฯลฯ     ฯลฯ     ฯลฯ</p><p>              . . .ท่านอาศัยภิกษุใด ได้ถวายบิณฑบาตแล้ว  ภิกษุนั้นเข้าแล้ว . . .ซึ่ง</p><p>จตุตถฌานในสุญญาคาร . . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              บทว่า  บอก   คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ท่านอาศัยภิกษุใดได้</p><p>ถวายเสนาสนะแล้ว     ภิกษุนั้นเข้าแล้ว   เข้าอยู่    เข้าได้แล้ว   เป็นผู้ได้   เป็นผู้</p><p>ชำนาญ  ทำให้แจ้ง  ซึ่งปฐมฌาน . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                 ฯลฯ     ฯลฯ     ฯลฯ                                 </p><p>              . . .ท่านอาศัยภิกษุใด  ได้ถวายเสนาสนะแล้ว   ภิกษุนั้นเข้าแล้ว . . .ซึ่ง</p><p>จตุตถฌานในสุญญาคาร. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              บทว่า  บอก  คือ  ภิกษุบอกแก่อนุปสัมบันว่า  ท่านอาศัยภิกษุใดได้</p><p>ถวายเครื่องยาอันเป็นปัจจัยของภิกษุไข้แล้ว    ภิกษุนั้นเข้าแล้ว   เข้าอยู่   เข้าได้ </p><p>แล้ว   เป็นผู้ได้   เป็นผู้ชำนาญ   ทำให้แจ้ง   ซึ่งปฐมฌาน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                             ฯลฯ     ฯลฯ     ฯลฯ</p><p>              . . .ท่านอาศัยภิกษุใด   ได้ถวายเครื่องยาอันเป็นปัจจัยของภิกษุไข้แล้ว</p><p>ภิกษุนั้นเข้าแล้ว. . . ซึ่งจตุตถฌานในสุญญาคาร.. .ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 244</p><p>                                      <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>          [๓๔๑]  ภิกษุบอกอุตริมนุสธรรมที่มีจริง     แก่อุปสัมบัน  ๑   ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.                        </p><p>                         <em>มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๘ จบ</em></p><p>                   <strong> มุสาวาทวรรค   ภูตาโรจนสิกขาบทที่   ๘</strong></p><p>          พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๘ ดังต่อไปนี้.</p><p> <strong>  [แก้อรรถปฐมบัญญัติ  เรื่องภิกษุพวกฝั่งแม่น้ำวัคคุมุทา]</strong></p><p>          คำใดที่ข้าพเจ้าควรจะกล่าวก่อนในวัตถุกถา,   คำนั้นทั้งหมด  มีนัยดัง</p><p>ที่กล่าวแล้วในจตุตถปาราชิกวรรณนานั่นแล. ส่วนความแปลกกัน ดังต่อไปนี้.</p><p>ในจตุตถปาราชิกนั้น   พวกภิกษุบอกอุตริมนุสธรรมอันไม่มีจริง   ในสิกขาบทนี้ </p><p>บอกอุตริมนุสธรรมที่มีจริง.   ปุถุชนทั้งหลาย   บอกอุตริมนุสธรรมแม้ที่มีจริง.</p><p>อริยเจ้าทั้งหลายไม่บอก.   จริงอยู่   ชื่อว่า   ปยุตตวาจา   (วาจาที่เปล่งเพราะเหตุ</p><p>เเห่งท้อง)    ไม่มีแก่พระอริยเจ้าทั้งหลาย.    แต่เมื่อผู้อื่น    บอกคุณของตนเอง</p><p>ท่านก็ไม่ห้ามคนเหล่าอื่น     และยินดีปัจจัยทั้งหลายที่เกิดขึ้น    โดยอาการที่ไม่</p><p>ทราบว่าเกิดขึ้น  (เพราะการบอกคุณของตน).</p><p>          ก็ในคำว่า  <strong>อถโข  เต  ภิกฺขุ  ภควโต  เอตมตฺถ  อาโรเจสุ</strong>   เป็นต้น</p><p>บัณฑิตพึงทราบว่า    ภิกษุทั้งหลายเหล่าใด    กล่าวคุณแห่งอุตริมนุสธรรม</p><p>ภิกษุเหล่านั้น    ได้กราบทูลแล้ว.   พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถามว่า   ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย    คุณวิเสสของพวกเธอ  มีจริงหรือ ?  ก็ภิกษุเหล่านั้นแม้ทั้งหมดทูล</p><p>รับปฏิญาณว่า   ข้าแต่พระผู้มีพระภาคเจ้า !  มีจริง,   เพราะว่า    อุตริมนุสธรรม </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 245</p><p>มีจริงในภายใน   แม้แห่งพระอริยเจ้าทั้งหลาย    เพราะฉะนั้น  ครั้งนั้น  พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าจึงไม่ตรัสว่า  <strong>โมฆปุริสา</strong>  เพราะภิกษุเหล่านั้นปะปนด้วยพระอริยะ</p><p>ตรัสว่า  <strong>กถญฺหิ  นาม  ตุมฺเห  ภิกขเว</strong>  แล้ว   จึงตรัสคำมีอาทิว่า  <strong>อุทรสฺส</strong></p><p><strong>การณา</strong>  ดังนี้. </p><p>             ในคำมีคำว่า  <strong>กถญฺหิ  นาม  ตุมฺเห  ภิกฺขเว</strong>   เป็นต้นนั้น  เพราะ</p><p>พระอริยเจ้าทั้งหลาย   ฟังคำของตนเหล่าอื่น   ถูกพวกชาวบ้านผู้มีความเลื่อมใส</p><p>ถามอยู่   โดยนัยเป็นต้นว่า   ข้าแต่ท่านผู้เจริญ !   ได้ยินว่า  พระผู้เป็นเจ้า  เป็น</p><p>โสดาบันหรือ !  ดังนี้   มีปกติเห็นว่าไม่มีโทษ   ในเมื่อสิกขาบทที่พระผู้มีพระ-</p><p>ภาคเจ้ายังไม่ได้ทรงบัญญัติ     จึงปฏิญาณการบรรลุคุณวิเสส    ของตนและของ</p><p>คนเหล่าอื่น  เพราะเป็นผู้มีจิตบริสุทธิ์,  และท่านเหล่านั้น   เมื่อปฏิญาณอย่างนี้</p><p>แม้ยินดีอยู่ซึ่งบิณฑบาตที่ปุถุชนเหล่าอื่นกล่าวคุณแห่งอุตริมนุสธรรมเพราะเหตุ</p><p>แห่งท้องให้เกิดขึ้นแล้ว    ด้วยความเป็นผู้มีจิตบริสุทธิ์   จึงเป็นเหมือนกล่าวคุณ</p><p>แห่งอุตริมนุสธรรม   เพราะเหตุแห่งท้อง;    ฉะนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัส</p><p>โดยสัพพสังคาหิกนัยนั่นแลว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย !   ไฉนพวกเธอจึงได้กล่าว</p><p>ชมอุตริมนุสธรรมของกันและกัน  แกคฤหัสถ์ทั้งหลาย  เพราะเหตุแห่งท้องเล่า ?</p><p>ดังนี้.   คำที่เหลือเป็นเช่นเดียวกับเรื่องจตุตถปาราชิกทั้งนั้นแล.</p><p>             แม้ในวิภังค์แห่งสิกขาบท     ในจตุตถปาราชิกนั้น     เป็นปาราชิกกับ</p><p>ถุลลัจจัยอย่างเดียว,   ในสิกขาบทนี้    เป็นปาจิตตีย์และทุกกฏ    เพราะเป็นคุณ</p><p>มีจริง,   นี้เป็นความแปลกกัน.    บทที่เหลือ   มีนัยดังกล่าวแล้ว นั่นแล.    คำว่า</p><p>บอกคุณวิเสสที่มีจริง  แก่อนุปสัมบัน  (นี้)  ท่านกล่าวหมายเอาอุตริมนุสธรรม</p><p>นั่นเอง.    จริงอยู่    ภิกษุผู้ถูกรบเร้าถามในเวลาปรินิพพานและในกาลอื่น   จะ</p><p>บอกคุณที่มีจริงแก่อุปสัมบันก็ควร.  อนึ่ง  จะบอกคุณ  คือ  สุตะ  ปริยัติ  และศีล </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 246</p><p>แม้แก่อนุปสัมบันก็ควร,     ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้เป็นต้นบัญญัติ,     แต่คำว่า</p><p><strong>อุมฺมตฺตกสฺส</strong> นี้ พระผู้มีพระภาคเจ้ามิได้ตรัสไว้ในสิกขาบทนี้.   เพราะเหตุไร ?</p><p>ท่านวิจารณ์ไว้ในอรรถกถามหาปัจจรีว่า  เพราะท่านผู้ถึงพร้อมด้วยทิฏฐิ  ไม่มี</p><p>ความบ้า  หรือจิตฟุ้งซ่าน  ดังนี้.  แต่ท่านผู้ได้ฌาน  พึงเป็นบ้าได้ในเมื่อฌาน</p><p>เสื่อม.    แม้สำหรับท่านผู้นั้นก็ไม่ควรกล่าวอนาบัติ    ซึ่งมีการบอกฌานที่มีจริง</p><p>เป็นปัจจัย    เพราะฌานที่มีจริงนั่นแหละไม่มีฉะนี้แล    บทที่เหลือมีอรรถตื้น</p><p>ทั้งนั้นแล.</p><p>           สิกขาบทนี้   ชื่อว่า  ภูตาโรจนสิกขาบท    เกิดขึ้นโดยสมุฏฐาน ๓   ที่</p><p>มิได้ตรัสไว้ในเบื้องต้น    คือ   ทางกาย  ๑    ทางวาจา  ๑    ทางกายกับวาจา  ๑</p><p>เป็นกิริยา  ในสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ  ปัณณัตติวัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม</p><p>มีจิต ๒  โดยเป็นกุศลจิตกับอัพยากตจิต   มีเวทนา  ๒  โดยเป็นสุขเวทนา  กับ</p><p>อุเบกขาเวทนา   ฉะนี้แล.</p><p>                                 <em>ภูตาโรจนสิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 247</p><p>                                <strong>  มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>                          <strong> เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร</strong></p><p>           [๓๔๒]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวันอารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น  ท่านพระ</p><p>อุปนันทศากยบุตร  กำลังเป็นผู้ก่อการทะเลาะกับพระฉัพพัคคีย์  ท่านต้องอาบัติ</p><p>ชื่อสัญเจตนิกาสุกกวิสัฏฐิ แล้วได้ขอปริวาสเพื่ออาบัตินั้นต่อสงฆ์ ๆ ได้ให้ปริวาส</p><p>เพื่ออาบัตินั้นแก่ท่าน  ก็แลสมัยนั้น    ในพระนครสาวัตถีมีสังฆภัทของประชาชน</p><p>หมู่หนึ่ง   ท่านกำลังอยู่ปริวาส   จึงนั่งท้ายอาสนะในโรงภัต   พระฉัพพัคคีย์ได้</p><p>กล่าวกะอุบาสกเหล่านั้นว่า    ท่านทั้งหลาย    ท่านพระอุปนันทศากยบุตรนั่น</p><p>เป็นพระประจำตระกูลที่พวกท่านสรรเสริญ    ได้พยายามปล่อยอสุจิด้วยมือที่</p><p>บริโภคของที่เขาถวายด้วยศรัทธา   ท่านต้องอาบัติชื่อสัญเจตนิกาสุกกวิสัฎฐิแล้ว</p><p>ได้ขออยู่ปริวาสเพื่ออาบัตินั้นต่อสงฆ์ ๆ ได้ให้ปริวาสเพื่ออาบัตินั้น    แก่ท่าน</p><p>แล้ว   ท่านกำลังอยู่ปริวาส   จึงนั่งท้ายอาสนะ.</p><p>           บรรดาภิกษุที่มักน้อย สันโดษ มีความละอาย มีความรังเกียจ  ผู้ใคร่</p><p>ต่อสิกขา  ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉน  พระฉัพพัคคีย์จึงได้บอก</p><p>อาบัติชั่วหยาบของภิกษุแก่อนุปสัมบันเล่า. . . แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระ</p><p>ผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถานพระฉัพพัคคีย์ว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอบอกอาบัติชั่วหยาบของภิกษุแก่อนุปสัมบัน  จริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 248</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงบอกอาบัติชั่วหยาบของภิกษุแก่อนุปสัมบันเล่า    การกระทำของพวก</p><p>เธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                              <strong> พระบัญญัติ</strong> </p><p>           ๕๘.  ๙.  อนึ่ง  ภิกษุใด   บอกอาบัติชั่วหยาบของภิกษุ   แก่</p><p>อนุปสัมบัน  เว้นไว้แต่ภิกษุได้รับสมมติ  เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>                       <em>เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร  จบ</em></p><p>                             <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๓๔๓]   บทว่า   อนึ่ง . . . ใด   ความว่า   ผู้ใด   คือ   ผู้เช่นใด . . .</p><p>            บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่า  เป็นผู้ขอ . . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>          บทว่า   <strong>ของภิกษุ</strong>  คือ  ของภิกษุรูปอื่น.</p><p>          อาบัติที่ชื่อว่า   <strong>ชั่วหยาบ</strong>   ได้แก่   ปาราชิก     และสังฆาทิเสส ๑๓.</p><p>          ที่ชื่อว่า   <strong>อนุปสัมบัน</strong>   คือ   เว้นภิกษุและภิกษุณี   นอกนั้นชื่อว่า</p><p>อนุปสัมบัน.</p><p>           บทว่า  <strong>บอก</strong>  คือ  บอกแก่สตรี  บุรุษ  คฤหัสถ์  หรือบรรพชิต.</p><p>           บทว่า   <strong>เว้นไว้แต่ภิกษุได้รับสมมติ</strong>   คือ   ยกเว้นแต่ภิกษุที่สงฆ์</p><p>สมมติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 249</p><p>                                         <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>           [๓๔๔]  การสมมติภิกษุ  กำหนดอาบัติ  ไม่กำหนดสกุลก็มี  การสมมติ</p><p>ภิกษุ  กำหนดสกุล   ไม่กำหนดอาบัติก็มี   การสมมติภิกษุ   กำหนดอาบัติและ</p><p>กำหนดสกุลก็มี   การสมมติภิกษุ  ไม่กำหนดอาบัติ   ไม่กำหนดสกุลก็มี</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>กำหนดอาบัติ</strong>  คือ  สงฆ์กำหนดอาบัติว่า  พึงบอกตามจำ-</p><p>นวนอาบัติเท่านี้</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>กำหนดสกุล</strong>  คือ   สงฆ์กำหนดสกุลว่า  พึงบอกในสกุล</p><p> มีจำนวนเท่านี้</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>กำหนดอาบัติและกำหนดสกุล</strong>   คือ   สงฆ์กำหนดอาบัติ</p><p>และกำหนดสกุลไว้ว่า   พึงบอกตามจำนวนอาบัติเท่านี้   ในสกุลมีจำนวนเท่านี้</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ไม่กำหนดอาบัติ</strong>     ไม่กำหนดสกุล  คือ  สงฆ์ไม่ได้กำ-</p><p>หนดอาบัติ    และไม่ได้กำหนดสกุลไว้ว่า    พึงบอกตามจำนวนอาบัติเท่านี้    ใน</p><p>สกุลมีจำนวนเท่านี้.</p><p>           [๓๔๕]  ในการกำหนดอาบัติภิกษุบอกอาบัติอื่นนอกจากอาบัติที่สงฆ์</p><p>กำหนดไว้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            ในการกำหนดสกุล  ภิกษุบอกในสกุลอื่นนอกจากสกุลที่สงฆ์กำหนดไว้</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ในการกำหนดอาบัติและกำหนดสกุล   ภิกษุบอกอาบัตินอกจากอาบัติที่</p><p>สงฆ์กำหนดให้  ในสกุลนอกจากสกุลที่สงฆ์กำหนดให้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ในการไม่กำหนดอาบัติ   ไม่กำหนดสกุล  บอก  ไม่ต้องอาบัติ  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 250</p><p>                                       <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๓๔๖]  อาบัติชั่วหยาบ  ภิกษุสำคัญว่าอาบัติชั่วหยาบ   บอกแก่อนุป-</p><p>สัมบัน  เว้นไว้แต่ภิกษุได้รับสมมติ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            อาบัติชั่วหยาบ   ภิกษุสงสัย   บอกแก่อนุปสัมบัน   เว้นไว้แต่ภิกษุได้</p><p>รับสมมติ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>            อาบัติชั่วหยาบ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่อาบัติชั่วหยาบ  บอกแก่อนุปสัมบัน</p><p>เว้นไว้แต่ภิกษุได้รับสมมติ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                          <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>            [๓๔๗]  ภิกษุบอกอาบัติไม่ชั่วหยาบ  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ภิกษุบอกอัชฌาจารที่ชั่วหยาบก็ตาม ไม่ชั่วหยาบก็ตาม  แก่อนุปสัมบัน</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            อาบัติไม่ชั่วหยาบ  ภิกษุสำคัญว่า  อาบัติชั่วหยาบ . . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            อาบัติไม่ชั่วหยาบ  ภิกษุสงสัย. . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            อาบัติไม่ชั่วหยาบ  ภิกษุสำคัญว่า อาบัติไม่ชั่วหยาบ. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                   <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๓๔๘]  ภิกษุบอกวัตถุ  ไม่บอกอาบัติ  ๑  ภิกษุบอกอาบัติ   ไม่บอก</p><p>วัตถุ ๑  ภิกษุได้รับสมมติ ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ  ๑  ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                        <em>มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๙  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 251</p><p>                      <strong> มุสาวาทวรรค   ทุฏฐุลลาโรจนสิขาบทที่    ๙</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๙  ดังต่อไปนี้</p><p>                     <strong>  [แก้อรรถ  เรื่องอาบัติชั่วหยาบ]</strong> </p><p>           ท่านกล่าวไว้ในอรรถกถาทั้งหลายว่า   พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสปาราชิก</p><p>ไว้ในพระบาลีนี้ว่า  อาบัติที่ชื่อว่า  ชั่วหยาบ   ได้แก่ปาราชิก  ๔   และสังฆาทิเสส</p><p>๑๓ ดังนี้   เพื่อแสดงอรรถแห่งทุฏฐุลลศัพท์,   แต่สังฆาทิเสส   ทรงประสงค์เอา</p><p>ในสิกขาบทนี้.  ในบาลีนั้น  มีการวิจารณ์ดังต่อไปนี้   ถ้าว่า  เมื่อภิกษุบอก</p><p>ปาราชิก    ไม่พึงเป็นปาจิตตีย์ไซร้.    แม้เมื่อมีศัพท์ว่าอุปสัมบัน    สำหรับภิกษุ</p><p>และภิกษุณี  ในสิกขาบทใด  ท่านไม่ประสงค์เอานางภิกษุณี,   ในสิกขาบทนั้น</p><p>เว้นภิกษุเสีย  ที่เหลือนอกนี้  ท่านเรียกว่า  อนุปสัมบัน  ฉันใด,  ในสิกขาบทนี้</p><p>ก็ฉันนั้น     แม้เมื่อมีศัพท์ว่าทุฏฐุลละ    สำหรับปาราชิกและสังฆาทิเสส    ถ้าไม่</p><p>ทรงประสงค์เอาปาราชิก   พระผู้มีพระภาคเจ้าก็จะพึงตรัสคำนี้เท่านั้นว่า   อาบัติ</p><p>ที่ชื่อว่าชั่วหยาบ   ได้แก่สังฆาทิเสส ๑๓.</p><p>          ในคำว่า  <strong>ทุฏฐุลฺลา  นาม  อาปตฺติ</strong>  เป็นต้นนั้น  พึงมีมติของบาง</p><p>อาจารย์ว่า   ภิกษุใด   ต้องปาราชิกแล้ว    ภิกษุนั้น   เคลื่อนแล้วจากภิกษุภาวะ</p><p>เพราะเหตุนั้น    ภิกษุ   เมื่อบอกอาบัติของภิกษุนั้น    ต้องอาบัติทุกกฏ.    เมื่อมี</p><p>อธิบายอย่างนี้     แม้ภิกษุผู้ด่าก็พึงต้องอาบัติทุกกฏ     และต้องปาจิตตีย์เท่านั้น .</p><p>สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้   (ในปาราชิก)  ว่า   บุคคลเป็นผู้ไม่</p><p>บริสุทธิ์   ต้องธรรมคือปาราชิกอย่างใดอย่างหนึ่ง,   ถ้าบุคคลเป็นผู้มีความเข้าใจ</p><p>ว่าบริสุทธิ์   ให้บุคคลผู้นั้นกระทำโอกาส    แล้วพูดมีความประสงค์จะด่า   ต้อง</p><p>โอมสวาท.   เมื่อบาลีถูกวิจารณ์อย่างนี้   ปาจิตตีย์นั่นแหละ   ย่อมปรากฏแม้แก่ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 252</p><p>ผู้บอกอาบัติปาราชิก.    จะปรากฎ   แม้ก็จริง    ถึงอย่างนั้น   พระอรรถกถาจารย์</p><p>เท่านั้นเป็นหลักได้  ในคำว่า  <strong>ทุฏฐุลฺลา  นาม   อาปตฺติ</strong>  นี้   เพราะ  (คำว่า</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสปาราชิกไว้  เพื่อทรงแสดงอรรถแห่งทุฏฐุลลศัพท์   แต่</p><p>สังฆาทิเสสทรงประสงค์เอาในสิกขาบทนี้)    พระอรรถกถาจารย์กล่าวไว้แล้วใน</p><p>อรรถกถาทั้งปวง.   การวิจารณ์แม้อย่างอื่น   หามีไม่. </p><p>               แม้ในเบื้องต้น    ข้าพเจ้าก็ได้กล่าวไว้แล้วว่า</p><p>                             <strong>ธรรมและวินัยใด    อันพระพุทธเจ้า</strong></p><p><strong>                  ตรัสแล้ว    ธรรมและวินัยนั้น    อันโอรส</strong></p><p><strong>                  ทั้งหลายของพระพุทธเจ้านั้นรู้แล้วอย่างนั้น</strong></p><p><strong>                  นั่นเทียว  ดังนี้เป็นต้น.</strong></p><p>              จริงอยู่     พระอรรถกถาจารย์ทั้งหลาย     ย่อมทราบพระประสงค์ของ</p><p>พระพุทธเจ้า.    ก็คำของพระอรรถกถาจารย์นั่น      บัณฑิตพึงทราบโดยบรรยาย</p><p>แม้นี้   สมจริงดังที่ตรัสไว้ว่า   เว้นไว้แต่ภิกษุผู้ใด้รับสมมติ.    ก็การบอกแก่</p><p>ภิกษุผู้ได้รับสมมติ  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตเพื่อประโยชน์ในอันสำรวม</p><p>ต่อไป   คือ   เพื่อประโยชน์จะไม่ต้องอาบัติเช่นนั้นอีก,   และไม่ใช่เพื่อต้องการ</p><p>จะประกาศเพียงโทษของภิกษุนั้น,   ทั้งไม่ใช่เพื่อต้องการเกียดกันที่พึ่งของภิกษุ</p><p>นั้นในพระศาสนา,    และความเป็นภิกษุของผู้ต้องปาราชิกโดยไม่ต้องอาบัติเห็น</p><p>ปานนั้นอีก     หามีไม่     เพราะเหตุนั้น      คำที่พระอรรถกถาจารย์กล่าวไว้ใน</p><p>อรรถกถาทั้งหลายว่า   พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสปาราชิกไว้    เพื่อแสดงอรรถแห่ง</p><p>ทุฎฐุลลศัพท์   แต่สังฆาทิเสส   ทรงประสงค์เอาในสิกขาบทนี้    ดังนี้    เป็นอัน</p><p>ท่านกล่าวชอบแล้ว.</p><p>           ก็ในคำว่า  <strong>อตฺถิ  ภิกฺขุสมฺมติ   อาปตฺติปริยนฺตา</strong>   เป็นต้น    มี</p><p>วินิจฉัยดังนี้    ภิกษุสมมติ     ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไ่ว้นี้ไม่ได้มาในบาง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 253</p><p>สิกขาบท,   แต่เพราะภิกษุสมมติตรัสไว้ในสิกขาบทนี้นั่นแล    จึงควรทราบว่า</p><p>สงฆ์เห็นภิกษุผู้ต้องอาบัติเนือง ๆ   แล้วอปโลกน์ ๓ ครั้ง     ทำด้วยความเป็นผู้</p><p>แสวงหาประโยชน์เกื้อกูลแก่ภิกษุนั้นว่า   ภิกษุนี้จักถึงความสังวรต่อไป  แม้ด้วย</p><p>ความละอายและความเกรงกลัวในคนเหล่าอื่นอย่างนี้. </p><p>         คำว่า   <strong>อทุฏฺฐุลฺล   อาปตฺตึ    อาโรเจติ   อาปตฺติ   ทุกฺกฏสฺส</strong></p><p>มีความว่า   เป็นทุกกฏ   แก่ภิกษุผู้บอกกองอาบัติแม้ทั้ง ๕.    ในมหาปัจจรีท่าน</p><p>ปรับอาบัติทุกกฏอย่างเดียว   แม้แก่ภิกษุผู้บอกอาบัติปาราชิก.</p><p>         ในคำว่า   <strong>อนุปสมฺปนฺนสฺส   ทุฏฺฐุลฺล   วา   อทุฏฺฐุลฺล   วา</strong></p><p><strong>อชฺณาจาร</strong> นี้  ท่านกล่าวรูปความไว้ว่า  สิกขาบท ๕ ข้างต้น   ชื่อว่า  อัชฌาจาร</p><p>ชั่วหยาบ     ที่เหลือชื่อว่าอัชฌาจารไม่ชั่วหยาบ,     ก็สุกกวิสัฏฐิกายสังสัคคะ</p><p>ทุฎฐุลลวาจา   และอัตตกามะ  ชื่อว่าเป็นอัชฌาจาร  ของภิกษุนั้น .</p><p>           สองบทว่า  <strong>วตฺถุ  อาโรเจติ</strong>  มีความว่า  ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้บอก</p><p>อย่างนี้ว่า    ภิกษุนี้    ต้องสุกกวิสัฎฐิ    ต้องกายสังสัคคะ    ต้องทุฏฐุลละ  ต้อง</p><p>อัตตกามะ.                                   </p><p>           สองบทว่า   <strong>อาปตฺตึ   อาโรเจติ</strong>   มีความว่า   ภิกษุกล่าวว่า   ภิกษุนี้</p><p>ต้องปาราชิก    ต้องสังฆาทิเสส    ต้องถุลลัจจัย    ต้องปาจิตตีย์    ปาฏิเทสนียะ</p><p>ทุกกฏ  ทุพภาสิต  ดังนี้   ไม่เป็นอาบัติ.    เมื่อภิกษุบอกเชื่อมต่ออาบัติกับวัตถุ</p><p>โดยนัยเป็นต้นว่า   ภิกษุนี้   ปล่อยอสุจิ   ต้องสังฆาทิเสส   ดังนี้เท่านั้น   จึงเป็น</p><p>อาบัติ.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐาน ๓ เกิดขึ้นทางกายกับจิต ๑  ทางวาจากับจิต ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑ เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ  โลกวัชชะ  กายกรรม</p><p>วจีกรรม   อกุศลจิต   เป็นทุกขเวทนา   ดังนี้แล.</p><p>                             <em>ทุฏฐุลลาโรจนสิกขาบทที่  ๙  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 254</p><p>                          <strong>มุสาวาทวรรค   สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>                         <strong> เรื่องภิกษุชาวรัฐอาฬวี</strong> </p><p>            [๓๔๙]  โดยสมัยนั้น พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ อัคคาฬว-</p><p>เจดีย์  เขตรัฐอาฬวี  ครั้งนั้น พวกภิกษุชาวรัฐอาฬวีช่วยกันท่านวกรรม  ขุดเอง</p><p>บ้าง   ให้คนอื่นขุดบ้างซึ่งปฐพี   คนทั้งหลายพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า</p><p>ไฉน    พระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตรจึงได้ขุดเองบ้าง    ให้คนอื่นขุดบ้างซึ่ง</p><p>ปฐพี    พระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตร    ย่อมเบียดเบียนอินทรีย์อย่างหนึ่ง</p><p>ซึ่งมีชีวะ  ภิกษุทั้งหลายได้ยินคนพวกนั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่   บรรดา</p><p>ที่เป็นผู้มักน้อย    สันโดษ    มีความละอาย    มีความรังเกียจ    ผู้ใคร่ต่อสิกขา</p><p>ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉน     ภิกษุชาวรัฐอาฬวีจึงได้ขุดเองบ้าง</p><p>ให้คนอื่นขุดบ้างซึ่งปฐพีเล่า. . .แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า </p><p>                                  <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถามว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ข่าวว่าพวกเธอ</p><p>ขุดเองบ้าง  ให้คนอื่นขุดบ้างซึ่งปฐพี  จริงหรือ.</p><p>            ภิกษุชาวรัฐอาฬวีทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ขุดเองบ้าง  ให้คนอื่นขุดบ้างซึ่งปฐพีเล่า  เพราะคนทั้งหลายสำคัญ</p><p>ในปฐพีว่ามีชีวะ   การกระทำของพวกเธอนั่น  ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของ</p><p>ชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 255</p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๕๙.  ๑๐. อนึ่ง  ภิกษุใด  ขุดก็ดี  ให้ขุดก็ดี  ซึ่งปฐพี  เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                            <em>เรื่องภิกษุชาวรัฐอาฬวี  จบ</em> </p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๓๕๐]   บทว่า  <strong>อนึ่ง . . .ใด</strong>   ความว่า  ผู้ใด  คือผู้เช่นใด. . .</p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ   ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ปฐพี</strong>  ได้แก่ปฐพี  ๒ อย่าง  คือ  ปฐพีแท้อย่างหนึ่ง  ปฐพี</p><p>ไม่แท้อย่างหนึ่ง.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ปฐพีแท้</strong>  คือ  มีดินร่วนล้วน  มีดินเหนียวล้วน  มีหินน้อย</p><p>มีกรวดน้อย   มีกระเบื้องน้อย   มีแร่น้อย  มีทรายน้อย   มีดินร่วนมาก   มีดิน</p><p>เหนียวมาก   แม้ดินที่ยังไม่ได้เผาไฟก็เรียกว่า   ปฐพีแท้. </p><p>           กองดินร่วนก็ดี   กองดินเหนียวก็ดี   ที่ฝนตกรดเกิน  ๔  เดือนมาแล้ว</p><p>แม้นี้ก็เรียกว่า   ปฐพีแท้.</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>ปฐพีไม่แท้</strong>   คือ   เป็นหินล้วน    เป็นกรวดล้วน    เป็น</p><p>กระเบื้องล้วน  เป็นแร่ล้วน  เป็นทรายล้วน  มีดินร่วนน้อย  มีดินเหนียวน้อย</p><p>มีหินมาก    มีกรวด   มีกระเบื้อง   มีแร่    มีทรายมาก    แม้ดินที่เผาไฟแล้ว   ก็</p><p>เรียกว่า   ปฐพีไม่แท้.</p><p>           กองดินร่วนก็ดี  กองดินเหนียวก็ดี   ที่ฝนตกรดยังหย่อนกว่า  ๔  เดือน</p><p>แม้นี้ก็เรียกว่า   ปฐพีไม่แท้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 256</p><p>           [๓๕๑]   บทว่า  ขุด   คือ   ขุดเอง   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           บทว่า  ให้ขุด  คือ  ใช้ให้คนอื่นขุด   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           สั่งครั้งเดียว   เขาขุดแม้หลายครั้ง    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                  <strong> บทภาชนีย์</strong> </p><p>            [๓๕๒]   ปฐพี   ภิกษุสำคัญว่า  ปฐพี  ขุดเองก็ดี   ใช้ให้เขาขุดก็ดี ทำลาย</p><p>เองก็ดี    ใช้ให้เขาทำลายก็ดี    เผาไฟเองก็ดี     ใช้ให้เขาเผาไฟก็ดี    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>            ปฐพี   ภิกษุสงสัย   ขุดเองก็ดี   ใช้ให้เขาขุดก็ดี   ทำลายเองก็ดี   ใช้ให้</p><p>เขาทำลายก็ดี   เผาไฟเองก็ดี   ใช้ให้เขาเผาไฟก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ปฐพี   ภิกษุสำคัญว่า   มิใช่ปฐพี   ขุดเองก็ดี   ใช้ให้เขาขุดก็ดี  ทำลาย</p><p>เองก็ดี    ใช้ให้เขาทำลายก็ดี   เผาไฟเองก็ดี   ใช้ให้เขาเผาไฟก็ดี   ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>           มิใช่ปฐพี  ภิกษุสำคัญว่า  ปฐพี . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           มิใช่ปฐพี   ภิกษุสงสัย ...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           มิใช่ปฐพี   ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ปฐพี. . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                 <strong>อานาปัตติวาร</strong></p><p>            [๓๕๓]  ภิกษุกล่าวว่า   ท่านจงรู้ดินนี้   ท่านจงให้ดินนี้  ท่านจงนำ</p><p>ดินนี้มา  เรามีความต้องการด้วยดินนี้    ท่านจงทำดินนี้ให้เป็นกัปปิยะ   ดังนี้   ๑</p><p>ภิกษุไม่แกล้ง  ๑    ภิกษุไม่มีสติ  ๑    ภิกษุไม่รู้  ๑    ภิกษุวิกลจริต  ๑    ภิกษุ-</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>มุสาวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                              ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 257</p><p>                    <strong>หัวข้อประจำเรื่อง</strong></p><p>๑.  มุสาวาทสิกขาบท             ว่าด้วยพูดเท็จ</p><p>๒.  โอมสวาทสิกขาบท           ว่าด้วยพูดเสียดสี</p><p>๓.  เปสุญญสิกขาบท               ว่าด้วยพูดส่อเสียด</p><p>๔.  ปทโสธัมมสิกขาบท          ว่าด้วยสอนธรรมว่าพร้อมกัน</p><p>๕.   ปฐมสหเสยยสิกขาบท      ว่าด้วยนอนร่วมกับอนุปสัมบัน</p><p>๖.  ทุติยสหเสยยสิกขาบท    ว่าด้วยนอนร่วมกับมาตุคาม</p><p>๗.  ธัมมเทสนาสิกขาบท         ว่าด้วยแสดงธรรม</p><p>๘.  ภูตาโรจนสิกขาบท             ว่าด้วยบอกอุตริมนุสธรรม</p><p>๙.  ทุฏฐุลลาโรจนสิกขาบท    ว่าด้วยบอกอาบัติชั่วหยาบ</p><p>๑๐.  ปฐวีขนนสิกขาบท           ว่าด้วยขุดดิน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 258</p><p>                      <strong> มุสาวาทวรรค    ปฐวีขนนสิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>            พึงทราบวินิจฉัย   ในสิกขาบทที่   ๑๐  ดังต่อไปนี้</p><p>                        <strong> [แก้อรรถ   เรื่องปฐพีแท้ไม่แท้]</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงปฐพีแท้  และปฐพีไม่แท้  ด้วยบทเหล่านี้ </p><p>ว่า   <strong>ชาตา   จ   ปวี   อชาตา  จ   ปวี</strong>   ดังนี้.</p><p>           ในบททั้งหลายมีบทว่ามีหินน้อยเป็นต้น    ผู้ศึกษาพึงเห็นใจความอย่าง</p><p>นี้ว่า  ที่ปฐพีแท้นี้มีหินน้อย   ฉะนั้น   จึงชื่อว่า  <strong>อัปปปาสาณะ.</strong>    ในบทว่า</p><p>มีหินน้อย   เป็นต้นนั้น    พึงทราบว่า   มีหินเกินกว่าขนาดกำมือหนึ่ง.   กรวด</p><p>ก็พึงทราบว่า   มีขนาดกำมือหนึ่ง.    เศษกระเบื้องชื่อ  <strong>กถลา.</strong>    ก้อนกรวดที่</p><p>ปรากฏ  (หินกรวดคล้ายวลัย)  ชื่อ  มรุมพา.  ทรายนั่นแหละ ชื่อว่า  <strong>วาลุกา.</strong></p><p>           สองบทว่า  <strong>เยภุยฺเยน  ปสุ</strong>   มีความว่า  ใน ๓ ส่วน ๒ ส่วน   เป็น</p><p>ดินร่วนเสีย,  ส่วนหนึ่ง  เป็นหินเป็นต้น   อย่างใดอย่างหนึ่ง.</p><p>           บทว่า   <strong>อทฑฺฒาปี</strong>   มีความว่า    ยังไม่ได้เผาไฟ    โดยประการใด</p><p>ประการหนึ่ง   ด้วยอำนาจแห่งเตาไฟ   ที่ระบมบาตร   และเตาช่างหม้อเป็นต้น </p><p>ก็ปฐพีที่ยังไม่ได้เผาไฟนั้น   ไม่มีต่างหาก,  พึงทราบว่าเป็นปฐพีชนิดใดชนิดหนึ่ง</p><p>มีดินซุยล้วนเป็นต้น .</p><p>           สองบทว่า <strong>เยภุยฺเยน สกฺขรา</strong>  ได้แก่ มีก้อนกรวดมากกว่า.  ได้ยินว่า</p><p>ในหัตถิกุจฉิประเทศ  พวกภิกษุให้ขนดินมาเต็มกระบุงหนึ่ง   แล้วล้างในลำราง</p><p>รู้ว่าเป็นปฐพีมีกรวดโดยมาก   จึงขุดสระโบกชรณีเสียเอง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 259</p><p>           ก็สองบทว่า   <strong>อปฺปปสุ   อปฺปมตฺติกา</strong>  ซึ่งมีอยู่ตรงกลาง  ผนวกเข้า</p><p>หมวด ๕  มีหินโดยมากเป็นต้นนั่นแล.   แท้จริง   คำนี้    เป็นคำแสดงชนิดแห่ง</p><p>ปฐพีทั้ง ๒ นั้น นั่นแล.                                                          </p><p>           ในคำว่า   <strong>สย  ขนติ  อาปตฺต  ปาจิตฺติยสฺส</strong>  นี้   ผู้ศึกษาพึงทราบว่า</p><p>เป็นปาจิตตีย์ทุก ๆ ครั้งที่ขุด. </p><p>           คำว่า   <strong>สกึ  อาณตฺโต  พทุกปิ  ขนติ</strong>  มีความว่า  ถ้าแม้นว่า  ผู้รับ</p><p>สั่งขุดตลอดทั้งวัน  ก็เป็นปาจิตตีย์ตัวเดียวเท่านั้นแก่ผู้สั่ง.  แต่ถ้าผู้รับสั่งเป็นคน</p><p>เกียจคร้าน    ผู้สั่งต้องสั่งบ่อย ๆ   เป็นปาจิตตีย์แก่ภิกษุผู้สั่งให้เขาขุดทุก ๆ คำ.</p><p>พรรณนาบาลีเท่านี้ก่อน.</p><p>           <strong> [บาลีมุตตกวินิจฉัยว่าด้วยการขุดดินเป็นต้น]</strong></p><p>           ส่วนวินิจฉัยนอกพระบาลี   ดังต่อไปนี้   ภิกษุกล่าวว่า   เธอจงขุด</p><p>สระโบกขรณี  ดังนี้ ควรอยู่.   เพราะว่า   สระที่ขุดแล้วเท่านั้น   จึงชื่อว่า  เป็น</p><p>สระโบกขรณี    ฉะนั้น    โวหารนี้    เป็นกัปปิยโวหาร.    แม้ในคำเป็นต้นว่า</p><p>จงขุด   บึง  บ่อ  หลุม  ดังนี้    ก็มีนัยอย่างนี้เหมือนกัน.   แต่จะกล่าวว่า   จงขุด</p><p>โอกาสนี้   จงขุดสระโบกขรณี  ในโอกาสนี้  ดังนี้  ไม่ควร.  จะกล่าวไม่กำหนด</p><p>แน่นอนลงไปว่า    จงขุดเหง้า    จงขุดราก   ดังนี้    ควรอยู่   จะกล่าวว่า    จงขุด</p><p>เถาวัลย์นี้     จงขุดเหง้า    หรือรากในโอกาสนี้    ดังนี้    ไม่สมควร.    เมื่อชำระ</p><p>สระโบกขรณี   อาจจะเอาหม้อวิดเปือกตมเหลว ๆ  ใดออกได้,    จะนำเปือกตม</p><p>นั้นออก    ควรอยู่.    จะนำเปือกตมที่ข้นออก    ไม่ควร.    เปือกตมแห้งเพราะ</p><p>แสงแดด    แตกระแหง    ในเปือกตมแห้งนั้น    ส่วนใดไม่เนื่องกับแผ่นดินใน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 260</p><p>เบื้องล่าง,   จะนำเปือกตมนั้นแลออก  ควรอยู่.   ชื่อว่าระแหง   (แผ่นคราบน้ำ,<sup>๑</sup></p><p>ดินร่วนเพราะน้ำแห้ง)   มีอยู่ในที่น้ำไหลไป    ย่อมไหวเพราะถูกลมพัด   จะนำ</p><p>เอาระแหงนั้นออก   ควรอยู่.   ฝั่ง   (ตลิ่ง)   แห่งสระโบกขรณีเป็นต้น    พังตก</p><p>ลงไปริมน้า.  ถ้าถูกฝนตกรดต่ำกว่า ๔  เดือน  จะฟันออก  หรือทุบออก ก็ควร </p><p>ถ้าเกิน ๔ เดือน ไม่ควร.  แต่ถ้าตกลงในน้ำเลย.  แม้เมื่อฝนตกรดเกิน ๔ เดือน</p><p>แล้ว   ก็ควร   เพราะน้ำ   (ฝน)   ตกลงไปในน้ำเท่านั้น. </p><p>           ภิกษุทั้งหลายขุด  (เจาะ)  สะพังน้ำ  (ตระพังหิน)  บนหินดาด.   ถ้า</p><p>แม้นว่า   ผงละเอียดตกลงไปในตระพังหินนั้น   ทั้งแต่แรกทีเดียว.    ผงละเอียด</p><p>นั้นถูกฝนตกรด   ต่อล่วงไปได้  ๔  เดือน   จึงถึงอันนับว่า   เป็นอกัปปิยปฐพี.</p><p>เมื่อน้ำงวดแล้ว   (แห้งแล้ว )    พวกภิกษุผู้ชำระตระพังหิน     จะแยกผงละเอียด</p><p>นั้นออก  ไม่ควร.  ถ้าเต็มด้วยน้ำอยู่ก่อน.   ผงละอองตกลงไปภายหลัง.   จะแยก</p><p>ผงละอองนั้นออก   ควรอยู่.   แท้จริง   แม้เมื่อฝนตกในตระพังหินนั้น   น้ำย่อม</p><p>ตกลงในน้ำเท่านั้น.    ผงละเอียดมีอยู่บนพวกหินดาด   ผงละเอียดนั้น   เมื่อถูก</p><p>ฝนตกซะอยู่   ก็ติดกันเข้าอีก.   จะแยกผงละอองแม้นั้นออกโดยล่วง  ๔  เดือนไป</p><p>ไม่ควร.</p><p>             จอมปลวกเกิดขึ้นที่เงื้อมเป็นเองไม่มีคนสร้าง.   จะแยกออกตามสะดวก</p><p>ควรอยู่.    ถ้าจอมปลวกเกิดขึ้นในที่แจ้ง     ถูกฝนตกรดต่ำกว่า   เดือนเท่านั้น</p><p>จึงควร.   แม้ในดินเหนียวของตัวปลวกที่ขึ้นไปบ้านไม้เป็นต้น   มีนัยอย่างนี้</p><p>เหมือนกัน.   แม้ในขุยไส้เดือน  ขุยหนู  และระแหงกีบโคเป็นต้น   ก็มีนัยอย่างนั้น</p><p>เหมือนกัน.   เปือกตมที่ถูกตัดด้วยกีบฝูงโค    (โคลนรอยกีบฝูงโค)    เรียกว่า</p><p>๑.   วิมฺติ    แก้ว่า   อุทกปปฺปฎโกติ   อุทเก   อนฺโตภูมิย   ปวิฎฺเ   ตสฺส  อุปริภาค   ฉาเทตฺวา</p><p>  ตนุปสุ  วา  มตฺติกา  วา  ปฎล  หุตฺวา  ปตมานา  ติฎฺ ติ,   ตสฺมึ  อุทเก  สุกฺเขปิ  ต  ปฎฺล  วาเตน</p><p>  จลมานา  ติฎฺติ,   ต   อุทกปปฺปฏโก  นาม-ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 261</p><p>ระแหงกีบโค.   ก็ถ้าว่า   ระแหงกีบโคนั้น    ติดกับแผ่นดินทางพื้นล่าง      แม้ใน</p><p>วันเดียวจะแยกออก  ก็ไม่ควร.   ภิกษุถือเอาดินเหนียวที่ถูกไถตัด  แม้ในที่</p><p>ที่ชาวนาไถไว้  ก็มีนัยอย่างนั้นเหมือนกัน.                        </p><p>             เสนาสนะเก่า   ไม่มีหลังคา  หรือมีหลังคาพังก็ตาม    ถูกฝนตกรดเกิน</p><p>๔ เดือน   ย่อมถึงซึ่งอันนับว่า    ปฐพีแท้เหมือนกัน.    ภิกษุจะถือเอากระเบื้อง</p><p>มุงหลังคา  หรือเครื่องอุปกรณ์มีกลอนเป็นต้น     ที่เหลือจากเสนาสนะเก่านั้น</p><p>ด้วยสำคัญว่า   เราจะเอาอิฐ   จะเอากลอน    จะเอาเชิงฝา    จะเอากระดานปูพื้น</p><p>จะเอาเสาหิน  ดังนี้  ควรอยู่.   ดินเหนียวตกลงติดกับกระเบื้องหลังคาเป็นต้นนั้น</p><p>ไม่เป็นอาบัติ.   แต่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้เอาดินเหนียวที่ฉาบฝา.   ถ้าดินก้อนใดๆ</p><p>ไม่เปียกชุ่ม,  ภิกษุถือเอาดินก้อนนั้น ๆ ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>            ภายในเรือนมีกองดิน    เมื่อกองดินนั้น ถูกฝนตกรดเสียวันหนึ่ง    ชน-</p><p>ทั้งหลายจึงมุงเรือน.  ถ้ากองดินเปียกทั้งหมด,   ต่อล่วงไปได้  ๔  เดือน  กลายเป็น-</p><p>ปฐพีแท้เหมือนกัน.    ถ้าส่วนเบื้องบนแห่งกองดินนั้นเท่านั้นเปียก     ภายใน</p><p>ไม่เปียก    จะใช้ให้พวกกัปปียการกคุ้ยเอาดินเท่าจำนวนที่เปียกออกเสีย    ด้วย</p><p>กัปปิยโวหารแล้ว     ใช้สอยดินส่วนที่เหลือตามสะดวกก็ควร.    จริงอยู่    ดินที่ </p><p>เปียกน้ำแล้วจับติดเนื่องเป็นอันเดียวกันนั่นแล    จัดเป็นปฐพีแท้.  นอกนี้</p><p>ไม่ใช่แล.</p><p>              กำแพงดินเหนียวอยู่ในที่แจ้ง   ถ้าถูกฝนตกรดเกิน  ๔  เดือน    ย่อมถึง</p><p>อันนับว่า  ปฐพีแท้.   แต่ภิกษุจะเอามือเปียกจับต้องดินร่วนอันติดอยู่ที่ปฐพีแท้</p><p>นั้น    ควรอยู่.   ถ้าหากว่า   เป็นกำแพงอิฐ   ทั้งอยู่ในฐานเป็นเศษกระเบื้องอิฐ.</p><p>เสียโดยมาก   จะคุ้ยเขี่ยออกตามสบาย   ก็ได้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 262</p><p>             ภิกษุจะโยกเอาเสามณฑปที่ตั้งอยู่ในที่แจ้ง   ไปทางโน้นทางนี้   ทำให้</p><p>ดินแยกออก  ไม่ควร   ยกขึ้นตรง ๆ เท่านั้น  จึงควร.   สำหรับภิกษุผู้จะถือเอา</p><p>ต้นไม้แห้ง หรือตอไม้แห้งแม้อย่างอื่น ก็นัยนี้แล.  ภิกษุทั้งหลายเอาพวกไม้ท่อน</p><p>งัดหิน  หรือต้นไม้กลิ้งไป  เพื่อการก่อสร้าง.   แผ่นดินในที่กลิ้งไปนั้น   แตก </p><p>เป็นรอย.   ถ้าภิกษุทั้งหลายมีจิตบริสุทธิ์กลิ้งไป   ไม่เป็นอาบัติ.   แต่ทว่า   ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย    เป็นผู้ใคร่จะทำลายแผ่นดินด้วยเลศนั้นนั่น  เอง    เป็นอาบัติ.    พวก</p><p>ภิกษุผู้ลากกิ่งไม้เป็นต้นไปก็ดี   ผ่าพื้นบนแผ่นดินก็ดี  ก็มีนัยอย่างนี้เหมือนกัน</p><p>จะตอกหรือจะเสียบแม้วัตถุอย่างใดอย่างหนึ่ง   มีกระดูก   เข็มและหนามเป็นต้น</p><p>ลงไปในแผ่นดิน   ก็ไม่ควร.    แม้จะถ่ายปัสสาวะ   ด้วยคิดอย่างนี้ว่า    เราจะพัง</p><p>แผ่นดินด้วยกำลังแห่งสายน้ำปัสสาวะ  ก็ไม่ควร. เมื่อภิกษุถ่ายดินพัง เป็นอาบัติ.</p><p>แม้จะเอาไม้กวาดครูดถู   ด้วยติดว่า   เราจักทำพื้นดินที่ไม่เสมอ  ให้เสมอ  ดังนี้</p><p>ก็ไม่ควร.   ความจริง   ควรจะกวาดด้วยหัวข้อแห่งวัตรเท่านั้น.</p><p>               ภิกษุบางพวก  กระทุ้งแผ่นดิน  ด้วยปลายไม้เท้า  เอาปลายนิ้วหัวแม่เท้า</p><p>ขีดเขียน  (แผ่นดิน).   เดินจงกรมทำลายแผ่นดิน   ครั้งแล้วครั้งเล่า   ด้วยคิดว่า</p><p>เราจักแสดงสถานที่ที่เราจงกรม  ดังนี้,  กรรมเช่นนั้น  ไม่ควรทุกอย่าง.  แต่ภิกษุ</p><p>ผู้กระทำสมณธรรมเพื่อยกย่องความเพียร    มีจิตบริสุทธิ์   จงกรม    สมควรอยู่.</p><p>เมื่อกระทำ  (การเดินจงกรมอยู่แผ่นดิน)  จะแตกก็ไม่เป็นอาบัติ.   ภิกษุทั้งหลาย</p><p>ครูดสีที่แผ่นดิน   ด้วยคิดว่า    จักล้างมือ   ไม่ควร.    ส่วนภิกษุ    ผู้ไม่ครูดสี</p><p>แต่วางมือเปียกลงบนแผ่นดิน   แล้วแตะเอาละอองไป   ได้อยู่.     ภิกษุบางพวก</p><p>อาพาธด้วยโรคคัน   และหิดเป็นต้น   จึงครูดสีอวัยวะใหญ่น้อยลงบนที่มีตลิ่งชัน</p><p>เป็นต้น,  การทำนั้น  ก็ไม่สมควร. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 263</p><p>  <strong> [ว่าด้วยการะขุดเองและการใช้ให้ขุดแผ่นดินเป็นต้น]</strong></p><p>           สองบทว่า  <strong>ขนติ  วา  ขนาเปติ วา</strong>  มีความว่า  ภิกษุขุดเองก็ดี ใช้ให้</p><p>ผู้อื่นขุดก็ดี  (ซึ่งแผ่นดิน)  ชั้นที่สุดด้วยปลายนิ้วเท้าบ้าง  ด้วยซี่ไม้กวาดบ้าง</p><p>           สองบทว่า  <strong>ภินฺทติ   วา  ภินฺทาเปติ  วา</strong>  มีความว่า  ภิกษุทำลาย</p><p>เองก็ดี   ใช้ให้ผู้อื่นทำลายก็ดี   (ซึ่งแผ่นดิน)  ชั้นที่สุด   แม้จะเทน้ำ.</p><p>            สองบทว่า   <strong>ทหติ   วา   ทหาเปติ   วา</strong>   มีความว่า   ภิกษุเผาเองก็ดี</p><p>ใช้ให้ผู้อื่นเผาก็ดี   ชั้นที่สุดจะระบมบาตร.  ภิกษุจุดไฟเอง   หรือใช้ให้ผู้อื่นจุด</p><p>ในที่มีประมาณเท่าใด     เป็นปาจิตตีย์มีประมาณเท่านั้นตัว.   ภิกษุ   แม้เมื่อจะ</p><p>ระบมบาตร   พึงระบมในที่เคยระบมแล้วนั่นแหละ.    จะวางไฟลงบนแผ่นดินที่</p><p>ไฟยังไม่ไหม้  ไม่ควร.  แต่จะวางไฟลงบนกระเบื้องสำหรับระบมบาตร  ควรอยู่.</p><p>วางไฟลงบนกองฟืน,    ไฟนั้นไหม้ฟืนเหล่านั้น    แล้วจะลุกลามเลยไปไหม้ดิน</p><p>ไม่ควร.   แม้ในที่มีอิฐและหินเป็นต้น   ก็มีนัยอย่างนั้นเหมือนกัน.    จริงอยู่   ใน</p><p>ที่แม้นั้น      จะวางไฟลงบนกองอิฐเป็นต้นนั่นแล     ควรอยู่.     เพราะเหตุไร ?</p><p>เพราะอิฐเป็นต้นนั้น  มิใช่เชื้อไฟ.   จริงอยู่    อิฐเป็นต้นนั้น   ไม่ถึงอันนับว่า</p><p>เป็นเชื้อแห่งไฟ.   จะติดไฟแม้ที่ตอไม้แห้ง   และต้นไม้แห้งเป็นต้น     ก็ไม่ควร.</p><p>             แต่ถ้าว่า   ภิกษุจะติดไฟด้วยคิดว่า   เราจักดับไฟที่ยังไม่ทัน ถึงแผ่นดิน</p><p>เสียก่อนแล้วจึงจักไป ดังนี้  ควรอยู่.  ภายหลังไม่อาจเพื่อจะดับได้ ไม่เป็นอาบัติ</p><p>เพราะไม่ใช่วิสัย    ภิกษุถือคบเพลิงเดินไป    เมื่อมือถูกไฟไหม้จึงทิ้งลงที่พื้น,</p><p>ไม่เป็นอาบัติ.   ท่านกล่าวไว้ในมหาปัจจรีว่า  จะเติมเชื้อก่อไฟ  ในที่คบเพลิงตก</p><p>นั่นแหละ  ควรอยู่.  ท่านกล่าวไว้ในมหาปัจจรีนั้นนั่นแลว่า  ก็ที่มีประมาณเท่าใด</p><p>ในแผ่นดินซึ่งถูกไฟไหม้  ไอร้อนระอุไปถึง   จะโกยที่ทั้งหมดนั้น ออก  ควรอยู่. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 264</p><p>            ก็ภิกษุใด  ยังไม่รู้จะสีให้ไฟเกิดด้วยไม้สีไฟ  เอามือหยิบขึ้นแล้วกล่าวว่า</p><p>ผมจะทำอย่างไร ?   ภิกษุอื่นบอกว่า   จงทำให้ลุกโพลงขึ้น.   เธอกล่าวว่า     มัน</p><p>จะไหม้มือผม   จึงบอกว่า   จงทำอย่างที่มันจะไม่ไหม้.   แต่ไม่พึงบอกว่า  จงทิ้ง</p><p>ลงที่พื้น.   ถ้าว่า   เมื่อไฟไหม้มือ   เธอทิ้งลง    ไม่เป็นอาบัติ   เพราเธอไม่ได้</p><p>ทิ้งลงด้วยตั้งใจว่า   เราจักเผาแผ่นดิน.    ท่านกล่าวไว้ในกุรุนทีว่า   ถึงจะก่อไฟ</p><p>ในที่ไฟตกลง  ก็ควร </p><p>           ก็ในคำว่า  <strong>อนาปตฺติ  อิม  ชาน</strong>  เป็นต้น  ผู้ศึกษาพึงทราบใจความ</p><p>อย่างนี้  คือ  (ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้กล่าวว่า)   เธอจงรู้หลุมสำหรับเสานี้,   จงรู้</p><p>ดินเหนียวก้อนใหญ่    จงรู้ดินปนแกลบ   จงให้ดินเหนียวก้อนใหญ่   จงให้ดิน</p><p>ปนแกลบ.  จงนำดินเหนียวมา.  จงนำดินร่วนมา,  ต้องการดินเหนียว,  ต้องการ</p><p>ดินร่วน     จงทำหลุมให้เป็นกัปปิยะสำหรับเสานี้,     จงทำดินเหนียวนาให้เป็น</p><p>กัปปิยะ,  จงทำดินร่วนนี้ให้เป็นกัปปิยะ.</p><p>           บทว่า  <strong>อสญฺจิจฺจ</strong>  มีความว่า  เมื่อภิกษุกลิ้งหินและต้นไม้เป็นต้นไป</p><p>หรือเดินเอาไม้เท้ายัน ๆ ไป   แผ่นดินแตก.   แผ่นดินนั้นชื่อว่า   อันภิกษุไม่ได้</p><p>แกล้งทำแตก   เพราะเธอไม่ได้จงใจทำลายอย่างนี้ว่า   เราจักทำลาย   (แผ่นดิน)</p><p>ด้วยไม้เท่านี้,   ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้ไม่แกล้งทำลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>           บทว่า  <strong>อสติยา</strong>   มีความว่า   ภิกษุส่งใจไปทางอื่นยืนพูดอะไรกับคน</p><p>บางคนเอานิ้วหัวแม่เท้า   หรือไม้เท้าขีดเขียนแผ่นดินไปพลาง     ไม่เป็นอาบัติ</p><p>แก่ภิกษุผู้ขีดเขียน   หรือทำลาย   (ดิน)   ด้วยไม่มี สติอย่างนี้.</p><p>            บทว่า  <strong>อาชานนฺตสฺส</strong>   มีความว่า   ภิกษุไม่รู้แผ่นดินที่ฝนตกรดภาย-</p><p>ในเรือน   ซึ่งมุงหลังคาปิดแล้วว่า  เป็นอกัปปิยปฐพี  จึงโกยออก  ด้วยสำคัญว่า</p><p>เป็นกัปปิยปฐพี   ก็ดี   ไม่รู้ว่า   เราขุด   เราทำลาย    เราเผาไฟ   ก็ดี  เก็บเสียม </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 265</p><p>เป็นต้น    เพื่อต้องการรักษาไว้อย่างเดียวก็ดี   มือถูกไฟไหม้  ทิ้งไฟลงก็ดี,  ไม่</p><p>เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้ไม่รู้อย่างนี้  บทที่เหลือตื้นทั้งนั้น..</p><p>           สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐาน ๓ เกิดขึ้นทางกายกับจิต ๑   ทางวาจากับจิ  ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑ เป็นกิริยา    สาญญาวิโมกข์    สจิตตกะ    ปัณณัตติวัชชะ</p><p>กายกรรม   วจีกรรม   มีเวทนา  ๓   มีเวทนา ๓ ฉะนี้แล.</p><p>                               <em>ปฐวีขนนสิกขาบทที่  ๑๐ จบ</em></p><p><em>                             มุสาวาทวรรคที่  ๑  จบบริบูรณ์ </em></p><p><em>                                   ตามวรรณนานุกรม </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 266</p><p>                             <strong> ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๒</strong></p><p>                          <strong> ภูตคามวรรค   สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>                          <strong> เรื่องภิกษุชาวรัฐอาฬวี </strong></p><p>            [๓๕๔]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  อัคคาฬว-</p><p>เจดีย์  เขตรัฐอาฬวี   ครั้งนั้น   พวกภิกษุชาวรัฐอาฬวีทำนวกรรม   ตัดต้นไม้</p><p>เองบ้าง   ให้คนอื่นตัดบ้าง    แม้ภิกษุชาวรัฐอาฬวีรูปหนึ่งก็ตัดต้นไม้    เทวดาผู้</p><p>สิงสถิตอยู่ที่ต้นไม้นั้น    ได้กล่าวคำนี้กะภิกษุนั้นว่า   ท่านเจ้าข้า    ท่านประสงค์</p><p>จะทำที่อยู่ของท่าน  โปรดอย่าตัดต้นไม้อันเป็นที่อยู่ของข้าพเจ้าเลย  ภิกษุรูปนั้น</p><p>ไม่เชื่อฟังได้ตัดลงจนได้    แลฟันถูกแขนทารกลูกของเทวดานั้น    เทวดาได้คิด   </p><p>ขึ้นว่า    ถ้ากระไรเราพึงปลงชีวิตภิกษุรูปนี้เสีย  ณ    ที่นี้แหละ    แล้ว ติดต่อไปว่า</p><p>ก็การที่เราจะพึงปลงชีวิตภิกษุรูปนี้เสีย  ณ  ที่นี้นั้นไม่สมควรเลย    ถ้ากระไรเรา</p><p>ควรกราบทูลเรื่องนี้แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า  ดังนั้น  เทวาดานั้นจึงเข้าไปเฝ้าพระผู้</p><p>มีพระภาคเจ้า   แล้วกราบทูลเนื้อความนั้น แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงประทานสาธุการว่า  ดีแล้ว ๆ เทวดา ดีนักหนา</p><p>ที่ท่านไม่ปลงชีวิตภิกษุรูปนั้น   ถ้าท่านปลงชีวิตภิกษุรูปนั้นในวันนี้    ตัวท่านจะ</p><p>พึงได้รับบาปเป็นอันมาก   ไปเถิดเทวาดา   ต้นไม้ในโอกาสโน้นว่างแล้ว     ท่าน</p><p>จงเข้าไปอยู่ที่ต้นไม้นั้น.</p><p>            ประชาชนพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉน   พวกพระสมณะ</p><p>เชื้อสายพระศากยบุตรจึงได้ตัดต้นไม้เองบ้าง     ให้คนอื่นตัดบ้าง     พระสมณะ</p><p>เชื้อสายพระศากยบุตรทั้งหลาย     ย่อมเบียดเบียนอินทรีย์     อย่างหนึ่งซึ่งมีชีวะ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 267</p><p>ภิกษุทั้งหลายได้ยินพวกเขาเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่    บรรดาที่มักน้อย. . .</p><p>ต่างพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉน  พวกภิกษุชาวรัฐอาฬวี  จึงได้ตัด</p><p>ต้นไม้เองบ้าง   ให้คนอื่นตัดบ้าง   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong> </p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส ถามว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ข่าวว่า  พวกเธอ</p><p>ตัดเองบ้าง   ให้คนอื่นตัดบ้าง   ซึ่งต้นไม้   จริงหรือ.</p><p>            ภิกษุชาวรัฐอาฬวีทูลรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ตัดเองบ้าง   ให้คนอื่นตัดบ้าง  ซึ่งต้น ไม้  เพราะคนทั้งหลายสำคัญ</p><p>ในต้นไม้   ว่ามีชีวะ   การกระทำของพวกเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใส</p><p>ของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว  ..</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                                  <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๖๐.    ๑.   เป็นปาจิตตีย์   ในเพราะพรากภูตคาม.</p><p>                            <em>เรื่องภิกษุชาวรัฐอาฬวี  จบ</em></p><p>                                   <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>         [๓๕๕]  ที่ชื่อว่า  ภูตคาม   ได้แก่พืช ๕ ชนิด  คือ พืชเกิดจากเหง้า ๑</p><p>พืชเกิดจากต้น   ๑    พืชเกิดจากข้อ  ๑    พืชเกิดจากยอด  ๑    พืชเกิดจากเมล็ด</p><p>เป็นที่ครบห้า  ๑. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 268</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>พืชเกิดจากเหง้า</strong>   ได้แก่   ขมิ้น   ขิง   ว่านน้ำ   ว่านเปราะ</p><p>อุตพิด   ข่า   แฝก   แห้วหมู   หรือแม้พืชอย่างอื่นใดซึ่งเกิดที่เหง้า    งอกที่เหง้า</p><p>นั่นชื่อว่า   พืชเกิดจากเหง้า.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>พืชเกิดจากต้น</strong>  ได้แก่   ต้นโพธิ์  ต้นไทร  ต้นดีปลี  ต้น</p><p>มะเดื่อ   ต้นเต่าร้าง   ต้นมะขวิด   หรือแม้พืชอย่างอื่นใดซึ่งเกิดที่ต้น    งอกที่ต้น</p><p>นั่นชื่อว่า  พืชเกิดจากต้น.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>พืชเกิดจากข้อ</strong>  ได้แก่   อ้อย  ไม้ไผ่  ไม้อ้อ  หรือแม้พืช</p><p>อย่างอื่นใดซึ่งเกิดที่ข้อ  งอกที่ข้อ   นั่นชื่อว่า   พืชเกิดจากข้อ.</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>พืชเกิดจากยอด</strong>  ได้แก่  ผักบุ้งล้อม   แมงลัก   เถาหญ้านาง</p><p>หรือแม้พืชอย่างอื่นใดซึ่งเกิดที่ยอด   งอกที่ยอด   นั่นชื่อว่า   พืชเกิดจากยอด.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>พืชเกิดจากเมล็ด</strong>  ได้แก่   ข้าว   ถั่ว  งา   หรือแม้พืชอย่าง</p><p>อื่นใดซึ่งเกิดที่เมล็ด   งอกที่เมล็ด  นั่นชื่อว่า   พืชเกิดจากเมล็ด   เป็นที่ครบห้า.</p><p>                                     <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>            [๓๕๖]  พืช  ภิกษุสำคัญว่าพืช  ตัดเองก็ดี  ให้คนอื่นตัดก็ดี  ทำลาย</p><p>เองก็ดี   ให้ คนอื่นทำลายก็ดี   ต้มเองก็ดี   ให้คนอื่นต้มก็ดี   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            พืช  ภิกษุสงสัย  ตัดเองก็ดี  ให้คนอื่นตัดก็ดี  ทำลายเองก็ดี  ให้คนอื่น</p><p>ทำลายก็ดี  ต้มเองก็ดี  ให้คนอื่นต้มก็ดี   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            พืช  ภิกษุสำคัญว่า  ไม่ใช่พืช  ตัดเองก็ดี   ให้คนอื่นตัดก็ดี   ทำลาย</p><p>เองก็ดี  ให้คนอื่นทำลายก็ดี   ต้มเองก็ดี    ให้คนอื่นต้มก็ดี  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>             ไม่ใช่พืช   ภิกษุสำคัญว่าพืช   ตัดเองก็ดี   ให้คนอื่นตัดก็ดี  ทำลายเอง</p><p>ก็ดี  ให้คนอื่นทำลายก็ดี   ต้มเองก็ดี   ให้คนอื่นต้มก็ดี   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 269</p><p>           ไม่ใช่พืช    ภิกษุสงสัย    ตัดเองก็ดี    ให้คนอื่นตัดก็ดี    ทำลายเองก็ดี</p><p>ให้คนอื่นทำลายก็ดี  ต้มเองก็ดี.   ให้คนอื่นต้มก็ดี   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ไม่ใช่พืช   ภิกษุสำคัญว่า    ไม่ใช่พืช    ตัดเองก็ดี    ให้คนอื่นตัด  ก็ดี</p><p>ทำลายเองก็ดี   ให้คนอื่นทำลายก็ดี   ต้มเองก็ดี  ให้คนอื่นต้มก็ดี  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                      <strong>อนาปัตติวาร</strong> </p><p>           [๓๕๗]  ภิกษุกล่าวว่า   ท่านจงรู้พืชนี้   ท่านจงให้พืชนี้   ท่านจงนำ</p><p>พืชนี้มา    เรามีความต้องการด้วยพืชนี้    ท่านจงทำพืชนี้ให้เป็นกัปปิยะดังนี้ ๑</p><p>ภิกษุไม่แกล้งพราก ๑   ภิกษุทำเพราะไม่มีสติ ๑  ภิกษุไม่รู้ ๑  ภิกษุวิกลจริต  ๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                             <em>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ</em></p><p>                              <strong> ปาจิตตีย์  เสนาสนวรรคที่  ๒</strong></p><p>                                   <strong>  ภูตคามสิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๑  แห่งเสนาสนวรรค*  ดังต่อไปนี้  </p><p>               <strong> [เรื่องภิกษุชาวเมืองอาฬวี  ตัดต้นไม้]</strong></p><p>           บทว่า  <strong>อนาทิยนฺโต</strong>   คือ  ไม่เชื่อฟังถ้อยคำของเทวดานั้น.</p><p>          หลายบทว่า  <strong>ทารกสฺส  พาหุ  อาโกฏฺเฏสิ</strong>   มีความว่า   ภิกษุนั้น</p><p>ไม่อาจยั้งขวานที่เงื้อขึ้น    จึงตัดเอาแขนทรงที่ใกล้ราวนม    ของทารกผู้นอนอยู่</p><p>บนวิมานทิพย์   ซึ่งตั้งอยู่บนต้นไม้   อันเทวดานั้นได้มาจากสำนักของท้าวจาตุม-</p><p>มหาราช   ซึ่งล่วงเลยวิสัยแห่งจักษุของพวกมนุษย์.</p><p>*      บาลีเป็นภูตคามวรรค. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 270</p><p>           ในคำว่า  <strong>น  โข  ปเนต  ปฏิรูป</strong>  เป็นต้น  มีการพรรณนาโดยสังเขป</p><p>ดังต่อไปนี้</p><p>           ได้ยินว่า  ในป่าหิมพานต์  มีการประชุมเทวดา  ทุก ๆ วันปักษ์,  ใน</p><p>ป่าหิมพานต์นั้น    พวกเทวดาย่อมถามถึงรุกขธรรมว่า   ท่านทั้งอยู่หรือไม่ได้ตั้ง</p><p>อยู่ในรุกขธรรม.    ชื่อว่า  รุกขธรรม    ได้แก่    การที่รุกขเทวดาไม่ทำความ</p><p>ประทุษร้ายทางใจ  ในเมื่อต้นไม้ถูกตัด.   บรรดาเทวดาเหล่านั้น  เทวดาองค์ใด</p><p>ไม่ทั้งอยู่ในรุกขธรรม,  เทวดาองค์นั้น  ย่อมไม่ได้เพื่อจะเข้าสู่ที่ประชุม.  เทวดา</p><p>องค์นั้น ได้มองเห็นโทษ  มีการไม่ตั้งอยู่ในรุกขธรรมเป็นปัจจัยนี้  ด้วยประการ</p><p>ดังนี้     และระลึกถึงบุรพจรรยา     ในปางที่พระตถาคตเจ้าเสวยพระชาติเป็น</p><p>พญาช้างฉัททันต์เป็นต้น       โดยกระแสแห่งพระธรรมเทศนาที่คนเคยสดับมา</p><p>เฉพาะพระพักตร์แห่งพระผู้มีพระภาคเจ้า.   เพราะเหตุนั้น   เทวดานั้น   จึงได้มี</p><p>ความรำพึง  <strong>น  โข  ปเนต  ปฏิรูป ฯเปฯ ชีวิตา โวราเปยฺยุ</strong>  (ก็การ</p><p>ที่เราจะปลงชีวิตภิกษุรูปนี้เสีย  ณ ที่นี้  นั่นไม่สมควรเลย)  ดังนี้.  ก็ความรำพึง</p><p>นี้ว่า   ถ้ากระไร   เราควรกราบทูลเรื่องนี้แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า   ดังนี้   ได้มีแก่</p><p>เทวดานั้น   ผู้ฉุกคิดอยู่อย่างนี้ว่า   ภิกษุนี้เป็นบุตรมีบิดา,   พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ได้ทรงสดับอัชฌาจารนี้ของภิกษุนี้แล้ว  จักทรงป้องกันมารยาท  จักทรงบัญญัติ</p><p>สิกขาบทแน่นอน.</p><p>            คำว่า   <strong>สจชฺช   ตฺว   เทวเต</strong>   มีความว่า    ดูก่อนเทวดา  !   ถ้าท่าน</p><p>(ปลงชีวิตภิกษุรูปนั้น)  ในวันนี้ไซร้.</p><p>            บทว่า   <strong>ปสเวยฺยาสิ</strong>   แปลว่า  พึงให้เกิด  คือ  พึงให้บังเกิดขึ้น.  ก็แล</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า   ครั้นตรัสอย่างนั้นแล้ว   เมื่อจะให้เทวดานั้นยินยอม    จึงได้</p><p>ตรัสพระคาถานี้ว่า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 271</p><p>                          <strong>บุคคลใดแล  ข่มความโกรธที่เกิดขึ้น</strong></p><p><strong>                 แล้วได้   เหมือนกับสารถีหยุดรถ   ซึ่งกำลัง</strong></p><p><strong>                 แล่นอยู่ได้     เราตถาคตเรียกบุคคลนั้นว่า</strong></p><p><strong>                 เป็นสารถี    ชนนอกจากนี้    เป็นแต่คนถือ</strong></p><p><strong>                 บังเหียน.</strong><sup>๑</sup> </p><p>           ในเวลาจบพระคาถา   เทวดานั้น   ได้ตั้งอยู่ในโสดาปัตติผล.   พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้า     เมื่อจะทรงแสดงธรรมแก่บริษัทผู้ประชุมกันพร้อมแล้ว     จึงได้</p><p>ทรงภาษิตพระคาถานี้อีกว่า</p><p>                          <strong>ภิกษุใดแล  ย่อมกำจัดซึ่งความโกรธ</strong></p><p><strong>                 ที่เกิดขึ้น  เหมือนหมอกำจัดพิษงูที่แล่นซ่าน</strong></p><p><strong>                 ไปแล้ว  ด้วยโอกาสทั้งหลาย  ฉะนั้น  ภิกษุนั้น</strong></p><p><strong>                 ย่อมละฝั่งนี้และฝั่งโน้นได้  เหมือนงูลอก-</strong></p><p><strong>                 คราบเก่าแก่ทิ้งไป  ฉะนั้น</strong><sup>๒</sup><strong>.</strong>                      </p><p>           บรรดาคาถาทั้งสองนั้น   คาถาที่ ๑  พระธรรมสังคาหกาจารย์ยกขึ้นสู่</p><p>สังคหะ  ในธรรมบท,  คาถาที่  ๒  ยกขึ้นสู่สังคหะ  ในสุตตนิบาต    ส่วนเรื่อง</p><p>ยกขึ้นสู่สังคหะ   ในวินัยปิฏกแล.       </p><p>           ลำดับนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงธรรมอยู่นั่นเทียว   ทรงตรวจ</p><p>ดูสถานที่อยู่ของเทวดานั้น   ทอดพระเนตรเห็นสถานที่ อันสมควรแล้ว. จึงตรัสว่า</p><p>ไปเถิดเทวดา  !  ณ  ที่โอกาสโน้นมีต้นไม้ว่างอยู่,  เธอจงเข้าไปอยู่ที่ต้นไม้นั้น.</p><p>ได้ยินว่า     ต้นไม้นั้นไม่มีในแคว้นอาฬวี,     มีอยู่ภายในกำแพงเครื่องล้อมแห่ง</p><p>พระเชตวัน  ซึ่งมีเทวบุตรผู้เป็นเจ้าของได้จุติไปแล้ว   เพราะเหตุนั้น   ต้นไม้นั้น</p><p>  ๑.  ขุ.  ธ.  ๒๕/๔๔-๔๕.         ๒.  ข.  ส.  ๒๕/๓๒๔. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 272</p><p>จึงตรัสว่า   ว่างแล้ว .    ก็แลจำเดิมแต่ปางนั้นมา     เทวดานั้น   ได้ความคุ้มครอง</p><p>จากพระสัมมาสัมพุทธเจ้า  ได้เป็นพุทธอุปัฎฐายิกา.  ในคราวมีเทวสมาคม  เมื่อ</p><p>เทวดาผู้มีศักดิ์ใหญ่ทั้งหลายมาอยู่   เทวดาเหล่าอื่นผู้มีศักดิ์น้อย   ย่อมถอยร่นไป</p><p>จนจดมหาสมุทร    และภูเขาจักรวาล.    ส่วนเทวดานี้     นั่งฟังธรรม อยู่ในที่อยู่</p><p>ของตนนั่นแหละ.    เทวดานั้น    นั่งฟังปัญหาทั้งหมด    แม้ที่พวกภิกษุถามใน</p><p>ปฐมยาม  (และ)  ที่พวกเทวดาถามในมัชฌิมยามบนวิมานนั้นนั่นแล.    แม้ท้าว</p><p>มหาราชทั้ง  ๔  มาสู่ที่บำรุงของพระผู้มีพระภาคเจ้า     เมื่อจะไป    ก็เยี่ยมเทวดา</p><p>นั้นก่อนแล้วจึงไป. </p><p>                <strong>  [แก้อรรถปาฐะว่าภูตคามปาตัพยตาย]</strong></p><p>           ในบทว่า <strong>ภูตคามปาตพฺยตาย</strong>  นี้  พึงทราบวินิจฉัย ดังนี้    ที่ชื่อว่า</p><p>ภูตะ   เพราะอรรถว่า   เกิดอยู่ด้วย   เติบโตขึ้นอยู่ด้วย.     อธิบายว่า    ย่อมเกิด</p><p>ย่อมเจริญ   หรือว่า   เกิดแล้ว   เจริญแล้ว.</p><p>             บทว่า  <strong>คาโม</strong>  แปลว่า  กอง.   กองแห่งภูตทั้งหลาย   เหตุนั้นจึงชื่อว่า</p><p><strong>ภูตคาม.</strong>  อีกอย่างหนึ่ง  กอง  คือ  ภูต  ชื่อภูตคาม.   คำว่า  <strong>ภูตคาม</strong>  นั่น</p><p>เป็นชื่อแห่งหญ้า   และต้นไม้เขียวสดที่ยืนต้นแล้ว   เป็นต้น.</p><p>            ภาวะแห่งการพราก    ชื่อ   <strong>ปาตัพยตา</strong>    (ความเป็นแห่งการพราก).</p><p>อธิบายว่า    ภาวะอันบุคคลพึงบริโภคใช้สอยตามความพอใจ.    ด้วยการตัดและ</p><p>การทุบเป็นต้น .   ในเพราะความเป็นผู้พรากภูตคามนั้น  แห่งภิกษุนั้น.    คำนี้ </p><p>เป็นสัตตมีวิภัตติลงในอรรถแห่งนิมิต.    อธิบายว่า   เป็นปาจิตตีย์   เพราะความ</p><p>เป็นผู้พรากภูตคามเป็นเหตุ   คือ   เพราะการตัดภูตตามเป็นต้นเป็นปัจจัย.</p><p>              <strong>[อธิบายภูตคาม ๕  ชนิด  มีมูลแพะเป็นต้น]</strong></p><p>            บัดนี้  พระผู้มีพระภาคเจ้า  เมื่อจะทรงจำแนกแสดงภูตคามนั้น  จึงตรัส</p><p>คำเป็นต้นว่า    <strong>ภูตคาโม  นาม  ปญฺจ  วีชชาตานิ</strong>  ดังนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 273</p><p>            ท่านกล่าวไว้ในอรรถกถาทั้งหลายว่า    ในคำว่า    ภูตคามเป็นต้นนั้น</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงยกภูตคามขึ้นด้วยคำว่า   <strong>ภูตคาโม   นาม</strong>   ดังนี้    แล้ว</p><p>ตรัสคำ  <strong>ปญฺจ  วาชชาตานิ</strong>  เป็นต้น   เพื่อทรงแสดงพืชที่เมื่อมันมีอยู่   ภูตคาม</p><p>จึงมี.  แม้เมื่อมีอย่างนี้  คำว่า  <strong>ยานิ  วา  ปนญฺญานิปิ  อตฺถิ  มูเล ชายนฺติ</strong></p><p>เป็นต้น.  ก็ไม่สมกัน.  จริงอยู่  พืช ๕ ชนิด  มีพืชเกิดจากเหง้าเป็นต้น   ไม่ใช่</p><p>เกิดอยู่ทีเหง้าเป็นต้น,  แต่พืชเหล่านั้น  เมื่อจะเกิดที่เหง้าเป็นต้น  ก็ชื่อว่ามูลพืช</p><p>เป็นต้น    เพราะฉะนั้น   บัณฑิตพึงทราบวรรณนาในคำว่า   <strong>ภูตคาโม   นาม</strong></p><p>เป็นต้นนี้    (โดยนัยที่กำลังจะกล่าว)   อย่างนี้ </p><p>           บทว่า  <strong>ภูตคาโม   นาม</strong>   เป็นบทควรแจก.</p><p>           บทว่า  <strong>ปญฺจ</strong>  เป็นการกำหนดชนิดแห่งภูตคามนั้น.</p><p>           บทว่า  <strong>วีชชตานิ</strong>  เป็นบทแสงไขธรรมที่ได้กำหนดไว้.   ใจความ</p><p>แห่งบทว่า   <strong>วีชชาตานิ</strong>   นั้นว่า   ที่ชื่อว่า  <strong>พีชชาต</strong>   เพราะอรรถว่า   เกิดจาก</p><p>จำพวกเมล็ด  คำนี้เป็นชื่อแห่งพืชมีต้น ไม้เป็นต้น.  อีกนัยหนึ่ง  พืชเหล่านั้นด้วย</p><p>เกิดแล้วด้วย  คือ   ผลิแล้ว    ได้แก่   มีใบและรากงอกออกแล้ว   เพราะเหตุนั้น</p><p>จึงชื่อว่า  <strong>พีชชาต.</strong>   ด้วยคำว่า  <strong>พีชชาต</strong>  นี้     เป็นอันท่านทำการสงเคราะห์</p><p>เอาพืช    มีขิงเป็นต้น    ที่เขาชำไว้ในทรายเปียกเป็นต้น      ซึ่งมีใบและรากงอก</p><p>ขึ้นแล้ว .</p><p>           บัดนี้    พืชมีต้น ไม้เป็นต้น   ที่ตรัสเรียกว่า  พีชชาต  เพราะเกิดจากพืช</p><p>เหล่าใด,  เมื่อจะทรงแสดงพืชเหล่านั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสคำว่า  มูลพืช</p><p>เป็นต้น .    อุเทศแห่งพืช    มีพืชเกิดจากรากเหง้าเป็นต้นนั้น    ปรากฏชัดเจน</p><p>แล้วแล.   ในคำว่า   ก็หรือว่าพืชแม้อย่างอื่นใด  บรรดามี  ซึ่งเกิดที่เหง้า   งอก</p><p>ที่เหง้า  นี้   ในอุเทศ   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงพืชที่เกิดจากเมล็ด  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 274</p><p>          เพราะฉะนั้น พึงเห็นใจความในคำว่า <strong>ยานิ วา ปนญานิ</strong> เป็นต้นนี้ </p><p>อย่างนี้ว่า   ก็หรือพืชแม้อย่างอื่นใดบรรดามี   เป็นต้นว่า   ไม้กอ   ไม้เถา   และ</p><p>ไม้ต้น    ซึ่งเกิดและงอกขึ้นที่เหง้า   มีชนิด  เช่น  รากเหง้าเชือกเขา*   (รากเหง้า</p><p>เถามัน)   กระจับ   บัวแดง   บัวเขียว  บัวขาบ   บัวขาว   (บัวสาย)  เผือก  มัน</p><p>และแคฝอยเป็นต้น.   ไม้กอ  ไม้เถา  และไม้ต้นเป็นอาทินั้น    ย่อมเกิดและย่อม</p><p>งอกที่เหง้าใด,    ก็เหง้านั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้แล้วในบาลี     พืชเกิด</p><p>จากเหง้า  มีขมิ้นเป็นต้นนี้    แม้ทั้งหมด  ชื่อว่า  มูลพืช.    ในขันธพืชเป็นต้น</p><p>(พืชเกิดจากลำต้น)  ก็นัยนี้ . </p><p>            ก็อีกอย่างหนึ่ง   บรรดาพืชทั้งหลาย    มีพืชที่เกิดจากลำต้น เป็นอาทินี้ </p><p>พืชเหล่าใด   มีต้นมะกอก   ต้นช้างน้าว   (อ้อยช้างก็ว่า)   สลัดได   ทองหลาง</p><p>กรรณิการ์เป็นต้น   บัณฑิตพึงเห็นว่า  พืชเกิดจากลำต้น    พืชทั้งหลาย  มีเถาส้ม</p><p>เถาสี่เหลี่ยม   และเถาดีปลี   (ยี่หร่าก็ว่า)   เป็นต้น   บัณฑิตพึงเห็นว่า   พืชเกิด</p><p>แต่ข้อ, พืชมี  ปอ  มะลิ  หงอนไก่  เป็นต้น บัณฑิตพึงเห็นว่า  พืชเกิดจากยอด.</p><p>พืชมีเมล็ดมะม่วง   หว้า   และขนุนเป็นต้น    พึงทราบว่า   พืชเกิดจากเมล็ด.</p><p>             บัดนี้    พระผู้มีพระภาคเจ้า  เมื่อจะทรงแสดงชนิดแห่งอาบัติ   อนาบัติ</p><p>และชนิดแห่งความถูกพราก ด้วยอำนาจสัญญา (ชื่อ) ในคำที่พระองค์ตรัสไว้ว่า</p><p><strong>ภูตคามปาตพฺยตาย  ปาจิตฺติย</strong>   (เป็นปาจิตตีย์  ในเพราะความถูกพรากแห่ง</p><p>ภูตคาม)  จึงตรัสดำว่า  <strong>พีเช  พีชสญฺี</strong>  เป็นต้น.</p><p>            ภูตคามที่เกิดจากเมล็ด  บัณฑิตพึงทราบว่า   พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส-</p><p>เรียกว่า  พืช  ในคำว่า  <strong>พีเช   พีชสญฺ</strong>ี  นั้น    ดุจข้าวสุกแห่งข้าวสารข้าวสาลี</p><p>เขาเรียกกันว่า  ข้าวสุกแห่งข้าวสาลี  ในคำว่า  <strong>สาลีนญฺเจว  โอทน  ภุญชติ</strong></p><p>*   สมัยนี้แปลกันว่ามันฝรั่ง  แต่ชาวอินเดียเรียกว่า  "อาล."  -ผู้ชำระ.  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 275</p><p>เป็นต้น    ฉะนั้น.    ส่วนพืชที่ท่านคัดออกไว้ให้พ้นไปจากภูตคาม    ที่พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าตรัสไว้ ในคำว่า  <strong>พีชคามภูตคามสมารมฺภา  ปฏิวิรโต</strong>  เป็นต้น</p><p>เป็นวัตถุแห่งทุกกฏ. </p><p>           อีกอย่างหนึ่ง    บัณฑิตพึงประกอบกับบทต้นแห่งสิกขาบทวิภังค์ที่ว่า</p><p><strong>ภูตคาโม  นาม</strong>  แล้ว พึงทราบเนื้อความในคำว่า <strong>พีเช พืชสญี</strong> นี้  อย่างนี้ว่า</p><p>ภิกษุมีความสำคัญในพืชที่มีชื่อว่าภูตคาม  ว่าเป็นพืช  เอาศัสตราเป็นต้น  ตัดเอง</p><p>ก็ดี    ใช้ให้คนอื่นตัดก็ดี    เอาก้อนหินเป็นต้นทุบเองก็ดี    ใช้ให้คนอื่นทุบก็ดี</p><p>นำเอาไฟเข้าไปเผาเองก็ดี   ใช้คนอื่นให้เผาก็ดี   ต้องปาจิตตีย์.     แต่บัณฑิตไม่</p><p>พึงถือเอาตามพระบาลี  ปรับปาจิตตีย์  ในเพราะความพราก  มีชนิดตัดพืชนอก</p><p>ไปจากภูตคามเป็นต้น .</p><p>                      <strong>[อธิบายพีชคามและภูตคามเป็นต้น]</strong></p><p>            จริงอยู่    ในภูตคามสิกขาบทนี้   มีวินิจฉัยกถา   ดังต่อไปนี้</p><p>            ภิกษุพรากภูตคาม   เป็นปาจิตตีย์.   พรากพีชคามแม้ทั้ง ๕ อย่าง   อัน</p><p>นอกจากภูตคาม   เป็นทุกกฏ.  ชื่อว่า  พีชคามและภูตคามนี้  อยู่ในน้ำก็มี  อยู่</p><p>บนบกก็มี.  บรรดาพีชคามและภูตคามที่อยู่ในน้ำและบนบกทั้งสองนั้น  พีชคาม</p><p>และภูตคามที่อยู่ในน้ำ  คือ  เสวาลชาติ  (สาหร่าย)  ทั้งที่มีใบและไม่มีใบทั้งหมด</p><p>มีชนิดเช่นแหนและจอกเป็นต้น  โดยที่สุดกระทั่งฝ้าน้ำ  (ตระไคร้น้ำ)  บัณฑิต</p><p>พึงทราบว่า   ภูตคาม.    ชื่อว่าฝ้าน้ำ    (ตระไคร้น้ำ)    ข้างบนแข็ง    มีสีกร้าน</p><p>ข้างล่างอ่อน   มีสีเขียว.</p><p>            บรรดาเสวาลชาตินั้น     รากของสาหร่ายใดหยั่งลงไปอยู่ในแผ่นดิน </p><p>แผ่นดินเป็นฐานของสาหร่ายนั้น.   น้ำเป็นฐานของสาหร่ายที่ลอยไปมาบนน้ำ</p><p>เป็นปาจิตตีย์แก่ภิกษุผู้พรากภูตคามที่อยู่ในแผ่นดินในที่ใดที่หนึ่งก็ดี   ยกขึ้นย้าย </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 276</p><p>ไปสู่ที่อื่นก็ดี.   เป็นปาจิตตีย์แก่ภิกษุผู้พรากภูตคามที่ลอยไปมาบนน้ำเหมือนกัน.</p><p>แต่จะเอามือทั้งสองแหวกไปทางโน้นทางนี้   แล้วอาบน้ำ    ควรอยู่.     แท้จริง</p><p>น้ำทั้งสิ้นเป็นฐานของสาหร่ายที่อยู่ในน้ำนั้น  เพราะเหตุนั้น  สาหร่ายนั้น  ยังไม่</p><p>จัดว่าเป็นอันภิกษุย้ายไปสู่ที่อื่น   ด้วยเหตุเพียงเท่านี้.    แต่จะแกล้งยกขึ้นจากน้ำ</p><p>โดยเว้นน้ำเสียไม่ควร.     ยกขึ้นพร้อมทั้งน้ำ     แล้ววางลงในน้ำอีก     ควรอยู่. </p><p>สาหร่ายออกมาทางช่องผ้ากรองน้ำ,     ควรให้ทำกัปปิยะก่อน     จึงบริโภคน้ำ.</p><p>ภิกษุถอนเถาวัลย์และหญ้าที่เกิดในน้ำ  มีกออุบลและกอปทุมเป็นต้น   ขึ้นจากน้ำ</p><p>ก็ดี  พรากเสียในน้ำนั้นเองก็ดี  เป็นปาจิตตีย์.  พรากกออุบลและกอปทุมเป็นต้น</p><p>ที่คนอื่นถอนขึ้นไว้แล้ว  เป็นทุกกฏ.  จริงอยู่  กออุบลและปทุมเป็นต้น ที่คนอื่น</p><p>ถอนขึ้นไว้นั้น    ย่อมถึงรากสงเคราะห์เข้าในพีชคาม.    แม้สาหร่ายคือจอกและ</p><p>แหน*   ที่เขายกขึ้นจากน้ำแล้ว   ยังไม่เหี่ยว   ย่อมถึงซึ่งอันสงเคราะห์เข้าในพืช</p><p>ที่เกิดจากยอด.  ในอรรถกถามหาปัจจรีเป็นต้น  ท่านกล่าวไว้ว่า  แหน** ไม่มีราก</p><p>และหน่อและตระไคร้น้าเป็นต้น   เป็นวัตถุแห่งทุกกฏ.   เหตุในคำนั้นไม่ปรากฎ.</p><p>ในอันธกอรรถกถา    ท่านกล่าวไว้ว่า    ยังไม่เป็นภูตคามที่สมบูรณ์  เหตุนั้น</p><p>จึงเป็นทุกกฏ.  แม้คำในอันธกอรรถกถานั้น ก็ไม่สมกัน (กับพระบาลี).  จริงอยู่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าปรับปาจิตตีย์ในเพราะภูตคาม,  ปรับทุกกฏในเพราะพีชคาม.</p><p>             ชื่อว่า ภูตคามอันไม่สมบูรณ์   เป็นโกฎฐาสที่ ๓ ไม่ได้มาในบาลี  ไม่ได้</p><p>มาในอรรถกถาทั้งหลายเลย.     ก็ถ้าจะพึงมีมติว่า     แหนไม่มีรากและหน่อนั้น</p><p>   ๑.  โยชนาปาระ  ๒/๒๕-๑  ตตฺถ ติลพีชกเสวาโล นาม อุปริ ขฺทฺทกปตฺโต   เหฏฺา  ขุทฺทกมูโล</p><p>     เสวาโล.   สาสปเสวาโล  นาม  สาสปมตฺโค    ขุทฺทกเสวาโล.    แปลว่า    บรรดาสาหร่ายเหล่านั้น</p><p>     ที่ชื่อว่า    ติลพีชกสาหร่าย  ได้แก่   สาหร่ายที่ข้างบนมีใบเล็ก ๆ  ข้างล่างมีรากเล็ก ๆ  ทิ่มีชื่อว่า</p><p>     สาสปสาหร่าย  ได้แก่  สาหร่ายเล็ก  ๆ มีขนาดเท่าเมล็ดพันธุ์ผักกาด.    ๒.  โยชนาปาฐะ ๒/๒๑</p><p>     อนนฺตกติลกพืชโกติ    อมูลงฺกุรติลพีชโก    พืชขนาดเท่าเมล็ดงาไม่มีรากและหน่อ    ชื่อว่าแหน.</p><p>     -ผู้ชำระ.                                                                                       </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 277</p><p>จักถึงการสงเคราะห์เข้าในพีชคามไซร้,   แม้คำนั้นก็ไม่ควร   เพราะพืชเช่นนั้น</p><p>ไม่เป็นมูลเหตุแห่งภูตคามเลย.   อีกนัยหนึ่ง   คำว่า   บรรดาฐานะที่หนักและเบา</p><p>ภิกษุควรตั้งอยู่ในฐานะที่หนัก  นี้เป็นลักษณะแห่งวินัย. </p><p>     <strong> [ว่าด้วยภูตคามที่เกิดบนบกและการพรากภูตคามนั้น ]</strong></p><p>           วินิจฉัยในภูตคามที่เกิดบนบกต่อไป  ส่วนที่เหลือของจำพวกต้นไม้</p><p>ที่ถูกตัดจัดว่าเป็นดอกไม้ที่เขียวสด.   ในตอไม้เขียวสดนั้น   ตอแห่งไม้กุ่ม  ไม้-</p><p>กระถินพิมาน  ไม้ประยงค์   และไม้ขนุนเป็นต้น    ย่อมงอกขึ้นได้.     ตอไม้นั้น</p><p>ท่านสงเคราะห์เข้าด้วยภูตคาม.    ตอแห่งต้นตาลและมะพร้าวเป็นต้น    ย่อมไม่</p><p>งอกขึ้นได้.   ตอแห่งต้นตาลเป็นต้นนั้น   ท่านสงเคราะห์เข้าด้วยพีชคาม.</p><p>             ส่วนตอกล้วยที่ยังไม่ตกเครือ   ท่านสงเคราะห์ด้วยภูตคาม.    ดอกกล้วย</p><p>ที่ตกเครือแล้ว      ท่านสงเคราะห์เข้าด้วยพีชคาม.      แต่ต้นกล้วยที่ตกเครือแล้ว</p><p>ท่านสงเคราะห์ เข้าด้วยภูตคามเหมือนกัน   ตลอดเวลาที่ยังมีโบเขียวอยู่.    ไม้ไผ่</p><p>ที่ตกขุยแล้ว   ก็อย่างนั้น.    แต่ไม้ไผ่    ในเวลาแห้งลงมาตั้งแต่ยอด    จึงถึงอัน</p><p>สงเคราะห์ด้วยพีชคาม.    สงเคราะห์ด้วยพีชคามชนิดไหน.    ด้วยพืชตามชนิด</p><p>เกิดจากข้อ    อะไรเกิดจากต้นไผ่นั้น.    จริงอยู่   ถ้าหากว่าอะไร ๆ  ไม่พึงเกิด.</p><p>(ต้นไผ่ตกขุย)   พึงถึงการสงเคราะห์เข้าในภูตคาม.</p><p>              ชนทั้งหลายตัดไม้ช้างน้าวเป็นต้น    รวมเป็นกองไว้.    กิ่งทั้งหลายแม้</p><p>ประมาณศอกหนึ่งงอกออกจากท่อนไม้ที่รวมเป็นกองไว้   ย่อมถึงการสงเคราะห์</p><p>เข้าด้วยพีชคามเหมือนกัน.    ชนทั้งหลายปักลงในพื้นดิน    เพื่อประโยชน์เป็น</p><p>มณฑปก็ดี   เพื่อประโยชน์เป็นรั้วก็ดี    เพื่อประสงค์จะปลูกเถาวัลย์ก็ดี.    เมื่อ</p><p>จำพวกรากและใบงอกออกแล้ว       ย่อมถึงอันนับเข้าเป็นภูตคามอีกแม้โดยแท้</p><p>ถึงอย่างนั้นเมื่องอกเพียงทุ่มรากหรือเพียงตุ่มใบก็สงเคราะห์เข้าเป็นพืชคาม</p><p>เท่านั้น. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 278</p><p>            เมล็ดจำพวกใดจำพวกหนึ่ง     ที่ชนทั้งหลายเอาน้ำรดชำไว้ในแผ่นดิน</p><p>หรือว่าชนทั้งหลายใส่ดินเปียกลงในกระถางเป็นต้นเพาะไว้.     เมล็ดทั้งหมดนั้น</p><p>แม้เมื่องอกเพียงตุ่มราก  หรือเพียงตุ่มใบ  ก็จัดเป็นเพียงพืชเท่านั้น.   ถ้าแม้นว่า</p><p>รากทั้งหลายและหน่อข้างบนงอกออก  ก็ยังจัดเป็นพืชนั่นแล  ตลอดเวลาที่หน่อ</p><p>ยังไม่เขียว.   ก็เมื่อใบแห่งถั่วเขียวเป็นต้นงอกขึ้น   หรือเมื่อหน่อแห่งข้าวเปลือก</p><p>เป็นต้นเขียวสด   เกิดใบมีสีเขียวแล้ว   ย่อมถึงการสงเคราะห์เข้าเป็นภูตคาม </p><p>              รากแห่งเมล็ดตาลทั้งหลายงอกออกทีแรก   เหมือนเขี้ยวสุกร.    แม้เมื่อ</p><p>งอกออกแล้ว   ก็จัดเป็นพีชคามเหมือนกัน   ตลอดเวลาที่ม้วนกลีบ   ใบข้างบน </p><p>ยังไม่คลี่ออก.      หน่องอกทะลุเปลือกมะพร้าวออกเหมือนไม้สลัก     ก็จัดเป็น</p><p>พีชคามอยู่นั่นเอง   ตลอดเวลาที่ม้วนกลีบใบเรียวคล้ายกับเขามฤคยังไม่มี.    แม้</p><p>เมื่อรากยังไม่ออก  กลีบใบเช่นนั้นเกิดขึ้นแล้ว  ก็ถึงการสงเคราะห์เข้าในภูตคาม</p><p>ที่ไม่มีราก.</p><p>            จำพวกเมล็ดมีเมล็ดมะม่วงเป็นต้น     พระวินัยธรพึงตัดสินด้วยจำพวก</p><p>ข้าวเปลือกเป็นต้น.  ก้านหรือรุกขชาติอย่างใดอย่างหนึ่งอื่นก็ดี  เกิดที่ต้นไม้แล้ว</p><p>คลุมโอบต้นไม้. ต้นไม้นั่นแหละเป็นฐานของก้านเป็นต้นนั้น.  ภิกษุพรากก้าน</p><p>เป็นต้นนั้นก็ดี  ถอนขึ้นจากต้นไม้นั้นก็ดี   เป็นปาจิตตีย์.   </p><p>             เถาวัลย์ชนิดหนึ่งไม่มีราก     ย่อมพันพุ่มไม้ป่าและท่อนไม้ดุจวงแหวน</p><p>(ฝอยทอง)   แม้เถาวัลย์นั้นก็มีวินิจฉัยอย่างนี้เหมือนกัน.  ที่หน้ามุขเรือนกำแพง  </p><p>ชุกชี   และเจดีย์เป็นต้น   มีตระไคร้น้ำสีเขียว.   คบอดเวลาที่ยังไม่เกิดใบ  ๒-๓</p><p>ใบ     ย่อมถึงการสงเคราะห์เข้าเป็นพืชเกิดจากยอด.     เมื่อใบทั้งหลายเกิดแล้ว</p><p>เป็นวัตถุแห่งปาจิตตีย์.    เพราะเหตุนั้น    จะให้การฉาบปูนขาวในฐานะเช่นนั้น</p><p>ไม่ควร.   จะให้การฉาบน้ำปูนขาวที่ละเอียดบนที่อันอนุปสัมบันฉาบแล้ว    ควร </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 279</p><p>อยู่.   ถ้าในฤดูร้อนตระไคร้น้ำแห้งติดอยู่.   จะเอาไม่กวาดเป็นต้น ขูดตระไคร้น้ำ</p><p>นั้นออกเสีย  ควรอยู่.    ตระไคร้น้ำข้างนอกหม้อน้ำดื่มเป็นต้น    เป็นวัตถุแห่ง</p><p>ทุกกฏ     อยู่ภายในเป็นอัพโพหาริก.    แม้เห็ดราที่ไม้ชำระฟันและขนมเป็นต้น</p><p>เป็นอัพโพหาริกเหมือนกัน.   สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า  ถ้าฝา</p><p>ที่เขากระทำบริกรรมด้วยยางไม้เกิดเป็นเห็ดรา     ภิกษุพึงชุบผ้าให้เปียกบีบแล้ว</p><p>เช็ดเถิด<sup>๑</sup>. </p><p>            ปาสาณชาติ   ปาสาณทัททุ   เสวาละ  เสเลยยกะ<sup>๒</sup>    (ราหิน  ตะไคร้หิน</p><p>สาหร่าย    และเอื้องหินหรือเอื้องผา)   เป็นต้น    ยังไม่มีสีเขียวสด   และไม่มีใบ</p><p>เป็นวัตถุแห่งทุกกฏ.   เห็ด  เป็นวัตถุแห่งทุกกฏตลอดเวลาที่ยังตูมอยู่.    จำเดิม</p><p>แต่บานแล้ว     เป็นอัพโพหาริก.      ก็ภิกษุเก็บเห็ดจากต้นไม้สดแกะเอาเปลือก</p><p>ต้นไม้ออก   เพราะเหตุนั้น   จึงเป็นปาจิตตีย์    ในเพราะการแกะเปลือกไม้นั้น.</p><p>แม้ในสะเก็ดไม้   ก็มีนัยอย่างนี้เหมือนกัน.   สะเก็ดแห่งต้นช้างน้าว   และต้นกุ่ม</p><p>เป็นต้น  หลุดจากต้นแล้ว   ยังเกาะอยู่.  เมื่อภิกษุถือเอาสะเก็ดนั้น  ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>แม้ยางไม้ไหลออกจากต้นไม้แล้ว  ยิ่งติดอยู่ก็ดี  ติดอยู่ที่ต้นไม้แห้งก็ดี  จะถือเอา</p><p>ควรอยู่.  จะถือเอาจากต้นที่ยังสด  ไม่ควร  แม้ในครั่ง  ก็มีนัยอย่างนี้เหมือนกัน.</p><p>เมื่อภิกษุเขย่าต้นไม้     ให้ใบเหลืองหล่นก็ดี     ทำให้ดอกมีดอกกรรณิการ์โรย</p><p>เป็นต้นหล่นก็ดี  เป็นปาจิตตีย์ทั้งนั้น.  แม้ภิกษุจาริกตัวอักษรลงบนต้นไม้  มีต้น</p><p>ช้างน้าว  และต้นสลัดไดเป็นต้น   ตรงที่ยังอ่อนก็ดี  ที่ใบตาลซึ่งเกิดอยู่บนต้นตาล</p><p>เป็นต้น นั้นก็ดี  ด้วยความคะนองมือ  ก็นัยนี้นั่นแล.</p><p>   ๑.  วิ.  จุลล.  ๗/๒๔๙    ๒.  วิมติ  สาเลยฺยก  นาม  สิลาย   สมภูต  เอกา  คนฺธชาติ.  แปลว่า</p><p>   ของหอมชนิดหนึ่งเกิดจากหิน ชื่อว่า  สาเลยยกะ.  เห็นจะได้แก่  ที่เรียกกันว่าเมื่อกผา  หรือโมกผา</p><p>   สารตฺถทีปนี   ๓/๒๖๕  สาเลยฺยก  นาน  สิลาย   สมฺภูต  เอกา  สคนฺธชาติ. -ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 280</p><p>            เมื่อพวกสามเณรเลือกเก็บดอกไม้อยู่   ภิกษุจะเหนี่ยวกิ่งลงให้   ก็ควร.</p><p>แต่ภิกษุอย่าพึงอบน้ำดื่มด้วยดอกไม้เหล่านั้น.  ภิกษุต้องการอบกลิ่นน้ำดื่ม  พึง</p><p>อุ้มสามเณรขึ้นแล้วให้เก็บดอกไม้ให้.  แม้กิ่งไม้ที่มีผล  ตนเองต้องการจะขบฉัน</p><p>อย่าพึงเหนี่ยวลงมา.   พึงอุ้มสามเณรขึ้นแล้วให้เก็บผลไม้.    จะจับฉุดมาร่วมกับ</p><p>สามเณรทั้งหลายผู้กำลังถอนไม้กอ     หรือเถาวัลย์อย่างใดอย่างหนึ่ง     ไม่ควร.</p><p>แต่เพื่อให้เกิดความอุตสาหะแก่สามเณรเหล่านั้น      จะจับที่ปลายแสดงท่าทีฉุด</p><p>ดุจกำลังลากมา   ควรอยู่ </p><p>           ภิกษุกรีดกิ่งต้นไม้ที่มีกิ่งงอกขึ้น     อันตนมิได้ให้อุปสัมบันทำให้เป็น</p><p>กัปปิยะถือเอา     เพื่อประโยชน์แก่พัดไล่แมลงวันเป็นต้น     ที่เปลือกหรือที่ใบ</p><p>โดยที่สุดแม้ด้วยเล็บมือ  เป็นทุกกฏ.  แม้ในขิงสดเป็นต้นก็นัยนี้แล.  ก็ถ้าหากว่า</p><p>รากแห่งขิงสดที่ภิกษุให้กระทำให้เป็นกัปปิยะแล้ว   เก็บไว้ในพื้นที่เย็น   งอกขึ้น</p><p>จะตัดที่ส่วนเบื้องบนควรอยู่.   ถ้าเกิดหน่อจะตัดที่ส่วนข้างล่าง  ก็ควร.   เมื่อราก</p><p>กับหน่อเขียวเกิดแล้ว   จะตัดไม่ควร.</p><p>        <strong>[ว่าด้วยการตัดทำลายเผาเองและใช้ให้ทำเป็นต้น]</strong></p><p>           สองบทว่า  <strong>ฉินฺทติ   วา  ฉินฺทาเปติ   วา</strong>  มีความว่า  ภิกษุเมื่อจะ</p><p>กวาดพื้นดิน  ด้วยคิดว่า   เราจักตัดหญ้า   ตัดเองก็ดี   ใช้คนอื่นให้ตัดก็ดี    โดย</p><p>ที่สุดแม้ด้วยซี่ไม่กวาด.                                                                 </p><p>           สองบทว่า   <strong>ภินฺทติ   วา   ภินฺทาเปติ   วา</strong>   มีความว่า  โดยที่สุด</p><p>แม้เมื่อจะเดินจงกรมแกล้งเอาเท้าทั้งสองเหยียบไป      ด้วยคิดว่า      สิ่งที่จะขาด</p><p>จงขาดไป    สิ่งที่จะแตก   จงแตกไป      เราจักแสดงที่ที่เราจงกรม   ดังนี้   ย่อม</p><p>ทำลายเองก็ดี   ใช้คนอื่นให้ทำลายก็ดี   ซึ่งหญ้าและเถาวัลย์เป็นต้น.   ถ้าแม้นว่า</p><p>เมื่อภิกษุทำหญ้าและเถาวัลย์ให้เป็นขมวด   หญ้าและเถาวัลย์จะขาด,     แม้ทำให้</p><p>เป็นหมวด  ก็ไม่ควร. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 281</p><p>           ก็ชนทั้งหลาย   ย่อมดอกไม้แมลงมุม   (หุ่นยนต์แมลงมุม)    ผูกหนาม</p><p>ที่ต้นตาลเป็นต้น     เพื่อต้องการไม่ให้พวกโจรขึ้นลัก.     การกระทำอย่างนั้น</p><p>ไม่ควรแก่ภิกษุ   ก็ถ้าว่า     หุ่นยนต์แมลงมุมเป็นแค่เพียงติดอยู่ที่ต้นไม้เท่านั้น</p><p>ไม่บีบรัดต้นไม้    ควรอยู่     แม้จะกล่าวว่า    เธอจงตัดต้นไม้     จงตัดเถาวัลย์</p><p>จงถอนเหง้า   หรือราก  ดังนี้ ก็ควรอยู่  เพราะเป็นคำพูด  ไม่กำหนดลงแน่นอน.</p><p>แต่จะกำหนดลงไป   พูดคำเป็นต้นว่า   จงตัดต้นไม้นี้   ไม่ควร.   ถึงแม้การระบุ</p><p>ชื่อกล่าวคำเป็นต้นว่า   จงตัด   จงทุบ   จงถอน   ต้นมะม่วง   เถาสี่เหลี่ยม    หัว</p><p>เผือกมัน    หญ้ามุงการตาย    สะเก็ดต้นไม้โน้น  ดังนี้    ก็เป็นคำที่ไม่กำหนด</p><p>แน่นอนเหมือนกัน.    แท้จริง    คำเป็นต้นว่า    ต้นมะม่วงนี้   เท่านั้น  ชื่อว่า</p><p>เป็นคำกำหนดแน่นอน   คำนั้น   ไม่ควร </p><p>           สองบทว่า  <strong>ปจติ  วา  ปจาเปติ  วา</strong>  มีความว่า   บัณฑิตพึงทราบ</p><p>คำทั้งปวง     โดยนัยดังได้กล่าวแล้วในปฐวีขนนสิกขาบทนั้นแลว่า     ชั้นที่สุด</p><p>แม้ประสงค์จะระบมบาตร      แกล้งก่อไฟข้างบนกองหญ้าเป็นต้น      เผาเองก็ดี</p><p>ใช้คนอื่นให้เผาก็ดี    ดังนี้ .     แต่จะกล่าวไม่กำหนดแน่นอนว่า    จงต้มถั่วเขียว</p><p>จงต้มถั่วเหลือง   เป็นต้น   ควรอยู่   จะกล่าวอย่างนี้ว่า     จงต้มถั่วเขียวเหล่านี้</p><p>จงต้มถั่วเหลืองเหล่านี้   ไม่ควร.</p><p>           ในคำว่า  <strong>อนาปตฺติ  อิม  ชาน</strong>  เป็นต้น   บัณฑิตพึงเห็นเนื้อความ</p><p>อย่างนี้ว่า    เธอจงรู้มูลเภสัชนี้     จงให้รากไม้   หรือ   ใบไม้นี้ก็ดี    จงนำต้นไม้</p><p>หรือเถาวัลย์นี้มาก็ดี  ต้องการดอกไม้  หรือผลไม้  หรือใบไม้นี้ก็ดี   จงกระทำ</p><p>ต้นไม้   หรือเถาวัลย์   หรือว่าผลไม้นี้    ให้เป็นกัปปิยะก็ดี.   ด้วยคำเพียงเท่านี้ </p><p>ย่อมเป็นอันภิกษุกระทำการปลดเปลื้องภูตคาม.     แต่ภิกษุผู้จะบริโภคพึงให้</p><p>อนุปสัมบันทำให้เป็นกัปปิยะซ้ำอีก  เพื่อปลดเปลื้องพีชคาม. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 282</p><p>               <strong>[อธิบายการทำกัปปิยะและวัตถุที่ใช้ทำกัปปิยะ]</strong></p><p>             ก็การกระทำกัปปิยะในสิกขาบทนี้  บัณฑิตพึงทราบโดยกระแสแห่งสูตร</p><p>นี้ว่า ภิกษุทั้งหลายเราอนุญาตเพื่อบริโภคผลไม้ ด้วยสมณกัปปะ (สมณโวหาร)</p><p>๕   คือ   ผลที่จี้ด้วยไฟ   ที่แทงด้วยมีด   ที่จิกด้วยเล็บ  ผลที่ไม่มีเมล็ด ที่ปล้อน</p><p>เม็ดออกแล้ว   เป็นที่คำรบ   ๕.<sup>๑</sup> </p><p>            บรรดาบทเหล่านั้น    บทว่า    <strong>อคฺคิปริจิต</strong>   มีอรรถว่า   ฉาบ  คือ</p><p>ลวก   เผา   จี้แล้วด้วยไฟ.  </p><p>            บทว่า    <strong>สตฺถกปริจิต</strong>    มีอรรถว่า  จด  คือ  ฝาน  ตัด  หรือแทง</p><p>แล้วด้วยมีดเล็ก ๆ.   ในข้อว่า   จิกด้วยเล็บ   ก็นัยนั้นนั่นแล.    ผลไม้ที่ไม่มีเมล็ด</p><p>และผลไม้ที่ปล้อนเมล็ดออกแล้ว   เป็นกัปปิยะด้วยตัวมันเองแท้.</p><p>             ภิกษุเมื่อจะทำกัปปิยะด้วยไฟ    พึงทำกัปปิยะด้วยบรรดาไฟฟืนและไฟ</p><p>โคมัยเป็นต้น      อย่างใดอย่างหนึ่ง      โดยที่สุดแม้ด้วยแต่งโลหะที่ร้อน.    ก็แล</p><p>วัตถุนั้นจับไว้ข้างหนึ่ง   พึงกล่าวคำว่า   กัปปิยัง<sup>๒</sup>    แล้วทำเถิด.</p><p>              เมื่อจะทำด้วยมีด.    แสดงรอยตัด    รอยผ่า    ด้วยปลาย    หรือด้วยคม</p><p>แห่งมีดที่ทำด้วยโลหะอย่างใดอย่างหนึ่ง      โดยทีสุดแม้แห่งเข็มและมีดตัดเล็บ</p><p>เป็นต้น.   พึงกล่าวว่า   กัปปิยัง   แล้วทำเถิด. </p><p>              เมื่อจะทำกัปปิยะด้วยเล็บ      อย่าพึงทำด้วยเล็บเน่า.      ก็เล็บของพวก</p><p>มนุษย์   สัตว์  ๔  เท้า   มีสีหะ   เสือโคร่ง   เสือเหลือง    และลิงเป็นต้น   และ</p><p>แห่งนกทั้งหลาย    เป็นของแหลมคม,    พึงทำด้วยเล็บเหล่านั้น.    กีบแห่งสัตว์</p><p>   ๑.  วิ.  จุลฺล.  ๗/๑๑</p><p>   ๒.  อุปสัมบันผู้ให้ทำกัปปิยะกล่าวว่า   "กปฺปิย  กโรหิ"  อนุปสัมบันผู้ทำกัปปิยะเอามือหนึ่งจับสิ่ง</p><p>        ของที่จะทำกัปปิยะ  มือหนึ่งจับวัตถุที่จะใช้ทำกัปปิยะ  มีมีดเป็นต้นแล้ว  ตัดหรือฝ่าหรือจี้ลงไป</p><p>        ที่สิ่งของนั้นพร้อมกล่าวว่า  "กปฺปิย  ภนฺเต" เป็นเสร็จพิธี, =ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 283</p><p>มีม้า   กระบือ   สุกร   เนื้อ   และโคเป็นต้น ไม่คม  อย่าพึงทำด้วยกีบเหล่านั้น.</p><p>แม้ทำแล้วก็ไม่เป็นอันทำ.   ส่วนเล็บช้าง ไม่เป็นกีบ.   จะทำกัปปิยะด้วยเล็บช้าง</p><p>เหล่านั้น     ควรอยู่     แต่การทำกัปปิยะด้วยเล็บเหล่าใด   สมควร,    พึงแสดง</p><p>การตัด การจิก ด้วยเล็บเหล่านั้นที่เกิดอยู่ในที่นั้นก็ดี   ที่ยกขึ้นถือไว้ก็ดี  กล่าวว่า</p><p>กัปปิยัง   แล้วกระทำเถิด. </p><p>            บรรดาพืชเป็นต้นเหล่านั้น     ถ้าแม้นว่าพืชกองเท่าภูเขาก็ดี     ต้นไม้</p><p>จำนวนพันที่เขาตัดแล้ว    ทำให้เนื่องเป็นอันเดียวกันกองไว้ก็ดี    อ้อยมัดใหญ่ที่</p><p>เขามัดรวมไว้ก็ดี,   เมื่อทำพืชเมล็ดหนึ่ง     กิ่งไม้กิ่งหนึ่งหรืออ้อยลำหนึ่งให้เป็น</p><p>กัปปิยะแล้ว     ย่อมเป็นอันทำให้เป็นกัปปิยะแล้วทั้งหมด.     อ้อยลำและไม้ฟืน</p><p>เป็นของอันเขามัดรวมกันไว้.   อนุปสัมบัน   จะแทงไม้ฟืนด้วยตั้งใจว่า    เราจัก</p><p>กระทำอ้อยให้เป็นกัปปิยะ   ดังนี้   ก็ควรเหมือนกัน.    แต่ถ้าเป็นของที่เขาผูกมัด</p><p>ด้วยเชือกหรือด้วยเถาวัลย์ใด  จะแทงเชือกหรือเถาวัลย์นั้น ไม่ควร. ชนทั้งหลาย</p><p>บรรจุกระเช้าให้เต็มด้วยลำอ้อยท่อนแล้วนำมา.    เมื่อทำอ้อยท่อนลำหนึ่งให้เป็น</p><p>กัปปิยะแล้ว   อ้อยท่อนทั้งหมด   ย่อมเป็นอันทำให้กัปปิยะแล้วเหมือนกัน.</p><p>             ก็ถ้าว่า    พวกทายำนำภัตปนกับพริกสุกเป็นต้นมา    เมื่อภิกษุกล่าวว่า</p><p>จงกระทำกัปปิยะ      ถ้าแม้นว่า      อนุปสัมบันแทงที่เมล็ดข้าวสวย     ก็สมควร</p><p>เหมือนกัน.     แม้ในเมล็ดงาและข้าวสารเป็นต้น      ก็นัยนั้นนั่นแล.     แต่พริกสุก</p><p>เป็นต้นนั้น   ที่เขาใส่ลงในข้าวต้ม   ไม่ตั้งอยู่ติดเนื่องเป็นอันเดียวกัน.    บรรดา</p><p>พริกสุกเป็นต้นนั้น  พึงทำกัปปิยะแทงที่ละเมล็ดนั่นเทียว.  เยื่อในแห่งผลมะขวิด</p><p>เป็นต้น    ร่อนเปลือกแล้วคลอนอยู่   (หลุดจากกะลาคลอนอยู่ช้างใน)    ภิกษุพึง</p><p>ให้ทุบแล้วให้ทำกัปปิยะ.     (ถ้า)     ยังติดเนื่องเป็นอันเดียวกัน     (กับเปลือก),</p><p>จะทำ   (กัปปิยะ)   แม้ทั้งเปลือก   (ทั้งกะลา)   ก็สมควร . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 284</p><p>                              <strong> [อธิบายอนาปัตติวาร]</strong></p><p>              บทว่า  <strong>อสญฺจิจฺจ</strong>   มีความว่า  เมื่อภิกษุกลิ้งหินและต้นไม้เป็นต้นก็ดี</p><p>ฉุดลากกิ่งไม้ก็ดี    เอาไม้เท้ายันพื้นดินเดินไปก็ดี    หญ้าเป็นต้นขาดไป.   หญ้า</p><p>เหล่านั้น   ย่อมชื่อว่า   เป็นอันภิกษุไม่ได้จงใจทำให้ขาด    เพราะไม่ได้จงใจตัด</p><p>อย่างนี้ว่า   เราจักตัดหญ้า   ด้วยการกลิ้งเป็นต้นนั้น.   ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้ไม่</p><p>แกล้งตัดอย่างนี้.                                                                                   </p><p>              บทว่า  <strong>อสติยา</strong>   มีความว่า ส่งใจไปทางอื่นยืนพูดอะไร ๆ กับใคร ๆ</p><p>เอาหัวแม่เท้า    หรือมือเด็ดหญ้า    หรือเถาวัลย์อยู่.   ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้ตัด</p><p>เพราะไม่มีสติอย่างนี้.</p><p>              บทว่า    <strong>อชานนฺตสฺส</strong>  มีความว่า  ภิกษุไม่รู้ว่า   พีชคาม  หรือว่า</p><p>ภูตคาม   มีอยู่ในภายในนี้    ทั้งไม่รู้ว่า    เรากำลังตัด    วางสิ่ง    เสียมและจอบ</p><p>ที่รั้ว   หรือที่กองฟาง   เพื่อต้องการเก็บรักษาอย่างเดียว   หรือว่า มือถูกไฟไหม้</p><p>ทิ้งไฟลงก็ดี,  ถ้าว่าในที่นั้น  หญ้าเป็นต้น  ขาดก็ดี ถูกไฟไหม้ก็ดี ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>              แต่ในทุก ๆ   อรรถกถาในมนุสสวิคคหปาราชิกวรรณนา    ท่านกล่าว</p><p>ไว้ว่า  ถ้าภิกษุถูกต้นไม้โค่นทับ หรือว่าตกลงในหลุม   และอาจเพื่อจะตัดต้นไม้</p><p>แล้ว   กลิ้งต้นไม้นั้นไปเสีย    หรือขุดแผ่นดินแล้วออกมาได้.    ภิกษุไม่ควรจะ</p><p>กระทำด้วยตนเอง   แม้เพราะเหตุแห่งชีวิต   แต่ภิกษุอื่นจะขุดพื้นดิน   หรือตัด</p><p>ต้นไม้   หรือว่าตัดท่อนไม้จากต้นไม้สด   งัดต้นไม้นั้นไปแล้ว  ให้   (ภิกษุนั้น)</p><p>ออกมาควรอยู่     ไม่เป็นอาบัติ.     เหตุในคำนั้น    ไม่ปรากฏ.   แต่ปรากฏเพียง</p><p>สูตรเดียวนี้เท่านั้นว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย !    เราตถาคตอนุญาตให้จุดไฟรับ</p><p>ให้ทำการป้องกัน     ในเมื่อไฟป่ากำลังไหม้มา*  ดังนี้. ถ้าว่า  (การขุดดินเป็นต้น )</p><p> *   วิ  จลฺล.  ๗/๖๙. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 285</p><p>จะอนุโลมเข้าสูตรนี้ได้   ก็ไม่อาจได้เหตุแตกต่างกันนี้ว่า   เพื่อคนไม่ควร   เพื่อ</p><p>ผู้อื่นควร.    </p><p>            ถ้าในสูตรนี้      อาจารย์ผู้โจทก์พึงกล่าวว่า     ภิกษุผู้ทำเพื่อประโยชน์</p><p>ตนเอง   ย่อมกระทำด้วยอกุศลจิต   เพราะรักตนเท่านั้น,    แต่ภิกษุอื่นกระทำให้</p><p>ด้วยความการุณ;    เพราะเหตุนั้น   จึงไม่เป็นอาบัติ.     แม้คำทีว่าเพื่อประโยชน์</p><p>แก่ตน    นั่นก็ไม่ใช่เหตุ.     จริงอยู่   ภิกษุย่อมต้องอาบัตินี้     แม้ด้วยอกุศลจิต</p><p>แต่เพราะคำนี้ ท่านกล่าวไว้ในอรรถกถาทุกแห่ง  จึงไม่อาจเพื่อจะค้านได้,  บัณฑิต</p><p>จึงควรแสวงหายุติในคำนี้    อีกอย่างหนึ่งพึงรับไว้โดยเธอต่ออรรถกถาจารย์</p><p>ทั้งหลายแล   บทที่เหลือตื้นทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบท   มีสมุฏฐาน ๓  เกิดขึ้นทางกายกับจิต ๑ ทางวาจากับจิต ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑   เป็นกิริยา    สัญญาวิโมกช์    สจิตตกะ  ปัณณัตติวัชชะ</p><p>กายกรรม   วจีกรรม   มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                                   <em>ภูตคามสิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 286</p><p>                             <strong>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่   ๒</strong></p><p>                                   <strong> เรื่องพระฉันนะ</strong></p><p>           [๓๕๘]  โดยสมัยนั้น พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ โฆสิตา-</p><p>ราม   เขตพระนครโกสัมพี     ครั้งนั้น    ท่านพระฉันนะประพฤติอนาจารเอง</p><p>แล้วถูกไต่สวน      เพราะต้องอาบัติ ในท่ามกลางสงฆ์      กลับเอาเรื่องอื่นมาพูด</p><p>กลบเกลื่อนว่า    ใครต้อง     ต้องอะไร     ต้องเพราะเรื่องอะไร     ต้องอย่างไร</p><p>ท่านทั้งหลายว่าใคร   ว่าเรื่องอะไร </p><p>           บรรดาภิกษุผู้มักน้อย... ต่างก็เพ่งโทษติเตียน   โพนทะนาว่า   ไฉน</p><p>ท่านพระฉันนะถูกไต่สวนเพราะต้องอาบัติในท่ามกลางสงฆ์     จึงเอาเรื่องอื่นมา   .</p><p>พูดกลบเกลื่อนว่า   ใครต้อง    ต้องอะไร    ต้องเพราะเรื่องอะไร   ต้องอย่างไร</p><p>ท่านทั้งหลายว่าใคร     ว่าเรื่องอะไร     ดังนี้เล่า     แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                                       <strong>ทรงสอบถาม</strong> </p><p>           ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถานท่านพระฉันนะว่า ดูก่อนฉันนะ</p><p>ข่าวว่าเธอถูกไต่สวนเพราะต้องอาบัติในท่ามกลางสงฆ์     กลับเอาเรื่องอื่นมาพูด</p><p>กลบเกลื่อนว่า   ใครต้อง . . . ว่าเรื่องอะไร   ดังนี้    จริงหรือ.</p><p>           ท่านพระฉันนะทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                                           <strong>ทรงติเตียน</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษ    ไฉนเธอ</p><p>เมื่อถูกไต่สวนเพราะต้องอาบัติในท่ามกลางสงฆ์  จึงเอาเรื่องอื่นมาพูดกลบเกลื่อน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 287</p><p>ว่า    ใครต้อง . . . ว่าเรื่องอะไร     ดังนี้เล่า    การกระทำของเธอนั่น   ไม่เป็นไป</p><p>เพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส . . . ครั้นทรงติเตียนแล้ว   ทรงทำ</p><p>ธรรมีกถารับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ถ้ากระนั้น    สงฆ์จงยก</p><p>อัญญวาทกกรรมแก่ภิกษุฉันนะ </p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลสงฆ์พึงยกอัญญวาทกกรรมอย่างนั้น </p><p>                         <strong>กรรมวาจาลงอัญญาวาทกกรรม</strong></p><p>           ภิกษุผู้ฉลาด   ผู้สามารถ   พึงประกาศให้สงฆ์ทราบ   ด้วยญัตติทุติย-</p><p>กรรมวาจา   ว่าดังนี้</p><p>          <strong>ท่านเจ้าข้า   ขอสงฆ์จงพึงข้าพเจ้า   ภิกษุฉันนะนี้ถูกไต่สวน</strong></p><p><strong>ด้วยอาบัติในท่ามกลางสงฆ์   กลับเอาเรื่องอื่นมาพูดกลบเกลื่อน  ถ้า</strong></p><p><strong>ความพร้อมพรั่งของสงฆ์ถึงที่แล้ว     สงฆ์พึงยกอัญญวาทกกรรมแก่</strong></p><p><strong>ภิกษุฉันนะ  นี่เป็นญัตติ.</strong></p><p><strong>           ท่านเจ้าข้า   ขอสงฆ์จงพึงข้าพเจ้า   ภิกษุฉันนะนี้ถูกไต่สวน</strong></p><p><strong>ด้วยอาบัติในท่ามกลางสงฆ์      กลับเอาเรื่องอื่นมาพูดกลบเกลื่อน</strong></p><p><strong>สงฆ์ยกอัญญวาทกกรรมแก่ภิกษุฉันนะ    การยกอัญญวาทกกรรมแก่</strong></p><p><strong>ภิกษุฉันนะ    ชอบแก่ท่านผู้ใด   ท่านผู้นั้นพึงเป็นผู้นิ่ง   ไม่ชอบแก่</strong></p><p><strong>ท่านผู้ใด  ท่านผู้นั้นพึงพูด.    </strong></p><p><strong>           อัญญวาทกกรรมอันสงฆ์ยกแล้วแก่ภิกษุฉันนะ   ชอบแก่สงฆ์</strong></p><p><strong>เหตุนั้นจึงนิ่ง  ข้าพเจ้าทรงความนี้ไว้ด้วยอย่างนี้. </strong></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 288</p><p>                                <strong>ทรงบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            [๓๕๙]   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนท่านพระฉันนะ     โดยอเนก-</p><p>ปริยายดั่งนี้แล้ว       ตรัสโทษแห่งความเป็นคนเลี้ยงยาก . . .   แล้วรับสั่งกะภิกษุ </p><p>ทั้งหลายว่า . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้ .</p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๖๑ .  ๒.  ก.  เป็นปาจิตตีย์ในเพราะความเป็นผู้กล่าวคำอื่น.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                  <strong>เรื่องพระฉันนะ</strong></p><p>            [๓๖๐]  อนึ่ง  โดยสมัยนั้นแล   ท่านพระฉันนะถูกไต่สวนเพราะต้อง</p><p>อาบัติในท่ามกลางสงฆ์คิดว่า เมื่อเราเอาเรื่องอื่นมาพูดกลบเกลื่อนจักต้องอาบัติ</p><p>จึงนิ่งเสีย   ทำให้สงฆ์ลำบาก   บรรดาภิกษุผู้มักน้อย . . . ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน</p><p>โพนทะนาว่า ไฉน  ท่านพระฉันนะถูกไต่สวนเพราะต้องอาบัติในท่ามกลางสงฆ์</p><p>จึงนิ่งเสีย     ทำให้สงฆ์ลำบากเล่า     แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มี.</p><p>พระภาคเจ้า . . .                                                                              </p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระฉันนะว่า  ดูก่อนฉันนะ  ข่าว</p><p>ว่า   เธอเมื่อถูกไต่สวนเพราะต้องอาบัติในท่ามกลางสงฆ์  ได้นิ่งเสีย  ทำให้สงฆ์</p><p>ลำบาก   จริงหรือ.</p><p>           ท่านพระฉันนะทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 289</p><p>                                       <strong>ทรงติเตียน</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษ   ไฉน  เธอ</p><p>เมื่อถูก  ไต่สวนเพราะต้องอาบัติในท่ามกลางสงฆ์  จึงได้นิ่งเสีย  ทำให้สงฆ์ลำบาก</p><p>การกระทำของเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส. . .</p><p>ครั้นทรงติเตียนแล้ว     ทรงทำธรรมีกถารับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า    ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   ถ้ากระนั้นสงฆ์จงยกวิเหสกกรรมแก่ภิกษุฉันนะ.</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลสงฆ์พึงยกวิเหสกกรรมอย่างนั้น </p><p>                           <strong>กรรมวาจาลงวิเหสกกรรม</strong></p><p>            <strong>ภิกษุผู้ฉลาด    ผู้สามารถ    พึงประกาศให้สงฆ์ทราบด้วยญัตติทุติย-</strong></p><p><strong>กรรมวาจา   ว่าดังนี้:-</strong></p><p><strong>          ท่านเจ้าข้า   ขอสงฆ์จงพึงข้าพเจ้า   ภิกษุฉันนะนี้ถูกไต่สวน</strong></p><p><strong>ด้วยอาบัติในท่ามกลางสงฆ์  ได้นิ่งเสีย  ทำให้สงฆ์ลำบาก  ถ้าความ</strong></p><p><strong>พร้อมพรั่งของสงฆ์ถึงที่แล้ว   สงฆ์พึงยกวิเหสกกรรมแก่ภิกษุฉันนะ</strong></p><p><strong>นี่เป็นญัตติ. </strong></p><p><strong>          ท่านเจ้าข้า  ขอสงฆ์จงพึงข้าพเจ้า   ภิกษุฉันนะนี้ถูกไต่สวน</strong></p><p><strong>ด้วยอาบัติในท่ามกลางสงฆ์   ได้นิ่งเสีย  ทำให้สงฆ์ลำบาก   สงฆ์ยก</strong></p><p><strong>วิเหสกกรรมแก่ภิกษุฉันนะ     การยกวิเหสกกรรมแก่ภิกษุฉันนะ</strong></p><p><strong>ชอบแก่ท่านผู้ใด   ท่านผู้นั้นพึงเป็นผู้นิ่ง  ไม่ชอบแก่ท่านผู้ใด  ท่าน</strong></p><p><strong>ผู้นั้นพึงพูด.</strong></p><p><strong>           วิเหสกกรรมอันสงฆ์ยกแล้วแก่ภิกษุฉันนะ     ชอบแก่สงฆ์ </strong></p><p><strong>เหตุนั้นจึงนิ่ง  ข้าพเจ้าทรงความนี้ไว้ด้วยอย่างนี้. </strong></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 290</p><p>           [๓๖๑]   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนท่านพระฉันนะ    โดยอเนก</p><p>ปริยายดั่งนี้แล้ว   ตรัสโทษแห่งความเป็นคนเลี้ยงยาก  . .  .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                        <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>           ๖๑.  ๒.   ข.  เป็นปาจิตตีย์   ในเพราะความเป็นผู้กล่าวคำอื่น</p><p>ในเพราะความเป็นผู้ให้ลำบาก.</p><p>                         <em>เรื่องพระฉันนะ   จบ</em></p><p>                         <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๓๖๒]  ที่ชื่อว่า   <strong>เป็นผู้กล่าวคำอื่น</strong>   คือ   ภิกษุเมื่อถูกไต่สวนใน</p><p>เพราะวัตถุหรืออาบัติ   ณ  ท่ามกลางสงฆ์    ไม่ปรารถนาจะบอกเรื่องนั้น   ไม่</p><p>ปรารถนาจะเปิดเผยเรื่องนั้น     จึงเอาเรื่องอื่นมาพูดกลบเกลื่อนว่า     ใครต้อง</p><p>ต้องอะไร   ต้องในเพราะเรื่องอะไร   ต้องอย่างไร  ท่านทั้งหลายว่าใคร  ว่าเรื่อง</p><p>อะไร  ดังนี้   นี่ชื่อว่า  เป็นผู้กล่าวคำอื่น.</p><p>           [๓๖๓]  ที่ชื่อว่า    <strong>เป็นผู้ให้ลำบาก</strong>    คือ    ภิกษ เมื่อถูกไต่สวนใน</p><p>เพราะวัตถุหรืออาบัติ    ณ   ท่ามกลางสงฆ์    ไม่ปรารถนาจะบอกเรื่องนั้น   ไม่</p><p>ปรารถนาจะเปิดเผยเรื่องนั้น    จึงนิ่งเสีย   ทำให้สงฆ์ลำบาก   นี่ชื่อว่า   เป็นผู้ให้</p><p>ลำบาก                                                                                              </p><p>                             <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>           [๓๖๔ ]  เมื่อสงฆ์ยังไม่ยกอัญญวาทกกรรม   ภิกษุถูกไต่สวนในเพราะ</p><p>วัตถุหรืออาบัติ  ณ ท่ามกลางสงฆ์   ไม่ปรารถนาจะบอกเรื่องนั้น  ไม่ปรารถนา </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 291</p><p>จะเปิดเผยเรื่องนั้น    จึงเอาเรื่องอื่นนาพูดกลบเกลื่อนว่า    ใครต้อง    ต้องอะไร</p><p>ต้องในเพราะเรื่องอะไร  ท้องอย่างไร  ท่านทั้งหลายว่าใคร   ว่าเรื่องอะไร  ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>            เมื่อสงฆ์ยังไม่ยกวิเหสกกรรม   ภิกษุถูกไต่สวนในเพราะวัตถุหรืออาบัติ</p><p>ณ ท่ามกลางสงฆ์  ไม่ปรารถนาจะบอกเรื่องนั้น  ไม่ปรารถนาจะเปิดเผยเรื่องนั้น</p><p>จึงนิ่งเสีย  ทำให้สงฆ์ลำบาก   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            [๓๖๕]   เมื่อสงฆ์ยกอัญญวาทกกรรมแล้ว     ภิกษุถูกไต่สวนในเพราะ</p><p>วัตถุหรืออาบัติ  ณ  ท่ามกลางสงฆ์  ไม่ปรารถนาจะบอกเรื่องนั้น    ไม่ปรารถนา</p><p>จะเปิดเผยเรื่องนั้น       จึงเอาเรื่องอื่นมาพูดกลบเกลื่อนว่า    ใครต้อง . . . ว่าเรื่อง</p><p>อะไร   ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            เมื่อสงฆ์ยกวิเหสกกรรมแล้ว    ภิกษุถูกไต่สวนในเพราะวัตถุหรืออาบัติ</p><p>ณ  ท่ามกลางสงฆ์  ไม่ปรารถนาจะบอกเรื่องนั้น ไม่ปรารถนาจะเปิดเผยเรื่องนั้น</p><p>จึงนิ่งเสีย   ทำให้สงฆ์ลำบาก   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                   <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๓๖๖]  กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม   ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์   ในเพราะความเป็นผู้กล่าวคำอื่น  ในเพราะความเป็นผู้ให้ลำบาก</p><p>           กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสงสัย ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ในเพราะความเป็น</p><p>ผู้กล่าวคำอื่น   ในเพราะความเป็นผู้ให้ลำบาก.</p><p>           กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ในเพราะความเป็นผู้กล่าวคำอื่น   ในเพราะความเป็นผู้ให้ลำบาก  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 292</p><p>                                         <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>           กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม  ต้องอาบัติทุกกฏ. . .</p><p>           กรรมไม่เป็นธรรน  ภิกษุสงสัย   ต้องอาบัติทุกกฏ. . .</p><p>           กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม  ต้องอาบัติทุกกฏ. . .</p><p>                                    <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๓๖๗]   ภิกษุไม่เข้าใจจึงถาม  ๑   ภิกษุอาพาธให้การไม่ได้  ๑   ภิกษุ</p><p>ไม่ให้การด้วยคิดว่า  ความบาดหมาง  ความทะเลาะ   ความแก่งแย่ง   หรือความ</p><p>วิวาทจักมีแก่สงฆ์ ๑  ภิกษุไม่ให้การด้วยคิดว่า  จักเป็นสังฆเภท  หรือสังฆราชี ๑</p><p>ภิกษุไม่ให้การด้วยคิดว่า    สงฆ์จักทำกรรมโดยไม่ชอบธรรม    โดยเป็นวรรค</p><p>หรือจักไม่ทำกรรมแก่ภิกษุผู้ควรแก่กรรม ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ</p><p>๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                           <em>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ</em></p><p>                      <strong>  เสนาสนวรรค  อัญญวาทสิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>            พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่  ๒  ดังต่อไปนี้</p><p>              <strong> [แก้อรรถปฐมบัญญัติ  เรื่องพระฉันนะ]</strong></p><p>             สองบทว่า   <strong>อนาจาร  อาจริตฺวา</strong>  คือ  กระทำสิ่งทิ่ไม่ควรทำ  มีคำ</p><p>อธิบายว่า   ต้องอาบัติในทางกายทวารและวจีทวาร.</p><p>             สองบทว่า  <strong>อญฺเนญฺ  ปฏิจรติ</strong>  ได้แก่   ย่อมกลบเกลื่อน  คือ</p><p>ปกปิด  ทับถมคำอื่นด้วยคำอื่น. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 293</p><p>           บัดนี้  พระผู้มีพระภาคเจ้า  เมื่อจะทรงแสดงวิธีกลบเกลื่อนนั้น   จึงตรัส</p><p>คำว่า  <strong>โก  อาปนฺโน</strong>   เป็นต้น .    ในคำนั้น    มีพจนสัมพันธ์ดังต่อไปนี้</p><p>ได้ยินว่า    พระฉันนะนั้นถูกภิกษุทั้งหลาย     เห็นการล่วงละเมิดบางอย่างแล้ว</p><p>สอบถามด้วยอาบัติในท่ามกลางสงฆ์ว่า   ดูก่อนผู้มีอายุ      ท่านเป็นผู้ต้องอาบัติ</p><p>ใช่ไหม ?   กล่าวว่า   ใครต้อง   ดังนี้.                                      </p><p>            ลำดับนั้น   เมื่อภิกษุทั้งหลายกล่าวว่า   ท่าน   จึงกล่าวว่า   ข้าพเจ้าต้อง</p><p>อาบัติอะไร ?    ทีนั้น     เมื่อภิกษุทั้งหลายกล่าวว่า   ปาจิตตีย์   หรือทุกกฏ   เมื่อ</p><p>จะถามวัตถุ  จึงกล่าวว่า  ข้าพเจ้าต้องในเพราะวัตถุอะไร ?   ลำดับนั้น    เมื่อพวก</p><p>ภิกษุกล่าวว่า   ในเพราะวัตถุชื่อโน้น    จึงถามว่า   ข้าพเจ้าต้องอย่างไร ?  และ</p><p>ข้าพเจ้าทำอะไร   จึงต้อง  ?   ดังนี้.    ครั้งนั้น  เมื่อพวกภิกษุกล่าวว่า    ทำการ</p><p>ละเมิดชื่อนี้  จึงต้อง  กล่าวว่า  พวกท่านพูดกะใครกัน ?  ดังนี้    ทีนั้นเมื่อพวก</p><p>ภิกษุกล่าวว่า   พวกเราพูดกะท่าน   จึงกล่าวว่า   พวกท่านพูดเรื่องอะไร ?</p><p>           อีกอย่างหนึ่ง  ในคำว่า  <strong>โก   อาปนฺโน</strong>  นี้   มีวิธีกลบเกลื่อนคำอื่น</p><p>ด้วยคำอื่น  แม้นอกพระบาลี  ดังต่อไปนี้</p><p>           ภิกษุถูกพวกภิกษุกล่าวว่า   พวกเราเห็นกหาปณะ    (เหรียญกษาปณ์)</p><p>ในถุงของท่าน,     ท่านทำกรรมไม่สมควรอย่างนี้    เพื่ออะไร ?    แล้วกล่าวว่า</p><p>ที่พวกท่านเห็นถูกแล้ว  ขอรับ    แต่นั่นไม่ใช่กหาปณะ  มันเป็นก้อนดีบุก  ดังนี้</p><p>ก็ดี,  ถูกพวกภิกษุกล่าวว่า  พวกเราเห็นท่านดื่มสุรา   ท่านทำกรรมไม่สมควร</p><p>อย่างนั้น   เพื่ออะไร ?  แล้วกล่าวว่า   ที่พวกท่านเห็นถูกแล้ว    ขอรับ     แต่นั่น</p><p>ไม่ใช่สุรา,    เป็นยาดองชื่ออริฏฐะ   เขาปรุงขึ้นเพื่อต้องการเป็นยา   ดังนี้    ก็ดี.</p><p>ถูกพวกภิกษุกล่าวว่า  พวกเราเห็นท่านนั่งในอาสนะกำบังกับมาตุคาม    ท่านทำ</p><p>กรรมไม่สมควรอย่างนั้น  เพื่ออะไร ?  แล้วกล่าวว่า  ท่านที่เห็นนับว่าเห็นถูกแล้ว, </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 294</p><p>แต่ในที่นั่นมีบุรุษผู้รู้เดียงสาอยู่เป็นเพื่อน.     เพราะเหตุไรท่านจึงไม่เห็นเขา ?</p><p>ดังนี้    ก็ดี,  ถูกพวกภิกษุถามว่า   ท่านเห็นการละเมิดเช่นนี้    บางอย่างไหม ?</p><p>ตะแคงหูเข้าไปพูดว่า  ไม่ได้ยิน  หรือจ้องคาเข้าไปหาพวกภิกษุ   ผู้กระซิบถาม</p><p>ในที่ใกล้หูก็ดี,  บัณฑิณพึงทราบว่า  ย่อมกลบเกลื่อนถ้อยคำ            </p><p>           พึงทราบวินิจฉัยในคำว่า   <strong>อญฺวาทเก   วิเหสเก   ปาจิตฺติย</strong>   นี้</p><p>ต่อไป   คำใด* ย่อมกล่าวความอื่นจากที่ถาม   เพราะฉะนั้น  คำนั้น  ชื่อว่า</p><p>อัญญวาทกะ.  คำว่า  อัญญวาทกะ  นี้  เป็นชื่อแห่งความกลบเกลื่อนถ้อยคำ</p><p>(การกลบเกลื่อนเหตุอื่นด้วยเหตุอื่น).</p><p>            ความเป็นผู้นิ่งใด   ย่อมทำสงฆ์ให้ลำบาก    เพราะฉะนั้น   ความเป็น</p><p>ผู้นิ่งนั่น  ชื่อว่า   <strong>วิเหสกะ.</strong>   คำว่า  <strong>วิเหสกะ</strong>  นี้    เป็นชื่อแห่งความเป็นผู้นิ่ง.</p><p>ในเพราะความเป็นผู้กล่าวคำอื่น   ในเพราะความเป็นผู้ให้ลำบากนั้น</p><p>           ด้วยบทว่า  <strong>ปาจิตฺติย</strong>  นี้   พระผู้มีพระภาคเจ้าปรับปาจิตตีย์ ๒ ตัว</p><p>ใน ๒ วัตถุ.</p><p>            สองบทว่า  <strong>อญฺวาทก  โรเปตุ</strong>  ความว่า  สงฆ์จงยกอัญญวาทกรรม</p><p>ขึ้น  คือ  จงให้ตั้งขึ้น.   แม้ในคำว่า   วิเหสก   โรเปตุ    นี้    ก็นัยนี้เหมือนกัน.</p><p>           สองบทว่า  <strong>อโรปิเต   อญฺวาทเก</strong>   ได้แก่   ในเพราะความเป็นผู้</p><p>กล่าวคำอื่นที่สงฆ์ไม่ได้ยกขึ้นด้วยกรรมวาจา.   แม้ในคำว่า  <strong>อโรปิเต   วิเหสเก</strong></p><p>นี้  ก็นัยนี้เหมือนกัน.</p><p>           ในคำว่า  <strong>ธมฺมกมฺเม  ธมฺมกมฺมสญฺี</strong>   เป็นต้น   พึงทราบใจความ</p><p>โดยนัยนี้ว่า   อัญญวาทกวิเหสกโรปนกรรม  นั้นใด  อันสงฆ์กระทำแล้ว,   ถ้า</p><p>กรรมนั้นเป็นกรรมชอบธรรม.    และภิกษุนั้น    มีความสำคัญในกรรมนั้นว่า</p><p>*    แปลตามโยชนา  ๒/ ๒๔-๒๕. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 295</p><p>เป็นกรรมชอบธรรม    ยังทำความเป็นผู้กล่าวคำอื่น   และความเป็นผู้ให้ลำบาก</p><p>เมื่อนั้น    ภิกษุนั้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ในเพราะความเป็นผู้กล่าวคำอื่น   และ</p><p>ในเพราะความเป็นผู้ให้ลำบากนั้น                               </p><p>           สองบทว่า  <strong>อชานนฺโต  ปุจฺฉติ</strong>  มีความว่า  ภิกษุเมื่อไม่รู้ว่าตนต้อง</p><p>อาบัติเลยจึงถามว่า   ท่านทั้งหลายพูดอะไร ?   ข้าพเจ้าไม่รู้เลย</p><p>           สองบทว่า  <strong>คิลาโน  น  กเถต</strong>ิ   มีความว่า   ภิกษุมีพยาธิที่ปาก  เช่น</p><p>พยาธิที่เป็นเหตุให้ไม่สามารถจะพูดได้.</p><p>         ในคำว่า <strong>สงฺฆสฺส  ภณฺฑน  วา</strong> เป็นต้น   บัณฑิตพึงทราบเนื้อความ</p><p>โดยนัยนี้ว่า     ภิกษุมีความสำคัญว่า     เมื่อเรากล่าวในท่ามกลางสงฆ์     ความ</p><p>บาดหมาง  ความทะเลาะ   ความแก่งแย่ง   หรือความวิวาทจักมีแก่สงฆ์  เพราะ</p><p>การพูดนั้นเป็นปัจจัย    ความวิวาทนั้นอย่าได้มีเลย   จึงไม่พูด.  บทที่เหลือตื้น</p><p>ทั้งนั้นแล.</p><p>           สิกขาบท    มีสมุฏฐาน  ๓  เกิดขึ้น   ทางกายกับจิต  ๑    ทางวาจากับ</p><p>จิต ๑   ทางกายวาจากับจิต  ๑  เป็นกิริยาก็มี   เป็นอกิริยาก็มี   จริงอยู่   เมื่อภิกษุ</p><p>กลบเกลื่อนถ้อยคำ  เป็นกิริยา  เมื่อทำให้ลำบากเพราะความเป็นผู้นิ่ง  เป็นอกิริยา</p><p>เป็นสัญญาวิโมกข์   สจิตตกะ   โลกวัชชะ   กายกรรม    วจีกรรม    อกุศลจิต</p><p>เป็นทุกขเวทนา   ดังนี้แล.</p><p>                         <em>อัญญวาทสิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 296</p><p>                         <strong> ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>                      <strong>  เรื่องพระทัพพมัลลบุตร</strong> </p><p>           [๓๖๘]  โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เวฬุวัน    อันเป็นสถานที่พระราชทานเหยื่อแก่กระแต     เขตพระนครราชคฤห์</p><p>ครั้งนั้น  ท่านพระทัพพมัลลบุตรจัดแจงเสนาสนะและแจกภัตแก่สงฆ์   สมัยนั้น</p><p>พระเมตติยและพระภุมมชกะเป็นผู้บวชใหม่   และมีบุญน้อย   เสนาสนะของสงฆ์</p><p>ที่เลวและอาหารที่ทรามย่อมตกมาถึงเธอทั้งสอง    เธอทั้งสองจึงให้ภิกษุทั้งหลาย</p><p>เพ่งโทษท่านพระทัพพมัลลบุตรว่า   จัดเสนาสนะตามความพอใจ    และแจกภัต</p><p>ตามความพอใจ  บรรดาภิกษุผู้มักน้อย . .  ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า</p><p>ไฉน    พระเมตติยะและพระภุมมชกะจึงได้ให้ภิกษุทั้งหลายโพนทะนาท่านพระ-</p><p>ทัพพมัลลบุตรเล่า   แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้า . . . ทรงสอบถามพระเมตติยะและพระ</p><p>ภุมมชกะว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ข่าวว่าพวกเธอให้ภิกษุทั้งหลายโพนทะนา</p><p>ภิกษุทัพพามัลลบุตร  จริงหรือ.</p><p>            พระเมติยะและพระภุมมชกะทูลรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า</p><p>                        <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงให้ภิกษุทั้งหลายเพ่งโทษภิกษุทัพพมัลลบุตร  การกระทำของเธอนั่น</p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลือมใสยิ่ง</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 297</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                                  <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๖๒.  ๓. ก.  เป็นปาจิตตีย์ในเพราะความเป็นผู้ให้โพนทะนา.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้     ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้ . </p><p>                             <em>เรื่องพระทัพพมัลลบุตร  จบ</em></p><p>                     <strong>เรื่องพระทัพพมัลลบุตร   (ต่อ)</strong></p><p>            [๒๖๙]   ก็สมัยนั้น  พระเมตติยะและพระภุมมชกะคิดว่า  ภิกษุทั้งหลาย</p><p>จักเชื่อฟังด้วยพระบัญญัติเพียงเท่านี้ว่า     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามการให้</p><p>โพนทะนาแล้ว    จึงบ่นว่าท่านพระทัพพมัลลบุตรอยู่ใกล้ ๆ    ภิกษุทั้งหลายว่า</p><p>พระทัพพมัลลบุตรจัดเสนาสนะตามความพอใจ      และแจกภัตตามความพอใจ</p><p>บรรดาภิกษุผู้มักน้อย . . .ต่างก็เพ่งโทษติเตียน  โพนทะนาว่า  ไฉนพระเมตติยะ</p><p>และพระภุมมชกะจึงได้บ่นว่า     ท่านพระทัพพมัลลบุตรอยู่เล่า     แล้วกราบทูล</p><p>เนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                              <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            ลำดับนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .ทรงสอบถามพระเมทติยะและพระ-</p><p>ภุมมชกะว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ข่าวว่าพวกเธอบ่นว่าภิกษุทัพพมัลลบุตร</p><p>จริงหรือ.                                                                            </p><p>            พระเมตติยะและพระภุมมชกะทูลรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 298</p><p>                          <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงยังได้บ่นว่าภิกษุทัพพมัลลบุตรอยู่เล่า      การกระทำของพวกเธอนั่น</p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความเลื่อมใส</p><p>ยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                 <strong> พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>          ๖๒. ๓. ข.  เป็นปาจิตตีย์   ในเพราะความเป็นผู้ให้โพนทะนา</p><p>ในเพราะความเป็นผู้บ่นว่า.</p><p>                              <em>เรื่องพระทัพพมัลลบุตร  (ต่อ) จบ</em></p><p>                                   <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>          [๓๗๐]  ที่ชื่อว่า  ความเป็นผู้ให้โพนทะนา  คือ  อุปสัมบันผู้อัน</p><p>สงฆ์สมมติแล้ว ให้เป็นผู้จัดเสนาสนะ     เป็นผู้แจกอาหาร   แจกยาคู   แจกผลไม้</p><p>แจกของเคี้ยว   หรือแจกของเล็กน้อยก็ตาม   ภิกษุประสงค์จะแส่โทษ  ให้อัปยศ</p><p>ให้เก้อเขิน   จึงให้โพนทะนาก็ดี   บ่นว่าก็ดี   ซึ่งอุปสัมบัน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                   <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                    <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๓๗๑]  กรรมเป็นธรรม    ภิกษุสำคัญว่า    กรรมเป็นธรรม    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์  ในเพราะความเป็นผู้ให้โพนทะนา  ในเพราะความเป็นผู้บ่นว่า.</p><p>           กรรมเป็นธรรม    ภิกษุสงสัย    ต้องอาบัติปาจิตตีย์    ในเพราะความ</p><p>เป็นผู้ให้โพนทะนา   ในเพราะความเป็นผู้บ่นว่า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 299</p><p>            กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่า กรรมไม่เป็นธรรม ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ในเพราะความเป็นผู้ให้โพนทะนา  ในเพราะความเป็นผู้บ่นว่า.</p><p>                                       <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>           [๓๗๒]  ภิกษุให้โพนทะนา  หรือบ่นว่าอนุปสัมบัน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            อุปสัมบันผู้อันสงฆ์มิได้สมมติให้เป็นผู้จัดเสนาสนะ   เป็นผู้แจกอาหาร</p><p>แจกยาคู  แจกผลไม้  แจกของเคี้ยว  หรือแจกของเล็กน้อยก็ตาม   ภิกษุประสงค์</p><p>จะแส่โทษ   ทำให้อัปยศ    ทำให้เก้อเขิน    จึงให้โพนทะนาก็ดี   บ่นว่าก็ดี   ซึ่ง</p><p>อุปสัมบันหรืออนุปสัมบัน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบันผู้อันสงฆ์สมมติก็ดี   มิได้สมมติก็ดี   ให้เป็นผู้จัดเสนาสนะ</p><p>เป็นผู้แจกอาหาร   แจกยาคู   แจกผลไม้   แจกของเดียว   หรือแจกของเล็กน้อย</p><p>ก็ตาม    ภิกษุประสงค์จะแส่โทษ   ทำให้อัปยศ   ทำให้เก้อเขิน   จึงให้โพนทะนา</p><p>ก็ดี   บ่นว่าก็ดี  ซึ่งอุปสัมบันหรืออนุปสัมบัน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                           <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>             กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่า กรรมเป็นธรรมต้องอาบัติทุกกฏ. . .</p><p>             กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุสงสัย   ต้องอาบัติทุกกฏ . . .</p><p>             กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่า   กรรมไม่เป็นธรรม    ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ...</p><p>                                    <strong>  อานาปัตติวาร</strong></p><p>            [๓๗๓]  ภิกษุผู้ให้โพนทะนา     หรือบ่นว่าภิกษุผู้มีปกติทำเพราะ</p><p>ฉันทาคติ  โทสาคติ โมหาคติ  ภยาคูติ  ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                           <em>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 300</p><p>                     <strong> เสนาสนวรรค  อุปฌาปนสิกขาบทที่  ๓ </strong>  </p><p>            พึงทราบวินิจฉัย   ในสิกขาบทที่ ๓ ดังต่อไปนี้  </p><p>   <strong>  [แก้อรรถปฐมบัญญัติ  เรื่องพระทัพพมัลลบุตร]</strong></p><p>           หลายบทว่า   <strong>ทพฺพ  มลฺลปุตฺต  ภิกฺขู  อุชฺฌาเปนฺติ</strong>  มีความว่า</p><p>พวกภิกษุเมตติยะ  และภุมมชกะ  เมื่อกล่าวคำเป็นต้นว่า    <strong>ฉนฺทาย   ทพฺโพ</strong></p><p><strong>มลฺลปุตฺโต</strong>    (พระทัพพมัลลบุตรจัดเสนาสนะโดยฉันทาคติ)    ดังนี้     ชื่อว่า</p><p>ยังภิกษุทั้งหลายเหล่านั้นให้ดูหมิ่น   คือให้มองดูท่านทัพพะนั้นด้วยความดูหมิ่น.</p><p>อีกอย่างหนึ่ง  ความว่า  ย่อมให้ติดไปทางลามก.  ก็ในคำว่า  <strong>อุชฺฌายนฺติ</strong>  นี้ </p><p>พึงทราบลักษณะ     (แห่งศัพท์)    ตามแนวแห่งคัมภีร์ศัพทศาสตร์.    ปาฐะว่า</p><p><strong>โอชฺฌาเปนฺติ</strong>   ดังนี้   ก็มี.  ความก็อย่างนี้เหมือนกัน.</p><p>             บทว่า   <strong>ฉนฺทาย</strong>   ได้แก่   โดยความชอบพอกัน    คือ   โดยตกเข้าเป็น</p><p>ฝักฝ่ายกัน.  อธิบายว่า    ย่อมจัดแจงเสนาสนะที่ประณีต   เพื่อพวกภิกษุผู้เป็น</p><p>เพื่อนเห็นเพื่อนคบกันของตน  ด้วยความชอบพอกันนั้น.</p><p>            บทว่า    <strong>ขิยฺยนฺติ</strong>    คือ  พวกภิกษุเมตติยะและภุมมชกะ    เมื่อกล่าว</p><p>คำว่า  <strong>ฉนฺทาย  ทพฺโพ  มลฺลปุตฺโต</strong>  เป็นต้น  ชื่อว่า  ย่อ  ประกาศ.</p><p>            ในคาว่า    <strong>อุชฺฌาปนเก     ขิยฺยนเก    ปาจิตฺติย</strong>  นี้   มีวินิจฉัยว่า</p><p>พวกภิกษุเมตติยะและภุมมชกะ     ย่อมให้โพนทะนาด้วยคำใด.   คำนั้น    ชื่อว่า</p><p>อุชฌาปนกะ.   และบ่นว่าด้วยคำใด,  คำนั้น  ชื่อว่า  <strong>ขิยยนกะ.</strong>   ในเพราะ</p><p>ความเป็นผู้ให้โพนทะนา  ในเพราะความเป็นผู้บ่นว่านั้น.</p><p>           ด้วยบท  <strong>ปาจิตฺติย</strong>    พระผู้มีพระภาคเจ้า   ปรับปาจิตตีย์ ๒  ตัว  ใน</p><p>๒  วัตถุ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 301</p><p>         บทเหล่านี้ว่า  <strong>อุชฺฌาปนก  นาม  อุปสมฺปนฺน  สงฺเฆน  สมฺมต</strong></p><p><strong>เสนาสนปญฺาปก    วา     ฯปฯ     อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชก   วา</strong>   ดังนี้</p><p>เชื่อมความกับบทว่า  <strong>มงฺกุกตฺตุกาโม</strong>   (มีความประสงค์จะทำให้อัปยศ)  นี้ .</p><p>           ด้วยอำนาจแห่งบทเหล่านี้ว่า <strong>อวณฺณ  กตฺตุกาโม อยส  กตฺตุกาโม</strong></p><p>บัณฑิตพึงกระทำการเปลี่ยนวิภัตติในบทว่า  อุปสมฺปนฺน  เป็นต้น  อย่างนี้ว่า</p><p><strong>อุปสมฺปนฺนสฺส</strong>  ดังนี้.                         </p><p>            ก็เพราะในคำว่า  <strong>อุชฺฌาเปติ วา  ขิยฺยติ วา อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส</strong></p><p>นี้    พระผู้มีพระภาคเจ้า     แม้ทรงยกบทมาติกาขึ้นอย่างนี้ว่า    <strong>ขียนก    นาม</strong></p><p>ดังนี้แล้ว   จะพึงตรัสวิภังค์ที่ตรัสแล้วนั้นแหละ  แห่งบทว่า  <strong>อุชฺฌาปนก นาม</strong></p><p>นี้  (แต่)  ความแปลกันอย่างอื่น    (ในสิกขาบทนี้)   ไม่มี    เหมือนในอัญญ-</p><p>วาทสิกขาบท   เพราะฉะนั้น  บัณฑิตพึงทราบว่า   พระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ทรง</p><p>ยกขึ้น   ทั้งไม่ทรงแจกบทมาติกานั้น    แยกไว้ต่างหาก    ทรงทำคำนิคมเท่านั้น</p><p>ไว้รวมกัน.</p><p>          ในคำเป็นต้นว่า  <strong>ธมฺมกมฺเม   ธมฺมกมฺเมสญฺี</strong>  นี้  บัณฑิตพึงทราบ</p><p>ใจความโดยนัยนี้ว่า  สมมติกรรมใด   สงฆ์ทำแล้วเพื่อุปสัมบันนั้น   ถ้ากรรม</p><p>นั้นเป็นกรรมชอบธรรม   และภิกษุนั้นมีความสำคัญในกรรมนั้นว่า  กรรมชอบ</p><p>ธรรม  ย่อมทำการโพนทะนา   และบ่นว่า   ลำดับนั้น   ภิกษุนั้น   ต้องอาบัติ-</p><p>ปาจิตตีย์  ในเพราะความเป็นผู้โพนทะนาและบ่นว่านั้น.</p><p>           ในคำว่า    <strong>อนุปสมฺปนฺน   อุชฺฌาเปติ  วา  ขิยฺยติ  วา</strong>  มีเนื้อ</p><p>ความว่า ภิกษุย่อมยังอนุปสัมบันอื่นให้โพนทะนา อุปสัมบันผู้อันสงฆ์สมมติแล้ว</p><p>หรือให้ดูหมิ่นก็ดี  บ่นว่าเธอในสำนักแห่งอนุปสัมบันนั้นก็ดี. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 302</p><p>         คำว่า   <strong>อุปสมฺปนฺน   สงฺเฆน   อสมฺมต</strong>  มีความว่า  ผู้อันสงฆ์</p><p>มิได้สมมติด้วยกรรมวาจา   คือ   ผู้อันสงฆ์ยกภาระให้ว่า  นี้  เป็นภาระของท่าน</p><p>อย่างเดียว   หรือว่าผู้นำภาระนั้นไปด้วยตนเอง    เพื่อต้องการความอยู่สบายของ</p><p>ภิกษุทั้งหลาย   อีกอย่างหนึ่ง อธิบายว่า (ย่อมให้โพนทะนาอุปสัมบัน)  ผู้กระทำ</p><p>กรรมเช่นนั้น  ในอาวาสที่มีภิกษุอยู่   ๒-๓  รูป. </p><p>             ก็การให้สมมติ   ๑๓   อย่าง   แก่อนุปสัมบันย่อมไม่ควร      แม้โดยแท้</p><p>ถึงอย่างนั้น    อนุปสัมบันผู้ได้รับสมมติในคราวเป็นอุปสัมบัน    ภายหลังทั้งอยู่</p><p>ในความเป็นอนุปสัมบัน     พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสหมายเอาอนุปสัมบันนั้นว่า</p><p>หรือผู้อันสงฆ์สมมติ  ในคำว่า <strong>อนุปสมฺปนฺน  สงฺเฆน สมฺมต  วา  อสมฺมต</strong></p><p>วา   นี้.   แต่สงฆ์หรือภิกษุที่สงฆ์สมมติ     มอบภาระแก่สามเณรรูปใด   ผู้ฉลาด</p><p>อย่างเดียวว่า     เธอจะกระทำกรรมนี้     ดังนี้,   พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสหมายถึง</p><p>สามเณรเช่นนั้นว่า  หรือผู้อันสงฆ์ไม่ได้สมมติ.  บทที่เหลือ   ตื้นทั้งนั้น.</p><p>           สิกขาบท  มีสมุฏฐาน  ๓  เกิดขึ้น ทางกายกับจิต  ๑  ทางวาจากับจิต ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑   เป็นกิริยา   สัญญาวิโมกข์   สจิตตกะ  โลกวัชชะ  กายกรรม</p><p>วจีกรรม   อกุศลจิต   เป็นทุกขเวทนา   แล.</p><p>                              <em>อุชฌาปนสิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 303</p><p>                           <strong>ภูตคามวรรค   สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>                               <strong>เรื่องภิกษุมากรูป</strong> </p><p>           [๓๗๔]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น   เป็น</p><p>ฤดูหนาว   ภิกษุทั้งหลายจัดตั้งเสนาสนะในที่กลางแจ้ง   ผิงกายอยู่   ครั้นเขาบอก</p><p>ภัตกาล    เมื่อจะหลีกไป    ไม่เก็บเอง    ไม่ให้คนอื่นเก็บ    ซึ่งเสนาสนะนั้น</p><p>ไม่บอกมอบหมายแล้วหลีกไป   เสนาสนะถูกน้ำค้างและฝนตกชะ    บรรดาภิกษุ</p><p>ที่มักน้อย...    ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า     ไฉนภิกษุทั้งหลายจัดตั้ง</p><p>เสนาสนะในที่แจ้งแล้ว   เมื่อจะหลีกไป   จึงได้ไม่เก็บเอง  ไม่ให้คนอื่นเก็บ   ซึ่ง</p><p>เสนาสนะนั้น    ไม่บอกมอบหมาย   แล้วหลีกไป  เสนาสนะถูกน้ำค้างและฝนตกชะ</p><p>แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                                 <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่าภิกษุทั้งหลายจัดตั้งเสนาสนะในที่แจ้งแล้ว    เมื่อจะหลีกไป     ไม่เก็บเอง</p><p>ไม่ให้คนอื่นเก็บ  ซึ่งเสนาสนะนั้น    ไม่บอกมอบหมาย  แล้วหลีกไป  เสนาสนะ</p><p>ถูกน้ำค้างและฝนตกชะ   จริงหรือ.</p><p>           ภิกษุ ทั้งหลายทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า     ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ไฉน</p><p>โมฆบุรุษเหล่านั้น    จัดตั้งเสนาสนะในที่แจ้งแล้ว     เมื่อจะหลีกไป    จึงได้ไม่ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 304</p><p>เก็บเอง  ไม่ให้คนอื่นเก็บ   ซึ่งเสนาสนะนั้น   ไม่บอกมอบหมายแล้วหลีกไปเล่า</p><p>เสนาสนะถูกน้ำค้างและฝนตกชะ  การกระทำของพวกโมฆบุรุษนั้นนั่น  ไม่เป็น</p><p>ไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส      หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของ</p><p>ชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย       ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                   <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๖๓.๔  อนึ่ง    ภิกษุใดวางไว้แล้วก็ดี   ให้วางไว้แล้วก็ดี ซึ่ง</p><p>เตียงก็ดี  ตั่งก็ดี   ฟูกก็ดี   เก้าอี้ก็ดี   อันเป็นของสงฆ์ในที่แจ้ง  เมื่อ</p><p>หลีกไป    ไม่เก็บเองก็ดี    ไม่ให้เก็บก็ดี    ซึ่งเสนาสนะที่วางไว้นั้น</p><p>หรือไม่บอกมอบหมาย  ไปเสีย  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>              ก็สิกขาบทนี้     ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.                 </p><p>                                 <em>เรื่องภิกษุมากรูป  จบ</em></p><p>                   <strong>พระพุทธานุญาตให้เก็บเสนาสนะ</strong></p><p>              [๓๗๕]   ก็สมัยนั้น     ภิกษุทั้งหลายอยู่ในที่แจ้ง   รีบเก็บเสนาสนะก่อน</p><p>กาลอันสมควร พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ทอดพระเนตรเห็นภิกษุเหล่านั้น ผู้รีบเก็บ</p><p>เสนาสนะก่อนกาลอันสมควร      ครั้นแล้วจึงทรงทำธรรมีกถาในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น   ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น   แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า</p><p>        <strong>ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  เราอนุญาตให้เก็บเสนาสนะไว้ในปะรำ</strong></p><p><strong>หรือที่โคนไม้   หรือในที่ซึ่งนกกา   หรือนกเหยี่ยวจะไม่ถ่ายมูลรดได้</strong></p><p><strong>ตลอด ๘  เดือน  ซึ่งกำหนดว่ามิใช่ฤดูฝน. </strong></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 305</p><p>                          <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๓๗๖]   บทว่า  <strong>อนึ่ง . . .ใด</strong>   ความว่า   ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด. . .</p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า   ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ที่ประสงค์ในอรรถนี้. </p><p>           ที่ชื่อว่า   อันเป็นของสงฆ์    ได้แก่    ของที่เขาถวายแล้ว   สละแล้ว</p><p>แก่สงฆ์</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>เตียง</strong>   ได้แก่   เตียง  ๔  ชนิด  คือ  เตียงมีแม่แคร่สอดเข้าใน</p><p>ขา ๑   เตียงมีแคร่เนื่องเป็นอันเดียวกันกับขา  ๑   เตียงมีขาดังก้ามปู  ๑   เตียงมีขา</p><p>จรดแม่แคร่  ๑                                                            </p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>ตั่ง</strong>   ได้แก่   ตั่ง ๔ ชนิด   คือ  ตั่งมีแม่แคร่สอดเข้าในขา  ๑</p><p>ตั้งมีแม่แคร่เนื่องเป็นอันเดียวกัน กับขา ๑   ตั่งมีขาดังก้ามปู   ๑   ตั่งมีขาจรดแม่</p><p>แคร่  ๑</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ฟูก</strong>  ได้แก่  ฟูก  ๕  ชนิด  คือ ฟูกขนสัตว์  ๑  ฟูกเปลือกไม้  ๑</p><p>ฟูกเศษผ้า  ๑  ฟูกหญ้า  ๑  ฟูกใบไม้  ๑</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>เก้าอี้</strong>   ได้แก่   เก้าอี้ที่เขาถักร่วมใน  สำเร็จด้วยเปลือกไม้ก็มี</p><p>สำเร็จด้วยหญ้าคมแฝกก็มี   สำเร็จด้วยหญ้ามุงกระต่ายก็มี   สำเร็จด้วยหญ้าปล้อง</p><p>ก็มี.</p><p>           บทว่า   <strong>วางไว้แล้ว</strong>   คือ   วางไว้เอง.</p><p>           บทว่า  <strong>ให้วางไว้แล้ว</strong>  คือ  ให้คนอื่นวางไว้</p><p>           ใช้อนุปสัมบันให้วาง  เป็นธุระของอนุปสัมบันผู้วาง</p><p>           ใช้อุปสัมบันให้วาง    เป็นธุระของอุปสัมบันผู้วาง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 306</p><p>          คำว่า  <strong>เมื่อหลีกไป  ไม่เก็บเอง   ซึ่งเสนาสนะที่วางไว้นั้น</strong>   คือ</p><p>ไม่เก็บด้วยตนเอง</p><p>           คำว่า  <strong>ไม่ให้เก็บ</strong>   คือ  ไม่ให้คนอื่นเก็บ </p><p>           คำว่า หรือไม่บอกมอบหมาย  ไปเสีย ความว่า ภิกษุไม่บอกมอบ</p><p>หมายภิกษุ   สามเณร    หรือคนทำการวัด    แล้วเดินล่วงเลฑฑุบาตของมัชฌิม</p><p>บุรุษไป  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                   <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                   <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๓๗๗]   เสนาสนะของสงฆ์    ภิกษุสำคัญว่าของสงฆ์    วางไว้เองก็ดี</p><p>ให้คนอื่นวางไว้ก็ดี  ในที่แจ้ง  เมื่อหลีกไป   ไม่เก็บเองก็ดี   ไม่ให้คนอื่นเก็บก็ดี</p><p>ซึ่งเสนาสนะนั้น    หรือไม่ได้บอกมอบหมายไปเสีย  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             เสนาสนะของสงฆ์    ภิกษุสงสัย    วางไว้เองก็ดี    ให้คนอื่นวางไว้ก็ดี</p><p>ในที่แจ้ง   เมื่อหลีกไป   ไม่เก็บเองก็ดี   ไม่ให้คนอื่นเก็บก็ดี   ซึ่งเสนาสนะนั้น</p><p>หรือไม่ได้บอกมอบหมาย  ไปเสีย  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             เสนาสนะของสงฆ์   ภิกษุสำคัญว่าของบุคคล  วางไว้เองก็ดี  ให้คนอื่น</p><p>วางไว้ก็ดี   ในที่แจ้ง   เมื่อหลีกไป   ไม่เก็บเองก็ดี    ไม่ให้คนอื่นเก็บก็ดี   ซึ่ง</p><p>เสนาสนะนั้น    หรือไม่ได้บอกมอบหมาย  ไปเสีย  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             ภิกษุวางไว้เองก็ดี   ให้คนอื่นวางไว้ก็ดี   ซึ่งเครื่องลาดรักษาผิวฟื้นก็ดี</p><p>เครื่องลาดเตียงก็ดี    เครื่องลาดฟื้นก็ดี    เสื่ออ่อนก็ดี    ท่อนหนังก็ดี    เครื่อง-</p><p>เช็ดเท้าก็ดี    ตั่งกระดานก็ดี    ในที่แจ้ง    เมื่อหลีกไป    ไม่เก็บเองก็ดี    ไม่ให้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 307</p><p>คนอื่นเก็บก็ดี  ซึ่งเครื่องลาดรักษาผิวฟื้นเป็นต้นนั้น  หรือไม่ได้บอกมอบหมาย</p><p>ไปเสีย  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                        <strong>ติกทุกกฏ</strong> </p><p>            เสนาสนะของบุคคล  ภิกษุสำคัญว่าของสงฆ์  . ..ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            เสนาสนะของบุคคล   ภิกษุสงสัย   . . . ต้องอาบัติ ทุกกฏ.</p><p>            เสนาสนะของบุคคล    ภิกษุสำคัญว่าของบุคคล   . . .ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>เพราะเป็นของส่วนตัวของผู้อื่น.</p><p>            เสนาสนะเป็นส่วนตัวของตน  . . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                    <strong> อานาปัตติวาร</strong></p><p>           [๓๗๘]  ภิกษุเก็บเองแล้วไป  ๑  ภิกษุให้คนอื่นเก็บแล้วไป  ๑  ภิกษุ</p><p>บอกมอบหมายแล้วไป ๑  ภิกษุเอาออกผึ่งแดดไว้  ไปด้วยตั้งใจจักกลับมาเก็บ ๑</p><p>เกิดเหตุฉุกเฉินขึ้น ๑  ภิกษุมีอันตราย ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 308</p><p>                  <strong>เสนาสนวรรค  ปฐมเสนาสนสิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัย   ในสิกขาบทที่ ๔  ดังต่อไปนี้</p><p>      <strong> [แก้อรรถปฐมบัญญัติ   เรื่องภิกษุหลายรูป]</strong></p><p>           สองบทว่า  <strong>เหมนฺติเก   กาเล</strong>  ได้แก่  ในฤดูเหมันต์  คือ  ในคราว</p><p>หิมะตก. </p><p>            สองบทว่า   <strong>กาย   โอตาเปนฺตา</strong>  ได้แก่   นั่งบนเตียงและตั่งเป็นต้น</p><p>แล้ว    ผิงกายด้วยแดดอ่อนอยู่.</p><p>             สองบทว่า   <strong>กาเล   อาโรเจติ</strong>    ได้แก่    เมื่อเขาบอกเวลาแห่งอาหาร</p><p>อย่างใดอย่างหนึ่ง   มียาคูและภัตเป็นต้น .</p><p>            สองบทว่า  <strong>โอวุฏ  โหติ</strong>  ได้แก่  ถูกฝนหิมะตกชะเปียก.</p><p>            บทว่า  <strong>อวสฺสิกสงฺเกเต</strong>  มีความว่า  ตลอด ๘  เดือน คือ  ๔  เดือน</p><p>ในฤดูเหมันต์  ๔ เดือนในฤดูคิมหันต์  ที่มิได้บัญญัติอย่างนี้ว่า  เดือนทั้งหลาย</p><p>แห่งฤดูฝน.</p><p>            บทว่า  <strong>มณฺฑเป</strong>  ได้แก่  ในปะรำทำด้วยกิ่งไม้  หรือในปะรำทำด้วย</p><p>ไม้เลียบ.</p><p>            บทว่า  <strong>รุกฺขมูเล   วา</strong>  ได้แก่  ภายใต้แห่งต้นไม้ต้นใดต้น หนึ่ง.</p><p>            <strong> [ว่าด้วยสถานที่ควรเก็บเตียงตั่ง]</strong></p><p>           หลายบทว่า  <strong>ยตฺถ  กากา  วา กุลลา วา  น  อูทหนฺติ</strong>   มีความว่า</p><p>นกกาและนกตะกรุมเหล่านี้     หรือนกเหล่าอื่นทำรังอยู่     ด้วยการอยู่ประจำใน</p><p>ต้นไม้ใด  จะไม่ถ่ายมูลรดเสนาสนะนั้น  เราอนุญาตให้เก็บไว้ที่โคนไม้เช่นนั้น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 309</p><p>เพราะเหตุอย่างนี้นั้น   นกทั้งหลายเสาะแสวงหาเหยื่อ    พักผ่อนที่ต้นไม้ใดแล้ว</p><p>บินไป  จะเก็บไว้ที่โคนแห่งต้นนั้นก็ควร.   แต่ว่า   นกทั้งหลายทำรังอยู่ด้วยการ</p><p>อยู่เป็นประจำที่ต้นไม้ใด  อย่าพึงเก็บไว้ที่โคนต้นไม้นั้น </p><p>          เพราะพระบาลีว่า  <strong>อฏฺ  มาเส</strong>  ดังนี้  ในชนบทเหล่าใด   ฝนไม่ตก</p><p>ในฤดูฝน,  แม้ในชนบทเหล่านั้น  จะเก็บไว้ตลอด ๔ เดือน ก็ไม่ควรเหมือนกัน.</p><p>           เพราะพระบาลีว่า  <strong>อวสฺสิกสงฺเกเต</strong>  ดังนี้    ในชนบทเหล่าใดฝนตก</p><p>ในฤดูเหมันต์ ในชนบทเหล่านั้น  จะเก็บไว้ในที่แจ้ง แม้ในฤดูเหมันต์  ก็ไม่ควร.</p><p>ส่วนในฤดูคิมหันต์    ท้องฟ้าบริสุทธิ์ปราศจากเมฆในที่ทั่วไป     ในเวลาเช่นนี้</p><p>จะเก็บเตียงและตั่งไว้ในที่แจ้ง   ด้วยกรณีจำเป็นบางอย่าง   ย่อมควร.</p><p>            แม้ภิกษุผู้ถืออัพโภกาสิกธุดงค์  ก็ควรรู้วัตร.    จริงอยู่    ถ้าเธอมีเตียง</p><p>ส่วนบุคคล    ก็พึงนอนบนเตียงส่วนบุคคลนั่นแล     เมื่อจะถือเอาเตียงของสงฆ์</p><p>พึงถือเอาเตียงที่ถักด้วยหวาย   หรือด้วยปอ.    เมื่อเดียงถักด้วยหวายหรือด้วยปอ</p><p>นั้นไม่มี  พึงถือเอาเดียงเก่า.   เมื่อเตียงเก่านั้นไม่มี   พึงถือเอาเตียงที่ถักใหม่ ๆ</p><p>หรือที่บุด้วยหนัง    ก็แล   ครั้นถือเอาแล้ว     คิดว่า    เราจะถือรุกขมูลอย่างเคร่ง</p><p>ถืออัพโภกาสอย่างเคร่ง   ดังนี้   แล้วไม่ทำแม้ซึ่งกุฎีจีวร     (เพดานทำด้วยจีวร)</p><p>จัดตั้งเตียงตั่งนั้นในที่แจ้ง   หรือที่โคนไม้   แล้วนอนในคราวที่มิใช่สมัย    ย่อม</p><p>ไม่ควร.   ก็ถ้าว่า   ภิกษุไม่อาจเพื่อจะรักษากุฎีที่ทำด้วยจีวรแม้ทั้ง ๔ ชั้น  ไม่ให้</p><p>เปียกได้   มีฝนตกพรำตลอด   ๗   วัน,   (จะจัดตั้งเตียงน้อยนอน)  ก็ควร  เพราะ</p><p>เตียงนอนเป็นไปตามร่างกายของภิกษุ.</p><p>            พวกมนุษย์มีจิตเลื่อมใสในสีลสัมปทาของภิกษุทั้งหลายผู้อยู่ในกระท่อม</p><p>ใบไม้ในป่า   จึงถวายเตียงและตั่งใหม่กล่าวว่า   ขอท่านทั้งหลายจงใช้สอย   โดย</p><p>ใช้สอยเป็นของสงฆ์.   ภิกษุทั้งหลายผู้อยู่แล้วจะไป   พึงส่งข่าว   (ไปบอก)   แก่ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 310</p><p>ภิกษุผู้ชอบพอกันในวิหารที่ใกล้เคียงแล้วจึงไป.      เมื่อไม่มีพวกภิกษุผู้ชอบกัน</p><p>พึงเก็บไว้ในที่ที่ฝนจะไม่รั่วรดแล้วจึงไป.   เมื่อไม่มีที่ที่ฝนไม่รั่วรด    พึงแขวน</p><p>ไว้ที่ต้นไม้   แล้วจึงไป.</p><p>                <strong>[ว่าด้วยสถานที่ควรเก็บไม้กวาดและวิธีกวาด]</strong></p><p>            ภิกษุถือเอาไม่กวาดที่ลานพระเจดีย์ไปกวาดลานหอฉันก็ดี     ลานโรง-</p><p>อุโบสถก็ดี    ที่แห่งใดแห่งหนึ่ง    มีบริเวณที่พักกลางวัน    และโรงไฟเป็นต้น</p><p>ล้าง   เคาะ   (ไม่กวาดนั้น)   แล้ว    พึงเก็บไม่กวาดไว้ในโรงนั่นแหละอีก.    แม้</p><p>ภิกษุผู้ถือเอาไม้กวาด      ในที่แห่งใดแห่งหนึ่งมีโรงอุโบสถเป็นต้น     ไปกวาด</p><p>บริเวณที่เหลือ    ก็นัยนี้นั่นแล.    ส่วนภิกษุใดกวาดทางเที่ยวภิกขาจารประสงค์</p><p>จะไป    (บิณฑบาต)    เลย.     ภิกษุนั้นกวาดแล้ว พึงเก็บไว้ที่ศาลาซึ่งถ้ามีอยู่ใน</p><p>ระหว่างทางนั้น.   ถ้าศาลาไม่มี    กำหนดว่าเมฆฝนยังไม่ตั้งเค้าขึ้น  รู้ว่า  ฝนจัก</p><p>ยังไม่ตก  จนกว่าเราจะออกมาจากบ้าน  เก็บไว้ในที่แห่งใดแห่งหนึ่ง  แล้วกลับมา</p><p>พึง   (นำมา)   เก็บไว้ในที่เดิมอีก</p><p>              ในมหาปัจจรีท่านกล่าวว่า ถ้าภิกษุรู้อยู่ว่า ฝนจักตก  วางไว้ในกลางแจ้ง</p><p>เป็นทุกกฏ  ดังนี้.  แต่ถ้าว่า  ไม้กวาดเป็นของอันเขาเก็บไว้เพื่อประโยชน์สำหรับ   </p><p>กวาดในที่นั้น ๆ นั่งเอง    ภิกษุจะกวาดที่นั้น ๆ แล้ว   เก็บไว้ในที่นั้น  ๆ แล</p><p>สมควรอยู่.   ภิกษุผู้จะกวาดโรงฉัน   ควรรู้จักวัตร.   วัตรในการกวาดโรงฉันนั้น</p><p>ดังนี้    พึงกวาดทรายตั้งแต่ท่ามกลางตะล่อมมาไว้ตรงหน้าที่เท้ายืน.     พึงเอา</p><p>มือทั้งสองกอบหยากเยื่อออกไปทิ้งข้างนอก.</p><p>                     <strong> [ว่าด้วยลักษณะเตียงตั่งเป็นต้น ]</strong></p><p>              เตียงที่เขาทำเจาะที่เท้าเตียง  สอดแม่แคร่ทั้งหลายเข้าไปในเท้าเตียงนั้น</p><p>ชื่อว่า  มสารกะ   (เตียงมีแม่แคร่สอดเข้าในขา). </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 311</p><p>             เตียงที่เขาทำให้แม่แคร่คาบเท้าเตียง   โดยลักษณะคล้ายบัลลังก์   ชื่อว่า</p><p><strong>พุนธิกาพัทธ์</strong>   (เตียงมีแม่แคร่เนื่องเป็นอันเดียวกันกับขา). </p><p>             เตียงที่เขาทำด้วยเท้าเช่นกับเท้าแห่งสัตว์   มีม้าและแพะเป็นต้น    ชื่อว่า</p><p><strong>กุลีรปาท</strong>   (เตียงมีขาดังก้ามปู)    ก็หรือว่า    เตียงที่มีเท้างอย่างใดอย่างหนึ่ง</p><p>นี้ท่านเรียกว่า  เตียงมีขาดังก้ามปู.  ก็เตียงชื่อว่า  <strong>อาหัจจปาทกะ</strong>  นี้   ท่านกล่าว</p><p>ไว้ในบาลีข้างหน้านั่นแลอย่างนี้ว่า     เตียงที่เจาะด้วยเตียงทำ    ชื่อว่า   <strong>อาหัจจ-</strong></p><p>ปาทกะ     (เตียงมีขาจรดแม่แคร่).      เพราะเหตุนั้น     เ ตียงที่ทำเจาะแม่แคร่</p><p>ทั้งหลาย   แล้วสอดปลายขาเข้าไปในแม่แคร่นั้น   สลักลิ่มในเบื้องบน   บัณฑิต</p><p>พึงทราบว่า   เตียงมีขาจรดแม่แคร่.   แม้ในตั่ง   ก็มีนัยอย่างนี้เหมือนกัน.</p><p>           หลายบทว่า   <strong>อนฺโต  สเวเตฺวา  พทฺธ  โหติ</strong>  มีความว่า   เก้าอี้ </p><p>ที่เขาถักให้กว้างทั้งข้างล่างและข้างบน   ตรงกลางสอบ   (แคบ)   มีสัณฐานคล้าย</p><p>บัณเฑาะว์.  ได้ยินว่า   ชนทั้งหลายกระทำเก้าอี้นั้น    ให้หุ้มด้วยหนังสีหะ   และ</p><p>เสือโคร่งที่ตรงกลางก็มี.  ในเสนาสนะนี้  ชื่อว่าหนังที่เป็นอกัปปิยะไม่มี.  จริงอยู่</p><p>แม้เสนาสนะที่เป็นวิการแห่งทอง   ก็ควร.    เพราะเหตุนั้น     เสนาสนะนั้น   จึง</p><p>เป็นของมีค่ามาก</p><p>          ข้อว่า  <strong>อนุปฺปสมฺปนฺน  สนฺถราเปติ  ตสฺส  ปริโพโธ</strong>  มีความว่า</p><p>เป็นธุระของอนุปสัมบันผู้ซึ่งถูกใช้ให้วาง.</p><p>          ข้อว่า  <strong>เลฑฺฑุปาต   อติกฺกมนฺตสฺส   อาปตฺติ   ปาจิตฺติยสฺส</strong></p><p>มีความว่า  ภิกษุผู้เดินเลยเลฑฑุบาต  ของบุรุษผู้มีกำลังกลางคนไปต้องปาจิตตีย์.</p><p>     <strong>[ว่าด้วยผู้รับผิดชอบเสนาสนบริขารมีเตียงเป็นต้น]</strong></p><p>          ก็ในคำว่า   <strong>เลฑฺฑุปาต   อติกฺกมนฺตสฺส</strong>    เป็นต้นนี้    มีวินิจฉัย</p><p>ดังต่อไปนี้   พระเถระกระทำภัตกิจในโรงฉัน   แล้วสั่งภิกษุหนุ่มว่า  เธอจงไป </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 312</p><p>แต่งตั้ง   เตียง    ตั่ง   ในที่พักกลางวัน.    ภิกษุหนุ่มนั้นกระทำตามสั่งแล้วนั่ง.</p><p>พระเถระเที่ยวไปตามความพอใจแล้วจึงไปในที่พักกลางวันนั้น   วางถุงย่ามและ</p><p>อุตราสงค์ไว้.   จำเดิมแต่นั้นไปเป็นธุระของพระเถระ.   พระเถระนั่งแล้ว    เมื่อ</p><p>จะไป  ไม่เก็บเอง   ไม่สั่งให้เก็บ   เป็นปาจิตตีย์   ในเมื่อเดินเลยเลฑฑุบาตไป.</p><p>              ก็ถ้าพระเถระไม่วางถุงย่ามและอุตราสงค์ไว้บนเตียงและตั่งนั่น  จงกรม</p><p>พลางสั่งภิกษุหนุ่มว่า   เธอไปได้,    เธอพึงบอกว่า    นี้เตียงตั่ง    ขอรับ    ถ้า</p><p>พระเถระรู้จักธรรมเนียม   พึงกล่าวว่า  เธอไปเถิด   เราจักกระทำให้เป็นปรกติ</p><p>เดิม   ถ้าภิกษุผู้เถระ   เป็นคนเขลาไม่ได้ศึกษาธรรมเนียม    กลับขู่ตะคอกภิกษุ</p><p>หนุ่มว่า  ไปเถิด  อย่ามายืนในที่นี้   เราจะไม่ให้ (ใคร) นั่ง ไม่ให้ (ใคร) นอน,</p><p>ภิกษุ หนุ่มเรียนว่า  ท่านนอนตามสบายเถิด   ขอรับ    ได้ข้ออ้างไหว้แล้ว   พึง</p><p>ไปเถิด.   เมื่อภิกษุหนุ่มนั้นไปแล้ว   เป็นธุระของพระเถระเท่านั้น   และบัณฑิต</p><p>พึงทราบว่า   เป็นอาบัติแก่พระเถระนั้น   โดยนัยก่อนนั้นเทียว.</p><p>            ก็ถ้าว่า  ในขณะที่สั่งนั่นเอง  ภิกษุหนุ่มเรียนว่า ท่านขอรับ.  ผมมีกิจ</p><p>จำต้องทำบางอย่าง     มีการซักล้างสิ่งของเป็นต้น      และพระเถระกล่าวกะเธอว่า</p><p>เธอแต่งตั้งแล้วจงไปเถิด  ดังนี้  แล้วออกจากโรงฉันไปเสียในที่อื่น   พระวินัยธร</p><p>พึงปรับ   (พระเถระ)   ตัวอย่างเท้า.   ถ้าพระเถระไปนั่งในที่นั้นนั่น เอง,    และ</p><p>เป็นอาบัติแก่พระเถระนั้น  ในเมื่อเดินเลยเลฑฑุบาตไป   โดยนัยก่อนนั่นแหละ.</p><p>              ก็ถ้าว่า     พระเถระสั่งสามเณร.     เมื่อสามเณรแม้จัดตั้งเตียงและตั่งใน</p><p>โรงฉันนั้นแล้วนั่ง   พระเถระไปเสียที่อื่นจากโรงฉัน   พระวินัยธรพึงปรับด้วย</p><p>ย่างเท้าเดิน.   พระเถระไปนั่งแล้ว   ในเวลาไปต่อไป   พึงปรับด้วยอาบัติในเมื่อ</p><p>เดินเลยเลฑฑุบาตไป.                                                          </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 313</p><p>              ก็ถ้าว่า   พระเถระเมื่อจะสั่ง   สั่งว่า   เธอจัดตั้งเตียงและตั่งแล้ว    จงนั่ง</p><p>รอที่เตียงและตั่งนั้นนั่นแหละ     ดังนี้.     ย่อมได้เพื่อจะไปในที่ที่คนปรารถนา.</p><p>ส่วนผู้รับสั่งเมื่อไม่ทำให้เป็นปกติเสียเอง   เดินไปเป็นปาจิตตีย์   ในเมื่อเดินเลย</p><p>เลฑฑุบาตไป.</p><p>             ในระหว่างการประชุม  ภิกษุทั้งหลายแต่งตั้งเตียงและตั่งแล้วนั่งในเวลา</p><p>จะไปพึงบอกแก่อารามิกบุรุษ    (คนทำการวัด)   ว่า    ท่านทั้งหลายจงเก็บเตียง</p><p>และตั่งนี้    ดังนี้    เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้ไม่สั่ง  ไปเสีย   ในเมื่อเดินเลยเลฑฑุบาต</p><p>            ธรรมดาการฟังธรรมครั้งใหญ่    ย่อมจะมี    ภิกษุทั้งหลายนำเอาเตียง</p><p>และตั่งมาจากโรงอุโบสถบ้าง   จากโรงฉันบ้าง   จัดตั้งไว้ในสถานที่ฟังธรรมนั้น.</p><p>เป็นภารธุระของพวกภิกษุเจ้าถิ่นเท่านั้น.     ถ้าพวกภิกษุอาคันตุกะถือเอาไปด้วย</p><p>อ้างว่า   นี้สำหรับอุปัชฌาย์ของเรา   นี้สำหรับอาจารย์ของเรา   ดังนี้.  จำเติมแต่</p><p>นั้นไป   เป็นภารธุระของพวกภิกษุอาคันตุกะนั้นเท่านั้น.   ในเวลาไป    เมื่อไม่</p><p>กระทำไว้ตามเติม   เดินเลยเลฑฑุบาตไป   เป็นอาบัติ.</p><p>           แต่ในมหาปัจจรี   ท่านกล่าวไว้ว่า    ชั่วเวลาที่ภิกษุพวกอื่นยังไม่มานั่ง</p><p>เป็นภาระของพวกภิกษุผู้จัดตั้ง,    เมื่อพวกภิกษุเหล่าอื่นมานั่งเป็นภาระของพวก</p><p>ภิกษุผู้นั่ง   ถ้าพวกภิกษุผู้นั่งเหล่านั้นไม่เก็บเองก็ดี    ไม่ใช้ให้เก็บก็ดี   ไปเสีย</p><p>เป็นทุกกฏ.   เพราะเหตุไร    เพราะจัดตั้งโดยไม่ได้สั่ง.</p><p>             เมื่อแต่งตั้งธรรมาสน์แล้ว        ภิกษุผู้สวดหรือผู้แสดงธรรมยังไม่มา</p><p>เพียงใด   เป็นภารธุระของพวกภิกษุผู้แต่งตั้งเพียงนั้น.     เมื่อภิกษุผู้สวดหรือผู้</p><p>แสดงธรรมมานั่งแล้ว   เป็นภารธุระของภิกษุนั้น    มีการฟังธรรมตลอดวันและ</p><p>คืนทั้งสิ้น.  ภิกษุผู้สวดหรือผู้แสดงธรรมอื่นลุกไป  ภิกษุอื่นมานั่ง   ภิกษุใด  ๆ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 314</p><p>มานั่ง   เป็นภาระของภิกษุนั้น ๆ.   แต่เมื่อลุกขึ้น   พึงกล่าวว่า   อาสนะนี้   เป็น</p><p>ภาระของท่าน   แล้วจึงไป.   ถ้าแม้นว่า     เมื่อภิกษุผู้สวดผู้แสดงธรรมนอกนี้ยัง</p><p>ไม่มานั่นแหละ  ภิกษุผู้นั่งอยู่ก่อนลุกไป   และภิกษุผู้นั่งก่อนนอกนี้    มานั่งอยู่ </p><p>ภายในอุปจาร  สถานที่นั้นนั่นเอง  พระวินัยธรไม่พึงปรับเธอผู้ลุกไปด้วยอาบัติ</p><p>ก็ถ้าว่า   เมื่อภิกษุผู้สวดและผู้แสดงธรรมนอกนี้   ยังไม่มานั่นแหละ    ภิกษุผู้นั่ง</p><p>อยู่ก่อนลุกจากอาสนะ   เดินเลยเลฑฑุบาตไป,  พระวินัยธรพึงปรับเธอด้วยอาบัติ.</p><p>แต่ในมหาปัจจรีท่านกล่าววินัยนี้ไว้ว่า    ทุก ๆ  แห่งในเมื่อเดินเลยเลฑฑุบาตไป</p><p>เป็นทุกกฏในย่างเท้าที่  ๑,    เป็นปาจิตตีย์ในย่างเท้าที่ ๒.</p><p>              <strong> [ว่าด้วยเครื่องปูลาดและหน้าที่ในการรักษา]</strong></p><p>            พึงทราบวินิจฉัย  ในคำว่า  <strong>จิมิลิก  วา</strong>   เป็นต้น   ดังนี้ .</p><p>            เครื่องลาดที่เขาทำไว้     เพื่อรักษาผิวของพื้นที่ทำบริกรรมด้วยปูนขาว</p><p>เป็นต้น   ชื่อว่า   <strong>จิมิลกา.</strong>   ชนทั้งหลายปูเครื่องลาดนั้นไว้ข้างล่าง    แล้วปูเสื่อ</p><p>ลำแพนทับไว้ข้างบน.                                                                 </p><p>               เครื่องลาดที่ควรปูลาดไว้บนเตียงและตั่ง   ชื่อว่าเครื่องลาดเตียง   ชนิด</p><p>แห่งเครื่องปูลาด   มีเสื่อลำแพนเป็นต้น ที่ควรลาดไว้บนพื้น   ชื่อว่า   เครื่องลาด</p><p>พื้น.   เสื่ออ่อนที่เขาทำด้วยใบตาลก็ดี    ด้วยเปลือกปอก็ดี   ชื่อว่า    เสืออ่อน.</p><p>แม้บรรดาหนังสัตว์   มีสีหะ   เสือโคร่ง   เสือเหลือง   เสือดาว    และหมีเป็นต้น</p><p>หนังชนิดใดชนิดหนึ่ง  ชื่อว่า  แผ่นหนัง.  จริงอยู่   ชื่อว่าหนังที่ท่านห้าม   ใน</p><p>การบริโภคเสนาสนะไม่ปรากฎในอรรถกถาทั้งหลาย.  เพราะเหตุนั้น    บัณฑิต</p><p>พึงทราบว่า  ห้ามเฉพาะในการบริหารหนังสีหะเป็นต้น .</p><p>               เครื่องเช็ดที่เขาทำด้วยเชือกเล็ก ๆ ก็ดี  ด้วยผ้าเก่าก็ดี  เพื่อเช็ดเท้า</p><p>ชื่อว่า   เครื่องเช็ดเท้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 315</p><p>              ตั่งที่เขาทำด้วยแผ่นกระดาน    ชื่อว่า   ตั่งแผ่นกระดาน.    อีกอย่างหนึ่ง</p><p>ได้แก่    แผ่นกระดานและดังที่ทำด้วยไม้.    แม้เครื่องไม้เป็นต้นทั้งหมด   ท่าน</p><p>สงเคราะห์ด้วยทั่งแผ่นกระดานนั้น       แต่ในมหาปัจจรีท่านกล่าวไว้โดยพิสดาร</p><p>ทีเดียวว่า   ภิกษุวางเชิงรองบาตร   ฝาบาตร  กระเบื้องเช็ดเท้า  พัดใบตาล   พัด</p><p>ใบไม้     เครื่องไม้อย่างใดอย่างหนึ่งชั้นที่สุด     กระบวยตักน้ำ    สังข์ตักน้ำดื่ม</p><p>ไว้ในที่แจ้งแล้วไปเสีย   เป็นทุกกฏ.    แต่ในมหาอรรถกถานัยนี้ท่านแสดงไว้ใน</p><p>สิกขาบทที่  ๒.     ภิกษุต้มน้ำย้อมในที่แจ้ง     แล้วพึงเก็บเครื่องใช้ทั้งปวง   คือ</p><p>ภาชนะน้ำย้อม  กระบวยตักน้ำย้อม  รางน้ำย้อมเป็นต้น   ไว้ในโรงไฟ.   ถ้าโรงไฟ</p><p>ไม่มี   พึงเก็บไว้ในเงื้อมที่น้ำฝนจะไม่รั่วรด    แม้เมื่อเงื้อมนั้นไม่มี   ถึงจะวาง</p><p>ไว้ในที่ซึ่งมีพวกภิกษุคอยดูแลอยู่แล้วจึงไป   ก็ควร </p><p>           สองบทว่า  <strong>อญฺสฺส  ปุคฺคลิเก</strong>    มีความว่า   ในมหาปัจจรีเป็นต้น</p><p>กล่าวว่า   การถือเอาโดยวิสาสะในบุคคลใด   ไม่ขึ้น,   เป็นทุกกฎในเพราะสิ่งของ</p><p>ของบุคคลนั้น,   แต่วิสาสะในบุคคลใดขึ้น,   สิ่งของของบุคคลนั้น   ย่อมเป็นดุจ</p><p>ของส่วนตัวบุคคลของตน.              </p><p>           สองบทว่า   <strong>อาปุจฺฉ  คจฺฉติ</strong>   มีความว่า  บุคคลใด  จะเป็นภิกษุก็ดี</p><p>สามเณรก็ดี  อารามิกบุรุษก็ดี    เป็นลัชชี    ย่อมสำคัญดุจเป็นภารธุระของตน.</p><p>ภิกษุใดบอกลาบุคคลเช่นนั้นแล้วไป.   ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุนั้น .        </p><p>           สองบทว่า   <strong>โอตาเปนฺโต   คจฺฉติ</strong>   มีความว่า    ภิกษุเอาออกผึ่งไว้ที่</p><p>แดด   ไปด้วยคิดว่า  เราจักมาเก็บ   ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้ไปอย่างนั้น.</p><p>           คำว่า  <strong>เกนจิ   ปลิพุทฺธ  โหติ</strong>   มีความว่า  เสนาสนะถูกรบกวนด้วย</p><p>อันตรายบางอย่าง.   ก็ถ้าภิกษุผู้แก่กว่าให้ย้ายออกแล้ว   ถือเอา  (เสนาสนะ)  ก็ดี, </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 316</p><p>ถ้าว่า    ยักษ์หรือเปรต    มานั่งอยู่    ก็ดี    หรือว่าอิสรชนบางคนมายึดเอาก็ดี</p><p>เสนาสนะจัดว่าถูกหวงแหน  (กางกั้น ).  ก็หรือว่าเมื่อสัตว์ร้ายมีสีหะและเสือโคร่ง</p><p>เป็นต้น      มาสู่ประเทศนั้นแล้วพักอยู่      เสนาสนะจัดว่าถูกรบกวนเหมือนกัน</p><p>ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้แม้ไม่เก็บ   ไปเสีย   เพราะเสนาสนะถูกอันตรายบางอย่าง</p><p>รบกวนอย่างนี้.</p><p>             บทว่า     <strong>อาปทาสุ</strong>   คือ   ในเพราะอันตรายแห่งชีวิต     และอันตราย</p><p>แห่งพรหมจรรย์.   บทที่เหลือตื้นทั้งนั้นแล.</p><p>            สิกขาบทนี้     มีสมุฏฐานดุจกฐินสิกขาบท    เกิดขึ้นทางกายกับวาจา ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต   ๑   เป็นทั้งกิริยาทั้งอกิริยา    โนสัญญาวิโมกข์    อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม   มีจิต   ๓   มีเวทนา ๓  ฉะนั้นแล</p><p>                       <em>ปฐมเสนาสนสิกขาบทที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 317</p><p>                         <strong>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>                       <strong> เรื่องพระสตัตรสวัคคีย์</strong> </p><p>           [๓๗๙]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น   พระ-</p><p>สัตตรสวัคคีย์มีพวก  ๑๗  รูปเป็นสหายกัน  เมื่ออยู่ก็อยู่พร้อมกัน   เมื่อหลีกไป</p><p>ก็หลีกไปพร้อมกัน    พวกเธอปูที่นอนในวหารเป็นของสงฆ์แห่งหนึ่งแล้ว   เมื่อ</p><p>หลีกไป   ไม่เก็บเอง    ไม่ให้คนอื่นเก็บซึ่งที่นอนนั้น   ไม่ได้บอกมอบหมาย</p><p>หลีกไป    เสนาสนะถูกปลวกกัด     บรรดาภิกษุที่มักน้อย    . . . ต่างก็เพ่งโทษ</p><p>ติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉน  พระสัตตรสวัคคีย์   ปูที่นอนในวิหารเป็นของสงฆ์</p><p>แล้ว   เมื่อหลีกไป   ไม่เก็บเอง    ไม่ให้คนอื่นเก็บ    ซึ่งที่นอนนั้น  ไม่ได้บอก</p><p>มอบหมาย   หลีกไปแล้ว    เสนาสนะจึงได้ถูกปลวกกัด   แล้วกราบทูลเนื้อความ</p><p>นั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                                 <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่าภิกษุสัตตรสวัคดีย์    ปูที่นอนในวิหารอันเป็นของสงฆ์แล้ว   เมื่อหลีกไป</p><p>ไม่เก็บเอง  ไม่ให้จนอื่นเก็บ  ซึ่งที่นอนนั้น   ไม่บอกมอบหมาย   หลีกไปแล้ว</p><p> เสนาสนะถูกปลวกกัด  จริงหรือ.</p><p>           ภิกษุทั้งหลายทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     โมฆบุรุษ</p><p>เหล่านั้น    ปูที่นอนไว้ในวิหารเป็นของสงฆ์แล้ว  เมื่อหลีกไป ไฉนจึงไม่เก็บเอง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 318</p><p>ไม่ให้คนอื่นเก็บ   ไม่บอกมอบหมาย   หลีกไปเสีย    เสนาสนะจึงได้ถูกปลวกกัด</p><p>การกระทำของโมฆบุรุษเหล่านั้นนั่น    ไม่เป็นไปเมื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่</p><p>ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้ :-</p><p>                               <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๖๔.๕   อนึ่ง  ภิกษุใด  ปูแล้วก็ดี  ให้ปูแล้วก็ดี   ซึ่งที่นอนใน</p><p>วิหารเป็นของสงฆ์  เมื่อหลีกไป  ไม่เก็บเองก็ดี  ไม่ให้เก็บก็ดี  ซึ่งที่</p><p>นอนอันปูไว้นั้น  หรือไม่บอกมอบหมาย  ไปเสีย  เป็นปาจิตตีย์. </p><p>                         <em>เรื่องพระสัตตรสวัคคีย์  จบ</em> </p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๓๘๐]   บทว่า  อนึ่ง . . .ใด   ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>             บทว่า   <strong>ภิกษุ</strong> ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้  ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ </p><p>             ที่ชื่อว่า   <strong>เป็นของสงฆ์</strong>     ได้แก่    วิหารที่เขาถวายแล้ว     สละแล้วแก่</p><p>สงฆ์                                                            </p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>ที่นอน</strong>  ได้แก่   ฟูก  เครื่องลาดรักษาผิวพื้น    เครื่องลาด</p><p>เตียง  เครื่องลาดพื้น   เสื่ออ่อน   ท่อนหนัง   ผ้าปูนั่ง  ผ้าปูนอน   เครื่องลาด</p><p>ทำด้วยหญ้า   เครื่องลาดทำด้วยใบไม้.</p><p>             บทว่า  <strong>ปู</strong>  คือ  ปูเอง.</p><p>             บทว่า  <strong>ให้ปู</strong>  คือ  ให้คนอื่นปู. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 319</p><p>         คำว่า   เมื่อหลีกไป    ไม่เก็บเอง    ซึ่งที่นอนอันปูไว้นั้น  คือ</p><p>ไม่เก็บด้วยตนเอง</p><p>         คำว่า  <strong>ไม่ให้เก็บ</strong>  คือ  ไม่ให้คนอื่นเก็บ</p><p>         คำว่า  <strong>หรือไม่บอกมอบหมาย   ไปเสีย</strong>   ความว่า   ภิกษุไม่บอก</p><p>มอบหมายภิกษุ   สามเณร   หรือคนทำการวัด    เดินเลยเครื่องล้อมแห่งอารามที่ </p><p>เขาล้อม   ต้องอาบัติปาจิตตีย์    เดินเลยอุปจารแห่งอารามที่เขาไม่ได้ล้อม   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                 <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                  <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>         [๓๘๑]   วิหารเป็นของสงฆ์    ภิกษุสำคัญว่าเป็นของสงฆ์     ปูเองก็ดี</p><p>ให้คนอื่นปูก็ดี    ซึ่งที่นอน   เมื่อหลีกไป   ไม่เก็บเองก็ดี   ไม่ให้คนอื่นเก็บก็ดี</p><p>ซึ่งที่นอนอันปูไว้นั้น    หรือไม่บอกมอบหมาย  ไปเสีย   ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>         วิหารเป็นของสงฆ์  ภิกษุสงสัย  ปูเองก็ดี    ให้คนอื่นปูก็ดี   ซึ่งที่นอน</p><p>เมื่อหลีกไป  ไม่เก็บเองก็ดี  ไม่ให้คนอื่นเก็บก็ดี   ซึ่งที่นอนอันปูไว้นั้น   หรือ</p><p>ไม่บอกมอบหมาย  ไปเสีย  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                   </p><p>         วิหารเป็นของสงฆ์  ภิกษุสำคัญว่าเป็นของบุคคล  ปูเองก็ดี  ให้คนอื่น</p><p>ปูก็ดี  ซึ่งที่นอน  เมื่อหลีกไป  ไม่เก็บเองก็ดี  ไม่ให้คนอื่นเก็บก็ดี  ซึ่งที่นอน</p><p>อันปูไว้นั้น  หรือไม่บอกมอบหมาย  ไปเสีย  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                       <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>         ภิกษุปูเองก็ดี  ให้คนอื่นปูก็ดี   ซึ่งที่นอน   ในอุปจารวิหารก็ดี  ในโรง</p><p>ฉันก็ดี  ในมณฑปก็ดี   ใต้ต้นไม้ก็ดี  เมื่อหลีกไป  ไม่เก็บเองก็ดี  ไม่ให้คนอื่น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 320</p><p>เก็บก็ดี   ซึ่งที่นอนอันปูไว้นั้น   หรือไม่บอกมอบหมาย   ไปเสีย   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>           ภิกษุตั้งไว้เองก็ดี  ให้คนอื่นตั้งไว้ก็ดี  ซึ่งเตียงก็ดี  ตั่งก็ดี  ในวิหารก็ดี</p><p>ในอุปจารวิหารก็ดี  ในโรงฉันก็ดี   ในมณฑปก็ดี   ใต้ต้นไม้ก็ดี   เมื่อหลีกไป</p><p>ไม่เก็บเองก็ดี   ไม่ให้คนอื่นเก็บก็ดี   ซึ่งเตียงตั่งอันตั้งไว้นั้น   หรือไม่บอกมอบ</p><p>หมาย   ไปเสีย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           วิหารของบุคคล   ภิกษุสำคัญว่าของสงฆ์. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           วิหารของบุคคล  ภิกษุสงสัย . . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           วิหารของบุคคล  ภิกษุสำคัญว่าของบุคคล . . . ต้องอาบัติทุกกฏ  เพราะ</p><p>เป็นของส่วนตัวของผู้อื่น.</p><p>           วิหารเป็นของส่วนตัวของตน . . . ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                               <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๓๘๒]   ภิกษุเก็บเองแล้วไป  ๑   ภิกษุให้คนอื่นเก็บแล้วไป ๑   ภิกษุ</p><p>บอกมอบหมายแล้วไป ๑   เสนาสนะมีเหตุบางอย่างขัดขวาง ๑   ภิกษุยังห่วงไป</p><p>ยืนอยู่  ณ  ที่นั้นบอกมอบหมายมา ๑    ภิกษุมีเหตุบางอย่างขัดขวาง ๑    ภิกษุมี</p><p>อันตราย ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 321</p><p>                    <strong> เสนาสนวรรค  ทุติยเสนาสนสิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>            พึงทราบวินิจฉัย  ในทุติยเสนาสนสิกขาบท  ตั้งต่อไปนี้</p><p>                       <strong>[ว่าด้วยที่นอนมีฟูกเป็นต้น]</strong>             </p><p>             ฟูกเตียงก็ดี    ฟูกตั่งก็ดี    ชื่อว่า    ฟูก.    เครื่องลาดมีเครื่องลาดรักษา</p><p>ผิวพื้นเป็นต้น มีประการดังกล่าวแล้วในสิกขาบทก่อนนั่น แล.     ผ้าปูนั่งมีชาย</p><p>พึงทราบว่า    <strong>นิสีทนะ.</strong>    ท่านกล่าวคำเพียงเท่านี้ว่า    ผ้าปาวาร    ผ้าโกเชาว์</p><p>(พรม) ชื่อว่า  ผ้าปูนอน.</p><p>           เครื่องลาดหญ้าชนิดใดชนิดหนึ่ง   ชื่อว่า   <strong>เครื่องลาดทำด้วยหญ้า.</strong></p><p>ในเครื่องลาดทำด้วยใบไม้ก็นัยนี้.</p><p>          ในคำว่า  <strong>ปริกฺเขป  อติกฺกาเมนฺตสฺส</strong> นี้ พึงทราบวินิจฉัยดังนี้</p><p>เป็นทุกกฏแก่ภิกษุผู้ก้าวเท้าแรกไป,   เป็นปาจิตตีย์    ในย่างเท้าที่ ๒.   ๒ เลฑฑุ</p><p>บาตจากเสนาสนะ   ชื่อว่า   อุปจารแห่งอารามที่ไม่ได้ล้อม.</p><p>          <strong> [ว่าด้วยการบอกลาและเก็บเครื่องเสนาสนะ]</strong></p><p>           ในคำว่า  <strong>อนาปุจฺฉ  วา  คจฺเฉยฺย</strong>  นี้   พึงทราบวินิจฉัย ดังนี้</p><p>เมื่อมีภิกษุ   พึงบอกลาภิกษุ.   เมื่อภิกษุนั้นไม่มี    พึงบอกลาสามเณร    เมื่อ</p><p>สามเณรนั้นไม่มี   พึงบอกลาคนทำการวัด.   แม้เมื่อคนทำการวัดนั้นก็ไม่มี   พึง</p><p>บอกลาเจ้าของวิหาร   ผู้สร้างวัด   หรือผู้ใดผู้หนึ่ง   ในวงศ์ตระกูลของเขา.   แม้</p><p>เมื่อเจ้าของวิหาร    หรือผู้เกิดในวงศ์ตระกูลของเขานั้น    ก็ไม่มี.    ภิกษุพึงวาง</p><p>เตียงลงบนหิน ๔ ก้อน     แล้วยกเตียงตั่งที่เหลือขึ้นวางบนเตียงนั้นรวมที่นอน</p><p>ทั้ง  ๑๐ อย่าง   มีฟูกเป็นต้นกองไว้ข้างบน   แล้วเก็บงำภัณฑะไม้   ภัณฑะดิน</p><p>ปิดประตูและหน้าต่าง   บำเพ็ญคมิยวัตรแล้วจึงไป. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 322</p><p>            ก็ถ้าเสนาสนะฝนรั่วได้,     และหญ้า    หรืออิฐที่เขานำมาเพื่อมุงหลังคา</p><p>ก็มีอยู่.   ถ้าอาจ   ก็พึงมุง.    ถ้าไม่อาจ    พึงเก็บเตียงและตั่งไว้ในโอกาสที่ฝนจะ</p><p>ไม่รั่วรด    แล้วจึงไป.    ถ้าเสนาสนะฝนรั่วทั้งหมด,    เมื่อสามารถพึงเก็บไว้ใน</p><p>เรือนของพวกอุบาสก    ภายในบ้าน.    ถ้าแม้พวกอุบาสกเหล่านั้น    ไม่ยอมรับ</p><p>กล่าวว่า   ท่านขอรับ     ธรรมดาของสงฆ์เป็นของหนัก,   พวกกระผมกลัวภัย</p><p>มีไฟไหม้เป็นต้น   ดังนี้     ภิกษุจะวางเตียงลงข้างบนหิน   แม้ในโอกาสกลางแจ้ง</p><p>แล้วเก็บเตียงตั่งเป็นต้นที่เหลือ   โดยนัยดังกล่าวแล้วในก่อนนั่นแล   เอาจำพวก</p><p>หญ้า   และใบไม้ปกปิดแล้วจึงไป   ก็ควร.   จริงอยู่    ของที่ยังเหลือยู่ในที่นั้น</p><p>แม้จะเป็นเพียงชิ้นส่วน    ( ตัวเตียงตั่ง)    ก็จักเป็นอุปการะแก่พวกภิกษุเหล่าอื่น</p><p>ผู้มาในที่นั้น  ฉะนี้แล.</p><p>             พึงทราบวินิจฉัยในคำว่า  <strong>วิหารสฺส  อุปจาเร</strong>   เป็นต้น   ดังนี้ </p><p>บริเวณ    ชื่อว่า    <strong>อุปจารแห่งวิหาร.</strong>    โรงฉันที่เขาสร้างไว้ในบริเวณชื่อว่า</p><p><strong>อุปัฏฐานศาลา.</strong>   ปะรำที่เขาสร้างไว้ในบริเวณ   ชื่อว่า   <strong>มณฑป.</strong>   โคนไม้</p><p>ในบริเวณ  ชื่อว่า  <strong>รุกขมูล.</strong>  นี้เป็นนัยที่ท่านกล่าวไว้ในอรรถกถากุรุนทีก่อน.</p><p>ท่านกล่าวนัยไว้แล้ว    แม้ก็จริง    ถึงกระนั้น  ห้องภายในก็ดี   เสนาสนะที่คุ้ม</p><p>กันได้  บังทั้งหมดอย่างอื่นก็ดี  พึงทราบว่า  <strong>วิหาร.</strong></p><p>             สองบทว่า   <strong>วิหารสฺส   อุปจาเร</strong>   ได้แก่   ในโอกาสภายนอกใกล้</p><p>วิหารนั้น.</p><p>             บทว่า  <strong>อุปฏฺานสาลาย  วา</strong>  ได้แก่  ในโรงฉันก็ดี.</p><p>             บทว่า  <strong>มณฺฑเป   วา</strong>   ได้แก่   ในมณฑปเป็นที่ประชุมแห่งคนมาก</p><p>ซึ่งไม่ได้บังหรือแม้บังก็ดี.  ในโคนไม้ไม่มีคำที่จะพึงกล่าว. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 323</p><p>            สองบทว่า  <strong>อาปตฺติ   ทุกฺกฏสฺส</strong>  มีความว่า  ก็เพราะเมื่อภิกษุปูลาด</p><p>ที่นอน  ๑๐ อย่าง   มีประการดังที่กล่าวแล้วในภายในห้อง   เป็นต้น    และในที่</p><p>คุ้มกันได้    แล้วไปเสีย,  ที่นอนก็ดี    เสนาสนะก็ดี    ย่อมเสียหายเพราะปลวก</p><p>เป็นต้น   จะกลายเป็นจอมปลวกไปทีเดียว   ฉะนั้น    ท่านจึงปรับเป็นปาจิตตีย์.</p><p>แต่สำหรับภิกษุผู้ปูไว้ในที่มีอุปัฏฐานศาลาเป็นต้น    ในภายนอกแล้วไป    เพียง</p><p>แต่ที่นอนเท่านั้นเสียหายไป   เพราะสถานที่คุ้มกันไม่ได้,   เสนาสนะไม่เสียหาย.</p><p>เพราะฉะนั้น  ท่านจึงปรับเป็นทุกกฏในอุปัฏฐานศาลาเป็นต้นนี้.</p><p>           วินิจฉัยในคำว่า  <strong>มญฺจ  วา  ปี  วา</strong>  เป็นต้นนี้  พึงทราบดังนี้</p><p>ก็เพราะตัวปลวกทั้งหลายไม่อาจเพื่อจะกัดเตียงและตั่งทันที      ฉะนั้นภิกษุวาง</p><p>เตียงตั่งนั้นไว้แม้ในวิหารแล้วไป    ท่านก็ปรับเป็นทุกกฏ.    ส่วนในอุปจารแห่ง</p><p>วิหาร   พวกภิกษุแม้เมื่อเที่ยวตรวจดูวิหาร   เห็นเตียงและตั่งนั้นแล้วจักเก็บ.</p><p>            วินิจฉัยในคำว่า  <strong>อุทฺธริตฺวา   คจฺฉติ</strong>  นี้   พึงทราบดังนี้   ภิกษุ</p><p>เมื่อจะเก็บเองแล้วไป    พึงรื้อเอาเครื่องถักร้อยเตียงและตั่งออกหมดแล้ว    ม้วน</p><p>แขวนไว้ที่ราวจีวรแล้วจึงไป.     ถึงภิกษุผู้มาอยู่ภายหลัง     ถักเตียงและตั่งใหม่</p><p>เมื่อจะไป  ก็พึงกระทำอย่างนั้นเหมือนกัน.   ภิกษุผู้ปูที่นอนจากภายในฝาไปถึง</p><p>ภายนอกฝาแล้วอยู่  ในเวลาจะไป  พึงเก็บไว้ในที่ที่คนถือเอามาแล้ว ๆ นั่นเทียว.</p><p>แม้ภิกษุผู้ยกลงมาจากชั้นบนแห่งปราสาทแล้วอยู่ภายใต้ปราสาท    ก็นัยนี้นั่นแล </p><p>แม้ภิกษุจะตั้งเตียงและตั่งไว้ในที่พักกลางวัน     และที่พักกลางคืนแล้ว    ในเวลา</p><p>จะไปพึงเก็บไว้ตามเดิม    ในที่ซึ่งคนถือเอามานั่นแล.</p><p>       <strong> [ว่าด้วยสถานที่ต้องบอกลาและไม่ต้องบอกลา]</strong></p><p>           ในคำว่า  <strong>อาปุจฺฉ  คจฺฉติ</strong>  นี้  มีวินิจฉัยสถานที่ควรบอกลา   และ</p><p>ไม่ควรบอกลา  ดังต่อไปนี้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 324</p><p>           ศาลาใด  เป็นศาลายาวก็ดี  เป็นศาลาใบไม้ก็ดี  อยู่บนพื้นดิน,  หรือว่า</p><p>เรือนที่เขาสร้างบนเสาไม้ทั้งหลายหลังใด    เป็นที่ปลวกขึ้นได้ก่อน,    ภิกษุเมื่อ</p><p>จะหลีกไปจากศาลายาวเป็นต้นนั้น    พึงบวกลาก่อนแล้วจึงหลีกไป.    เพราะว่า</p><p>เมื่อสถานที่นั้นไม่มีใครปฏิบัติเพียง  ๒-๓ วัน  ตัวปลวกทั้งหลายย่อมตั้งขึ้น </p><p>            ส่วนเสนาสนะใด   เป็นเสนาสนะที่เขาสร้างไว้บนหินดาด   หรือบนเสา</p><p>หินก็ดี   ถ้าที่ภูเขาหินก็ดี   เสนาสนะที่ฉาบโบกปูนขาวก็ดี   ในเสนาสนะใดไม่มี</p><p>ความสงสัยในเรื่องปลวก   (จะขึ้น),   เมื่อภิกษุจะหลีกไปจากที่นั้น    จะบอกลา</p><p>ก็ตาม   ไม่บอกลาก็ตาม   ไปเสีย   ก็ควร.   แต่การบอกลาย่อมเป็นธรรมเนียม</p><p>(ของผู้เตรียมจะไป).     ถ้าตัวปลวกทั้งหลายจะขึ้นทางข้างหนึ่งในเสนาสนะแม้</p><p>เช่นนั้นได้  ควรบอกลาก่อนแล้วจึงไป.</p><p>             ฝ่ายภิกษุอาคันตุกะใดประพฤติตามภิกษุผู้ถือเสนาสนะของสงฆ์อยู่  ไม่</p><p>ถือเสนาสนะสำหรับคนอยู่.    เสนาสนะนั้น    เป็นธุระของภิกษุรูปก่อนนั่นแล</p><p>ตราบเท่าที่ภิกษุนั้นยังไม่ถือ   (เสนาสนะสำหรับคน).   ก็จำเดิมแต่ภิกษุนั้นถือ</p><p>เอาเสนาสนะแล้วอยู่โดยอิสระของตน   เป็นธุระของภิกษุอาคันตุกะนั่นเอง.   ถ้า</p><p>แม้ทั้ง ๒ รูปแจกกันแล้วถือเอา,   เป็นธุระแม้ของท่านทั้ง   ๒  รูป.</p><p>              แต่ในมหาปัจจรีท่านกล่าวไว้ว่า    ถ้าภิกษุ  ๒-๓  รูป    ร่วมกันจัดตั้ง,</p><p>ในเวลาจะไปควรบอกลาทุกรูป.  ถ้าบรรดาภิกษุเหล่านั้น  รูปหนึ่งไปก่อน   ทำ</p><p>ความผูกใจว่า   รูปหลัง   จักปฏิบัติ   แล้วไป   ย่อมสมควร.   ความพ้น   (จาก</p><p>อาบัติ)  ย่อมไม่มีแก่รูปหลัง   เพราะความผูกใจ.   ภิกษุมากรูป   ส่งภิกษุรูปหนึ่ง</p><p>ให้ไปปู.   ในเวลาจะไป   ภิกษุทั้งหมดจึงบอกลา,   หรือพึงส่งภิกษุรูปหนึ่งไป</p><p>บอกลา.   ภิกษุนำเอาเตียงและตั่งเป็นต้นมาจากที่อื่น   แม้อยู่ในที่อื่น  ในเวลา</p><p>จะไป  พึงนำไปไว้ในที่เดิมนั้นนั่นแหละ.  ถ้าเมื่อภิกษุนำมาจากที่อื่นแล้วใช้อยู่, </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 325</p><p>ภิกษุอื่นผู้แก่กว่ามา     อย่าพึงห้ามท่าน     พึงเรียนว่า    ท่านขอรับ    เตียงตั่ง</p><p>กระผมนำมาจากอาวาสอื่น   ท่านพึงทำให้เป็นปกติเติม.   เมื่อภิกษุผู้แก่กว่านั้น</p><p>รับรองว่า   เราจักทำอย่างนั้น   ดังนี้    ภิกษุนอกนี้จะไป   ก็ควร.   จริงอยู่   เมื่อ</p><p>ภิกษุแม้นำไปในที่อึ่นอย่างนี้   ใช้สอยอย่างใช้สอยเป็นของสงฆ์   เตียงและตั่งนั้น</p><p>จะเสียหายไปก็ตาม   เก่าชำรุดไปก็ตาม   ถูกพวกโจรลักไปก็ตาม   ไม่เป็นสินใช้ </p><p>แต่เมื่อภิกษุใช้สอยอย่างใช้สอยเป็นของบุคคล    ย่อมเป็นสินใช้.    อนึ่ง   ภิกษุ</p><p>ใช้สอยเตียงตั่งของผู้อื่น   อย่างใช้สอยเป็นของสงฆ์ก็ตาม   อย่างใช้สอยเป็นของ</p><p>ส่วนบุคคลก็ตาม   เตียงตั่งเสียหายไป   เป็นสินใช้เหมือนกัน . </p><p>            ข้อว่า   <strong>เกนจิ  ปลิพุทฺธ  โหติ</strong>   มีความว่า   เสนาสนะมีเหตุบางอย่าง</p><p>บรรดาเหตุมีภิกษุผู้แก่กว่า   อิสรชน   ยักษ์   สีหะ   เนื้อร้าย   และงูเห่าเป็นต้น</p><p>ขัคขวาง.                                                                            </p><p>          ในคำว่า   <strong>สาเปกฺโข   คนฺตฺวา   ตตฺถ   ิโต   อาปุจฺฉติ   เกนจิ</strong></p><p><strong>ปลิพุทฺโธ  โหติ</strong>   พึงทราบวินิจฉัยดังนี้    ภิกษุยังมีห่วงใยอย่างนี้ว่า   เรา</p><p>จักมาปฏิบัติในวันนี้นั่นแหละ   ไปยังฝั่งแม่น้ำ   หรือละแวกบ้านแล้ว   ยืนอยู่ใน</p><p>ที่ที่เธอเถิดความคิดที่จะไปนั้นนั่นเอง    ส่งใคร ๆ ไปบอกลา.    หรือมีเหตุบ้าง</p><p>อย่าง   บรรดาเหตุมีแม่น้ำเต็มฝั่ง   พระราชาและโจรเป็นต้น   ขัดขวาง.    ภิกษุ</p><p>ถูกอันตรายขัดขวาง   ไม่อาจจะกลับมาได้.   ด้วยเหตุดังกล่าวนี้   ไม่เป็นอาบัติ</p><p>แม้แก่ภิกษุนั้น .     บทที่เหลือพร้อมทั้งสมุฏฐานเป็นต้น     มีนัยดังกล่าวแล้วใน</p><p>ปฐมสิกขาบทนั่นแล.</p><p>                           <em>ทุติยเสนาสนสิกขาบทที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 326</p><p>                        <strong>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>                         <strong>เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong> </p><p>           [๓๘๓]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี     เขตพระนครสาวัตถี     ครั้งนั้น</p><p>พระฉัพพัคคีย์เกียดกันที่นอนดี ๆ  ไว้ให้พระเถระทั้งหลายย้ายไปเสีย    แล้วคิด</p><p>กันว่า   ด้วยอุบายอะไรหนอ   พวกเราจะพึงอยู่จำพรรษา   ณ   ที่นี้แหละ   แล้ว</p><p> สำเร็จการนอนแทรกแซงพระเถระทั้งหลายด้วยหมายใจว่า      ผู้ใดมีความดับใจ</p><p>ผู้นั้นจักหลีกไปเอง    บรรดาภิกษุที่มักน้อย . . .ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนา</p><p>ว่า ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้สำเร็จการนอนแทรกแซงพระเถระทั้งหลาย  แล้ว</p><p>กราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. . . </p><p>                             <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถานว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ข่าวว่าพวกเธอ</p><p>สำเร็จการนอนแทรกแซงพระเถระทั้งหลาย   จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                               <strong>ทรงติเตียน</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้สำเร็จการนอนแทรกแซงพระเถระทั้งหลายเล่า    การกระทำของ</p><p>พวกเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อ</p><p>ความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 327</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                                   <strong>พระบัญญัติ</strong> </p><p>           ๖๕.  ๖.  อนึ่ง  ภิกษุใด รู้อยู่  สำเร็จการนอนแทรกแซงภิกษุ</p><p>ผู้เข้าไปก่อน   ในวิหารของสงฆ์   ด้วยหมายว่า   ผู้ใดมีความคับใจ</p><p>ผู้นั้นจักหลีกไปเอง  ทำความหมายอย่างนี้เท่านั้นให้เป็นปัจจัย  หาใช่</p><p>อย่างอื่นไม่  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                              <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๓๘๔]  บทว่า   อนึ่ง.. .ใด   ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด.</p><p>            บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า   ที่ชื่อว่า  ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ... นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.                               </p><p>            วิหารที่ชื่อว่า <strong>ของสงฆ์</strong> ได้แก่  วิหารที่เขาถวายแล้ว  สละแล้วแก่สงฆ์.</p><p>            ที่ชื่อว่า <strong>รู้</strong> คือ  รู้ว่าเป็นพระผู้เฒ่า  รู้ว่าเป็นพระอาพาธ  รู้ว่าเป็นพระที่</p><p>สงฆ์มอบวิหารให้.                                                      </p><p>            บทว่า   <strong>แทรกแซง</strong>   คือ   เข้าไปเบียดเสียด.</p><p>            บทว่า  <strong>สำเร็จการนอน</strong>  ความว่า  ภิกษุปูไว้เองก็ดี   ให้คนอื่นปูไว้</p><p>ก็ดี ซึ่งที่นอน  ในสถานที่ใกล้เตียงก็ดี  ตั่งก็ดี  ทางเข้าออกก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>นั่งทับก็ดี  นอนทับก็ดี  ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 328</p><p>          คำว่า  <strong>ทำความหมายอย่างนี้เท่านั้นให้เป็นปัจจัย   หาใช่อย่าง</strong></p><p><strong>อื่นไม่</strong>   ความว่า  ไม่มีอะไรอื่นเป็นปัจจัยเพื่อสำเร็จการนอนแทรกแซง.</p><p>                                   <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                   <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๓๘๕]   วิหารของสงฆ์     ภิกษุสำคัญว่าของสงฆ์     สำเร็จการนอน</p><p>แทรกแซง   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             วิหารของสงฆ์    ภิกษุสงสัย    สำเร็จการนอนแทรกแซง     ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>              วิหารของสงฆ์     ภิกษุสำคัญว่าของบุคคล     สำเร็จการนอนแทรกแซง</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                      <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>             เว้นอุปจาร  เตียง  ตั่ง  หรือทางเข้าออกได้   ภิกษุปูเองก็ดี  ให้คนอื่นปู</p><p>ก็ดี  ซึ่งที่นอน  ต้องอาบัติทุกกฏ  นั่งทับก็ดี  นอนทับก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ภิกษุปูเองก็ดี  ให้คนอื่นปูก็ดี   ซึ่งที่นอน    ในอุปจารวิหารก็ดี   ใน</p><p>โรงฉันก็ดี     ในมณฑปก็ดี    ใต้ต้นไม้ก็ดี    ในที่แจ้งก็ดี    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>นั่งทับก็ดี  นอนทับก็ดี   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             วิหารของบุคคล   ภิกษุสำคัญว่าของสงฆ์ . . .  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             วิหารของบุคคล   ภิกษุสงสัย ...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             วิหารของบุคคล  ภิกษุสำคัญว่าของบุคคล . .. ต้องอาบัติทุกกฏ  เพราะ</p><p>เป็นของส่วนตัวของผู้อื่น.</p><p>             วิหารเป็นส่วนตัวของตน . . . ไม่ต้องอาบัติ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 329</p><p>                                    <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๓๘๖]  ภิกษุอาพาธเข้าอยู่  ๑     ภิกษุถูกความหนาวหรือความร้อน</p><p>เบียดเบียนแล้วเข้าไปอยู่  ๑   ภิกษุมีอันตราย  ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑   ภิกษุอาทิ-</p><p>กัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.                            </p><p>                         <em>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๖  จบ</em></p><p>                   <strong> เสนาสนวรรค   อนูปขัชชสิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๖  ดังต่อไปนี้</p><p> <strong> [แก้อรรถปฐมบัญญัติ   เรื่องเข้าไปนอนแทรกแซง]</strong></p><p>           บทว่า  <strong>ปลิพุทฺธนฺติ</strong>   มีความว่า   พวกภิกษุฉัพพัคคีย์ไปถึงก่อนขน</p><p>บาตรและจีวรไปยืนกั้นอยู่.</p><p>             ข้อว่า    <strong>เถเร   กิกฺขู    วุฏฺาเปนฺติ</strong>    มีความว่า    ถือเอาตามลำดับ</p><p>พรรษากล่าวว่า   ท่านผู้มีอายุ     (ที่นี้)   ถึงแก่พวกเรา   ดังนี้    แล้วให้ย้ายออก</p><p>ไปเสีย.                                                      </p><p>          คำว่า  <strong>อนุปขชฺช เสยฺย กปฺเปนฺติ</strong>  มีความว่า พวกภิกษุฉัพพัคคีย์</p><p>เข้าไปแทรกแซงกล่าวว่า   ท่านขอรับ     เฉพาะที่เตียงเท่านั้น   ถึงแก่พวกท่าน</p><p>ไม่ใช่วิหารทั้งหมด,   บัดนี้  ที่นี้   ถึงแก่พวกกระผม   ดังนี้   จัดวางเตียงและตั่ง</p><p>แล้วนั่งบ้าง   นอนบ้าง   กระทำการสาธยายบ้าง.                                    </p><p>           บทว่า  <strong>ชาน</strong>  ได้เเก่  รู้อยู่ว่า   ภิกษุนี้ไม่ควรถูกย้าย.    ด้วยเหตุนั้น</p><p>นั่นเอง  ในวิภังค์แห่งบทว่า  <strong>ชาน</strong>  นั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสคำเป็นต้นว่า</p><p><strong>วุฑฺโฒติ  ชานาติ</strong>  แปลว่า  รู้อยู่ว่าเป็นพระผู้เฒ่า.   จริงอยู่   ภิกษุผู้เฒ่าเป็น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 330</p><p>ผู้ไม่ควรให้ย้าย  เพราะตนเป็นผู้เฒ่า,  ภิกษุผู้อาพาธเป็นผู้ไม่ควรให้ย้าย  เพราะ</p><p>เธอเป็นผู้อาพาธ     ก็สงฆ์กำหนดความเป็นผู้มีอุปการะและความเป็นผู้มีคุณ</p><p>พิเศษ   แห่งภิกษุภัณฑาคาริกก็ดี    แห่งภิกษุผู้เป็นพระธรรมกถึก    และพระ </p><p>วินัยธรเป็นต้น ก็ดี    แห่งภิกษุผู้เป็นอาจารย์สอนคณะก็ดี    จึงสมมติวิหารให้</p><p>เพื่อต้องการให้อยู่ประจำ.  เพราะเหตุนั้น  สงฆ์ให้วิหารแก่ภิกษุใด,  ภิกษุแม้นั้น</p><p>ชื่อว่า   เป็นผู้ไม่ควรให้ย้าย.    ก็ในคำว่า    <strong>วุฑฺโฒติ    ชานาติ</strong>    เป็นต้นนี้</p><p>สงฆ์เท่านั้นจะให้เสนาสนะที่สมควรแม้แก่ภิกษุผู้อาพาธก็จริง,  ถึงกระนั้น  ภิกษุ</p><p>อาพาธก็แยกตรัสไว้แผนกหนึ่ง    เพื่อแสดงว่า    แม้เป็นผู้มีเสนาสนะอันสงฆ์ยัง</p><p>ไม่อปโลกน์ให้  ก็ไม่ควรบีบคั้น  ควรอนุเคราะห์  ดังนี้. </p><p>            ในคำว่า <strong>อุปจาเร</strong>  นี้  พึงทราบวินิจฉัยดังนี้.    หนึ่งศอกคืบโดยรอบ</p><p>ในวิหารใหญ่   ชื่ออุปจารแห่งเตียงและตั่งก่อน.   ในวิหารเล็กหนึ่งศอกคืบจากที่</p><p>พอจะดังเตียงตั่งได้    (ชื่อว่า   อุปจารแห่งเตียงตั่ง).    ทางกว้างศอกคืบชั่วระยะ</p><p>ถึงเตียงและตั่ง      จากที่วางก้อนหินสำหรับล้างเท้าซึ่งวางไว้ที่ประตูและที่ถ่าย</p><p>ปัสสาวะ   สำหรับภิกษุผู้ล้างเท้าแล้วเข้าไป    และภิกษุผู้ออกไปเพื่อต้องการถ่าย</p><p>ปัสสาวะ   ชื่ออุปจาร.    ภิกษุใดใคร่จะสำเร็จการนอนแทรกแซง    ปูลาดเองก็ดี</p><p>ให้ปูลาดก็ดี   ซึ่งที่นอนในอุปจารแห่งภิกษุผู้ยืนอยู่ที่อุปจารแห่งเตียงหรือตั่งนั้น</p><p>ก็ดี  ผู้เข้าหรือออกอยู่ก็ดี  ภิกษุนั้นต้องทุกกฏ.</p><p>           ในคำว่า  <strong>อภินีสีทติ  วา  อภินิปชฺชติ  วา</strong>  นี้  พึงทราบวินิจฉัย </p><p>ดังนี้.     เป็นปาจิตตีย์   เพราะเหตุสักว่านั่งทับบ้าง   เพราะเหตุสักว่านอนทับ</p><p>บ้าง,    แต่ถ้าภิกษุทำการนั่งและทำการนอนทั้ง ๒ อย่าง     เป็นปาจิตตีย์ ๒ ตัว.</p><p>เมื่อผุดลุกผุดนั่งหรือผุดลุกผุดนอน  เป็นปาจิตตีย์ทุก ๆ ประโยค. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 331</p><p>           บัณฑิตพึงทราบประเภทแห่งทุกกฎ     แม้ในทุกกฏวาร    มีอาทิว่า</p><p><strong>วิหารสฺส  อุปจาเร</strong>  ดังนี้    ในคำว่า  <strong>อุปจาร  เปตฺวา  เสยฺย  สนฺถรติ  วา</strong></p><p><strong>สนฺถราเปติ   วา</strong>   นี้    และอื่นจากคำนี้     เหมือนประเภทแห่งปาจิตตีย์ที่ตรัส</p><p>ไว้ในการทำกิจทั้ง ๒   คือ   เพียงแต่นั่งทับและนอนทับ   ในคำว่า   <strong>อภินิสีทติ</strong></p><p><strong>วา อภินิปชฺชติ วา</strong>  นี้   และในประเภทแห่งประโยคฉะนั้น.  เพราะไม่ต้องการ</p><p>ด้วยวิสภาคบุคคลเช่นนี้อยู่ในวิหารเดียวกัน    หรือในบริเวณเดียวกัน    ฉะนั้น</p><p>ท่านจึงห้ามการอยู่แห่งวิสภาคบุคคลนั้น   ในที่ทุกแห่งทีเดียว. </p><p>          แม้ในคำว่า   <strong>อญฺสฺส   ปุคฺคลิเก</strong>   นี้    ก็พึงทราบวินิจฉัยดังนี้.</p><p>เสนาสนะส่วนตัวของบุคคลผู้คุ้นเคยกัน  เช่นเดียวกับของส่วนตัวของตนเหมือน</p><p>กัน  ไม่เป็นอาบัติในเสนาสนะส่วนตัวบุคคลของผู้คุ้นเคยกันนั้น.</p><p>            บทว่า   <strong>อาปทาสุ</strong>   มีความว่า   ถ้ามีอันตรายแห่งชีวิตและพรหมจรรย์</p><p>แก่ภิกษุผู้อยู่ภายนอก   ในเพราะอันตรายเห็นปานนั้น   ไม่เป็นอาบัติแม้แก่ภิกษุ </p><p>ผู้เข้าไป   (ภายใน).   บทที่เหลือตื้นทั้งนั้นแล.</p><p>          สิกขาบทนี้   มีสมุฎฐานดุจปฐมปาราชิก    เป็นกิริยา    สัญญาวิโมกข์</p><p>สจิตตกะ   โลกวัชชะ   กายกรรม   อกุศลจิต   เป็นทุกขเวทนา  ดังนี้แล.</p><p>                       <em>อนูปขัชชสิกชาบทที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 332</p><p>                         <strong>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>                     <strong>  เรื่องพระสัตตรสวัคคีย์</strong> </p><p>           [๓๘๗]   โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน     อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี     เขตพระนครสาวัตถี     ครั้งนั้น</p><p>พระสัตตรสวัคคีย์  ปฏิสังขรณ์วิหารใหญ่แห่งหนึ่ง   ซึ่งทั้งอยู่สุดเขตวัด   ด้วย</p><p>หมายใจว่าพวกเราจักอยู่จำพรรษา ณ ที่นี้ พระฉัพพัคคีย์ได้เห็นพระสัตตรสวัคคีย์</p><p>ผู้กำลังปฏิสังขรณ์วิหาร    ครั้นแล้วจึงพูดกันอย่างนี้ว่า    อาวุโสทั้งหลาย   พระ</p><p>สัตตรสวัคคีย์เหล่านั้น    กำลังปฎิสังขรณ์วิหาร   อย่ากระนั้นเลย    พวกเราจักไล่</p><p>พวกเธอไปเสีย   ภิกษุบางเหล่าพูดอย่างนี้ว่า   อาวุโสทั้งหลาย   โปรดรออยู่ก่อน</p><p>จนกว่าเธอจะปฏิสังขรณ์เสร็จ  เมื่อเธอปฎิสังขรณ์เสร็จแล้วพวกเราจงค่อยไล่ไป.</p><p>           ครั้นพระสัตตรสวัคคีย์ปฎิสังขรณ์เสร็จแล้ว  พระฉัพพัคคีย์ได้กล่าวคำนี้ </p><p>กะพระสัตตรสวัคคีย์ว่า  อาวุโสทั้งหลาย  พวกท่านจงย้ายไป  วิหารถึงแก่พวกเรา.</p><p>           พระสัตตรสวัคคีย์ตอบว่า    อาวุโสทั้งหลาย    พวกท่านควรจะบอก</p><p>ล่วงหน้ามิใช่หรือ   พวกผมจะได้ปฏิสังขรณ์วิหารหลังอื่น.</p><p>            ฉ.   อาวุโสทั้งหลาย   วิหารเป็นของสงฆ์มิใช่หรือ.</p><p>            ส.  ขอรับ  วิหารเป็นของสงฆ์.</p><p>            ฉ.   พวกท่านจงย้ายไป   วิหารถึงแก่พวกเรา.</p><p>            ส.   วิหารหลังใหญ่   แม้พวกท่านก็อยู่ได้   แม้พวกผมก็จักอยู่.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์กล่าวว่า    พวกทานจงย้ายออกไป    วิหารถึงแก่พวกเรา</p><p>ดังนี้แล้ว   ทำเป็นโกรธ   ขัดใจ   จับคอฉุดคร่าออกไป.</p><p>            พระสัตตรสวัคคีย์ถูกฉุดคร่าออกไปก็ร้องให้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 333</p><p>            ภิกษุทั้งหลายพากันถามอย่างนี้ว่า   อาวุโสทั้งหลาย    พวกท่านร้องไห้</p><p>ทำไม.</p><p>           พระสัตตรสวัคดีย์ตอบว่า  อาวุโสทั้งหลาย  พระฉัพพัคคีย์พวกนี้โกรธ</p><p>ขัดใจ   ฉุดคร่าพวกข้าพเจ้าออกไปจากวิหารของสงฆ์</p><p>           บรรดาภิกษุที่มักน้อย . . .    ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉน</p><p>พระฉัพพัคคีย์จึงได้โกรธ  ขัดใจ  ฉุดคร่าภิกษุทั้งหลายออกจากวิหารของสงฆ์เล่า</p><p>แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                                  <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            ลำดับนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า   ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย   ข่าวว่าพวกเธอโกรธ   ขัดใจ  ฉุดคร่าภิกษุทั้งหลายออกจากวิหาร</p><p>ของสงฆ์   จริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโฆษบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้โกรธ      ขัดใจ     ฉุดคร่าภิกษุทั้งหลายออกจากวิหารของสงฆ์เล่า</p><p>การกระทำของพวกเธอนั่น       ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่</p><p>เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .   </p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้    ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                                <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๖๖.๗  อนึ่ง  ภิกษุใด  โกรธ  ขัดใจ  ฉุดคร่าก็ดี   ให้ฉุดคร่า</p><p>ก็ดี   ซึ่งภิกษุจากวิหารของสงฆ์เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>                           <em>เรื่องพระสัตตรสวัคคีย์  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 334</p><p>                            <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๓๘๘]  บทว่า   อนึ่ง .. ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือผู้เช่นใด.. .</p><p>            บทว่า   ภิกษุ   ความว่า     ที่ชื่อว่า   ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ-</p><p>นี้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>            บทว่า  ซึ่งภิกษุ  ได้แก่  ภิกษุอื่น. </p><p>            บทว่า   โกรธ   ขัดใจ   คือ   ไม่พอใจ   แค้นใจ   เจ็บใจ.</p><p>             [๓๘๙]   วิหารที่ชื่อว่า   ของสงฆ์   ได้แก่วิหารที่เขาถวายแล้ว   สละ</p><p>แล้วแก่สงฆ์.</p><p>           บทว่า  ฉุดคร่า  คือ  จับในห้องฉุดคร่าออกไปหน้ามุข    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์</p><p>            จับที่หน้ามุขฉุดคร่าออกไปข้างนอก  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            ให้ก้าวพ้นประตูแม้หลายแห่ง   ด้วยประโยคเดียว  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             บทว่า  <strong>ให้ฉุดคร่า</strong>  ความว่า  ใช้ผู้อื่น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>             ใช้ครั้งเดียวให้ก้าวพ้น ประตู   แม้หลายแห่ง   ก็ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                   <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๓๙๐]  วิหารของสงฆ์ ภิกษุสำคัญว่าของสงฆ์ โกรธ ขัดใจ ฉุดคร่าก็ดี</p><p>ให้ฉุดคร่าก็ดี   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            วิหารของสงฆ์  ภิกษุสงสัย  โกรธ  ขัดใจ  ฉุดคร่าก็ดี  ให้ฉุดคร่าก็ดี</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            วิหารของสงฆ์  ภิกษุสำคัญว่าของบุคคล   โกรธ   ขัดใจ   ฉุดคร่าก็ดี</p><p>ให้ฉุดคร่าก็ดี  ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 335</p><p>                                           <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>           ภิกษุขนก็ดี  ให้ขนก็ดี  ซึ่งบริขารของภิกษุนั้น    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ภิกษุฉุดคร่าก็ดี  ให้ฉุดคร่าก็ดี  ออกไปจากอุปจารวิหารก็ดี  จากโรงฉัน</p><p>ก็ดี   จากปะรำก็ดี  จากใต้ต้นไม้ก็ดี   จากที่แจ้งก็ดี   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ภิกษุขนก็ดี  ให้ขนก็ดี   ซึ่งบริขารของภิกษุนั้น    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ภิกษุฉุดคร่าก็ดี   ให้ฉุดคร่าก็ดี   ซึ่งอนุปสัมบัน   จากวิหารก็ดี  จาก</p><p>อุปจารวิหารก็ดี   จากโรงฉันก็ดี   จากปะรำก็ดี   จากใต้ต้นไม้ก็ดี   จากที่แจ้งก็ดี</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ                                            </p><p>           ภิกษุขนก็ดี   ให้ขนก็ดี   ซึ่งบริขารของอนุปสัมบัน  ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>           วิหารของบุคคล  ภิกษุสำคัญว่าของสงฆ์...ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           วิหารของบุคคล  ภิกษุสงสัย ....ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           วิหารของบุคคล   ภิกษุสำคัญว่าของบุคคล ....ต้องอาบัติทุกกฏ  เพราะ</p><p>เป็นของส่วนตัวของผู้อื่น</p><p>           วิหารเป็นส่วนตัวของตน ...ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                    <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๓๙๑]  ภิกษุฉุดคร่าก็ดี  ให้ฉุดคร่าก็ดี ซึ่งภิกษุอลัชชี ๑ ภิกษุขนก็ดี</p><p>ให้ขนก็ดี  ซึ่งบริขารของภิกษุอลัชชี ๑ ภิกษุฉุดคร่าก็ดี  ให้ฉุดคร่าก็ดี  ซึ่งภิกษุ</p><p>วิกลจริต ๑  ภิกษุขนก็ดี  ให้ขนก็ดี  ซึ่งบริขารของภิกษุวิกลจริตนั้น ๑  ภิกษุ</p><p>ฉุดคร่าก็ดี    ให้ฉุดคร่าก็ดี    ซึ่งภิกษุผู้ก่อการบาดหมางก็ดี   ก่อการทะเลาะก็ดี</p><p>ก่อการวิวาทก็ดี    ก่อความอื้อฉาวก็ดี    ก่ออธิกรณ์ในสงฆ์ก็ดี  ๑  ภิกษุขนก็ดี</p><p>ให้ขนก็ดี   ซึ่งบริขารของภิกษุผู้ก่อการบาดหมางเป็นต้นนั้น  ๑  ภิกษุฉุดคร่าก็ดี </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 336</p><p>ให้ฉุดคร่าก็ดี   ซึ่งอันเทวาสิกหรือสัทธิวิหาริก   ผู้ประพฤติไม่เรียบร้อย ๑ ภิกษุ</p><p>ขนก็ดี   ให้ขนก็ดี    ซึ่งบริขารของอันเทวาสิก    หรือสัทธิวิหาริกนั้น ๑  ภิกษุ</p><p>วิกลจริต ๑ ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                         <em>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๗  จบ</em></p><p>                    <strong> เสนาสนวรรค  นิกัฑฒนสิกขาบทที่ ๗</strong></p><p>            พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่  ๗  ดังต่อไปนี้</p><p>              <strong> [ว่าด้วยสถานที่และกิริยาที่ฉุดคร่า]</strong></p><p>            ข้อว่า  <strong>อเกน  ปโยเคน   พหุเกปิ  ทฺวาเร อติกฺกาเมติ</strong>  มีความว่า</p><p>ในเสนาสนะทั้งหลาย   เช่นปราสาท  ๔  ชั้น ๕ ชั้นก็ดี   ศาลา  ๔  เหลี่ยมจตุรัส</p><p>มีซุ้มประตู ๖-๗-๘ ซุ้มก็ดี   ภิกษุจับที่แขนทั้งสอง    หรือที่คอให้ก้าวออกไป</p><p>ด้วยประโยคเดียว ไม่พักในระหว่าง   เป็นปาจิตตีย์เพียงตัวเดียวเท่านั้น.   เมื่อ</p><p>หยุดเป็นพัก ๆ    ให้ก้าวออกไปด้วยประโยคต่าง ๆ    เป็นปาจิตตีย์หลายตัวตาม</p><p>จำนวนประตู.   แม้เมื่อไม่เอามือจับต้องฉุดออกไปด้วยวาจากล่าวว่า  จงออกไป</p><p>ก็นัยนี้นั่นแล.</p><p>            วินิจฉัยในคำว่า  <strong>อฺญฺ  อาณาเปติ</strong>  นี้    พึงทราบดังนี้  เพียงแต่</p><p>สั่งว่า  จงฉุดภิกษุนี้ออกไป    เป็นทุกกฏ.    ถ้าภิกษุผู้ได้รับสั่งคราวเดียวนั้นให้</p><p>ก้าวพ้นประตูแม้หลายแห่ง    ก็ต้องปาจิตตีย์ตัวเดียว.     แต่ถ้าว่า     เธอได้รับสั่ง</p><p>กำหนดอย่างนี้ว่า    จงฉุดผ่านประตูเท่านี้ออกไป    ก็ดี    ว่า    จงฉุดไปจนถึง</p><p>ประตูใหญ่  ดังนี้   ก็ดี   เป็นปาจิตตีย์ตามจำนวนประตู. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 337</p><p>           สองบทว่า  <strong>ตสฺส   ปริกฺขาร</strong>   มีความว่า   ภิกษุใด   ขนออกเองก็ดี</p><p>ใช้ให้ขนออกก็ดี    ซึ่งของอย่างใดอย่างหนึ่ง    อันเป็นของส่วนตัวแห่งภิกษุนั้น</p><p>เช่น  บาตร  จีวร  ธมกรกกรองน้ำ   เตียงตั่ง   ฟูกและหมอนเป็นต้นโดยที่สุดแม้</p><p>สะเก็ดน้ำย้อม  เป็นทุกกฏแก่ภิกษุนั้นหลายตัว   ตามจำนวนแห่งวัตถุ.   ท่านกล่าว</p><p>ไว้ในมหาปัจจรีว่า   ก็ในสิ่งของเหล่านั้น   อันเจ้าของผูกมัดไว้แน่น   เป็นอาบัติ</p><p>ตัวเดียวเท่านั้น. </p><p>           วินิจฉัยแม้ในคำว่า    <strong>อญฺสฺส    ปุคฺคลิเก</strong>  นี้    พึงทราบดังนี้</p><p>ของส่วนตัวแห่งบุคคลผู้คุ้นเคย   เช่นเดียวกับของส่วนตัวของตนนั่นแล.  ก็ในที่</p><p>ทุก ๆ แห่ง   ผู้ศึกษาพึงทราบนัยเหมือนในคำนี้ . แต่ในที่ใดจักมีความแปลกกัน</p><p>พวกเราจักกล่าวไว้ในที่นั้น.</p><p>           วินิจฉัยในคำว่า   <strong>อลชฺชึ  นิกฺกฑฺฒติ   วา   นิกฺกฑฺฒาเปติ  วา</strong></p><p>เป็นต้น   พึงทราบดังนี้       ภิกษุย่อมได้เพื่อจะขับไล่ภิกษุผู้ทำความบาดหมาง</p><p>และผู้ทำความทะเลาะกันเท่านั้น   ออกจากสังฆารามทั้งสิ้น.    เพราะว่า   เธอได้</p><p>พรรคพวกแล้ว     พึงทำลายสงฆ์ก็ได้.    ส่วนพวกภิกษุอลัชชีเป็นต้น  ภิกษุพึง</p><p>ฉุดออกจากที่อยู่ ของตนเท่านั้น      จะขับเธอเหล่านั้นออกจากสังฆารามทั่วไป</p><p>ไม่ควร</p><p>           บทว่า    <strong>อุมฺมตฺตกสฺส</strong>    ได้แก่   ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้เป็นบ้าเอง.</p><p>บทที่เหลือตื้นทั้งนั้นแล.                                                           </p><p>            สิกขาบทนี้  มีสมุฎฐาน  ๓  เกิดขึ้น  ทางกายกับจิต  ๑  ทางวาจากับจิต ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต  ๑  เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์ สจิตตกะ โลกวัชชะ  กายกรรม</p><p>วจีกรรม  อกุศลจิต  เป็นทุกขเวทนา   ฉะนั้นแล.</p><p>                         <em>นิกัฑฒนสิกขาบทที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 338</p><p>                       <strong>   ภูตคามวรรค   สิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>                              <strong> เรื่องภิกษุ  ๒ รูป</strong></p><p>           [๓๙๒]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ พระ</p><p>เชตวัน อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น  ภิกษุ ๒</p><p>รูป   อยู่บนร้านในวิหารเป็นของสงฆ์   รูปหนึ่งอยู่ชั้นล่าง    รูปหนึ่งอยู่ชั้นบน</p><p>ภิกษุอยู่ชั้นบนนั่งทับโดยแรง    ซึ่งเตียงอันมีเท้าเสียบ    เท้าเตียงตกโดนศีรษะ</p><p>ภิกษุผู้อยู่ชั้นล่าง    ภิกษุนั้นส่งเสียงร้องลั่น      ภิกษุทั้งหลายพากันวิ่งเข้าไปถาม</p><p>ภิกษุนั้นว่า  ท่านส่งเสียงร้องทำไม  จึงภิกษุนั้นได้ชี้แจงเรื่องนั้น  แก่ภิกษุทั้งหลาย.</p><p>           บรรดาภิกษุที่มักน้อย    . . . ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉน</p><p>ภิกษุจึงนั่งทับโดยแรง  ซึ่งเตียงมีเท้าเสียบ  บนร้านในวิหารเป็นของสงฆ์.   แล้ว</p><p>กราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                 <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุนั้นว่า   ดูก่อนภิกษุ    ข่าวว่าเธอ</p><p>นั่งทับโดยแรง   ซึ่งเตียงมีเท้าเสียบ   บนร้านในวิหารเป็นของสงฆ์   จริงหรือ.</p><p>           ภิกษุนั้นทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนโมฆบุรุษ   ไฉนเธอจึง</p><p>ได้นั่งทับโดยแรง   ซึ่งเตียงมีเท้าเสียบ   บนร้านในวิหารเป็นของสงฆ์เล่า   การ</p><p>กระทำของเธอนั่น  ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือ</p><p>เพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 339</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้    ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                           <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๖๗. ๘.  อนึ่ง  ภิกษุใด  นั่งทับก็ดี    นอนทับก็ดี  ซึ่งเตียงก็ดี</p><p>ซึ่งตั่งก็ดี อันมีเท้าเสียบ บนร้านในวิหารเป็นของสงฆ์  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                            <em>เรื่องภิกษุ  ๒  รูป  จบ</em></p><p>                             <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong> </p><p>            [๓๙๓]  บทว่า  อนึ่ง . . .ใด  ความว่า  ผู้ใดคือ   ผู้เช่นใด...</p><p>            บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ . . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ   ที่ทรงประสงค์โนอรรถนี้ .</p><p>             วิหาร   ที่ชื่อว่า   <strong>เป็นของสงฆ์ </strong> ได้แก่   วิหารที่เขาถวายแล้ว   สละ</p><p>แล้วแก่สงฆ์.</p><p>            [๓๙๔]  ที่ชื่อว่า  <strong>ร้าน</strong>  ได้แก่  ร้านที่ไม่กระทบศีรษะของมัชฌิมบุรุษ</p><p>             เตียงที่ชื่อว่า   <strong>มีเท้าเสียบ</strong>   คือเขาสอดเท้าเสียบเข้าไว้ในตัวเตียง.</p><p>             ตั่ง   ที่ชื่อว่า   <strong>มีเท้าเสียบ</strong>   คือเขาสอดเท้าเสียบเข้าไว้ในตัวตั่ง</p><p>             บทว่า  <strong>นั่งทับ</strong>    คือนั่งทับบนเตียงตั่งนั้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             บทว่า  <strong>นอนทับ</strong>  คือนอนทับบนเตียงตั่งนั้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                              <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                               <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๓๙๕]   วิหารของสงฆ์   ภิกษุสำคัญว่าของสงฆ์  นั่งทับก็ดี  นอนทับ</p><p>ก็ดี   ซึ่งเตียงก็ดี   ซึ่งตั่งก็ดี   อันมีเท้าเสียบ   บนร้าน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 340</p><p>           วิหารของสงฆ์  ภิกษุสงสัย  นั่งทับก็ดี  นอนทับก็ดี  ซึ่งเตียงก็ดี  ซึ่ง</p><p>ตั่งก็ดี   อันมีเท้าเสียบ   บนร้าน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           วิหารของสงฆ์    ภิกษุสำคัญว่าของบุคคล    นั่งทับก็ดี    นอนทับก็ดี</p><p>ซึ่งเตียงก็ดี   ซึ่งตั่งก็ดี   อันมีเท้าเสียบ   บนร้าน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                            ติกทุกกฏ</p><p>           วิหารของบุคคล   ภิกษุสำคัญว่าของสงฆ์ ...  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           วิหารของบุคคล  ภิกษุสงสัย... ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           วิหารของบุคคล  ภิกษุสำคัญว่าของบุคคล   เพราะเป็นส่วนตัวของภิกษุ </p><p>อื่น. . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                              ไม่ต้องอาบัติ         </p><p>            วิหารเป็นส่วนตัวของตน. .  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                              <strong> อานาปัตติวาร</strong></p><p>            [๓๙๖]  ไม่ใช่ร้าน  ๑   ร้านสูงพอกระทบศีรษะ ๑   ข้างล่างไม่ได้ใช้</p><p>เป็นที่อยู่  ๑  ข้างบนปูพื้นไว้ ๑   เท้าเตียงเท้าตั่งไดตรึงสลักกับตัว ๑  ภิกษุยืน</p><p>บนเตียงตั่งนั่นหยิบจีวรหรือพาดจีวรได้  ๑ ภิกษุวิกลจริต ๑ ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 341</p><p>                    <strong> เสนาสนวรรค  เวหาสกุฎีสิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่  ๘  ดังต่อไปนี้.</p><p>                <strong>[แก้อรรถเวทาสกุฎีและกิริยานั่งทับ]</strong></p><p>           บทว่า  <strong>อุปริ   เวหาสกุฏิยา</strong>    ได้แก่   บนกุฎี  ๒  ชั้นก็ดี   บนกุฎี ๓</p><p>ชั้นก็ดี  ที่ข้างบนไม่ได้ปูพื้นไว้ </p><p>           คำว่า  <strong>มญฺจ  สหสา  อภินิสีทติ</strong> ได้แก่  นั่งทับ  คือ  นั่งคร่อมเตียง</p><p>โดยแรง.   อีกอย่างหนึ่ง  คำว่า  <strong>มญฺจ</strong>  นี้   เป็นทุติยาวิภัตติ   ลงในอรรถแห่ง</p><p>สัตตมีวิภัตติ.    ความว่า   นั่งลงบนเตียง.   ก็คำว่า  อภิ  นี้    เป็นเพียงอุปสรรค</p><p>เพื่อทำให้บทสวยงามเท่านั้น.</p><p>            บทว่า   <strong>ปติตฺวา</strong>   คือ   ตกลง   หรือหลุดออกแล้ว .   เพราะว่า   ใน</p><p>เบื้องบนของเท้าเตียงนั้น  แม้สลักก็ไม่ใส่   เพราะฉะนั้น   เท้าเตียงจึงหลุดออก </p><p>           บทว่า  <strong>วิสฺสรมกาสิ</strong>  คือ  ได้ทำเสียงร้องครวญครางผิดรูป </p><p>           คำว่า   <strong>เวหาสกุฎี   นาม   มชฺฌิมสฺส   ปุริสสฺส   อสีสฆฏฺฏา</strong></p><p>มีความว่า   กุฎีใดไม่กระทบศีรษะแห่งบุรุษผู้มีขนาดปานกลาง   ด้วยขื่อที่ต่ำกว่า</p><p>เขาทั้งหมด,   (กุฎีนั้น   ชื่อว่า  เวหาสกุฎี)   ด้วยคำนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าทรงแสดงเวหาสกุฎีที่ทรงประสงค์แล้วในสิกขาบทนี้ .   (แต่)   หาได้</p><p>ทรงแสดงลักษณะของเวหาสกุฎีไว้ไม่.   จริงอยู่   กุฎีมี  ๒ ชนก็ดี   กุฎีมี ๓ ชั้น</p><p>เป็นต้นก็ดี    ชนิดใดชนิดหนึ่ง    ซึ่งเบื้องบนไม่ได้ปูพื้น    พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสเรียกว่า    เวหาสกุฎี.    แต่ในสิกขาบทนี้ประสงค์เอาเวหาสกุฎีที่ไม่กระทบ</p><p>ศีรษะ.    บัณฑิตพึงทราบความแตกต่างกันแห่งอาบัติ    ในการนั่งทับเป็นต้น</p><p>ด้วยอำนาจแห่งประโยค   โดยนัยดังกล่าวแล้วในก่อนนั้นแล  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 342</p><p>           บทว่า    <strong>อเวหาสกุฏิยา</strong>   มีความว่า   ไม่เป็นอาบัติในศาลาใบไม้ที่เขา</p><p>สร้างไว้บนพื้นดินเป็นต้น .   เพราะว่า   ไม่อาจเพื่อจะทำความเบียดเบียนแก่คน</p><p>อื่นในกุฎีมีบรรณศาลาเป็นต้นนั้น . </p><p>          บทว่า    <strong>สีสฆฏฺฏาย</strong>  มีความว่า  กุฎีใดกระทบศีรษะได้,  ไม่เป็นอาบัติ </p><p>ในกุฎีแม้นั้น.    เพราะว่า   ใคร ๆ  ไม่ก้มตัวลงไม่อาจเพื่อจะเที่ยวไปไม่ปราสาท</p><p>ชั้นล่าง  (พื้นชั้นล่าง)  ในกุฎีนั่นได้   ฉะนั้น    จักไม่มีความเบียดเบียนแก่ผู้อื่น</p><p>เพราะไม่ใช่สถานที่สัญจร.</p><p>          สามบทว่า  <strong>เหฏฺา  อปริโภค  โหติ</strong>  มีความว่า   ภายใต้เป็นที่ใช้</p><p>สอยไม่ได้   เพราะเก็บทัพสัมภาระเป็นต้น .   แม้ในกุฎีนั้นก็ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>          สองบทว่า  <strong>ปทรสญฺจิต  โหติ</strong>   มีความว่า   พื้นข้างบนกุฎีใดเขาปู</p><p>แน่นทึบด้วยแผ่นกระดานไม้ก็ดี    ทำการบริกรรมด้วยปูนขาวเป็นต้น ก็ดี.    แม้</p><p>ในกุฎีนั้นก็ไม่เป็นอาบติ.  </p><p>          ข้อว่า  <strong>ปฏฺฏาณิ  ทินฺนา  โหติ</strong>  มีความว่า   ได้ตรึงสลักไว้ที่ปลาย</p><p>เท้าเตียงและตั่งเป็นต้น   แม้เมื่อภิกษุนั่งบนเตียงและตั่งใด.  (เท้าเตียง)  ไม่ตก</p><p>ลงมา   แม้ภิกษุผู้นั่งบนเตียงและตั่งเช่นนั้น   ก็ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>            ข้อว่า   <strong>ตสฺมึ  ิโต</strong>    มีความว่า   ภิกษุยืนบนเตียงและตั่งที่มีเท้าเสียบ</p><p>(เข้าไว้ในตัวเตียงตั่ง)     หยิบจีวรหรือวัตถุอะไร ๆ ที่แขวนไว้บนไม้ฟันมังกร</p><p>เป็นต้นข้างบน,   หรือว่าจะแขวนวัตถุอื่น,   ไม่เป็นอาบัติแม้แก่ภิกษุนั้น.  บทที่ </p><p>เหลือตื้นทั้งนั้น.                </p><p>           สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท   เกิดขึ้นทางกาย ๑  ทาง</p><p>กายกับจิต ๑  เป็นกิริยา โนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ   ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม</p><p>มีจิต ๓   มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                            <em>เวหาสกุฎีสิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 343</p><p>                    <strong> ภูตคามวรรค   สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>                              <strong>เรื่องพระฉันนะ</strong> </p><p>           [๓๙๗]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ</p><p>โฆสิตาราม    เขตพระนครโกสัมพี    ครั้งนั้น   มหาอำมาตย์อุปัฏฐากของท่าน</p><p>พระฉันนะสร้างวิหารถวายท่านพระฉันนะ    แต่ท่านพระฉันนะสั่งให้มุงให้โบก</p><p>ฉาบวิหารที่ทำสำเร็จแล้วบ่อยครั้ง   วิหารหนักเกินไป   ได้ทลายลงมา   จึงท่าน</p><p>พระฉันนะมัวสาละวนเก็บรวบรวมหญ้าและไม้     ได้ทำนาข้าวเหนียวของ</p><p>พราหมณ์คนหนึ่งให้เสียหาย     พราหมณ์นั้นจึงเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระคุณเจ้าทั้งหลายจึงได้ทำนาข้าวเหนียวของข้าพเจ้าให้เสียหาย     ภิกษุ</p><p>ทั้งหลายได้ยินพราหมณ์นั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่  บรรดาที่ผู้มักน้อย. . .</p><p>ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนท่านพระฉันนะจึงได้ให้มุงให้โบกฉาบ</p><p>วิหารที่ทำเสร็จแล้วบ่อยครั้งเล่า   วิหารหนักเกินไปได้ทลายลงมา   แล้วกราบทูล</p><p>เนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                              <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระฉันนะว่า  ดูก่อนฉันนะ   ข่าว</p><p>ว่าเธอให้มุงให้โบกฉาบวิหารที่ทำเสร็จแล้วบ่อยครั้ง   วิหารหนักเกินไปได้ทลาย</p><p>ลงมา  จริงหรือ</p><p>            ท่านพระฉันนะทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                                 <strong>ทรงติเตียน</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ   ไฉนเธอจึง</p><p>ได้ให้มุงให้โบกฉาบวิหารที่ทำเสร็จแล้วบ่อยครั้งเล่า    วิหารหนักเกินไปก็ทลาย </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 344</p><p>ลง     การกระทำของเธอนั่น     ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่</p><p>เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว .   .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้ </p><p>                                <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๖๘.  ๙.  อนึ่ง   ภิกษุผู้ให้ทำซึ่งวิหารใหญ่    จะวางเช็ดหน้า</p><p>เพียงไรแต่กรอบแห่งประตู    จะบริกรรมช่องหน้าต่าง    พึงยืนในที่</p><p>ปราศจากของสดเขียว    อำนวยให้พอกได้  ๒-๓  ชั้น    ถ้าเธออำนวย</p><p>ยิ่งว่านั้น    แม้ยินในที่ปราศจากของสดเขียว  ก็เป็นปาจิตตีย์ </p><p>                                <em>เรื่องพระฉันนะ  จบ</em></p><p>                                <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๓๙๘]   วิหารที่ชื่อว่า   <strong>ใหญ่</strong>   ท่านว่ามีเจ้าของ.</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>วิหาร</strong>    ได้แก่    ตึกที่เขาโบกฉาบปูนไว้เฉพาะภายในก็ตาม</p><p>ที่เขาโบกฉาบปูนไว้เฉพาะภายนอกก็ตาม      หรือที่เขาโบกฉาบปนไว้ทั้งภายใน</p><p>ทั้งภายนอกก็ตาม.</p><p>           บทว่า   <strong>ผู้ให้ทำ</strong>  คือ  สร้างเองก็ดี   ให้ผู้อื่นสร้างก็ดี.</p><p>           บทว่า  <strong>เพียงไรแต่กรอบแห่งประตู</strong>  คือ  ชั่วหัตถบาสโดยรอบแห่ง</p><p>บานประตู</p><p>           บทว่า  <strong>จะวางเช็ดหน้า</strong>  คือ  จะวางประตู.</p><p>           บทว่า   <strong>จะบริกรรมช่องหน้าต่าง</strong>   คือ   จะบริกรรมหน้าต่างให้มี</p><p>สีเขียว   สีดำ   สียางไม้   ลายดอกไม้   เถาวัลย์   ฟันมังกร   ดอกจอก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 345</p><p>           คำว่า   <strong>พึงยืนในที่ปราศจากของสดเขียว   อำนวยให้พอกได้.</strong></p><p>๒-  ๓   ชั้นความว่า  ที่ชื่อว่า  <strong>ของสดเขียว</strong>  ได้แก่  บุพพัณชาติ  อปรัณชาติ.</p><p>           ถ้าภิกษุยืนสั่งการอยู่ในที่มีของสดเขียว   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ให้มุงตามทางแถว  พึงมุงเอง ๒ แถว ๆ ที่  ๓ สั่งให้มุงแล้วพึงหลีกไป.</p><p>           ให้มุงเป็นชั้น   พึงมุงเอง ๒ ชั้น ๆ ที่ ๓ สั่งให้มุงแล้วพึงหลีกไป. </p><p>           [๓๙๙ ]  คำว่า <strong>ถ้าเธออำนวยให้ยิ่งกว่านั้น แม้ยินในที่ปราศจาก</strong></p><p><strong>ของสดเขียว</strong>   ความว่า   มุงด้วยอิฐ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ แผ่นอิฐ.</p><p>           มุงด้วยแผ่นศิลา   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ แผ่นศิลา. </p><p>           โบกฉาบด้วยปูนขาว  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ ก้อนปูนขาว.</p><p>           มุงด้วยหญ้า   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ กำหญ้า.</p><p>           มุงด้วยใบไม้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ ใบไม้.</p><p>                                <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๔๐๐]   เกิน  ๒ - ๓ ชั้น   ภิกษุสำคัญว่าเกิน   อำนวยการ   ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>           เกิน ๒ - ๓ ชั้น   ภิกษุสงสัย   อำนวยการ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           เกิน ๒-๓ ชั้น   ภิกษุสำคัญว่ายังไม่ถึง อำนวยการ ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                  <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>           หย่อนกว่า ๒-๓ ชั้น  ภิกษุสำคัญว่าเกิน. . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           หย่อนกว่า ๒-๓ ชั้น  ภิกษุสงสัย.. . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           หย่อนกว่า ๒-๓ ชั้น   ภิกษุสำคัญว่ายังไม่ถึง . . .ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 346</p><p>                                <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>          [๔๐๑]  ภิกษุมุง ๒-๓ ชั้น ๑ ภิกษุมุงหย่อนกว่า ๒-๓ ชั้น  ๑  ภิกษุ</p><p>สร้างถ้า ๑   คูหา  ๑   กุฎีมุงหญ้า  ๑   ภิกษุสร้างกุฎีเพื่อภิกษุอื่น ๑    ภิกษุสร้าง</p><p>ด้วยทรัพย์ของตน  ๑     ยกอาคารอันเป็นที่อยู่เสีย     ภิกษุสร้างทุกอย่างไม่ต้อง</p><p>อาบัติ ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>ภูตคามวรรคสิกขาบทที่  ๙  จบ</em></p><p>           </p><p>                   <strong>เสนาสนวรรค  มหัลลกวิหารสิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่  ๙  ดังต่อไปนี้</p><p>            <strong> [แก้อรรถปาฐะ  เรื่องกรอบประตูหน้าต่าง]</strong></p><p>           โอกาสขนาดเท่าความกว้างของบานประตู      โดยรอบแห่งบานประตู</p><p>ชื่อ  ว่าทวารโกส   (กรอบแห่งประตู)   ในคำว่า   <strong>ยาว  ทฺวารโกสา</strong>  นี้.   แต่ใน</p><p>มหาปัจจรีท่านกล่าวไว้ว่า  หนึ่งศอกคืบ   วัดจากบานประตู.   ในกุรุนทีกล่าวว่า</p><p>ขนาดเท่าบานประตูในข้างทั้งสอง   ด้านแห่งประตู   ในมหาอรรถกถาท่านกล่าว</p><p>ว่า   ชื่อว่าบานประตู    มีขนาดศอกคืบก็มี ๒   ศอกก็มี  ๒  ศอกคืบก็มี.    คำใน</p><p>มหาอรรถกถานั้นท่านกล่าวดีแล้ว.    จริงอยู่    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงหมายเอา</p><p>อรรถนั้นนั่นแล   จึงทรงทำการกำหนดอย่างสูงไว้   ดังนี้ว่า   ชั่วหัตถบาส   โดย</p><p>รอบแห่งบานประตู.</p><p>           บทว่า   <strong>อคฺคลฏฺปนาย</strong>  มีความว่า  เพื่อจะวางทวารพันธ์  (กรอบ</p><p>ประตู)   พร้อมทั้งบาน,    อธิบายว่า     เพื่อต้องการความไม่เคลื่อนที่แห่งกรอบ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 347</p><p>ประตูพร้อมทั้งบานประตู.    จริงอยู่    แม้บทภาชนะว่า   <strong>ทฺวารฏฺปนาย</strong>  นี้</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าก็ตรัสหมายเอาอรรถนี้นั่นแล.</p><p>           ก็ในคำนี้  มีอธิบายดังต่อไปนี้     ก็บานประตูหมุนคล่องย่อมกระทบฝา</p><p>ในเวลาเปิด,    ย่อมกระทบกรอบประตูในเวลาปิด.    ฝาย่อมกระเทือนด้วยการ</p><p>กระทบนั้น,  เพราะฝากระเทือนนั้น  ดินย่อมคลอน  ครั้นคลอนแล้วย่อมหย่อน</p><p>หรือหลุดลง.   เพราะเหตุนั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า  ยาว  ทฺวารโกสา</p><p><strong>อคฺคลฏฺปนาย</strong>  ดังนี้ . </p><p>           บัณฑิตพึงเห็นใจความในคำนั้นอย่างนี้ว่า     พระผู้มีพระภาคเจ้ามิได้</p><p>ตรัสไว้ในมาติกา    ไม่ได้ตรัสไว้ในบทภาชนะเลยว่า    กิจชื่อนี้    ควรกระทำ</p><p>แม้ก็จริง.   ถึงกระนั้นเพื่อจะวางเช็ดหน้าเพียงไรแต่กรอบแห่งประตู    ก็พึงฉาบ</p><p>เอง  หรือพึงให้ฉาบบ่อย ๆ  โดยอำนวยการตามในอัตถุปปสัตติเหตุว่า  ภิกษุให้</p><p>ฉาบบ่อย ๆ  ให้โบกบ่อย ๆ  ดังนี้ .                   </p><p>           ส่วนในคำที่ตรัสไว้ในบทภาชนะว่า    <strong>ปิฏิสงฺฆาฏสฺส  สมนฺตา</strong></p><p><strong>หตฺถปาสา</strong>   พึงทราบวินิจฉัยดังนี้   วิหารใดมีประตูอยู่ตรงกลาง   และมีฝา</p><p>สูงอยู่ส่วนบน  หัตถบาสโดยรอบใน ๓  ทิศ  เป็นอุปจารแห่งวิหารนั้น.  สำหรับ</p><p>วิหารเล็ก    มีอุปจารใน ๒ ทิศ.    แม้ในวิหารเล็กนั้น    บานประตูที่เปิดออก</p><p>ย่อมกระทบฝาใด,     แม้ฝานั้น     ก็ยังจัดเป็นอุปจารไม่ได้ครบถ้วน.     แต่โดย</p><p>กำหนดอย่างสูง  ทรงอนุญาตหัตถบาสโดยรอบใน ๓ ทิศ  (และ)  ทรงอนุญาต</p><p>การโบกฉาบ   เพื่องต้องการทำประตูให้แน่น.    แต่ถ้าว่า    มีโอกาสที่ควรฉาบ</p><p>แม้ในส่วนเบื้องบนแห่งประตู,   จะฉาบโอกาสแม้นั้นก็ควร.</p><p>            ในคำว่า  <strong>อาโลกสนฺปริกมฺมาย</strong>  นี้  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเรียก</p><p>บานหน้าต่างว่า  <strong>อาโลกสันธิ.</strong>  ในคำนี้มีอธิบายดังนี้ว่า  บานหน้าต่างเหล่านั้น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 348</p><p>ในเวลาเปิด   จะกระทบส่วนของฝาประมาณคืบหนึ่งบ้าง  เกินกว่าบ้าง.   ก็ใน</p><p>คำว่าอโลกสันธิ  นี้  ย่อมได้อุปจารในทิศทั้งปวง  เพราะเหตุนั้น   โอกาสประมาณ</p><p>เท่าความกว้างแห่งบานหน้าต่างในทิศทั้งปวง.    ภิกษุพึงฉาบเองหรือพึงให้ฉาบ</p><p>เพื่อประโยชน์แก่การบริกรรมบานหน้าต่าง.            </p><p>           คำว่า  <strong>เสตวณฺณ</strong>  เป็นต้น   ไม่ใช่เป็นการแจกบทมาติกา.    จริงอยู่</p><p>ชื่อว่าวิหารจะเป็นของหนักด้วยสีขาวเป็นต้นนี้   หามิได้     เหตุนั้น     พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าจึงทรงอนุญาต  (สีขาวเป็นต้น )   ไว้ในบทภาชนะนั่นแล.    เพราะ</p><p>เหตุนั้น  ภิกษุพึงทำกิจทุกอย่างมีการฉาบปูนขาวเป็นต้นนี้ตามสบาย.</p><p>             <strong>[ว่าด้วยการอำนวยให้การพอกบนหลังคา]</strong></p><p>             เพื่อทรงแสดงกรรม     คือการฉาบอันภิกษุพึงทำอย่างนั้นแล้ว  แสดง</p><p>กรรมที่ภิกษุพึงทำบนหลังคาอีก    พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสคำว่า   <strong>ทฺวิตฺติจฺ-</strong></p><p><strong>ฉทนสฺส</strong>  เป็นต้น .  พึงทราบวินิจฉัยในคำนั้น   ดังนี้</p><p>           คำว่า <strong>ทฺวิตฺติจฺฉทนสฺส ปริยาย</strong> คือ (อำนวยให้)  การพอกหลังคา</p><p>ได้ ๒-๓ ชั้น.  การพอกเรียกว่า  ปริยาย.   อธิบายว่า   พึงอำนวยให้พอกได้</p><p>๒ ครั้ง  หรือพอกได้ ๓ ครั้ง    </p><p>            สองบทว่า  <strong>อปหริเต  ิเตน</strong>  คือ   ยืนอยู่ในที่ปราศจากของสดเขียว.</p><p>ก็ในคำว่า   <strong>หริต</strong>   นี้   ทรงประสงค์เอาบุพพัณชาติต่างโดยเป็นข้าวเปลือก</p><p>๗ ชนิด   และอปรัณชาติต่างโดยเป็นถั่วเขียว    ถั่วเหลือง   งา   ถั่วพู    น้ำเต้า</p><p>และฟักเขียวเป็นต้น .   ด้วยเหตุนั้นแล  พระองค์จึงตรัสว่า  ที่ชื่อว่า  ของสดเขียว</p><p>ได้แก่  บุพพัณชาติ  อปรัณชาติ.</p><p>           ก็ในคำว่า  <strong>สเจ  หริเต ิโต อธิฏฺาติ อปตฺติ  ทุกฺกฏสฺส</strong>  นี้</p><p>พึงทราบวินิจฉัย   ดังนี้    พืชที่เขาหว่านในนาแม้ใด     ชั้นแรกยังไม่สำเร็จ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 349</p><p>(ยังไม่งอก) ก็หรือว่า   เมื่อฝนตกแล้ว   จักสำเร็จ   (จักงอก)    พืชแม้นี้   ก็ถึง</p><p>การนับว่าของสดเขียวเหมือนกัน.   เพราะฉะนั้น  ภิกษุยืนอยู่  แม้ในนาเห็นปาน</p><p>นั้น   ก็ไม่อำนวยการ.   พึงยืนอำนวยการในที่ปราศจากของสดเขียวเท่านั้น.</p><p>            ในเรื่องอำนวยการปราศจากของสดเขียวในนาที่หว่านพืชแล้ว   แม้นั้น</p><p>มีกำหนดดังต่อไปนี้คือ  ภิกษุนั่งอยู่ที่ข้างอกไก่ก็ดี  ช่อฟ้าเรือนยอดก็ดี  ยอดโดม</p><p>ข้างบนก็ดี     มองดูทางริมขอบเชิงชายแห่งหลังคาเห็นคนผู้ยืนอยู่บนภูมิภาคใด.</p><p>และคนยืนอยู่ที่ภูมิภาคใด  ย่อมเห็นภิกษุนั้น  ผู้นั่งอยู่ข้างบน,  พึงยืนอยู่ที่ภูมิภาค</p><p>นั้น,   ย่อมไม่ได้เพื่อจะยืนอำนวยการในที่แม้เป็นที่ปราศจากของสดเขียว  ภายใน</p><p>แห่งภูมิภาคนั้นเข้ามา    เพราะเหตุไร ?    เพราะว่าภูมิภาคนี้    เป็นโอกาสที่จะ</p><p>พังลงมาแห่งวิหารเมื่อจะพัง. </p><p>             การมุงตรง ๆ   ไปไม่อ้อม    ชื่อว่า     การมุงตามทางแถว     ในคำว่า</p><p><strong>มคูเคน   ฉาเทนฺตสฺส</strong>    นี้.  การมุงตามทางแถวนั้น  ย่อมมีได้ด้วยอิฐ   ศิลา</p><p>และปูนขาว.</p><p>             คำว่า   <strong>เทฺว   มคฺเค   อธิฏฺหิตฺวา</strong>    มีความว่า    ทางแถว  ๒  แถว</p><p>ถ้ามุงไม่ดี,   ย่อมได้แม้เพื่อจะรื้อออกเสียแล้วให้มุงบ่อย ๆ    เพราะฉะนั้น   พึง</p><p>มุงเอง ๒  แถว   อย่างที่ตนต้องการ   แล้วแถวที่  ๓  พึงสั่งว่า   ต่อไปนี้   จงมุง</p><p>อย่างนี้  แล้วหลีกไป.                                                            </p><p>            บทว่า <strong>ปริยาเยน</strong> แปลว่า ด้วยการพอกเป็นชั้น ๆ (การมุงเป็นชั้น ๆ).</p><p>ก็การมุงอย่างนั้น    ย่อมได้ด้วยหญ้าและใบไม้.    เพราะเหตุนั้น    ในการมุงแม้นี้</p><p>ภิกษุพึงมุงเอง ๒ ชั้น   อย่างที่ตนต้องการแล้ว   ชั้นที่ ๓ พึงสั่งว่า   ทีนี้   จงมุง</p><p>อย่างนี้   แล้วหลีกไป   ก็ถ้าว่า  ไม่หลีกไป   พึงยืนนิ่งเสีย.    ก็การมุงทั้งหมดนี้ </p><p>พึงทราบว่า   ในเบื้องบนหลังคา.  ภิกษุทั้งหลายเข้าใจว่า  ก็วิหารที่มุงเป็นชั้น ๆ</p><p>ฝนจะไม่รั่วได้นาน  จึงมุอย่างนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 350</p><p>            คำว่า  <strong>ตโต  เจ อุตฺตรึ</strong>   มีความว่า   เลย  ๓  แถว   หรือ ๓ ชั้นขึ้นไป</p><p>คือในแถวที่ ๔  หรือในชั้นที่ ๔.</p><p>           คำว่า  <strong>กรเฬ</strong>  คือ  ในกำหญ้าทุก ๆ กำ.    บทที่เหลือในสิกขาบทนี้ </p><p> ตื้นทั้งนั้นแล.</p><p>            สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐาน ๖ เป็นกิริยา     โนสัญญาวิโมกข์     อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม    มีจิต ๓   มีเวทนา ๓   ดังนี้แล.</p><p>                         <em>มหัลลกวิหารสิกขาบทที่  ๙  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 351</p><p>                        <strong>  ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>                        <strong>  เรื่องภิกษุชาวรัฐอาฬวี</strong></p><p>           [๔๐๒]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ อัคคา-</p><p>ฬวเจดีย์   เขตรัฐอาฬวี   ครั้งนั้นพวกภิกษุชาวรัฐอาฬวี    กำลังกระทำนวกรรม</p><p>รู้อยู่ว่าน้ำมีตัวสัตว์    จึงรดเองบ้าง     ให้คนอื่นรดบ้าง    ซึ่งหญ้าบ้าง   ดินบ้าง</p><p>บรรดาภิกษุที่มักน้อย . . .ต่างก็เพ่งโทษติเตียน  โพนทะนาว่า  ไฉน พวกภิกษุ</p><p>ชาวรัฐอาฬวีรู้อยู่ว่าน้ำมีตัวสัตว์   จึงได้รดเองบ้าง   ให้คนอื่นรดบ้าง  ซึ่งหญ้าบ้าง</p><p>ดินบ้างเล่า   แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                                 <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้า  ทรงสอบถามภิกษุชาวรัฐอาฬวีว่า     ดูก่อนภิกษุ-</p><p>ทั้งหลาย     ข่าวว่าพวกเธอรู้อยู่ว่าน้ำมีตัวสัตว์    รดเองบ้าง    ให้คนอื่นรดบ้าง</p><p>ซึ่งหญ้าบ้าง   ดินบ้าง   จริงหรือ.</p><p>           พวกภิกษุชาวรัฐอาฬวีทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                                   <strong>ทรงติเตียน</strong> </p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  พวก</p><p>เธอรู้อยู่ว่าน้ำมีตัวสัตว์   ไฉนจึงได้รดเองบ้าง    ให้คนอื่นรดบ้าง    ซึ่งหญ้าบัาง</p><p>ดินบ้าง  การกระทำของพวกเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่</p><p>ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 352</p><p>                            <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>         ๖๙. ๑๐.  อนึ่ง  ภิกษุใด รู้อยู่ว่าน้ำมีตัวสัตว์ รดก็ดี  ให้รดก็ดี</p><p>ซึ่งหญ้าก็ดี   ดินก็ดี   เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>                     <em>เรื่องภิกษุชาวรัฐอาฬวี   จบ</em></p><p>                         <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>          [๘๐๓]  บทว่า  อนึ่ง . . .ใด   ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด . . .</p><p>          บทว่า  ภิกษุ  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ . . .</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>          ที่ชื่อว่า   รู้อยู่  ได้แก่   รู้เอง   หรือ   คนอื่นบอกเธอ.</p><p>          [๔๐๔]   บทว่า   รด   คือ   รดเอง   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          บทว่า  ให้รด  คือ   ใช้คนอื่นรด  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>          ใช้ครั้งเดียว   แต่เขารดหลายครั้ง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                               <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>          น้ำมีตัวสัตว์  ภิกษุสำคัญว่าน้ำมีตัวสัตว์    รดเองก็ดี   ให้คนอื่นรดก็ดี</p><p>ซึ่งหญ้าก็ดี  ซึ่งดินก็ดี  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>          น้ำมีตัวสัตว์  ภิกษุสงสัย    รดเองก็ดี    ให้คนอื่นรดก็ดี    ซึ่งหญ้าก็ดี</p><p>ซึ่งดินก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>          น้ำมีตัวสัตว์  ภิกษุสำคัญว่าไม่มีตัวสัตว์   รดเองก็ดี   ให้คนอื่นรดก็ดี</p><p>ซึ่งหญ้าก็ดี     ซึ่งดินก็ดี  ไม่ต้องอาบัติ</p><p>          น้ำไม่มีตัวสัตว์  ภิกษุสำคัญว่ามีตัวสัตว์   .. .ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>          น้ำไม่มีตัวสัตว์  ภิกษุสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>          น้ำไม่มีตัวสัตว์  ภิกษุสำคัญว่าไม่มีตัวสัตว์  . . .ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 353</p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๔๐๕]  ภิกษุไม่แกล้ง  ๑  ภิกษุไม่มีสติ  ๑  ภิกษุไม่รู้  ๑ ภิกษุวิกลจริต ๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมมิกะ  ๑  ไม่ต้องอาบัติแล  </p><p>                       <em>ภูตคามวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                             ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๒  จบ</em></p><p>                      <strong> เสนาสนวรรค  สัปปาณกสิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๑. ดังต่อไปนี้</p><p>              <strong> [ว่าด้วยเทน้ำมีตัวสัตว์รดหญ้าหรือดิน]</strong></p><p>           สองบทว่า  <strong>ชาน  สปฺปาณก</strong>  ได้แก่  รู้อยู่โดยประการใดประการหนึ่ง</p><p>ว่า   น้ำนี้   มีตัวสัตว์เล็ก ๆ.</p><p>           สองบทว่า  <strong>สิญฺเจยฺย   วา  สิญฺจาเปยฺย   วา</strong>  มีความว่า   ภิกษุพึง</p><p>เอาน้ำนั้นรดเองก็ดี  สั่งคนอื่นให้รดก็ดี.</p><p>           ก็คำเช่นนี้ว่า  <strong>สิญเจยฺาติ  สย  สิญฺจติ</strong> ดังนี้   ในพระบาลี  ผู้ศึกษา</p><p>พึงทราบเนื้อความโดยนัยดังกล่าวแล้วในสิกขาบทก่อนนั่นแล.    เมื่อภิกษุรดไม่</p><p>ทำให้สาย (น้ำ) ในน้ำนั้นขาด   เป็นอาบัติเพียงตัวเดียวในหม้อน้ำหม้อเดียวกัน</p><p>ในภาชนะทุกอย่างก็นัยนี้ .     แต่เป็นอาบัติทุก ๆ ประโยค     แก่ภิกษุผู้รดทำให้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 354</p><p>สายน้ำขาด.    ภิกษุทำเหมืองให้เป็นทางตรง   (น้ำ)   จะไหลทั้งวันก็ตาม   เป็น</p><p>อาบัติตัวเดียว.  ถ้าภิกษุกั้นในที่นั้น ๆ แล้วไขน้ำไปทางอื่น ๆ เป็นอาบัติทุก ๆ</p><p>ประโยค. ถ้าแม้นหญ้าขนาดบรรทุกเต็มเล่มเกวียน ภิกษุใส่ลงในน้ำด้วยประโยค</p><p>เดียว  ก็เป็นอาบัติตัวเดียว.  ภิกษุทั้งหญ้าหรือใบไม้ลงทีละเส้น   ทีละใบ  เป็น</p><p>อาบัติทุก ๆ ประโยค.  ในดินเหนียวก็ดี    ในวัตถุอื่นมีไม้   โคลน   และโคมัย</p><p>เป็นต้นก็ดี   ก็นัยนี้นั้นและ  ก็วิธีทิ้งหญ้าและดินลงในน้ำนี้     มิได้ตรัสหมายถึง</p><p>น้ำมาก.  น้ำใด   เมื่อทิ้งหญ้าและดินลงไป     จะถึงความแห้งไป    หรือจะเป็น</p><p>น้ำขุ่น,   ในน้ำใด  จำพวกสัตว์เล็ก ๆ จะตายเสีย,  บัณฑิตพึงทราบว่า  พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าตรัสหมายถึงน้ำเช่นนั้น .  บทที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้นแล.</p><p>            สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐาน ๓ เกิดขึ้น  ทางกายกับจิต ๑ ทางวาจากับจิต ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑   เป็นกิริยา   สัญญาวิโมกข์    สจิตตกะ    ปัณณัตติวัชชะ</p><p>กายกรรม   วจีกรรม   มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                          <em>สัปปาณกสิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                          เสนาสนวรรคที่  ๒  จบบริบูรณ์</em></p><p><em>                                   ตามวรรณนานุกรม </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 355</p><p>                 <strong>หัวข้อประจำเรื่อง</strong></p><p>๑.  <strong>ภูตคามสิกขาบท</strong>              ว่าด้วยพรากของเขียว</p><p>๒. <strong>อญัญูวาทสิกขาบท</strong>           ว่าด้วยแกล้งกล่าวคำอื่น</p><p>๓.  <strong>อุชฌาปนสิกขาบท</strong>          ว่าด้วยโพนทะนา</p><p>๔.   <strong>ปฐมเสนาสนสิกขาบท</strong>    ว่าด้วยหลีกไปไม่เก็บเสนาสนะ</p><p>๕.  <strong>ทุติยเสนาสนสิกขาบท</strong>     ว่าด้วยใช้เสนาสนะแล้วไม่เก็บ</p><p>๖.   <strong>อนูปขัชชสิกขาบท</strong>          ว่าด้วยนอนแทรกแซง</p><p>๗.   <strong>นิกกัฑฒนสิกขาบท</strong>        ว่าด้วยการฉุดคร่าภิกษุ</p><p>๘.  <strong>เวทาสกุฎีสิกขาบท</strong>          ว่าด้วยนั่งนอนบนร่างร้าน</p><p>๙.  <strong>มหัลลกสิกขาบท</strong>              ว่าด้วยการสร้างวิหารใหญ่</p><p>๑๐.  <strong>สัปปาณกสิกขาบท</strong>        ว่าด้วยใช้น้ำมีตัวสัตว์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 356</p><p>                                 <strong> ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๓</strong></p><p>                             <strong> โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>                             <strong> เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>          [๘๐๖]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น  ภิกษุ</p><p>ชั้นเถระทั้งหลาย    กล่าวสอนพวกภิกษุณี   ย่อมได้จีวรบิณฑบาต    เสนาสนะ</p><p>และคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร   จึงพระฉัพพัคคีย์   ปรึกษากันว่า   อาวุโสทั้งหลาย</p><p>บัดนี้พระเถระกล่าวสอนพวกภิกษุณี  ย่อมได้จีวร  บิณฑบาต  เสนาสนะ  และ</p><p>คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร เอาเถิด พวกเราจะกล่าวสอนพวกภิกษุณีบ้าง ครั้นแล้ว</p><p>ได้เข้าไปหาพวกภิกษุณีกล่าวคำนี้ว่า    มาเถิด    น้องหญิงทั้งหลายจงไปหาพวก</p><p>เราบ้าง   แม้พวกเราก็จักกล่าวสอน   หลังจากนั้น    ภิกษุณีเหล่านั้นได้เข้าไปหา</p><p>พระฉัพพัคคีย์   อภิวาทแล้วนั่ง   ณ  ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง    จึงพระฉัพพัคคีย์ได้</p><p>ทำธรรมีกถาแก่พวกภิกษุณีเพียงเล็กน้อยเท่านั้น     ให้วันเวลาล่วงไปด้วยติรัจ-</p><p>ฉานกถา   แล้วสั่งให้กลับไปด้วยคำว่า  กลับไปเถิด น้องหญิงทั้งหลาย ลำดับนั้น</p><p>ภิกษุณีเหล่านั้นได้เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าถวายบังคมแล้ว    ยืนเฝ้าอยู่   ณ</p><p>ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง                                                                </p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสถานภิกษุณีเหล่านั้นผู้ยืนเผาอยู่   ณ   ที่ควร</p><p>ส่วนข้างหนึ่งนั้นแลว่า  ดูก่อนภิกษุณีทั้งหลาย   การกล่าวสอนภิกษุณีได้สัมฤทธิ์</p><p>ผลดีหรือ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 357</p><p>           ภิกษุณีทั้งหลายกราบทูลว่า  จะสัมฤทธิ์ผลมาแต่ไหน   พระพุทธเจ้าข้า</p><p>เพราะพระคุณเจ้าเหล่าฉัพพัคคีย์ได้ทำธรรมีกถาเพียงเล็กน้อยเท่านั้น   ให้วันเวลา</p><p>ล่วงไปด้วยติรัจฉานกถา   แล้วก็สั่งให้กลับไป   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>            ลำดับนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงชี้แจงให้ภิกษุณีเหล่านั้นเห็นแจ้ง</p><p>สมาทาน  อาจหาญ  ร่าเริง  ด้วยธรรมีกถา  ครั้นภิกษุณีเหล่านั้น อันพระผู้มี.</p><p>พระภาคเจ้าทรงชี้แจงให้เห็นแจ้ง สมาทาน อาจหาญ ร่าเริง  ด้วยธรรมีกถาแล้ว</p><p>ลุกจากอาสน์ถวายอภิวาท   ทำประทักษิณหลีกไปแล้ว</p><p>                        <strong>ประชุมสงฆ์ทรงสอบถาม</strong></p><p>            ลำดับนั้นแล  พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์  ในเพราะ</p><p>เหตุเป็นเค้ามูลนั้น   ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น   แล้วทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์</p><p>ว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ข่าวว่า    พวกเธอทำธรรมีกถาแก่พวกภิกษุณีเพียง</p><p>เล็กน้อยเท่านั้น   ให้วันเวลาล่วงไปด้วยติรัจฉานกถา   แล้วก็สั่งให้กลับไป   จริง</p><p>หรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า </p><p>                               <strong>ทรงติเตียน</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลายไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ทำธรรมีกถาแก่พวกภิกษุณี  เพียงเล็กน้อยเท่านั้น     ให้วันเวลา</p><p>ล่วงไปด้วยติรัจฉานกถาแล้วสั่งให้กลับไปเล่า   การกระทำของพวกเธอนั่น  ไม่</p><p>เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่ง</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว ...      ครั้นแล้วทรงทำธรรมีกถารับสั่งกะภิกษุทั้งหลาย</p><p>ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   เราอนุญาตให้สมมติภิกษุเป็นผู้กล่าวสอนภิกษุณี.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลสงฆ์พึงสมมติอย่างนี้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 358</p><p>                     <strong>วิธีสมมติภิกษุผู้สั่งสอนภิกษุณี</strong></p><p>         พึงขอร้องภิกษุก่อน  ครั้นแล้วภิกษุผู้ฉลาด   ผู้สามารถ   พึงประกาศ</p><p>ให้สงฆ์ทราบ  ด้วยญัตติจตุตถกรรมวาจา  ว่าดังนี้</p><p>                              <strong>กล่าววาจาสมมติ</strong> </p><p>         <strong>ท่านเจ้าข้า    ขอสงฆ์จงฟังข้าพเจ้า    ถ้าความพร้อมพรั่งของ</strong></p><p><strong>สงฆ์ถึงที่แล้ว   สงฆ์พึงสมมติภิกษุมีชื่อนี้ให้เป็นผู้กล่าวสอนภิกษุณี</strong></p><p><strong>นี่เป็นญัตติ</strong></p><p><strong>         ท่านเจ้าข้า    ขอสงฆ์จงฟังข้าพเจ้า  สงฆ์สมมติภิกษุมีชื่อนี้ให้</strong></p><p><strong>เป็นผู้กล่าวสอนภิกษุณี    การสมมติภิกษุมีชื่อนี้ให้เป็นผู้กล่าวสอน</strong></p><p><strong>ภิกษุณีชอบแก่ท่านผู้ใด  ท่านผู้นั้นพึงเป็นผู้นิ่ง  ไม่ชอบแก่ท่านผู้ใด</strong></p><p><strong>ท่านผู้นั้นพึงพูด.</strong></p><p><strong>         ข้าพเจ้ากล่าวความนี้เป็นครั้งที่สอง...</strong></p><p><strong>         ข้าพเจ้ากล่าวความนี้เป็นครั้งที่สาม ท่านเจ้าข้า  ขอสงฆ์จงพึง</strong></p><p><strong>ข้าพเจ้า สงฆ์สมมติภิกษุมีชื่อนี้ให้เป็นผู้กล่าวสอนภิกษุณี การสมมติ</strong></p><p><strong>ภิกษุมีชื่อนี้   ให้เป็นผู้กล่าวสอนภิกษุณีชอบแก่ท่านผู้ใด   ท่านผู้นั้น</strong></p><p><strong>พึงเป็นผู้นิ่ง  ไม่ชอบแก่ท่านผู้ใด  ท่านผู้นั้นพึงพูด.</strong></p><p><strong>         ภิกษุมีชื่อนี้  สงฆ์สมมติให้เป็นผู้กล่าวสอนภิกษุณีแล้ว  ชอบ</strong></p><p><strong>แก่สงฆ์  เหตุนั้นจึงนิ่ง  ข้าพเจ้าทรงความนี้ไว้  ด้วยอย่างนี้.</strong></p><p>         ครั้งนั้นแล     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนพระฉัพพัคคีย์โดยอเนก</p><p>ปริยายแล้ว    ตรัสโทษแห่งความเป็นคนเลี้ยงยาก . . . รับสั่งว่า . . .</p><p>         ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 359</p><p>                               <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๗๐. ๑.  อนึ่ง  ภิกษุใดไม่ได้รับสมมติ  กล่าวสอนพวกภิกษุณี</p><p>เป็นปาจิตตีย์.</p><p>          ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติ. แล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้ . </p><p>                              <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                         <strong>เรื่องพระฉัพพัคคีย์ (ต่อ)</strong></p><p>          [๔๐๗]   ก็แลสมัยนั้น    พวกพระเถระทั้งหลายผู้ได้รับสมมติ    กล่าว</p><p>สอนพวกภิกษุณี   ก็ยังได้จีวร   บิณฑบาต  เสนาสนะ   และคิลานปัจจัยเภสัช</p><p>บริขารเหมือนอย่างเดิม     จึงพระฉัพพัคคีย์ได้ปรึกษากันว่า     อาวุโสทั้งหลาย</p><p>บัดนี้  พระเถระทั้งหลายได้รับสมมติ   แล้วกล่าวสอนพวกภิกษุณี   ก็ยังได้จีวร</p><p>บิณฑบาต  เสนาสนะ  และคิลานปัจจัยเภสัชบริขารอยู่เหมือนอย่างเติม   เอาเถิด</p><p>แม้พวกเราจะไปนอกสีมาสมมติกันและกัน ให้เป็นผู้กล่าวสอนภิกษุณี     แล้ว</p><p>สั่งสอนพวกภิกษุณีกันเถิด    ครั้นแล้วพากันไปนอกสีมา   สมมติกันและกันให้</p><p>เป็นผู้กล่าวสอนภิกษุณี   แล้วได้เข้าไปบอกภิกษุณีทั้งหลายว่า   ดูก่อนน้องหญิง</p><p>ทั้งหลาย    แม้พวกเราก็ได้รับสมมติ     ท่านทั้งหลายจงเข้าไปหาพวกเรา     แม้</p><p>พวกเราก็จักกล่าวสอน    ต่อมาภิกษุณีเหล่านั้น   พากันเข้าไปหาพระฉัพพัคคีย์</p><p>กราบไหว้แล้วนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง    จึงพระฉัพพัคคีย์ได้ทำธรรมีกถาแก่</p><p>พวกภิกษุณีเพียงเล็กน้อยเท่านั้น    ให้วันเวลาล่วงไปด้วยติรัจฉานกถาแล้วสั่งให้</p><p>กลับไปด้วยคำว่า  กลับไปเถิด  น้องหญิงทั้งหลาย  ลำดับนั้นพวกนางได้พากัน</p><p>เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า  ถวายบังคมแล้วยืนเฝ้าอยู่  ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 360</p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสถานภิกษุณีผู้ยืนเฝ้าอยู่ ณ ที่ควรส่วนข้าง</p><p>หนึ่งเหล่านั้นแลว่า  ดูก่อนภิกษุณีทั้งหลาย  โอวาทได้สัมฤทธิ์ผลดีหรือ.</p><p>           พวกภิกษุณีกราบทูลว่า    จะสัมฤทธิ์ผลมาแต่ไหน    พระพุทธเจ้าข้า</p><p>เพราะพระคุณเจ้าเหล่าฉัพพัคคีย์ได้ทำธรรมีกถาเพียงเล็กน้อยเท่านั้น    ให้วัน</p><p>เวลาล่วงไปด้วยดิรัจฉานกถาแล้วสั่งให้กลับไป   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>           ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงยังภิกษุณีเหล่านั่น    ให้เห็นแจ้ง</p><p>สมาทาน  อาจหาญ   ร่าเริง   ด้วยธรรมีกถา  ครั้นภิกษุณีเหล่านั้น  อันพระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าทรงให้เห็นแจ้ง    สมาทาน   อาจหาญ   ร่าเริง    ด้วยธรรมีกถาแล้ว</p><p>ลุกจากอาสน์ถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้า   ทำประทักษิณหลีกไปแล้ว.</p><p>                       <strong>ประชุมสงฆ์ทรงสอบถาม</strong></p><p>           ลำดับนั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์ในเพราะเหตุ</p><p>เป็นเค้ามูลนั้น   ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    แล้วทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า</p><p>ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ข่าวว่าพวกเธอทำธรรมีกถาแก่พวกภิกษุณีเพียงเล็กน้อย</p><p>เท่านั้น   ให้วันเวลาล่วงไปด้วยดิรัจฉานกถา   แล้วส่งให้กลับไป   จริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                               <strong>ทรงติเตียน</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ทำธรรมีกถาแก่พวกภิกษุณีเพียงเล็กน้อยเท่านั้น    ให้วันเวลาล่วง</p><p>ไปด้วยติรัจฉานกถาแล้วสั่งให้กลับไปเล่า   การกระทำของพวกเธอนั่น   ไม่เป็น</p><p>ไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของ</p><p>ชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว. . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 361</p><p>            <strong>ทรงอนุญาตให้สมมติภิกษุผู้กล่าวสอนภิกษุณี</strong></p><p>           ครั้นแล้วทรงทำธรรมีกถา    รับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า     ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย    เราอนุญาตให้สมมติภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์  ๘  ดังต่อไปนี้     เป็นผู้</p><p>กล่าวสอนภิกษุณี. </p><p>                <strong>องค์คุณ  ๘  ของภิกษุผู้กล่าวสอนภิกษุณี</strong></p><p>           ๑.   เป็นผู้มีศีล  คือสำรวมด้วยปาติโมกข์สังวรศีล  สมบูรณ์ด้วยอาจาระ</p><p>และโคจรอยู่    มีปรกติเห็นภัยในโทษเพียงเล็กน้อย   สมาทานศึกษาอยู่ในสิกขา</p><p>บททั้งหลาย</p><p>           ๒.   เป็นพหูสูต  คือทรงสุตะ  เป็นผู้สั่งสมสุตะ  ธรรมเหล่านั้นใดงาม</p><p>ในเบื้องต้น   งามในท่ามกลาง   งามในที่สุด   ประกาศพรหมจรรย์    พร้อมทั้ง</p><p>อรรถทั้งพยัญชนะครบบริบูรณ์บริสุทธิ์    ธรรมเห็นปานนั้น    อันภิกษุนั้นได้</p><p>สดับมาก   ทรงจำไว้ได้   คล่องปากขึ้นใจ   แทงตลอดด้วยปัญญา.</p><p>           ๓.   พระปาติโมกข์ทั้งสองมาแล้วด้วยดีโดยพิสดาร   แก่ภิกษุนั้น   คือ</p><p>ภิกษุนั้นจำแนกได้ดี    คล่องแคล่วดี    วินิจฉัยได้เรียบร้อยโดยสูตร    โดยอนุ-</p><p>พยัญชนะ.</p><p>           ๔.   เป็นผู้มีวาจาสละสลวย   ชัดเจน.</p><p>           ๕.   เป็นที่นิยมชมชอบของภิกษุณีโดยมาก.</p><p>           ๖.   เป็นผู้สามารถกล่าวสอนภิกษุณีได้.</p><p>           ๗.   เป็นผู้ไม่เคยล่วงครุธรรม  กับสตรีผู้ครองผ้ากาสายะบวช  เฉพาะ</p><p>พระผู้มีพระภาคพระองค์นี้    และ.</p><p>           ๘.  มีพรรษาได้  ๒๐  หรือเกิน ๒๐. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 362</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   เราอนุญาตให้สมมติภิกษุผู้ประกอบด้วยองค์</p><p>คุณ ๘ ประการนี้ให้เป็นผู้กล่าวสอนภิกษุณีได้.</p><p>                          <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  (ต่อ)  จบ</em></p><p>                              <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๔๐๘]  บทว่า  อนึ่ง ...ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>           บุทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า <strong>ภิกษุ</strong>    เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ  ..</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้                              </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ไม่ได้รับ สมมติ</strong>  คือ   สงฆ์ยังไม่ได้สมมติด้วยญัตติจจตุตถ-</p><p>กรรมวาจา.                                                                                              </p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>ภิกษุณี</strong>   ได้แก่   สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์สองฝ่าย.</p><p>           [๔๐๙]  บทว่า  <strong>กล่าวสอน</strong>  ความว่า  ภิกษุกล่าวสอนด้วยครุธรรม</p><p>๘ ประการ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  กล่าวสอนด้วยธรรมอย่างอื่น  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>กล่าวสอนภิกษุณีผู้อุปสมบทในภิกษุณีสงฆ์ฝ่ายเดียว   ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>           [๔๑๐]  ภิกษุผู้ได้สมมติแล้วนั้น  พึงกวาดบริเวณ  ตั้งน้ำฉัน   น้ำใช้</p><p>ปูอาสนะไว้   แล้วชวนเพื่อนภิกษุไปนั่งอยู่ด้วย.</p><p>           ภิกษุณีทั้งหลายพึงไป ณ ที่นั้น  อภิวาทภิกษุนั้นแล้ว  นั่ง ณ ที่สมควร</p><p>ส่วนข้างหนึ่ง</p><p>            ภิกษุผู้ได้รับสมมติแล้วนั้นพึงถามว่า พวกเธอพร้อมเพรียงกันแล้ว หรือ</p><p>น้องหญิงทั้งหลาย</p><p>            ถ้าพวกนางตอบว่า   พวกดิฉันพร้อมเพรียงกันแล้ว   เจ้าข้า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 363</p><p>          พึงถามว่า  ครุธรรม ๘  ประการ   ยังพระพฤติกันอยู่หรือ  น้องหญิง</p><p>ทั้งหลาย</p><p>          ถ้าพวกนางตอบว่า   ยังประพฤติกันอยู่   เจ้าข้า</p><p>          พึงสั่งว่า  นี่เป็นโอวาท  น้องหญิงทั้งหลาย</p><p>          ถ้าพวกนางตอบว่า  ไม่ได้ประพฤติกัน  เจ้าข้า </p><p>          พึงตักเตือนว่าดังนี้.</p><p>                            <strong>ครุธรรม  ๘  ประการ</strong></p><p>          ๑.  ภิกษุณีอุปสมบทแล้วได้    ๑๐๐  พรรษา     ต้องทำการกราบไหว้</p><p>การต้อนรับ    อัญชลีกรรม     สามีจิกรรม     แก่ภิกษุผู้อุปสนบทแล้วในวันนั้น</p><p>ธรรมนี้   อันภิกษุณีต้องสักการะ  เคารพ  นับถือ   บูชา    ไม่ล่วงละเมิดตลอด</p><p>ชีวิต </p><p>          ๒.   ภิกษุณีไม่พึงอยู่จำพรรษาในอาวาสที่ไม่มีภิกษุ      ธรรมแม้นี้อัน</p><p>ภิกษุณีต้องสักการะ   เคารพ   นับถือ   บูชา   ไม่ล่วงละเมิดตลอดชีวิต</p><p>          ๓.   ภิกษุณีต้องหวังธรรม  ๒  ประการ  คือ   ถามอุโบสถ  ๑  ไปรับ</p><p>โอวาท ๑  จากภิกษุสงฆ์ทุกกึ่งเดือน  ธรรมแม้นนี้อันภิกษุณีก็ต้องสักการะเคารพ</p><p>นับถือ   บูชา  ไม่ล่วงละเมิดตลอดชีวิต</p><p>          ๔.   ภิกษุณีผู้จำพรรษาแล้ว     ต้องปวารณาในสงฆ์สองฝ่ายโดยสถาน</p><p>ทั้ง ๓ คือ   ด้วยได้เห็น  ๑  ด้วยได้ฟัง ๑  ด้วยรังเกียจ ๑  ธรรมแม้นอันภิกษุณี</p><p>ก็ต้องสักการะ   เคารพ  นับถือ  บูชา  ไม่ล่วงละเมิดตลอดชีวิต</p><p>          ๕.   ภิกษุณีล่วงละเมิดครุธรรมแล้ว    ต้องประพฤติปักขมานัตในสงฆ์</p><p>สองฝ่าย   ธรรมแม้นนี้อันภิกษุณีก็ต้องสักการะ   เคารพ    นับถือ   บูชา  ไม่ล่วง</p><p>ละเมิดตลอดชีวิต </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 364</p><p>            ๖.   ภิกษุณีต้องแสวงหาอุปสัมปทาในสงฆ์สองฝ่าย      เพื่อสิกขมานาผู้</p><p>ศึกษาสิกขาในธรรม  ๖  ประการครบ  ๒  ปีแล้ว   ธรรมแม้นอันภิกษุณีก็ต้อง</p><p>สักการะ  เคารพ  นับถือ  บูชา  ไม่ล่วงละเมิดตลอดชีวิต.</p><p>           ๗.  ภิกษุณีไม่พึงด่า   ไม่พึงบริภาษภิกษุ โดยปริยายอย่างใดอย่างหนึ่ง</p><p>ธรรมแม้นี้อันภิกษุณีต้องสักการะ    เคารพ    นับถือ    บูชา    ไม่ล่วงละเมิด</p><p>ตลอดชีวิต                                                         </p><p>           ๘   ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป   ปิดทางไม่ให้ภิกษุณีทั้งหลายสอนภิกษุ</p><p>เปิดทางให้ภิกษุทั้งหลายสอนภิกษุณีได้    ธรรมแม้นี้อันภิกษุณีก็ต้องสักการะ</p><p>เคารพ  นับถือ  บูชา  ไม่ล่วงละเมิดตลอดชีวิต</p><p>           ถ้าพวกนางตอบว่า   พวกดิฉันพร้อมเพรียงกันแล้ว   เจ้าข้า</p><p>           ภิกษุผู้ได้รับสมมติแล้วนั้น  สั่งสอนธรรมอย่างอื่น  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ถ้าพวกนางตอบว่า   ยิ่งเป็นพรรคอยู่   เจ้าข้า</p><p>           ภิกษุผู้ได้รับสมมติแล้วนั้น  กล่าวสอนครุธรรม ๘ ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ไม่ให้โอวาท   สั่งสอนธรรมอย่างอื่น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                                                                         </p><p>                                 <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                          <strong>อัฏฐารสปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๔๑๑]  ๑. กรรมไม่เป็นธรรม     ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม</p><p>ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่พร้อมเพรียงกัน  ภิกษุสำคัญว่าไม่พร้อมเพรียงกัน  กล่าวสอน</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>          ๒.  กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุณีสงฆ์</p><p>ยิ่งไม่พร้อมเพรียงกัน   ภิกษุสงสัย   กล่าวสอน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 365</p><p>           ๓.  กรรมไม่เป็นธรรม ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุณีสงฆ์</p><p>ยังไม่พร้อมเพรียงกัน    ภิกษุสำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน   กล่าวสอน  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>           [๔๑๒]  ๔.  กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุสงสัย  ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่พร้อม</p><p>เพรียงกัน  ภิกษุสำคัญว่าไม่พร้อมเพรียงกัน  กล่าวสอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ๕. . กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุสงสัย   ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่พร้อมเพรียงกัน</p><p>ภิกษุสงสัย  กล่าวสอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ๖.  กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสงสัย  ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่พร้อมเพรียงกัน</p><p>ภิกษุสำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน  กล่าวสอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           [๔๑๓า   ๗. กรรมไม่เป็นธรรม     ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม</p><p>ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่พร้อมเพรียงกัน  ภิกษุสำคัญว่าไม่พร้อมเพรียงกัน  กล่าวสอน</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ๘.  กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุสงสัย  ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่พร้อมเพรียงกัน</p><p>ภิกษุสงสัย   กล่าวสอน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ๙.   กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุสงสัย  ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่พร้อมเพรียงกัน</p><p>ภิกษุสำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน  กล่าวสอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           [๔๑๔]   ๑๐.   กรรรมไม่เป็นธรรม     ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม</p><p>ภิกษุณีสงฆ์พร้อมเพรียงกัน    ภิกษุสำคัญว่ายังไม่พร้อมเพรียงกัน    กล่าวสอน</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ๑๑.  กรรมไม่เป็นธรรม ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม ภิกษุณีสงฆ์</p><p>พร้อมเพรียงกัน  ภิกษุสงสัย  กล่าวสอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ๑๒.  กรรมไม่เป็นธรรม ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม ภิกษุณีสงฆ์</p><p>พร้อมเพรียงกัน   ภิกษุสำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน กล่าวสอน ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 366</p><p>           [๔๑๕]  ๑๓.  กรรมไม่เป็นธรรม    ภิกษุสงสัย    ภิกษุณีสงฆ์พร้อม-</p><p>เพรียงกัน    ภิกษุสำคัญว่ายังไม่พร้อมเพรียงกัน    กล่าวสอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ๑๔.   กรรมไม่เป็นธรรม    ภิกษุสงสัย    ภิกษุณีสงฆ์พร้อมเพรียงกัน</p><p>ภิกษุสงสัย   กล่าวสอน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>           ๑๕.  กรรมไม่เป็นธรรม    ภิกษุสงสัย  ภิกษุณีสงฆ์พร้อมเพรียงกัน</p><p>ภิกษุสำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน   กล่าวสอน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           [๔๑๖]   ๑๖.   กรรมไม่เป็นธรรม      ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม</p><p>ภิกษุณีสงฆ์พร้อมเพรียงกัน   ภิกษุสำคัญว่ายังไม่พร้อมเพรียงกัน     กล่าวสอน</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ๑๗.  กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม   ภิกษุณีสงฆ์</p><p>พร้อมเพรียงกัน   ภิกษุสงสัย   กล่าวสอน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ๑๘.  กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม  ภิกษุณีสงฆ์</p><p>พร้อมเพรียงกัน  ภิกษุสำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน กล่าวสอน ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                   <strong>สัตตรสทุกกฏ</strong></p><p>           [๘๑๗]    ๑.  กรรมเป็นธรรม     ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม</p><p>ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่พร้อมเพรียงกัน ภิกษุสำคัญว่ายังไม่พร้อมเพรียงกัน กล่าวสอน</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ๒.  กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม    ภิกษุณีสงฆ์</p><p>ยังไม่พร้อมเพรียงกัน  ภิกษุสงสัย  กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ๓.  กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม    ภิกษุณีสงฆ์</p><p>ยังไม่พร้อมเพรียงกัน   ภิกษุสำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน    กล่าวสอน   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 367</p><p>           [๔๑๘]  ๔.  กรรมเป็นธรรม    ภิกษุสงสัย   ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่พร้อม</p><p>เพรียงกัน  ภิกษุสำคัญว่ายังไม่พร้อมเพรียงกัน  กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ๕.  กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสงสัย    ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่พร้อมเพรียงกัน</p><p>ภิกษุสงสัย  กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ๖.  กรรมเป็นธรรม    ภิกษุสงสัย    ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่พร้อมเพรียงกัน</p><p>ภิกษุสำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน  กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           [๔๑๙]  ๗.  กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม  ภิกษุณี</p><p>สงฆ์ยังไม่พร้อมเพรียงกัน     ภิกษุสำคัญว่ายังไม่พร้อมเพรียงกัน     กล่าวสอน  </p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ๘.  กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม    ภิกษุณีสงฆ์ยัง</p><p>ไม่พร้อมเพรียงกัน   ภิกษุสงสัย   กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>            ๙.  กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม ภิกษุณีสงฆ์ยังไม่</p><p>พร้อมเพรียงกัน  ภิกษุสำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน    กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           [๘๒๐]  ๑.  กรรมเป็นธรรม    ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม</p><p>ภิกษุณีสงฆ์พร้อมเพรียงกัน    ภิกษุสำคัญว่ายังไม่พร้อมเพรียงกัน    กล่าวสอน</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ๑๑.  กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุณีสงฆ์</p><p>พร้อมเพรียงกัน  ภิกษุสงสัย  กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ๑๒.  กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุณีสงฆ์</p><p>พร้อมเพรียงกัน  ภิกษุสำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน  กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           [๔๒๑]  ๑๓.  กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสงสัย  ภิกษุณีสงฆ์พร้อมเพรียง</p><p>กัน  ภิกษุสำคัญว่ายังไม่พร้อมเพรียงกัน  กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 368</p><p>           ๑๔.   กรรมเป็นธรรม ภิกษุสงสัย  ภิกษุณีสงฆ์พร้อมเพรียงกัน  ภิกษุ  </p><p>สงสัย  กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ๑๕.  กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสงสัย  ภิกษุณีสงฆ์พร้อมเพรียงกัน  ภิกษุ</p><p>สำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน    กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           [๔๒๒]  ๑๖.  กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม ภิกษุณี</p><p>สงฆ์พร้อมเพรียงกัน    ภิกษุสำคัญว่ายังไม่พร้อมเพรียงกัน   กล่าวสอน   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ</p><p>           ๑๗.  กรรมเป็นธรรม    ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม    ภิกษุณีสงฆ์</p><p>พร้อมเพรียงกัน    ภิกษุสงสัย  กล่าวสอน   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>                                <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           กรรมเป็นธรรม    ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม    ภิกษุณีสงฆ์พร้อม</p><p>เพรียงกัน  ภิกษุสำคัญว่าพร้อมเพรียงกัน    กล่าวสอน  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                              <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๔๒๓]  ภิกษุให้อุเทศ ๑ ภิกษุให้ปริปุจฉา ๑ ภิกษุอันภิกษุณีกล่าวว่า</p><p>นิมนต์ท่านสวดเถิด  เจ้าข้า   ดังนี้   สวดอยู่ ๑ ภิกษุถามปัญหา ๑  ภิกษุถูกถาม</p><p>ปัญหาแล้วแก้ ๑ ภิกษุกล่าวสอนเพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่นอยู่  แต่พวกภิกษุณีฟังอยู่</p><p>ด้วย ๑ ภิกษุกล่าวสอนสิกขมานา ๑ ภิกษุกล่าวสอนสามเณรี ๑ ภิกษุวิกลจริต ๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                    <em>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 369</p><p>                           <strong> ภิกขุนีวรรคที่  ๓  โอวาทสิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่  ๑   แห่งภิกชุนีวรรค*  ดังต่อไปนี้.</p><p>   <strong> [แก้อรรถ เรื่องภิกษุไม่ได้รับสมมติสั่งสอนนางภิกษุณี ]</strong>        </p><p>           ในคำว่า  <strong>ลาภิโน  โหนติ</strong>  นี้    พึงทราบวินิจฉัย  ดังนี้     นาง</p><p>ภิกษุณีทั้งหลาย     ย่อมไม่ถวายเอง     ไม่ใช้ผู้อื่นให้ ถวายแก่พระเถระเหล่านั้น.</p><p>แต่พวกกุลธิดาผู้ออกบวชจากตระกูลใหญ่      ย่อมเจาะจงพระอสีติมหาสาวกว่า</p><p>พระเถระโน้นและโน้น   ย่อมกล่าวสอน  แล้วกล่าวสรรเสริญคุณ ที่มีอยู่.  เช่นศีล</p><p>สุตะ  อาจาระ  ชาติ   และโคตรเป็นต้น    ของพระอสีติมหาสาวกเหล่านั้น   ตาม</p><p>กระแสแห่งถ้อยคำของเหล่าญาติชนผู้มาสู่สำนักของตน ถามอยู่ว่า ข้าแต่แม่เจ้า  </p><p>พวกท่านได้รับโอวาท  อุเทศ  ปริปุจฉา   จากที่ไหน ร  ดังนี้.   จริงอยู่   คุณ</p><p>ที่มีอยู่เห็นปานนี้  ควรเพื่อจะกล่าว.  เพราะเหตุนั้น    พวกมนุษย์ผู้มีจิตเลื่อมใส</p><p>จึงได้นำเอาลาภและสักการะเป็นอันมาก     เช่นจีวรเป็นต้น ไปถวายแก่พระเถระ</p><p>ทั้งหลาย.    เพราะเหตุนั้น     พระธรรมสังคาหกะทั้งหลายจึงกล่าวว่า   <strong>ลาภิโน</strong></p><p><strong>โหนฺติ  จีวร    ฯปฯ    ปริกฺขาร</strong>  ดังนี้.</p><p>            สองบทว่า <strong>ภิกฺขุนิโย  อุปสงฺกมิตฺวา</strong>  มีความว่า  ได้ยินว่า  บรรดา</p><p>นางภิกษุณีเหล่านั้น     แม้ภิกษุณีรูปหนึ่งก็ไม่มาในสำนักของภิกษุฉัพพัคคีย์</p><p>เหล่านั้น,  แต่พ่วกภิกษุฉัพพัคคีย์ผู้มีใจอันตัณหาในลาภฉุดลากไปเนือง ๆ  ได้</p><p>ไปสู่สำนักแห่งนางภิกษุณีเหล่านั้น .  พระธรรมสังคาหกะทั้งหลาย  หมายถึงการ</p><p>ไปสู่สำนักภิกษุณีแห่งภิกษุฉัพพัคคีย์นั้น  จึงได้กล่าวคำว่า  <strong>ภิกฺขุนิโย  อุปสงฺ-</strong></p><p><strong>กมิตฺวา</strong>  ดังนี้.  แม้ภิกษุณีเหล่านั้น ได้กระทำตามถ้อยคำแห่งพวกภิกษุฉัพพัคคีย์</p><p>*   บาลี  เป็นโอวาทวรรค. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 370</p><p>นั้นนั่นเทียว   เพราะเป็นผู้มีจิตคลอนแคลน.  ด้วยเหตุนั้น พระธรรมสังคาหกะ</p><p>ทั้งหลาย  จึงกล่าวคำว่า  <strong>อถฺโข  ตา  ภิกฺขุนิโย     ฯเปฯ    นิสีทึสุ</strong>  ดังนี้  </p><p>           บทว่า  <strong>ติรจฺฉานกถ</strong>   ได้แก่   ถ้อยคำที่ไร้ประโยชน์มีมากอย่าง   มี</p><p>ราชกถาเป็นต้นอันเป็นการขัดขวางแม้ในการไปสู่ทางสวรรค์.</p><p>            บทว่า  <strong>อิทฺโร</strong>    แปลว่า   สำเร็จแล้ว.    อธิบายว่า   มีประโยชน์ลึกซึ้ง</p><p>มีรสมาก  ประกอบด้วยลักษณปฏิเวธ. </p><p>            ในคำว่า  <strong>อนุชานามิ  ภิกฺขเว</strong>  นี้  บัณฑิตพึงทราบว่า  เพราะภิกษุ</p><p>ฉัพพัคคีย์เหล่านั้น   เมื่อถูกพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสห้ามว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย </p><p>พวกเธออย่ากล่าวสอนภิกษุณีทั้งหลาย  ดังนี้  จะพึงผูกอาฆาตในพระตถาคตเจ้า</p><p>แล้ว  เป็นผู้เข้าถึงอบาย  เพราะเป็นผู้ยังไม่เห็นสัจจะ  ฉะนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>เมื่อจะทรงหลีกเลี่ยงความเป็นผู้เข้าถึงอบายนั้นแห่งภิกษุฉัพพัคคีย์เหล่านั้น</p><p>ทรงประสงค์จะกัน ภิกษุฉัพพัคคีย์เหล่านั้น  ไว้ภายนอกจากการกล่าวสอนภิกษุณี</p><p>โดยอุบายอย่างอื่นนั่นเอง  จึงทรงอนุญาตภิกขุโนวาทสมมตินี้.  </p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาต   (ภิกขุโนวาทสมมติ)   เพราะมีพระ-</p><p>ประสงค์จะกันภิกษุเหล่านั้น ไว้ภายนอกในสิกขาบทนี้อย่างนี้  เมื่อจะทรงทำต่อไป</p><p>ข้างหน้า   จึงตรัสดำว่า   <strong>อนุชานามิ  ภิกฺขเว  อฏฺหงฺเคหิ   สมนฺนาคต</strong></p><p>เป็นต้น .     จริงอยู่   องค์ ๘ เหล่านี้      ยังไม่เคยมีแก่พวกภิกษุฉัพพัคคีย์แม้แต่</p><p>ความฝันแล.</p><p>           <strong>[อธิบายองค์  ๘  ของภิกษุผู้กล่าวสอนภิกษุณี]</strong></p><p>          บัณฑิตพึงทราบวิเคราะห์ในบทว่า   <strong>สีลวา</strong>   นั้นว่า   ศีลของภิกษุนั้น</p><p>มีอยู่   เหตุนั้น  ภิกษุนั้น   ชื่อว่าผู้มีศีล.  บัดนี้  พระผู้มีพระภาคเจ้าเมื่อจะทรง</p><p>แสดงศีลที่มีอยู่    และประการที่ศีลนั้นมีแก่ภิกษุนั้นอย่างไรจึงชื่อว่ามีอยู่    จึงได้</p><p>ตรัสคำว่า  <strong>ปาฏิโมกฺขสวรสวุโต</strong>  เป็นต้น.                            </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 371</p><p>           ในคำนั้น มีวินิจฉัยดังนี้   สังวร คือ ปาฎิโมกข์ชื่อว่าปาฎิโมกขสังวร.</p><p>ภิกษุผู้สำรวม  คือประกอบด้วยปาฏิโมกขสังวรนั้น   เหตุนั้น   ภิกษุนั้น  จึงชื่อว่า</p><p>ผู้สำรวมด้วยปาฏิโมกขสังวร.</p><p>           บทว่า  <strong>วิหรติ</strong>  แปลว่า  เป็นไป.  สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัส ไว้ในวิภังค์ว่า   บทว่า  ปาฏิโมกข์  ได้แก่  ศีลอันเป็นที่อาศัย   เป็นเบื้องต้น</p><p>เป็นจรณะ   เป็นเครื่องสำรวม    เป็นเครื่องระวัง    เป็นหัวหน้า    เป็นประธาน</p><p>เพื่อความถึงพร้อมแห่งกุศลธรรมทั้งหลาย.   บทว่า   สังวร   ได้แก่   การไม่ล่วง</p><p>ละเมิดทางกาย   การไม่ล่วงละเมิดทางวาจา   การไม่ล่วงละเมิดทางกายและวาจา.</p><p>บทว่า   เป็นผู้สำรวมแล้ว   มีอธิบายว่า  เป็นผู้เข้าไปถึงแล้ว   เข้าไปถึงแล้วด้วยดี</p><p>เข้ามาถึงแล้ว    เข้ามาถึงแล้วด้วยดี    เช้าถึงแล้ว     เข้าถึงแล้วด้วยดี    ประกอบ</p><p>แล้วด้วยปาฏิโมกขสังวรนี้     ด้วยเหตุนั้น    จึงเรียกว่า     เป็นผู้สำรวมแล้วด้วย</p><p>ปาฏิโมกขสังวร.   บทว่า  อยู่  มีอธิบายว่า  สืบเนื่องกันอยู่   ประพฤติเป็นไปอยู่</p><p>รักษาอยู่   เป็นไปอยู่   ให้เป็นไปอยู่    เที่ยวไปอยู่   พักอยู่   ด้วยเหตุนั้น   จึง</p><p>เรียกว่า   อยู่*.</p><p>           บทว่า  <strong>อาจารโคจรสมฺปนฺโน</strong>  มีความว่า  ละอโคจรมีหญิงแพศยา</p><p>เป็นต้น     ด้วยอาจาระที่ป้องกันมิจฉาชีพ    มีการไม่ให้ไม้ไผ่เป็นต้น    แล้วถึง</p><p>พร้อมด้วยโคจร    มีสกุลที่สมบูรณ์ด้วยศรัทธาเป็นต้น   ชื่อว่า  ผู้ถึงพร้อมด้วย</p><p>อาจาระและโคจร.</p><p>           คำว่า  <strong>อนุมตฺเตสุ  วชฺเชส   ภยทสฺสาวี</strong>  ได้แก่   ผู้มีปรกติเห็นภัย</p><p>ในโทษทั้งหลายมีประมาณเล็กน้อย  มีคำอธิบายว่า   มีปรกติเห็นโทษเหล่านั้น</p><p>โดยความเป็นภัย.</p><p>* อภิ.  วิ.  ๓๕/๓๓๑. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 372</p><p>           คำว่า  <strong>สมาทาย สิกฺขติ  สิกฺขาปเทสุ</strong>  มีความว่า  บรรดาสิกขาบท</p><p>ที่จัดเป็น ๓ อย่าง  โดยความเป็นอธิศีลสิกขาเป็นต้น    สมาทานถือเอาโดยชอบ   </p><p>ได้แก่   รับเอาโดยดี    ศึกษาไม่ละทิ้งสิกขาบทนั้น  ๆ.    นี้ความสังเขปในคำว่า</p><p><strong>อาจารโคจรสมฺปนฺโน</strong>  นี้.  ส่วนผู้ต้องการความพิสดารพึงถือเอาในอรรถกถา</p><p>มัชฌิมนิกาย  ชื่อปปัญจสูทนี  ในอรรถกถาแห่งวิภังคปกรณ์  ชื่อสันโมหวิโนทนี</p><p>หรือว่า  จากวิสุทธิมัคคปกรณ์.             </p><p>            สุตะของภิกษุนั้นมาก;  เหตุนั้น ภิกษุนั้นจึงชื่อว่า  พหุสสุตะ.  ภิกษุใด</p><p>จำทรงสุตะไว้   เหตุนั้น  ภิกษุนั้นจึงชื่อว่า  สุตธระ.    อธิบายว่า    คำที่ภิกษุ</p><p>นั้นได้ฟัง   ชื่อว่า   พหุสสุตะ,   สุตะนั้นไม่ใช่แต่สักว่าฟังอย่างเดียว   โดยที่แท้</p><p>ย่อมทรงสุตะนั้นด้วย.  สุตะสั่งสมในภิกษุนั้น   ดุจรัตนะที่เก็บไว้ในหีบ  เหตุนั้น</p><p>ภิกษุนั้น     จึงชื่อว่า    มีการสั่งสมสุตะ.    ด้วยบทนี้     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรง</p><p>แสดงความไม่เสื่อมสูญไปแม้โดยกาลนาน  แห่งสุตะที่ภิกษุนั้นทรงไว้  ดุจรัตนะ</p><p>ที่เก็บรักษาไว้ในหีบ  ฉะนั้น.</p><p>             บัดนี้  พระผู้มีพระภาคเจ้า  เมื่อจะทรงแสดงสุตะนั้นโดยสรูป   จึงตรัส</p><p>คำว่า  <strong>เย  เต   ธมฺมา</strong>  เป็นต้น.  คำนั้น    มีนัยดังกล่าวแล้ว   ในเวรัญชกัณฑ์</p><p>นั่นแล   แต่นี้เป็นคำตรัสย้ำในสิกขาบทนี้.    ธรรมเห็นปานนั้น     เป็นอันภิกษุ</p><p>นั้นสดับแล้วมาก   เพราะเหตุนั้น  ภิกษุนั้น  จึงชื่อว่า พหุสสุตะ   ธรรมเหล่านั้น</p><p>อันภิกษุนั้น  ทรงจำไว้ได้   เหตุนั้น  ภิกษุนั้น จึงชื่อว่า สุตธระ  ธรรมเหล่านั้น</p><p>อันภิกษุนั้นสั่งสมไว้ด้วยวาจา     ตามเพ่งด้วยใจ     แทงตลอดดีแล้วด้วยทิฏฐิ </p><p>เหตุนั้น  ภิกษุนั้นจึงชื่อว่า  สุตสันนิจยะ.</p><p>             บรรดาบทเหล่านั้น   สองบทว่า  <strong>วจสา  ปริจิตา</strong>  ได้แก่   อันภิกษุ</p><p>นั้นกระทำให้คล่องปาก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 373</p><p>         บทว่า  <strong>มนสานุเปกฺขิตา</strong>  มีความว่า  อันภิกษุเพ่งด้วยใจแล้ว  ย่อม</p><p>เป็นดุจสว่างไสวด้วยแสงประทีปพันดวงแก่เธอผู้ใคร่ครวญ.</p><p>          สองบทว่า  <strong>ทิฏฺิยา  สุปฺปฏิวิทฺธา</strong>  มีความว่า  ธรรมทั้งหลายย่อม</p><p>เป็นอันภิกษุนั้นแทงตลอดแล้วด้วยดี  คือ  กระทำให้ประจักษ์ชัดแล้วด้วยปัญญา</p><p>โดยอรรถและโดยการณ์.                  </p><p>                   <strong> [ว่าด้วยภิกษุพหูสูต ๓ จำพวก]</strong></p><p>          ก็ภิกษุผู้ชื่อว่า  พหุสสุตะนี้  มี ๓ จำพวก  คือ  นิสัยมุจจนกะ  ผู้พอ</p><p>พ้นนิสัย ๑  ปริสูปัฎฐาปกะ  ผู้ให้บริษัทอุปัฏฐาก  ๑  ภิกขุโนวาทกะ  ผู้สั่งสอน</p><p>ภิกษุณี ๑.  บรรดาพหุสสุตะทั้ง ๓ นั้น  ภิกษุผู้นิสัยมุจจนกะมีพรรษา ๕ โดย</p><p>อุปสมบท  พึงท่องมาติกา*  ๒ ให้ช่ำชอง  คล่องปาก   โดยกำหนดอย่างต่ำกว่า</p><p>เขาทั้งหมด,  พึงเรียนภาณวาร ๔   จากสุตตันตปิฏก    เพื่อประโยชน์แก่ธรรม-</p><p>สวนะในวันปักษ์ทั้งหลาย,   พึงเรียนกถามรรคอันหนึ่ง  เช่นกับอันธกวินทสูตร</p><p>มหาราหุโลวาทสูตร   อัมพัฎฐสูตร   เพื่อประโยชน์แก่การกล่าวธรรมเบ็ดเตล็ด</p><p>แก่เหล่าชนผู้มาหา,  พึงเรียนคาถาอนุโมทนา  ๓ อย่าง  เพื่อประโยชน์อนุโนทนา</p><p>ในสังฆภัตงานมงคลและอวมงคล,    พึงเรียนวินิจฉัยกรรมและมิใช่กรรม   เพื่อ</p><p>อุโบสถและปวารณาเป็นต้น      พึงเรียนกรรมฐานอย่างหนึ่ง    มีพระอรหัตเป็น</p><p>ที่สุด   ด้วยสามารถแห่งสมาธิก็ดี    ด้วยสามารถแห่งวิปัสสนาก็ดี    เพื่อกระทำ</p><p>สมณธรรม,  พึงเรียน  (พุทธพจน์มีพระสูตร ๔ ภาณวารเป็นต้น )  เพียงเท่านี้</p><p>แท้จริง    ด้วยการเรียนเพียงเท่านี้     ภิกษุนี้ย่อมชื่อว่า    เป็นพหุสสุตะ   เป็นผู้</p><p>ปรากฏในทิศ  ๔  ย่อมได้เพื่อยู่โดยความเป็นอิสระของตนในที่แห่งใดแห่งหนึ่ง.</p><p>*  สารัตถทีปนี  ๓/๒๙๒  แก้ว่า  มาติกา  ๒ ได้แก่ภิกขุมาติกา  และ  ภิกขุนีมาติกา. -ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 374</p><p>           ภิกษุผู้ปริสูปัฏฐาปกะ   มีพรรษา  ๑๐ โดยอุปสมบท   พึงกระทำวิภังค์ </p><p>ทั้ง ๒ ให้ช่ำชอง  คล่องปาก  เพื่อแนะนำบริษัทในอภิวินัย   โดยกำหนดอย่างต่ำ</p><p>ที่สุด.   เมื่อไม่อาจ  พึงกระทำ  (วิภังค์ทั้ง ๒ คัมภีร์ )  ให้ควรแก่การผลัดเปลี่ยน</p><p>กันกับภิกษุ ๓ รูป.   พึงเรียนกรรมและมิใช่กรรม   และขันธกวัตร.   แต่เพื่อจะ</p><p>แนะนำบริษัทในอภิธรรม   ถ้าเป็นผู้กล่าวมัชฌิมนิกาย   พึงเรียนมูลปัณณาสก์.</p><p>ผู้กล่าวทีฆนิกาย    พึงเรียนแม้มหาวรรค.    ผู้กล่าวสังยุตตนิกาย     พึงเรียน ๓</p><p>วรรค   ข้างต้น    หรือมหาวรรค.   ผู้กล่าวอังคฺตตรนิกาย   พึงเรียนครึ่งนิกาย</p><p>ข้างต้น   หรือข้างปลาย.  ผู้ไม่สามารถ  แม้จะเรียนข้างต้น ตั้งแต่ติกนิบาตไปก็ได้</p><p>แต่ในมหาปัจจรีกล่าวว่า      ผู้จะเรียนเอานิบาตเดียวแม้จะเรียนเอาจตุกกนิบาต</p><p>หรือปัญจกนิบาต   ก็ได้.   ผู้กล่าวชาดก  พึงเรียนเอาชาดกพร้อมทั้งอรรถกถา.</p><p>จะเรียนต่ำกว่าชาดกพร้อมทั้งอรรถกถา   ไม่ควร.   ท่านกล่าวไว้ในมหาปัจจรีว่า</p><p>จะเรียนเอาแม่ธรรมบท  พร้อมทั้งวัตถุนิทาน  ก็ควร.</p><p>            ถามว่า  จะเลือกเรียนเอาจากนิกายนั้น  ๆ  มีทีฆนิกายเป็นต้น  แม้เพียง</p><p>มูลปัณณาสก์  ควรหรือไม่ควร.</p><p>           ตอบว่า  ท่านปฏิเสธไว้ในอรรถกถากุรุนทีว่า  ไม่ควร.  ในอรรถกถา</p><p>นอกนี้   ไม่มีการวิจารณ์ไว้เลย.   ในอภิธรรมท่านไม่ได้กล่าวว่า   ควรเรียนเอา</p><p>อะไร.  ก็ภิกษุใดช่ำชองวินัยปิฏกและอภิธรรมปิฎกพร้อมทั่งอรรถกถา,  แต่ไม่มี</p><p>คัณฐะมีประการดังที่กล่าวในสุตตันปิฏก     ภิกษุนั้น    ย่อมไม่ได้เพื่อจะให้</p><p>บริษัทอุปัฏฐาก.   แต่ภิกษุใดเรียนคัณฐะมีประมาณดังกล่าวแล้ว   จากสุตตันต-</p><p>ปิฎกบ้าง  จากวินัยปิฏกบ้าง,   ภิกษุนี้เป็นปริสูปัฏฐาปกะ   เป็นพหุสสุตะ   เป็น</p><p>ทิศาปาโมกข์  ไปได้ตามความปรารถนา   ย่อมได้เพื่อจะให้บริษัทอุปัฏฐาก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 375</p><p>           ส่วนภิกษุผู้สั่งสอนภิกษุณี  พึงเรียนปิฎก ๓ พร้อมทั้งอรรถกถา.  เมื่อ</p><p>ไม่อาจ  พึงทำอรรถกถาแห่งนิกายหนึ่ง  บรรดา  ๔  นิกายให้ชำนาญ.   เพราะว่า</p><p>ด้วยนิกายเดียว  ก็จักสามารถเพื่อกล่าวแก้ปัญหาแม้ในนิกายที่เหลือได้.   บรรดา</p><p>ปกรณ์  ๗  พึงทำอรรถกถาแห่ง ๔ ปกรณ์ให้ชำนาญ  .   เพราะว่า  ด้วยนัยที่ได้</p><p>ในอรรถกถาแห่ง  ๔  ปกรณ์นั้น    ก็จักสามารถเพื่อกล่าวแก้ปัญหาในปกรณ์ที่</p><p>เหลือได้.    ส่วนวินัยปิฏกมีอรรถต่าง ๆ กัน  มีเหตุต่าง ๆ กัน  เพราะเหตุนั้น</p><p>ภิกษุผู้สั่งสอนนางภิกษุณีพึงกระทำวินัยปิฎกนั้นพร้อมทั้งอรรถกถาให้ชำนาญ</p><p>ทีเดียว.    ก็ด้วยการเรียนสุตะมีประมาณเท่านี้     ภิกษุผู้สั่งสอนภิกษุณี    ชื่อว่า</p><p>เป็นผู้มีสุตะมากแล. </p><p>         <strong>[ปาฏิโมกข์ทั้งสองของเธอมาดีแล้วโดยพิสดาร]</strong></p><p>          ส่วนคำว่า   <strong>อุภยานิ   โข   ปนสฺส</strong>   เป็นต้น    พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสไว้ต่างหาก   ก็เพราะเมื่อพาหุสัจจะ   แม้มีองค์  ๙  อย่างอื่นมีอยู่ครบทั้งหมด</p><p>จะเว้นวินัยปิฎกพร้อมทั้งอรรถกถาเสีย  ย่อมไม่ควรทีเดียว.</p><p>           บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า  <strong>วิตฺถาเรน</strong> ได้แก่ พร้อมด้วยอุภโตวิภังค์.</p><p>            บทว่า   <strong>สฺวาคตานิ</strong>   คือ   มาแล้วด้วยดี.   ก็ปาฎิโมกข์ทั้ง ๒ มาแล้ว</p><p>โดยประการใด จึงจัดว่ามาแล้วด้วยดี  เพื่อแสดงประการนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>จึงตรัสคำว่า  <strong>สุวิภตฺตานิ</strong>  เป็นต้น.</p><p>           บรรดาบทเหล่านั้น  บทว่า <strong>สุวิภตฺตานิ</strong>  ได้แก่  จำแนกได้ดี คือเว้น</p><p>จากโทษ  คือบทที่ตกหล่นภายหลังและสับสนกัน.</p><p>           บทว่า  <strong>สุปฺปวตฺตินี</strong>  ได้แก่   ช่ำชอง  คล่องปาก.</p><p>           สองบทว่า <strong>สุวินิจฺฉิตา สุตฺตโส</strong> ได้แก่ มีวินิจฉัยดีแล้ว  ด้วยอำนาจ</p><p>แห่งสูตรที่จะพึงนำมาจากขันธกะและบริวาร. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 376</p><p>           บทว่า   <strong>อนุพฺยชนโส</strong>   ได้แก่   วินิจฉัยได้เรียบร้อย   โดยความ</p><p>บริบูรณ์แห่งอักขรบท  และ  โดยอำนาจแห่งสูตร   คือไม่ขาดตก  ไม่มีอักษรที่</p><p>ผิดพลาด.  อรรถกถา   ท่านแสดงไว้ด้วยบทว่า   โดยอนุพยัญชนะนี้    จริงอยู่</p><p>วินิจฉัยนี้  ย่อมมีมาจากอรรถกถา. </p><p>           บทว่า  <strong>กลฺยาณวาโจ</strong>  มีความว่า   ผู้ถึงพร้อมด้วยวาจาของชาวเมือง</p><p>ซึ่งมีบทและพยัญชนะกลมกล่อม    ตามคำที่สมควรแก่การจัดเป็นสถิลและธนิต </p><p>เป็นต้น   คือ  ประกอบด้วยวาจาให้รู้แจ้งซึ่งอรรถอันสละสลวย  ไม่มีโทษ.</p><p>           บทว่า   <strong>กลฺยาณวากฺกรโณ</strong>    แปลว่า    มีเสียงอ่อนหวาน    จริงอยู่</p><p>มาตุคาม   ย่อมเป็นผู้ยินดีในความสมบูรณ์แห่งเสียง  เพราะเหตุนั้น   หล่อน</p><p>จึงดูแคลนคำพูดที่เว้นจากความสมบูรณ์แห่งเสียง    แม้ที่มีบทและพยัญชนะ</p><p>กลมกล่อม.</p><p>           คำว่า <strong>เยภุยฺเยน ภิกขุนีน  ปิโย  โหติ มนาโป</strong>  มีความว่า  ชื่อว่า</p><p>ภิกษุผู้เป็นที่รักแห่งภิกษุณีทั้งหมด  หาได้ยาก.  แต่ต้องเป็นที่รักเป็นที่จำเริญใจ</p><p>ของพวกภิกษุณีผู้เป็นพหูสูต    เป็นบัณฑิต    เพราะความถึงพร้อมแห่งศีลและ</p><p>อาจาระ.                 </p><p>          คำว่า  <strong>ปฏิพโล  โหติ  ภิกฺขุนิโย  โอวทิตุ</strong>  มีความว่า  เมื่อแสดง</p><p>สูตรและเหตุ    ชื่อว่าเป็นผู้สามารถ    เพื่อจะขู่ด้วยภัยในวัฏฏะ    แล้วกล่าวสอน</p><p>ภิกษุณีทั้งหลาย   คือ   เมื่อแสดงธรรมแก่ภิกษุณีเหล่านั้น .</p><p>           บทว่า  <strong>ถาสายวตฺถวสนาย</strong>   แปลว่า   ผู้นุ่งผ้าย้อมฝาด.</p><p>           บทว่า   <strong>ครุธมฺม</strong>   มีความว่า   ในเวลาเป็นคฤหัสถ์   ไม่เคยต้องกาย</p><p>สังสัคคะกับภิกษุณี  หรือว่าไม่เคยต้องเมถุนธรรมในนางสิกขมานาและสามเณรี</p><p>จริงอยู่    มาตุคาม   ระลึกถึงกรรมที่ภิกษุกระทำไว้ในก่อน    ย่อมไม่ทำความ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 377</p><p>เคารพในธรรมเทศนา   ของภิกษุแม้ผู้ตั้งอยู่ในสังวร.   อีกอย่างหนึ่ง   หล่อนจะ</p><p>ยังความคิดให้เกิดขึ้นในอสัทธรรมนั่นเอง. </p><p>          บทว่า  <strong>วีสติวสฺโส  วา</strong>   มีความว่า   ผู้มีพรรษา  ๒๐ โดยอุปสมบท</p><p>หรือว่า   มีพรรษาเกินกว่า ๒๐  แต่อุปสมบทนั้น.   ภิกษุนั้น   แม้จะคลุกคลีอยู่</p><p>กับวัตถุที่เป็นข้าศึกกัน   มีรูปเห็นปานนั้นบ่อย ๆ   ก็จะไม่พลันถึงความเสียศีล</p><p>เหมือนภิกษุหนุ่ม.   ภิกษุนั้นพิจารณาดูวัยของตนแล้ว   ย่อมเป็นผู้มีกำลังพอที่</p><p>จะขจัดฉันทราคะ   ในฐานะอันไม่สมควรเสีย.    เพราะเหตุนั้น   พระผู้มีพระ-</p><p>ภาคเจ้าจึงตรัสว่า  <strong>วีสติวสฺโส  วาโหติ  อติเรกวสติวสฺโส   วา.</strong></p><p>           ก็บรรดาองค์ ๘ เหล่านี้   บัณฑิตพึงทราบว่า คำว่า เป็นผู้มีศีลเป็นต้น</p><p>เป็นองค์ที่ ๑,  คำว่า  เป็นพหูสูตเป็นต้น   เป็นองค์ที่ ๒,  คำว่า ก็ (ปาฏิโมกข์)</p><p>ทั้ง ๒ แลของเธอ   เป็นต้น    เป็นองค์ที่ ๓,   คำว่าเป็นผู้มีวาจาไพเราะ   มีเสียง</p><p>อ่อนหวาน   เป็นองค์ที่  ๔,   คำว่า   เป็นที่รักเป็นที่ชอบใจของพวกนางภิกษุณี</p><p>โดยมาก   เป็นองค์ที่  ๕,    คำว่า   เป็นผู้สามารถสั่งสอนพวกนางภิกษุณี   เป็น</p><p>องค์ที่  ๖,   คำว่า  ก็ข้อนั้นหามิได้แลเป็นต้น   เป็นองค์ที่ ๗,   คำว่า  มีพรรษา</p><p>๒๐  เป็นต้น    เป็นองค์ที่  ๘.</p><p>           บทว่า   <strong>ตฺติจตุตฺเถน</strong> ได้แก่  (ด้วยญัตติจตุตถกรรม)  มีนัยดังกล่าว</p><p>แล้วในเรื่องก่อน ๆ นั่น  แหละ.</p><p>                  <strong>[ว่าด้วยคุณธรรม  ๘  ของนางภิกษุณี]</strong></p><p>            บทว่า  <strong>ครุธมฺเมหิ</strong>  คือด้วยธรรมอันหนัก  จริงอยู่   ธรรมเหล่านั้น</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเรียกว่า  ครุธรรม  เพราะเป็นธรรมอันภิกษุณีทั้งหลาย</p><p>พึงกระทำความเคารพรับรอง.  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 378</p><p>           ในคำว่า  <strong>เอกโต อุปสมฺปนฺนา</strong>  นี้  พึงทราบวินิจฉัยดังนี้  . ภิกษุ</p><p>ใด    ย่อมกล่าวสอนด้วยครุธรรมแก่ภิกษุณีผู้อุปสมบท    ในสำนักแห่งภิกษุณี</p><p>ทั้งหลายฝ่ายเดียว   เป็นทุกกฏแก่ภิกษุนั้น.   แต่เป็นอาบัติตานวัตถุทีเดียว   (แก่</p><p>ภิกษุผู้สั่งสอนนางภิกษุณี)  ผู้อุปสมบทในสำนักของพวกภิกษุ.</p><p>           สองบทว่า  <strong>ปริเวณ  สมฺมชฺชิตฺวา</strong>  มีความว่า   ถ้าบริเวณไม่เตียน</p><p>หรือแม้เตียนแล้วในเวลาเช้า   กลับรกเพราะหญ้า   และใบไม้เป็นต้น    และเกิด</p><p>มีทรายกระจุยกระจาย    เพราะถูกเท้าเหยียบย่ำ,    ภิกษุผู้ได้รับสมมติพึงกวาด.</p><p>จริงอยู่  ภิกษุณีทั้งหลายเหล่านั้น  เห็นบริเวณนั้นไม่เตียน  พึงเป็นเหมือนผู้ไม่</p><p>อยากฟัง  ด้วยสำคัญว่า  พระผู้เป็นเจ้าไม่ชักนำแม้พวกภิกษุหนุ่ม  ผู้เป็นนิสิตก์</p><p>ของตน  ในวัตรปฏิบัติ,   ดีแต่แสดงธรรมอย่างเดียว.   เพราะเหตุนั้น    พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้า   จึงตรัสคำว่า  <strong>ปริเวณ  สมฺมชฺชิตฺวา.</strong></p><p>           ก็ภิกษุณีทั้งหลาย   เดินมาจากภายในบ้าน   ย่อมกระหายน้ำและเหน็ด</p><p>เหนื่อย.    ภิกษุณีเหล่านั้น     จึงหวังเฉพาะอยู่ซึ่งน้ำดื่ม    และการกระทำให้มือ</p><p>เท้า   และหน้าเย็น.   และเมื่อน้ำนั้นไม่มี   ภิกษุณีเหล่านั้น   เกิดความไม่เคารพ</p><p>โดยนัยก่อนนั่นแล    แล้วเป็นผู้ไม่ประสงค์จะพึงธรรม    ก็ได้     เพราะเหตุนั้น</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสคำว่า  <strong>ปานีย  ปริโภชนีย  อุปฏฺเปตฺวา.</strong></p><p>           บทว่า  <strong>อาสน</strong>  มีความว่า   ก็ภิกษุผู้ได้รับสมมตินั้น    พึงจัดทั้งที่นั่ง</p><p>มีชนิดตั่งเล็ก   ตั้งแผ่นกระดาน   เสื่ออ่อน   และเสื่อลำแพนเป็นต้น    โดยที่สุด</p><p>แม้กิ่งไม่พอจะหักได้   ด้วยติดอย่างนี้ว่า   นี้    จักเป็นที่นั่งของภิกษุณีเหล่านั้น</p><p>แล้วพึงปรารถนาบุรุษผู้รู้เดียงสาเป็นเพื่อน  เพื่อเปลื้องอาบัติในเพราะการแสดง</p><p>ธรรม  เพราะเหตุนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า  <strong>ทุติย  คเหตฺวา</strong>  ดังนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 379</p><p>           บทว่า   <strong>นิสีทิตพฺพ</strong>   มีความว่า   ไม่พึงนั่งในที่สุดแดนวิหาร   โดย</p><p>ที่แท้   พึงนั่งในสถานชุมนุมแห่งคนทั่วไป   ใกล้ประตูแห่งโรงอุโบสถหรือโรง</p><p>ฉันในท่ามกลางวิหาร.</p><p>           บทว่า  <strong>สมคฺคตฺถ</strong>  มีความว่า   ท่านทั้งหลายมาพร้อมเพรียงกันหมด</p><p>แล้วหรือ ?</p><p>           บทว่า   <strong>วตฺตนฺติ</strong>   แปลว่า    (ครุธรรม ๘)    ยังจำกันได้อยู่หรือ ?</p><p>อธิบายว่า  ชำนาญ  คล่องปากหรือ ?</p><p>           บทว่า  <strong>นิยฺยาเทตพฺโพ</strong>  แปลว่า  พึงมอบให้.</p><p>           บทว่า  <strong>โอสาเรตพฺพา</strong>  ได้แก่  พึงบอกบาลี.</p><p>           คำว่า  <strong>วสฺสสตูปสมฺปนฺนาย</strong>  เป็นต้น   เป็นคำแสดงบาลีที่ภิกษุผู้ได้</p><p>รับสมมติจะพึงบอก.</p><p>           บรรดาบทเหล่านั้น   บทว่า   <strong>สามีจิกมฺม</strong>   ได้แก่   วัตรอันสมควร</p><p>มีการหลีกทางให้  พัดวี  และถามโดยเอื้อเฟื้อด้วยน้ำดื่มเป็นต้น .   ก็บรรดาวัตร</p><p>มีการอภิวาทเป็นต้นนี้     ชื่อว่าการกราบไหว้ภิกษุ    อันภิกษุณีพึงกระทำแท้</p><p>ภายในบ้านก็ดี  นอกบ้านก็ดี   ภายในวิหารก็ดี   ภายนอกวิหารก็ดี   ในละแวก</p><p>บ้านก็ดี   ในตรอกก็ดี  โดยที่สุดแม้เมื่อการขับไล่   เพราะเหตุพระราชาเสด็จมา</p><p>เป็นไปอยู่ก็ดี   เมื่อฝนกำลังตกก็ดี   ในพื้นดินมีโคลนตมเป็นต้น ก็ดี   มีร่มและ</p><p>บาตรอยู่ในมือก็ดี  ถูกช้างและม้าเป็นต้น ไล่ติดตามก็ดี.  ภิกษุณีเห็นพวกภิกษุ</p><p>เข้าสู่ที่ภิกขาจาร     เดินเป็นแถวเนื่องกันเป็นแถวเดียว     จะไหว้ในที่แห่งเดียว</p><p>ด้วยกล่าวว่า  ดิฉันไหว้  พระคุณเจ้า  ดังนี้   ก็ควร.  ถ้าภิกษุทั้งหลายเดินเว้น</p><p>ระยะในระหว่าง   ห่างกัน ๑๒ ศอก   พึงแยกไหว้,   จะไหว้ภิกษุทั้งหลายผู้นั่งอยู่</p><p>       *  โยขนาปาฐะ  ๒/๔๑  เป็น  ฉตฺตปตฺตหตฺถายปิ...  ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 380</p><p>ในที่ประชุมใหญ่    ในทำแห่งเดียวเท่านั้นก็ได้.   แม้ในอัญชลีกรรมก็นัยนี้.   ก็</p><p>ภิกษุณีนั่งแล้วในที่ใดที่หนึ่งพึงกระทำการลุกรับ    พึงกระทำกรรมนั้น ๆ  ในที่</p><p>และเวลาอันสมควรแก่สามีจิกรรมนั้น   ๆ.</p><p>           บทว่า  <strong>สกฺกตฺวา</strong>  คือ   กระทำโดยประการที่ธรรมซึ่งคนทำแล้ว   จะ</p><p>เป็นอันทำแล้ว ด้วยดี.</p><p>           บทว่า  <strong>ครุกตฺวา</strong>  คือ  ให้เกดความเคารพในกรรมนั้น.</p><p>           บทว่า  <strong>มาเนตฺวา</strong>  คือ  กระทำความรักด้วยใจ  (จริง).</p><p>           บทว่า   <strong>ปูเชตฺวา</strong>   คือ   บูชาด้วยการทำกิจ  ๓  อย่างเหล่านี้แหละ.</p><p>           บทว่า  <strong>นาติกฺกมนีโย</strong>   คือ  อันภิกษุณีไม่พึงล่วงละเมิด.</p><p>           <strong>[ภิกษุณีไม่พึงจำพรรษาในอาวาสไม่มีภิกษุ]</strong></p><p>           ในคำว่า  <strong>อภิกฺขุเก  อาวาเส</strong>  นี้  พึงทราบวินิจฉัยดังนี้   ถ้าภิกษุ</p><p>ทั้งหลายผู้ให้โอวาทไม่ได้อยู่ในโอกาสภายในระยะกึ่งโยชน์จากสำนักแห่งภิกษุณะ</p><p>อาวาสนี้    ชื่อว่า   อาวาสไมีมีภิกษุ.   ภิกษุณีทั้งหลาย   ไม่พึงอยู่จำพรรษาใน</p><p>อาวาสไม่มีภิกษุนี้ .   สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า   อาวาสที่ภิกษุณี</p><p>ทั้งหลาย   ไม่อาจจะไปเพื่อโอวาท   หรือเพื่ออยู่ร่วมกัน  ชื่อว่า  ไม่มีภิกษุ  และ</p><p>ไม่อาจเพื่อจะไปที่อื่นจากสำนักภิกษุณีนั้นในภายหลังภัต  ฟังธรรมแล้วกลับมา.</p><p>ถ้าหมู่ญาติหรือพวกอุปัฏฐาก     กล่าวกะภิกษุณีทั้งหลายผู้ไม่ประสงค์จะอยู่</p><p>จำพรรษาในอาวาสนั้นอย่างนี้ว่า    ขอจงอยู่เถิด   แม่เจ้า      พวกผมจักนำภิกษุ</p><p>ทั้งหลายมา.   ดังนี้  ควรอยู่.</p><p>           แต่ถ้า     ภิกษุทั้งหลายมีความประสงค์จะอยู่ จำพรรษาในประเทศ    มี</p><p>ประมาณดังเรากล่าวแล้ว   มาพักค้างแม้ที่ปะรำกิ่งไม้คืนหนึ่ง   ถูกพวกชาวบ้าน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 381</p><p>นิมนต์ไว้     จึงไม่ประสงค์จะไป,*     แม้ด้วยความปรารถนาที่ภิกษุจะมาอยู่</p><p>จำพรรษาเพียงเท่านี้   ก็ชื่อว่า   อาวาสมีภิกษุ.   พวกภิกษุณีจะเข้าจำพรรษาใน</p><p>อาวาสนี้    ก็ควร.   และเมื่อเข้าพรรษา   พึงขอร้องภิกษุทั้งหลายในวัน ๑๓ ค่ำ</p><p>แห่งปักษ์นั้นแลว่า   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !   พวกดิฉันจักอยู่ด้วยโอวาทของท่าน</p><p>ทั้งหลาย. </p><p>           สถานที่อยู่ของภิกษุทั้งหลายอยู่ในที่กึ่งโยชน์    โดยทางตรงจากสำนัก</p><p>ภิกษุณีใด   มีอันตรายแห่งชีวิต   และอันตรายแห่งพรหมจรรย์   แก่พวกภิกษุณี</p><p>ผู้ไปโดยทางนั้น,   เมื่อไปโดยทางอื่น   มีระยะเกินกว่ากึ่งโยชน์,   อาวาสนี้   ย่อม</p><p>ทั้งอยู่ในฐานะแห่งอาวาสไม่มีภิกษุเหมือนกัน.   แต่ถ้าว่ามีสำนักภิกษุณีอื่น  อยู่</p><p>ในที่ปลอดภัยไกลจากสำนักภิกษุณีนั้น     ประมาณคาวุตหนึ่ง,   ภิกษุณีเหล่านั้น</p><p>พึงขอร้องภิกษุณีพวกนั้น     แล้วกลับไปขอร้องภิกษุทั้งหลายว่า    ข้าแต่พระผู้</p><p>เป็นเจ้าทั้งหลาย  !    มีอันตรายในทางตรงแก่พวกดิฉัน,    เมื่อไปทางอื่นมีระยะ</p><p>เกินกว่ากึ่งโยชน์,  แต่ในระหว่างทาง   มีสำนักภิกษุณีอื่นไกลจากสำนักของพวก</p><p>ดิฉันประมาณคาวุตหนึ่ง   พวกดิฉันจักอยู่ด้วยโอวาทที่มาแล้ว   ในสำนักภิกษุณี</p><p>นั้นจากสำนักพระผู้เป็นเจ้าทั้งหลาย.    ภิกษุเหล่านั้นพึงรับรอง.    ตั้งแต่นั้นไป</p><p>ภิกษุณีเหล่านั้น   พึงมาสู่สำนักภิกษุณีนั้นกระทำอุโบสถ,   หรือว่าเยี่ยมภิกษุณี</p><p>เหล่านั้นแล้ว   กลับไปยังสำนักของ ในนั่นแหละ   กระทำอุโบสถก็ได้.</p><p>             ก็ถ้าว่า   ภิกษุทั้งหลายใคร่จะอยู่จำพรรษา   มายังวิหารในวัน  ๑๘  ค่ำ</p><p>และพวกภิกษุณีถามว่า   พระผู้เป็นเจ้าจักอยู่จำพรรษาในที่นี้หรือ ?   แล้วกล่าว</p><p>ว่า   เออ   ภิกษุณีเหล่านั้น กราบเรียนต่อไปว่า   พระผู้เป็นเจ้า !    ถ้าอย่างนั้น</p><p>แม้พวกดิฉันก็จักอยู่อาศัยโอวาทของท่านทั้งหลาย    ดังนี้,    ในวันรุ่งขึ้น   ไม่เห็น</p><p>*    แปลตามฎีกาและโยชนา  ๒/๔๑. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 382</p><p>ความสมบูรณ์แห่งอาหารในบ้าน   คิดว่า   เราไม่อาจอยู่ในที่นี้ได้   จึงหลีกไป </p><p>ถ้าว่า  ภิกษุณีเหล่านั้น ไปสู่วิหารในวันอุโบสถ  ไม่เห็นภิกษุเหล่านั้น.   ถามว่า</p><p>ในอาวาสเช่นนี้    จะพึงทำอย่างไร ?   แก้ว่า   ภิกษุทั้งหลายอยู่ในอาวาสใด   พึง</p><p>ไปเข้าพรรษาในวันเข้าพรรษาหลัง  ณ  อาวาสนั้น,   หรือว่า   ทำความผูกใจว่า</p><p>ภิกษุทั้งหลายจักมาเข้าพรรษาในวันเข้าพรรษาหลัง     แล้วพึงอยู่ด้วยโอวาทใน</p><p>สำนักของพวกภิกษุผู้มาแล้ว. </p><p>            ก็ถ้าว่า    แม้ในวันเข้าปัจฉิมพรรษาก็ไม่มีภิกษุบางรูปมา,     และใน</p><p>ระหว่างทาง  มีราชภัย   โจรภัย   หรือทุพภิกขภัย,   เป็นอาบัติแก่ภิกษุณีผู้อยู่</p><p>ในอาวาสไม่มีภิกษุ,   แม้ผู้ขาดพรรษาไป  ก็เป็นอาบัติ,   พึงรักษาอาบัติ  มีการ</p><p>ขาดพรรษาเป็นเหตุนั้นไว้.    จริงอยู่  ในอันตรายทั้งหลาย  ท่านปรับเป็นอนาบัติ</p><p>แก่ภิกษุณีผู้อยู่ในอาวาสที่ไม่มีภิกษุ.</p><p>            ถ้าภิกษุทั้งหลายมาเข้าพรรษาแล้ว    หลีกไปเสียอีก   ด้วยเหตุบางอย่าง</p><p>ก็ตาม,  พวกภิกษุณีพึงอยู่ต่อไป.    สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า</p><p>ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุณีผู้มีพวกภิกษุเข้าพรรษาแล้ว     หลีกไปก็ดี    สึกเสียก็ดี</p><p>กระทำกาละเสียก็ดี  ไปเข้าฝักฝ่ายอื่นก็ดี  มีอันตรายก็ดี  ผู้เป็นบ้าก็ดี  ผู้เป็นต้น</p><p>บัญญัติก็ดี,  แต่เมื่อจะปวารณาพึงไปปวารณาในอาวาสที่มีพวกภิกษุ.</p><p>          บทว่า  <strong>อนฺวฑฺฒมาส</strong>  แปลว่า  ทุก ๆ กึ่งเดือน.</p><p>          สามบทว่า    <strong>เทฺว    ธมฺมา  ปจฺจาสึสิตพฺพา</strong>  คือ  พึงปรารถนา</p><p>ธรรม ๒ อย่าง.</p><p>          บทว่า    <strong>อุโปสถปุจฺฉก</strong>    แปลว่า  ถามถึงอุโบสถ     ในการถามถึง</p><p>อุโบสถนั้น   ในอุโบสถ  ๑๕  ค่ำ    พึงไปถามอุโบสถในวัน ๑๔ ค่ำแห่งปักษ์</p><p>ในอุโบสถ ๑๔  ค่ำ  พึงไปถามอุโบสถในวัน ๑๓ ค่ำ  แห่งปักษ์.    แต่ในมหา- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 383</p><p>ปัจจรีกล่าวว่า   พึงไปถามในดิถีที่ ๑๓ ค่ำแห่งปักษ์นั่นแลว่า   อุโบสถนี้ ๑๔ ค่ำ</p><p>หรือ ๑๕ ค่ำ.    ในวันอุโบสถ   พึงเข้าไปเพื่อประโยชน์แก่โอวาท     ก็ตั้งแต่วัน</p><p>แรมค่ำ   ๑   ไป    พึงไปเพื่อประโยชน์แก่การฟังธรรม.    พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ไม่ทรงประทานโอกาสแก่กรรมอื่น     ทรงบัญญัติการไปติดต่อกันในสำนักของ</p><p>ภิกษุทั้งหลายเท่านั้น แก่พวกภิกษุณีด้วยประการอย่างนั้น.  เพราะเหตุไร  ? เพราะ</p><p>มาตุคามมีปัญญาน้อย.  จริงอยู่    มาตุคามมีปัญญาน้อย  การฟังธรรมเป็นนิตย์</p><p>มีอุปการะมากแก่เธอ   (แก่มาตุคามนั้น  ).   และเมื่อเป็นอย่างนี้  ภิกษุณีทั้งหลาย</p><p>จักไม่กระทำมานะว่า   พระผู้เป็นเจ้าทั้งหลาย   ย่อมรู้ธรรมที่พวกเรารู้อยู่เท่านั้น</p><p>แล้วจักเข้าไปนั่งใกล้ภิกษุสงฆ์     กระทำการบรรพชาให้มีประโยชน์.     เพราะ</p><p>เหตุนั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงได้ทรงทำ   (การบัญญัติ) อย่างนั้น . ฝ่ายภิกษุณี</p><p>ทั้งหลาย   สำคัญว่า   เราทั้งหลายจักปฏิบัติตามที่ทรงพร่ำสอน  จึงเข้าไปยังวิหาร</p><p>ไม่ขาดทั้งหมดทีเดียว.</p><p>      <strong>[ว่าด้วยภิกษุณีสงฆ์เข้าไปหาภิกษุสงฆ์เพื่อรับโอวาท]</strong></p><p>             สมจริงดังคำที่พระธรรมสังคาหกาจารย์กล่าวไว้ว่า      ก็โดยสมัยนั่นแล</p><p>ภิกษุณีสงฆ์ทั้งหมด   ย่อมไปรับโอวาท.    พวกมนุษย์ย่อมโพนทะนา   ติเตียน</p><p>ยกโทษว่า  ภิกษุณีเหล่านี้   เป็นเมียของภิกษุพวกนี้,   เหล่านี้ เป็นชู้สาวของภิกษุ</p><p>เหล่านั้น,   บัดนี้   ภิกษุเหล่านี้จักอภิรมย์กับภิกษุณีเหล่านี้   ดังนี้.  ภิกษุทั้งหลาย</p><p>จึงกราบทูลเรื่องนี้แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.   พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย ! ภิกษุณีสงฆ์  ไม่พึงไปรับโอวาททั้งหมด   ถ้าไปรับ   (ทั้งหมด)</p><p>ต้องทุกกฏ, ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  !  เราอนุญาตให้ภิกษุณี  ๔ - ๕ รูปไปรับโอวาท</p><p>ดังนี้.  ถึงอย่างนั้น  พวกชาวบ้านก็โพนทะนาอีกเหมือนกัน.  พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสอีกว่า    ภิกษุทั้งหลาย  !  เราอนุญาตให้ภิกษุณี  ๒-๓   รูปไปรับโอวาท</p><p>ดังนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 384</p><p>          เพราะเหตุนั้นแล  ภิกษุณีสงฆ์พึงขอร้องภิกษุณี ๒-๓  รูปแล้วส่งไปว่า</p><p>ไปเถิดแม่เจ้า ! จงขอการเข้าไปรับโอวาทกะภิกษุสงฆ์ว่า  ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !  </p><p>ภิกษุณีสงฆ์ขอการเข้าไปเพื่อรับโอวาทกะภิกษุสงฆ์    ดังนี้.    ภิกษุณีเหล่านั้น</p><p>พึงไปยังอาราม แต่นั้น พึงเข้าไปหาภิกษุรูปหนึ่ง   ผู้รับโอวาทไหว้แล้ว,   ภิกษุณี</p><p>รูปหนึ่งพึงกราบเรียนภิกษุนั้นอย่างนี้ว่า    ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า  !    ภิกษุณีสงฆ์</p><p>ย่อมไหว้เท้าแห่งภิกษุสงฆ์   และขอการเข้ามาเพื่อรับโอวาท ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า</p><p>นัยว่า   ภิกษุณีสงฆ์จงได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาท   ดังนี้.                     </p><p>          ภิกษุนั้นพึงเข้าไปหาภิกษุผู้แสดงปาฏิโมกข์       แล้วพึงกล่าวอย่างนี้ว่า</p><p>ท่านขอรับ ! ภิกษุณีสงฆ์ย่อมไหว้เท้าของภิกษุสงฆ์    และขอการเข้ามาเพื่อรับ</p><p>โอวาท,  ท่านขอรับ !  นัยว่า   ภิกษุณีสงฆ์    จงได้ซึ่งการเข้ามาเพื่อรับโอวาท</p><p>ดังนี้.   ภิกษุผู้แสดงปาฏิโมกข์พึงกล่าวว่า    มีภิกษุบางรูปที่สงฆ์สมมติให้เป็นผู้</p><p>สั่งสอนภิกษุณีหรือ  ๆ  ถ้ามีภิกษุบางรูปที่สงฆ์สมมติให้เป็นผู้สั่งสอนภิกษุณี,</p><p>ภิกษุผู้แสดงปาฏิโมกข์  พึงกล่าวว่า  ภิกษุชื่อโน้น    สงฆ์สมมติให้เป็นผู้สั่งสอน</p><p>ภิกษุณี   ภิกษุณีสงฆ์จงเข้าไปหาภิกษุนั้น  ดังนี้.</p><p>           ถ้าไม่มีภิกษุบางรูปที่สงฆ์สมมติให้เป็นผู้สั่งสอนภิกษุณี,   ภิกษุผู้แสดง</p><p>ปาฏิโมกข์  พึงกล่าวว่า  ท่านผู้มีอายุรูปไหน   จะสามารถสั่งสอนพวกภิกษุณี  </p><p>ถ้ามีภิกษุบางรูปอาจจะสั่งสอนพวกภิกษุณีและภิกษุนั้นเป็นผู้ประกอบด้วยองค์ ๘</p><p>พึงสมมติภิกษุนั้น แล้วกล่าวว่า  ภิกษุชื่อโน้น   สงฆ์สมมติให้เป็นผู้สั่งสอนภิกษุณี,</p><p>ภิกษุณีสงฆ์จงเข้าไปหาภิกษุนั้นเถิด.</p><p>           แต่ใคร ๆ ก็ไม่สามารถจะสั่งสอนพวกภิกษุณี,   ภิกษุผู้แสดงปาฏิโมกข์</p><p>พึงกล่าวว่า  ไม่มีภิกษุบางรูปที่สงฆ์สมมติให้เป็นผู้สั่งสอนภิกษุณี,   ภิกษุณีสงฆ์</p><p>จงให้ถึงพร้อมด้วยกรรมอันน่าเลื่อมใสเถิด.   จริงอยู่  ด้วยคำเพียงเท่านี้  ศาสนา </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 385</p><p>สงเคราะห์ด้วยใครสิกขาทั้งสิ้น    เป็นอันเธอบอกแล้ว.    ภิกษุนั้นรับว่า   ดีละ</p><p>แล้วพึงบอกแก่ภิกษุณีทั้งหลายในวันแรมค่ำ  ๑.</p><p>           แม้ภิกษุณีสงฆ์   พึงส่งภิกษุณีเหล่านั้นไปว่า ไปเถิดแม่เจ้า  ! จงถามว่า</p><p>ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า  !  ภิกษุณีสงฆ์ย่อมได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาทหรือ ? ภิกษุณี</p><p>เหล่านั้นรับว่า   ดีละ   พระแม่เจ้า  !   แล้วไปยังอาราม   เข้าไปหาภิกษุนั้น    พึง</p><p>กล่าวอย่างนี้ว่า     ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า  !   ภิกษุณีสงฆ์ย่อมได้การเข้ามาเพื่อรับ</p><p>โอวาทหรือ ?  ภิกษุนั้น    พึงกล่าวว่า    ไม่มีภิกษุบางรูปที่สงฆ์สมมติให้เป็นผู้</p><p>สั่งสอนภิกษุณี  ภิกษุณีสงฆ์ จงให้ถึงพร้อมด้วยกรรมอันน่าเลื่อมใสเถิด. ภิกษุณี</p><p>เหล่านั้น  พึงรับว่า   ดีละ   พระผู้เป็นเจ้า !</p><p>           ก็ท่านกล่าวคำพหูพจน์ว่า  <strong>ตาหิ</strong>   ด้วยอำนาจแห่งภิกษุณีทั้งหลายผู้มา</p><p>พร้อมกัน.    ก็บรรดาภิกษุณีเหล่านั้น    ภิกษุณีรูปหนึ่ง    พึงกล่าวและพึงรับ.</p><p>ภิกษุณีนอกนี้  พึงเป็นเพื่อนของภิกษุณีนั้น.  ก็ถ้าว่าภิกษุณีสงฆ์ก็ดี  ภิกษุสงฆ์</p><p>ก็ดี  ไม่ครบ   (องค์เป็นสงฆ์). หรือทั้ง ๒ ฝ่ายเป็นเพียงคณะหรือบุคคลเท่านั้น</p><p>ก็ดี  ภิกษุณีรูปเดียวถูกส่งไปจากสำนักภิกษุณีมากแห่ง  เพื่อประโยชน์แก่โอวาท</p><p>ก็ดี.  ในคำว่า   <strong>ภิกฺขุนีสงฺโฆ   วา  น  ปูรติ</strong>   เป็นต้นนั้น   มีพจนานุกรม</p><p>ดังต่อไปนี้</p><p>    <strong>[ลำดับคำขอทั้งสองฝ่ายที่ครบสงฆ์และไม่ครบสงฆ์]</strong></p><p>            ๑.   ว่า   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า  !     ภิกษุณีทั้งหลาย     ย่อมไหว้เท้าของ</p><p>ภิกษุสงฆ์    และขอการเข้ามาเพื่อรับโอวาท,    ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า      ได้ยินว่า</p><p>พวกภิกษุณีจงได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาท.</p><p>            ๒.   ว่า   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า       ดิฉันไหว้เท้าภิกษุสงฆ์   และขอการ</p><p>เข้ามาเพื่อรับโอวาท,  ได้ยินว่า   ดิฉันจงได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาท </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 386</p><p>              ๓. ว่า   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !   ภิกษุณีสงฆ์    ไหว้เท้าพระผู้เป็นเจ้า</p><p>ทั้งหลาย     และขอการเข้ามาเพื่อรับโอวาท      ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า  !   ได้ยินว่า</p><p>ภิกษุณีสงฆ์จงได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาท.                   </p><p>              ๔.   ว่า   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !    ภิกษุณีทั้งหลายไหว้เท้าพระผู้เป็นเจ้า</p><p>ทั้งหลาย     และขอการเข้ามาเพื่อรับโอวาท.     ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า  !   ได้ยินว่า</p><p>ภิกษุณีทั้งหลาย   จงได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาท.          </p><p>              ๕.  ว่า   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !  ดิฉันย่อมไหว้เท้าพระผู้เป็นเจ้าทั้งหลาย</p><p>และขอการเข้ามาเพื่อรับโอวาท,    ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า  !    ดิฉันจงได้การเข้ามา</p><p>เพื่อรับ โอวาท.</p><p>             ๖.    ว่า   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า ! ภิกษุณีสงฆ์ย่อมไหว้เท้าพระผู้เป็นเจ้า</p><p>และขอการเข้ามาเพื่อรับโอวาท,    ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า  !   ได้ยินว่า   ภิกษุณีสงฆ์</p><p>จงได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาท.</p><p>             ๗.  ว่า   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !  ภิกษุณีทั้งหลาย   ย่อมไหว้เท้าพระผู้-</p><p>เป็นเจ้า  และขอการเข้ามาเพื่อรับโอวาท,   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !   ภิกษุณีทั้งหลาย</p><p>จงได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาท.</p><p>             ๘.  ว่า   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า   ดิฉันไหว้เท้าพระผู้เป็นเจ้า และขอการ</p><p>เข้ามาเพื่อรับโอวาท,   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !    ดิฉันจงได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาท </p><p>             ๙.  ว่า   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า  !  ภิกษุณีสงฆ์ไหว้  ภิกษุณีทั้งหลายไหว้</p><p>และภิกษุณีไหว้เท้าของภิกษุสงฆ์   ของพระผู้เป็นเจ้าทั้งหลายของพระผู้เป็นเจ้า</p><p>และขอ ๆ ๆ   การเข้ามาเพื่อรับโอวาท    ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !  นัยว่า ภิกษุสงฆ์</p><p>จงได้...   นัยว่า   ภิกษุณีทั้งหลายจงได้ ... และนัยว่า    ภิกษุณีจงได้การเข้ามา</p><p>เพื่อรับโอวาท.*                                            </p><p> *   ข้อนี้ท่านละเป็นเปยยาลไว้  ทางที่ถูกต้องแยกเปลเหมือนข้างต้น. - ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 387</p><p>           ภิกษุนั้น    พึงกล่าวในเวลาทำอุโบสถอย่างนี้ว่า    ข้าแต่ท่านผู้เจริญ !</p><p>ภิกษุณีทั้งหลายย่อมไหว้เท้าภิกษุสงฆ์   และขอการเข้ามาเพื่อรับโอวาท,   ข้าแต่</p><p>ผู้เจริญ !   ได้ยินว่า   ภิกษุณีทั้งหลายจงได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาท.</p><p>           ว่า    ข้าแต่ท่านผู้เจริญ !   ภิกษุณีไหว้เท้าภิกษุสงฆ์   และขอการเข้ามา</p><p>เพื่อรับโอวาท.   ข้าแต่พระผู้เจริญ  !  ได้ยินว่า    ภิกษุณีจงได้การเข้ามาเพื่อรับ</p><p>โอวาท.</p><p>           ว่า   ข้าแต่ท่านผู้เจริญ   !   ภิกษุณีสงฆ์   ฯ ล ฯ   ข้าแต่ท่านผู้เจริญ  !</p><p>ภิกษุณีไหว้เท้าของท่านผู้มีอายุทั้งหลาย  และขอการเข้ามาเพื่อรับโอวาท,  ข้าแต่</p><p>ท่านผู้เจริญ  !  ได้ยินว่า  ภิกษุณี  จงได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาท.</p><p>           ว่า  ข้าแต่ท่านผู้เจริญ !  ภิกษุณีสงฆ์ไหว้  ภิกษุณีทั้งหลายไหว้  และ</p><p>ภิกษุณีไหว้เท้าของภิกษุสงฆ์   ของท่านผู้มีอายุทั้งหลาย  และขอ ๆ ๆ การเข้ามา</p><p>เพื่อรับโอวาท,   นัยว่า  ภิกษุณีสงฆ์จงได้ ... นัยว่า  ภิกษุณีทั้งหลายจงได้...</p><p>และนัยว่า   ภิกษุณีจงได้การเข้ามาเพื่อรับโอวาท. *</p><p>           ฝ่ายภิกษุผู้สวดปาฏิโมกข์    ถ้ามีภิกษุผู้ที่สงฆ์สมมติ     พึงกล่าวโดยนัย</p><p>ก่อนนั่นแหละว่า ภิกษุณีสงฆ์    จงเข้าไปหาภิกษุรูปนั้น,   ภิกษุณีทั้งหลาย  จง</p><p>เข้าไปหาภิกษุรูปนั้น,  ภิกษุณีจงเข้าไปหาภิกษุรูปนั้น,  ดังนี้.   ถ้าภิกษุผู้ได้รับ</p><p>สมมติไม่มี,  พึงกล่าวว่า  ภิกษุณีสงฆ์จงให้ถึงพร้อมด้วยกรรมที่น่าเลื่อมใสเถิด</p><p>ภิกษุณีทั้งหลายจงให้ถึงพร้อม ... ภิกษุณีจงให้ถึงพร้อมด้วยกรรมทีน่าเลื่อมใส</p><p>เถิด.  ภิกษุผู้รับโอวาทพึงนำกลับไปบอกเหมือนอย่างนั้น  ในวันปาฏิบท.</p><p>           ก็ภิกษุอื่น    เว้นภิกษุผู้เป็นพาล     ผู้อาพาธ    และผู้เตรียมจะไปเสีย</p><p>ถ้าแม้นเป็นผู้อยู่ป่าเป็นวัตร    จะไม่รับโอวาทไม่ได้.    สมจริงดังคำที่พระผู้มี</p><p>*  ข้อนี้เวลาแปลจริงต้องแยกแปลเป็นข้อ  ๆ  เหมือนข้างต้น. - ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 388</p><p>พระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! เราอนุญาตให้ภิกษุทั้งหลายที่เหลือ</p><p>รับโอวาท  เว้นภิกษุผู้เป็นพาล  ผู้อาพาธ  ผู้เตรียมจะไปเสีย<sup>๑</sup>.</p><p>           บรรดาภิกษุเหล่านั้น      ภิกษุผู้มีความประสงค์จะไปในวันอุโบสถที่ </p><p>๑๔-๑๕ ค่ำ   หรือในวันปาฏิบท  ชื่อว่า  ผู้เตรียมจะไป    ถึงจะไปในวันแห่ง</p><p>ปักษ์ที่  ๒ จะไม่รับ ก็ไม่ได้   คือ    ต้องอาบัติที่ตรัสไว้ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย !</p><p>ภิกษุจะไม่รับโอวาทไม่ได้,  ภิกษุใดไม่รับ.  ภิกษุนั้นต้องทุกกฏ<sup>๒</sup>   ดังนี้นั่นแล.</p><p>           ภิกษุรับโอวาทแล้ว    ไม่บอกในโรงอุโบสถ    หรือไม่นำกลับไปบอก</p><p>แก่ภิกษุณีทั้งหลายในวันปาฏิบท    ย่อมไม่ควร.     สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระ-</p><p>ภาคเจ้าตรัสไว้ว่า ภิกษุทั้งหลาย ! ภิกษุจะไม่บอกโอวาทไม่ได้.  ภิกษุใดไม่บอก,</p><p>ภิกษุนั้นต้องทุกกฏ<sup>๓</sup>.  แม้คำอื่นก็ตรัสไว้ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย !  ภิกษุจะไม่</p><p>พึงนำโอวาทไปบอกไม่ได้,  ภิกษุใดไม่นำไปบอก. ภิกษุนั้นต้องทุกกฏ<sup>๔</sup>  ดังนี้.</p><p>          บรรดาภิกษุผู้นำโอวาทไปบอกเหล่านั้น  ภิกษุผู้ถืออรัญญิกธุดงค์  พึง</p><p>ทำการนัดหมายเพื่อนำไปบอก.    สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้นี้ว่า</p><p>ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      เราอนุญาตให้ภิกษุผู้อยู่ป่าเป็นวัตร    รับโอวาทและทำ</p><p>การนัดหมายว่า  เราจักนำไปบอก<sup>๕</sup> ในที่นี้   ดังนี้.   เพราะเหตุนั้น    ภิกษุผู้อยู่ป่า</p><p>เป็นวัตร  ถ้าหากได้ภิกษาในบ้านเป็นที่อยู่ของภิกษุณีทั้งหลาย.  พึงเที่ยวไปใน</p><p>บ้านนั้นนั่นแหละ   พบพวกภิกษุณีบอกแล้วจึงไป.   ถ้าที่บ้านนั้น    ภิกษาเป็น</p><p>ของหาไม่ได้ง่ายสำหรับเธอ,     พึงเที่ยวไปในบ้านใกล้เคียง     แล้วมาบ้านของ</p><p>พวกภิกษุณีทำเหมือนอย่างนั้นนั่นแหละ.    ถ้าหากจะต้องไปไกล     พึงทำการ</p><p>นัดหมายว่า   เราจักเข้าไปยังสภา   มณฑป   หรือว่า  โคนไม้  ชื่อโน้น   ใกล้</p><p>ประตูบ้านของพวกท่าน,  พวกท่านพึงมาที่สภาเป็นต้นนั้น  .   พวกภิกษุณีพึงไป</p><p>  ๑.  วิ.  จุล ล.  ๗/๓๔๒.         ๒-๓-๔-๕  วิ. จุลฺล.  ๗/๓๔๑ - ๓๔๓. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 389</p><p>ที่สภาเป็นต้นนั้น    จะไม่ไปไม่ได้,   สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า</p><p>ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ภิกษุณีจะไม่ไปสู่ที่นัดหมายไม่ได้,    ภิกษุณีใดไม่ไป, </p><p>ภิกษุณีนั้น  ต้องทุกกฏ<sup>๑</sup>  ดังนี้.</p><p>     <strong> [ข้อว่าพึงปวารณาในสงฆ์  ๒  ฝ่ายโดย ๓ สถาน]</strong></p><p>          ในคำว่า  <strong>อุภโตสงฺเฆ ตีหิ  าเนหิ  ปวาเรตพฺพ</strong>  นี้   มีวินิจฉัยว่า</p><p>ภิกษุณีทั้งหลาย    ปวารณาด้วยตนเองในวัน  ๑๔  ค่ำ    แล้วพึงปวารณาใน</p><p>ภิกษุสงฆ์ในวันอุโบสถ.    สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า    ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลายเราอนุญาตให้  (ภิกษุณีทั้งหลาย)  ปวารณาในวันนี้แล้ว  พึง</p><p>ปวารณากะภิกษุสงฆ์ในวันรุ่งขึ้นอีก<sup>๒</sup>   ดังนี้.</p><p>           ก็บัณฑิตพึงทราบวินิจฉัยในคำนี้   โดยนัยดังที่ตรัสไว้ในภิกขุนีขันธกะ</p><p>นั่นแล.   สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า   ก็โดยสมัยนั้น แล   ภิกษุณี</p><p>สงฆ์ทั้งปวง    ขณะปวารณาได้ทำการไกลาหล.    ภิกษุณีทั้งหลายบอกเรื่องนั้น</p><p>แก่ภิกษุทั้งหลาย.   ภิกษุทั้งหลายกราบทูลเรื่องนี้แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลายเราอนุญาตให้</p><p>สมมติภิกษุณีรูปหนึ่ง  ผู้ฉลาด สามารถ ให้ปวารณากะภิกษุสงฆ์ เพื่อประโยชน์</p><p>แก่ภิกษุณีสงฆ์.    ภิกษุทั้งหลาย !  ก็แลภิกษุณีสงฆ์พึงสมมติอย่างนั้น      คือ</p><p>ภิกษุณีสงฆ์  พึงขอร้องภิกษุณีรูปหนึ่งก่อน.  ครั้นขอร้องแล้ว   ภิกษุณีผู้ฉลาด</p><p>สามารถ   พึงเผดียงสงฆ์ว่า     ข้าแต่แม่เจ้า ! ขอสงฆ์จงพึงข้าพเจ้า     ถ้าความ</p><p>พรั่งพร้อมของสงฆ์ถึงที่แล้ว,    สงฆ์พึงสมมติภิกษุณีชื่อนี้ให้ปวารณาภิกษุสงฆ์</p><p>เพื่อประโยชน์แก่ภิกษุณีสงฆ์,    นี้เป็นคำญัตติ.    ข้าแต่แม่เจ้า      ขอสงฆ์จงพึง</p><p>ข้าพเจ้า,   สงฆ์สมมติภิกษุณีชื่อนี้    ให้ปวารณาภิกษุสงฆ์    เพื่อประโยชน์แก่</p><p> ๑-๒   วิ.  จุลฺล.  ๗/๓๔๓. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 390</p><p>ภิกษุณีสงฆ์   การสมมติภิกษุณีชื่อนี้   ให้ปวารณาภิกษุสงฆ์  เพื่อประโยชน์แก่</p><p>ภิกษุณีสงฆ์   ย่อมควรแก่แม่เจ้ารูปใด     แม่เจ้ารูปนั้นพึงนิ่งอยู่,    ย่อมไม่ควร</p><p>แก่แม่เจ้ารูปใด  แม่เจ้ารูปนั้นพึงพูดขึ้น.  ภิกษุณีชื่อนี้   สงฆ์สมมติให้ปวารณา</p><p>ภิกษุสงฆ์  เพื่อประโยชน์แก่ภิกษุณีสงฆ์    ย่อมควรแก่สงฆ์    เพราะเหตุนั้น</p><p>สงฆ์จงนิ่งอยู่,  ข้าพเจ้าจะทรงไว้ซึ่งความเป็นผู้นิ่งอยู่แห่งสงฆ์อย่างนี้*. </p><p>           ภิกษุณีทีสงฆ์สมมตินั้น     พาภิกษุณีสงฆ์เข้าไปหาภิกษุสงฆ์แล้ว    ทำ</p><p>ผ้าอุตราสงค์เฉวียงบ่าข้างหนึ่ง    ประคองอัญชลี     พึงกล่าวอย่างนี้ว่า    ข้าแต่</p><p>พระผู้เป็นเจ้า !  ภิกษุณีสงฆ์   ย่อมปวารณากะภิกษุสงฆ์  ด้วยได้เห็นก็ดี  ด้วย</p><p>ได้ฟังก็ดี   ด้วยรังเกียจก็ดี     ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !    ขอภิกษุสงฆ์จงอาศัยความ</p><p>อนุเคราะห์ว่ากล่าวภิกษุณีสงฆ์,   ภิกษุณีสงฆ์เห็นอยู่จักกระทำคืน     ข้าแต่พระ</p><p>ผู้เป็นเจ้า !   แม้ครั้งที่  ๒ . . .ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !  แม้ครั้งที่  ๓  ภิกษุณีสงฆ์</p><p>ฯลฯ  จักทำคืน  ดังนี้.                                                    </p><p>           ถ้าภิกษุณีสงฆ์   ไม่ครบ   (องค์เป็นสงฆ์),    นางภิกษุณีทีสงฆ์สมมติ</p><p>พึงกล่าว  ๓  ครั้งอย่างนี้ว่า     ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !     ภิกษุณีทั้งหลายปวารณา</p><p>ภิกษุสงฆ์    ด้วยได้เห็นก็ตาม    ด้วยได้ฟังก็ตาม    ด้วยรังเกียจก็ตาม,    ข้าแต่</p><p>พระผู้เป็นเจ้า  !      ขอภิกษุสงฆ์จงอาศัยความอนุเคราะห์ว่ากล่าวพวกภิกษุณี</p><p>ภิกษุณีทั้งหลายเห็นอยู่  จักทำคืน  และว่า    ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า !   ดิฉันปวารณา</p><p>ภิกษุสงฆ์    ด้วยได้เห็นก็ตาม    ด้วยได้ฟังก็ตาม    ด้วยรังเกียจก็ตาม,    ข้าแต่</p><p>พระผู้เป็นเจ้า !  ขอภิกษุสงฆ์จงอาศัยความอนุเคราะห์ว่ากล่าวดิฉัน .  ดิฉันเห็น</p><p>อยู่จักทำคืน  ดังนี้.</p><p>            ถ้าภิกษุสงฆ์ไม่ครบ  (องค์เป็นสงฆ์) พึงกล่าว ๓ ครั้งอย่างนี้ว่า  ข้าแต่</p><p>พระผู้เป็นเจ้า    ภิกษุณีสงฆ์ปวารณากะพระผู้เป็นเจ้าทั้งหลาย ด้วยได้เห็นก็ตาม</p><p>*     วิ.  จุลฺล.  ๗/๓๖๒. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 391</p><p>ด้วยได้ฟังก็ตาม   ด้วยรังเกียจก็ตาม    ขอพระผู้เป็นเจ้าทั้งหลาย   จงอาศัยความ</p><p>อนุเคราะห์ว่ากล่าวภิกษุณีสงฆ์,   ภิกษุณีสงฆ์เห็นอยู่   จักทำคืน,   และว่า  ข้าแต่</p><p>พระผู้เป็นเจ้า  !  ภิกษุณีสงฆ์ปวารณากะพระผู้เป็นเจ้า   ด้วยได้เห็นก็ตาม  ด้วย</p><p>ได้ฟังก็ตาม     ด้วยรังเกียจก็ตาม,     ขอพระผู้เป็นเจ้าจงอาศัยความอนุเคราะห์</p><p>ว่ากล่าวภิกษุณีสงฆ์,  ภิกษุณีสงฆ์เห็นอยู่   จักคำคืน  ดังนี้.   </p><p>            เมื่อไม่ครบสงฆ์แม้ทั้ง   ๒ ฝ่าย    พึงกล่าว ๓ ครั้ง   อย่างนี้ว่า    ข้าแต่</p><p>พระผู้เป็นเจ้าทั้งหลาย !  ภิกษุณีทั้งหลายปวารณากะพระผู้เป็นเจ้าทั้งหลาย  ด้วย</p><p>ได้เห็นก็ดี  ด้วยได้ฟังก็ดี  ด้วยรังเกียจก็ดี,   พระผู้เป็นเจ้าทั้งหลายจงอาศัยความ</p><p>อนุเคราะห์ว่ากล่าวภิกษุณีทั้งหลาย ๆ เห็นอยู่    จักกระทำคืน,    และว่า   ข้าแต่</p><p>พระผู้เป็นเจ้า  !  ภิกษุณีทั้งหลายปวารณากะพระผู้เป็นเจ้า  ด้วยได้เห็นก็ดี  ด้วย</p><p>ได้ฟังก็ดี    ด้วยรังเกียจก็ดี,   ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า    ขอพระผู้เป็นเจ้าจงอาศัย</p><p>ความอนุเคราะห์  ว่ากล่าวภิกษุณีทั้งหลาย ๆ  เห็นอยู่   จักกระทำคืน  ดังนี้,  ว่า</p><p>ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้าทั้งหลาย  !     ดิฉันปวารณากะพระผู้เป็นเจ้าทั้งหลาย     ด้วย</p><p>ได้เห็นก็ดี   ด้วยได้ฟังก็ดี   ด้วยรังเกียจก็ดี,  ขอพระผู้เป็นเจ้าทั้งหลายจงอาศัย</p><p>ความอนุเคราะห์ว่ากล่าวดิฉัน ๆ เห็นอยู่   จักกระทำคืน   และว่า    ข้าแต่พระผู้-</p><p>เป็นเจ้า !  ดิฉันปวารณากะพระผู้เป็นเจ้า   ด้วยได้เห็นก็ดี  ด้วยได้ฟังก็ดี  ด้วย</p><p>รังเกียจก็ดี    ขอพระผู้เป็นเจ้าจงอาศัยความอนุเคราะห์ว่ากล่าวดิฉัน  ๆ   เห็นอยู่</p><p>จักกระทำคืน  ดังนี้.</p><p>            การประพฤติมานัต     และการแสวงหาการอุปสมบท     จักมีแจ้งในที่</p><p>ตามควรแก่ฐานะนั่นแล.</p><p>           ข้อว่า  <strong>น  ภิกฺขุนิยา  เกนจิ  ปริยาเยน</strong>   มีความว่า   ภิกษุณีอย่า</p><p>พึงด่า   อย่าพึงบริภาษภิกษุด้วยอักโกสวัตถุ  ๑.   หรือด้วยคำเปรียบเปรยอะไร</p><p>อย่างอื่น   และไม่พึงขู่ภิกษุด้วยภัย. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 392</p><p>           บทว่า  <strong>โอวโฏ</strong> ได้แก่  ปิด  คือ  กั้น  ห้าม.   ถ้อยคำนั้น  แหละ  ชื่อว่า</p><p>พจนบถ.                             </p><p>          บทว่า <strong>อโนโฏ</strong> ได้แก่ ไม่ปิด  คือ  ไม่กั้น  ไม่ห้าม.  เพราะเหตุนั้น</p><p>ภิกษุณีทั้งอยู่ในฐานแห่งความเป็นผู้ใหม่  คือ  ในฐานแห่งผู้เป็นหัวหน้า   อย่า</p><p>พึงว่ากล่าว    อย่าพึงสั่งสอนภิกษุโดยปริยายใด ๆ  ว่า  ท่านจงเดินหน้าอย่างนี้,</p><p>จงถอยกลับอย่างนี้,   จงนุ่งอย่างนี้,   จงห่มอย่างนี้.   แต่เห็นโทษแล้ว    จะแสดง</p><p>โทษที่มีอยู่โดยนัยเป็นต้นว่า  พระมหาเถระทั้งหลายในปางก่อน  ย่อมไม่เดินไป</p><p>ข้างหน้า   ไม่ถอยหลัง  ไม่นุ่ง  ไม่ห่มอย่างนั้น,   ย่อมไม่ทรงแม้ผ้ากาสาวะเช่นนี้</p><p>ไม่หยอดนัยน์ตาอย่างนั้น  ดังนี้   ควรอยู่.     </p><p>           ส่วนภิกษุทั้งหลาย   ว่ากล่าว    สั่งสอนภิกษุณี    คามสะดวกว่า    แม่</p><p>สมณีแก่นี้   ย่อมนุ่งอย่างนี้    ย่อมห่มอย่างนี้,    อย่านุ่งอย่างนี้    อย่าห่มอย่างนี้,</p><p>อย่ากระทำกรรมเกี่ยวด้วยเมล็ดงา   และเกี่ยวด้วยใบไม้เป็นต้น    ควรอยู่.</p><p>          สองบทว่า <strong>สมคฺคมฺหยฺยาติ ภณนฺต</strong> ได้แก่ กะภิกษุณีสงฆ์ ผู้กล่าว</p><p>อยู่ว่า  พวกดิฉันพร้อมเพรียงกัน  พระผู้เป็นเจ้า  !</p><p>          คำว่า  <strong>อญฺ  ธมฺม  ภณติ</strong>  ได้แก่  (สั่งสอน)  สูตร  หรืออภิธรรม</p><p>อย่างอื่น,    ก็พวกภิกษุณีย่อมหวังเฉพาะโอวาทด้วยคำว่า    <strong>สมคฺคมฺหยฺย</strong>.</p><p>เพราะเหตุนั้น  จึงเป็นทุกกฏแก่ภิกษุผู้กล่าวธรรมอื่นเว้นโอวาทเสีย.</p><p>           สองบทว่า   <strong>โอวาท  อนิยฺยาเทตฺวา</strong>   ได้แก่   ไม่กล่าวว่า   ดูก่อน</p><p>น้องหญิง !  ในโอวาท,   กรรม  คือ  ภิกขุโนวาทกสมมติ    (การสมมติภิกษุผู้</p><p>สั่งสอนภิกษุณี)   ผู้ศึกษาพึงทราบว่า  กรรม  ในคำว่า  <strong>อธมฺมกมฺเม</strong>  เป็นต้น .</p><p>บรรดากรรม    มีกรรมไม่เป็นธรรมเป็นต้นนั้น    ในกรรมไม่เป็นธรรม   เป็น</p><p>ปาจิตตีย์  ๑๘  ตัว    ด้วยอำนาจแห่งหมวด  ๙   ๒ หมวด.    ในกรรมเป็นธรรม </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 393</p><p>ไม่เป็นอาบัติ    ในบทสุดท้ายแห่งหมวด  ๙  หมวดที่ ๒.    ในบทที่เหลือเป็น</p><p>ทุกกฏ ๑๗ ตัว.                                  </p><p>           สองบทว่า   <strong>อุทฺเทส  เทนฺโต</strong>   ได้แก่   ผู้แสดงบาลีแห่งครุธรรม ๘.   </p><p>           สองบทว่า  <strong>ปริปุจฺฉ  เทนฺโต</strong>  มีความว่า  ผู้กล่าวอรรถกถาแห่งบาลี</p><p>ครุธรรมที่คล่องแคล่วนั้นนั่นแล.                                     </p><p>           หลายบทว่า  <strong>โอสาเรหิ  อยฺยาติ  วุจฺจมาโน  โอสาเรติ</strong>  มีความว่า</p><p>ภิกษุผู้อันภิกษุณีทั้งหลายกล่าวอย่างนี้  ย่อมสวดบาลีครุธรรม ๘  ภิกษุผู้ให้อุเทศ</p><p>ผู้ให้ปริปุจฉาอย่างนี้    และภิกษุผู้อันภิกษุณีกล่าวว่า    นิมนต์สวดเถิด    สวด</p><p>ครุธรรม  ๘,  ไม่เป็นอาบัติปาจิตตีย์แก่ภิกษุนั้น   ไม่เป็นอาบัติทุกกฎแก่ภิกษุผู้</p><p>กล่าวธรรมอื่น.</p><p>         หลายบทว่า   <strong>ปญฺห   ปุจฉติ  ปญฺห  ปุฏฺโ  กเถติ</strong>   มีความว่า</p><p>ภิกษุณีย่อมถามปัญหาอิงครุธรรม  หรืออิงธรรมมีชันธ์เป็นต้น .   ไม่เป็นอาบัติ</p><p>แม้แก่ภิกษุผู้กล่าวแก้ปัญหานั้น.</p><p>         สองบทว่า  <strong>อญฺสฺสตฺถาย  ภณนฺต</strong>   มีความว่า   ภิกษุณีทั้งหลาย</p><p>เข้าไปหาภิกษุผู้กำลังแสดงธรรมในบริษัท  ๔  แล้วฟังอยู่.    แม้ในการกล่าวเพื่อ</p><p>ประโยชน์แก่คนอื่นนั้น  ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุ.</p><p>           สองบทว่า  <strong>สิกฺขมานาย  สามเณริยา</strong>  คือ  ไม่เป็นอาบัติแม้แก่ภิกษุ</p><p>ผู้แสดงแก่สิกขมานาและสามเณรีเหล่านั้น.   บทที่เหลือ   มีอรรถตื้นทั้งนั้น.</p><p>           สิกขาบทนี้  มีสมุฏฐานเหมือนปทโสธรรมสิกขาบท  เกิดขึ้นทางวาจา ๑</p><p>ทางวาจากับจิต ๑   เป็นกิริยา    โนสัญญาวิโมกข์    อจิตตกะ    ปัณณัติวัชชะ</p><p>วจีกรรม   มีจิต ๓   มีเวทนา ๓   ดังนี้แล.</p><p>                           <em>โอวาทสิกขาบทที่  ๑ จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 394</p><p>                      <strong>โอวาทวรรค   สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>                        <strong> เรื่องพระจูฬปันถกเถระ</strong></p><p>           [๔๒ ]  โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น พระเถระ</p><p>ทั้งหลาย   ผลัดเปลี่ยนกันกล่าวสอนพวกภิกษุณี    สมัยนั้น    ถึงวาระของท่าน</p><p>พระจูฬปันถกที่จะกล่าวสอนพวกภิกษุณี ๆ  พูดกัน อย่างนี้ว่า   วันนี้โอวาทเห็น</p><p>จะไม่สำเร็จประโยชน์   เพราะประเดี๋ยวพระคุณเจ้าจูฬปันถกจะกล่าวอุทานอย่าง</p><p>เดิมนั่นแหละซ้ำ ๆ ซาก ๆ    แล้วพากันเข้าไปหาท่านพระจูพปันถก    อภิวาท</p><p>แล้วนั่งอยู่  ณ  ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง.</p><p>           ท่านพระจูฬปันถกได้ถามภิกษุณีเหล่านั้น  ผู้นั่งเรียบร้อยแล้ว   ดังนี้ว่า</p><p>พวกเธอพร้อมเพรียงกันแล้วหรือ  น้องหญิงทั้งหลาย.</p><p>           ภิกษุณี.  พวกดิฉันพร้อมเพรียงกันแล้ว   เจ้าข้า </p><p>           จูฬ.  ครุธรรม ๘ ประการยังเป็นไปดีอยู่หรือ  น้องหญิงทั้งหลาย.</p><p>           ภิกษุณี.   ยังเป็นไปดีอยู่   เจ้าข้า.</p><p>           ท่านพระจูฬปันถกสั่งว่า    นี่แหละเป็นโอวาทละ    น้องหญิงทั้งหลาย</p><p>แล้วได้กล่าวอุทานนี้ซ้ำอีก   ว่าดังนี้.</p><p>                           <strong>ความโศก  ย่อมไม่มีแก่มนุษย์ ผู้มีจิตตั้ง</strong></p><p><strong>                มั่น ไม่ประมาท ศึกษาอยู่ในโมเนยยปฏิปทา</strong></p><p><strong>                ผู้คงที่  ผู้สงบระงับ   มีสติทุกเมื่อ.</strong></p><p>           [๔๒๕]    ภิกษุณีทั้งหลายได้สนทนากันอย่างนี้ว่า    เราได้พูดแล้วมิใช่</p><p>หรือว่า   วันนี้    โอวาทเห็นจะไม่สำเร็จประโยชน์   เพราะประเดี๋ยวพระคุณเจ้า</p><p>จูฬปันถกจะกล่าวอุทานอย่างเดิมนั่นแหละซ้ำ ๆ ซาก ๆ.        </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 395</p><p>          ท่านพระจูฬปันถกได้ยินคำสนทนานี้ของภิกษุณีพวกนั้น    ครั้นแล้ว</p><p>ท่านเหาะขึ้นสู่เวหา   จงกรมบ้าง   ยืนบ้าง   นั่งบ้าง  สำเร็จการนอนบ้าง  ทำให้</p><p>ควันกลุ้มตลบขึ้นบ้าง    ทำให้เป็นไฟโพลงขึ้นบ้าง   หายตัวบ้าง   อยู่ในอากาศ</p><p>กลางหาว   กล่าวอุทานอย่างเติมนั้น   และพระพุทธพจน์อย่างอื่นอีกมาก. </p><p>            ภิกษุณีทั้งหลายกล่าวชมอย่างนี้ว่า   น่าอัศจรรย์นักชาวเราเอ๋ย   ไม่เคย</p><p>มีเลยชาวเราเอ๋ย     ในกาลก่อนแต่นี้     โอวาทไม่เคยสำเร็จประโยชน์แก่พวกเรา</p><p>เหมือนโอวาทของพระคุณเจ้าจูฬปันถกเลย    คราวนั้นท่านพระจูฬปันถกกล่าว</p><p>สอนภิกษุณีเหล่านั้นจนพลบค่ำ   ย่ำสนธยา   แล้วได้ส่งกลับด้วยคำว่า   กลับไป</p><p>เถิด   น้องหญิงทั้งหลาย   จึงภิกษุณีเหล่านั้น   เมื่อเขาปิดประตูเมืองแล้ว    ได้</p><p>พากันพักแรมอยู่นอกเมือง     รุ่งสายจึงเข้าเมืองได้     ประชาชนพากันเพ่งโทษ</p><p>ติเตียนโพนทะนาว่า    ภิกษุณีพวกนี้เหมือนไม่ใช่สตรีผู้ประพฤติพรหมจรรย์</p><p>พักแรมอยู่กับพวกภิกษุในอารามแล้ว   เพิ่งจะพากันกลับเข้าเมืองเดี๋ยวนี้   ภิกษุ</p><p>ทั้งหลายได้ยินประชาชนพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่   บรรดาที่เป็นผู้มัก</p><p>น้อย ...  ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉน   ท่านพระจูฬปันถก   เมื่อ</p><p>พระอาทิตย์ตกแล้ว    จึงยังได้กล่าวสอนพวกภิกษุณีอยู่เล่า    แล้วกราบทูลเรื่อง</p><p>นั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. . .</p><p>                                     <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามว่า   ดูก่อนจูฬปันถก   ข่าวว่า   เมื่อ</p><p>พระอาทิตย์ตกแล้ว   เธอยังกล่าวสอนพวกภิกษุณีอยู่   จริงหรือ.</p><p>          พระจูฬปันถกทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 396</p><p>                       <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนจูฬปันถก    เมื่อพระ-</p><p>อาทิตย์ตกแล้ว    ไฉนจึงยังได้กล่าวสอนพวกภิกษุณีอยู่เล่า   การกระทำของเธอ</p><p>นั่น      ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                                  <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๗๑.๒.  ถ้าภิกษุ  แม้ได้รับสมมติแล้ว  เมื่อพระอาทิตย์อัสดง</p><p>แล้ว  กล่าวสอนพวกภิกษุณี เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                              <em>เรื่องจูฬปันถกเถระ  จบ</em></p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๔๒๖]  ผู้ชื่อว่า ได้รับ สมมติแล้ว  คือ  ได้รับสมมติแล้วด้วยญัตติ-</p><p>จตุตถกรรม.</p><p>           คำว่า  <strong>เมื่อพระอาทิตย์อัสดงแล้ว</strong>  คือ  เมื่อพระอาทิตย์ตกแล้ว.</p><p>           ผู้ชื่อว่า  <strong>พวกภิกษุณี</strong> ได้แก่   สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์ ๒ ฝ่าย.</p><p>           บทว่า    <strong>กล่าวสอน</strong>   ความว่า   กล่าวสอนด้วยครุธรรม ๘ ประการ</p><p>หรือด้วยธรรมอย่างอื่น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 397</p><p>                                          <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                          <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๔๒๗]   พระอาทิตย์อัสดงแล้ว    ภิกษุสำคัญว่า   อัสดงแล้ว    กล่าว</p><p>สอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           พระอาทิตย์อัสดงแล้ว   ภิกษุสงสัย   กล่าวสอน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           พระอาทิตย์อัสดงแล้ว   ภิกษุสำคัญว่ายังไม่อัสดง   กล่าวสอน   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                          <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>           ภิกษุสั่งสอนภิกษุณีผู้อุปสมบทในสงฆ์ฝ่ายเดียว  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           พระอาทิทย์ยังไม่อัสดง    ภิกษุสำคัญว่าอัสดงแล้ว    กล่าวสอน   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>           พระอาทิตย์ยังไม่อัสดง  ภิกษุสงสัย  กล่าวสอน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                       <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           พระอาทิตย์ยังไม่อัสดง   ภิกษุสำคัญว่ายังไม่อัสดง   กล่าวสอน   ไม่</p><p>ต้องอาบัติ.</p><p>                                        <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๔๒๘]  ภิกษุให้อุเทศ  ๑  ภิกษุให้ปริปุจฉา ๑  ภิกษุอันภิกษุณีกล่าว</p><p>ว่า  นิมนต์ท่านสวดเถิด   เจ้าข้า  ดังนี้   สวดอยู่  ๑  ภิกษุถามปัญหา ๑   ภิกษุ</p><p>ถูกถามปัญหาแล้วแก้ ๑     ภิกษุกล่าวสอนเพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่นอยู่     แต่พวก</p><p>ภิกษุณีฟังอยู่ด้วย ๑   ภิกษุกล่าวสอนสิกขมานา ๑   ภิกษุกล่าวสอนสามเณรี ๑</p><p>ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                            <em>โอวาทวรรคสิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 398</p><p>                    <strong> ภิกขุนีวรรค  อัตถังคตสิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๒  ดังต่อไปนี้.</p><p>            <strong> [แก้อรรถคาถาของพระจูฬบันถกเถระ]</strong> </p><p>           บทว่า   <strong>ปริยาเยน</strong>   คือ   ตามวาระ   ความว่า  ตามลำดับ.</p><p>           บทว่า  <strong>อธิเจตโส</strong>  คือ  ผู้มีอธิจิต  อธิบายว่า  ผู้ประกอบด้วยจิตที่</p><p>ยิ่งกว่าจิตทั้งหมด  คือ  อรหัตผลจิต.</p><p>           บทว่า  <strong>อปฺปมฺชฺชโต</strong>   คือ  ผู้ไม่ประมาท.  มีคำอธิบายว่า  ผู้ประกอบ</p><p>ด้วยการบำเพ็ญกุศลธรรมติดต่อกัน ด้วยความไม่ประมาท.</p><p>           บทว่า  <strong>มุนิโน</strong>  มีความว่า  ญาณ   ตรัสเรียกว่า  โมนะ  เพราะรู้โลกทั้ง</p><p>๒ อย่างนี้ว่า   ผู้ใด   ย่อมรู้โลกทั้ง ๒   ผู้นั้น  เราเรียกว่า   มุนี   เพราะเหตุนั้น</p><p>หรือ   พระขีณาสพ   ตรัสเรียกชื่อว่า   มุนี   เพราะประกอบด้วยญาณนั้น   แก่</p><p>มุนีนั้น.</p><p>           สองบทว่า  <strong>โมนปเถสุ  สิกฺขโต</strong>   มีความว่า  ผู้ศึกษาอยู่ในทางแห่ง</p><p>ญาณชื่อโมนะ   กล่าวคือ    อรหัตมรรคญาณ   คือ   ในโพธิปักขิยธรรม ๓๗</p><p>หรือ  ในไตรสิกขา.  ก็คำนี้พระผู้มีพระภาคตรัสหมายเอาปฏิปทาเป็นต้นส่วนเบื้อง</p><p>ต้น .    เพราะฉะนั้น    ผู้ศึกษาพึงเห็นใจความในคำว่า   <strong>มุนิโน   โมนปเถสุ</strong></p><p><strong>สิกฺขโต</strong>  นี้   อย่างนี้ว่า   แก่มุนีผู้ศึกษาอยู่ในธรรมเป็นต้นส่วนเบื้องต้น อย่างนี้</p><p>บรรลุความเป็นมุนีด้วยการศึกษานี้.</p><p>          บทพระคาถาว่า  <strong>โสกา น  ภวนฺติ  ตาทิโน</strong>  มีความว่า  ความโศก</p><p>ทั้งหลาย   เพราะเรื่องมีการพลัดพรากจากอิฏฐารมณ์เป็นต้น ในภายใน  (ในจิต)</p><p>ย่อมไม่มีแก่พระขีณาสวมุนีผู้คงที่.   อีกอย่างหนึ่ง  ในบทว่า  <strong>ตาทิโน</strong>  นี้   มี </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 399</p><p>ใจความแม้อย่างนี้ว่า   ความโศกทั้งหลายย่อมไม่มีแก่มุนีผู้ประกอบด้วยลักษณะ</p><p>คงที่เห็นปานนี้.</p><p>           บทว่า    <strong>อุปสนฺตสฺส</strong>    ได้แก่    ผู้สงบระงับเพราะสงบกิเลสมีราคะ</p><p>เป็นต้นได้. </p><p>           บทว่า  <strong>สทา  สตีมโต</strong>  ได้แก่  ผู้ไม่เว้น จากสติ  ตลอดกาลเป็นนิตย์</p><p>เพราะเป็นผู้ถึงความไพบูลย์แห่งสติ. </p><p>           สองบทว่า   <strong>อากาเส   อนฺตลิกเข</strong>   ได้แก่    ในอากาศ    กล่าวคือ</p><p>กลางหาว,  ไม่ใช่อากาศเพิกกสิณ  ไม่ใช่อากาศเป็นเครื่องกำหนดรูป.</p><p>          สองบทว่า  <strong>จงฺกมติปิ  ติฏฺติปิ</strong>  มีความว่า  พระจูฬปันถกเถระได้</p><p>ฟังถอยคำของภิกษุณีเหล่านั้น  คิดว่า  ภิกษุณีเหล่านี้    ดูหมิ่นเราว่า  พระเถระ</p><p>รูปนี้   รู้ธรรมเพียงเท่านี้แหละ,   เอาละ  !   บัดนี้   เราจะแสดงอานุภาพของตน</p><p>แก่ภิกษุณีเหล่านี้    จึงยังความเคารพมาก   ในธรรมให้เกิดขึ้นแล้ว   เข้าจตุตถ-</p><p>ฌาน    มีอภิญญาเป็นบาท    ออกแล้วได้แสดงอิทธิปาฎิหาริย์เห็นปานนี้     คือ</p><p>เดินจงกรมในอากาศกลางหาวบ้าง   ฯ ล ฯ   หายตัวไปในระหว่างบ้าง.</p><p>           บรรดาบทเหล่านั้น  บทว่า   <strong>อนฺตรา  ปิธายติ </strong>  มีความว่า   หายตัว</p><p>ไปบ้าง  คือไปไม่ปรากฎให้เห็นบ้าง.</p><p>         ข้อว่า  <strong>ตญฺเว  อุทาน  ภณติ  อญฺญฺจ  พหุ  พุทฺธวจน</strong>  มี</p><p>ความว่า     ได้ยินว่า    พระเถระถูกให้เรียนคาถาม ในสำนักของพระเถระผู้เป็น</p><p>หลวงพี่ของตนว่า                                     </p><p>                        <strong>ดอกบัวชื่อโกกนุท  มีกลิ่นหอม  พึง</strong></p><p><strong>                 บานแต่เช้า ยังไม่วายกลิ่น ฉันใด, ท่านจงดู</strong></p><p><strong>                 พระอังคีรส     ผู้รุ่งโรจน์เหมือนดวงอาทิตย์ </strong></p><p><strong>                 แผดรัศมีรุ่งโรจน์อยู่ในกลางหาว  ฉันนั้น. </strong></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 400</p><p>ได้สาธยายถึง ๔ เดือน   แต่ไม่อาจทำให้คล่องแคล่วได้. </p><p>           ครั้งนั้น  พระเถระ   (หลวงพี่)   จึงขับไล่พระจูฬบันถกนั้น ไปเสียจาก</p><p>วิหาร  ด้วยกล่าวว่า  เธอเป็นคนอาภัพในพระศาสนานี้.   ท่านได้ยืนร้องไห้อยู่</p><p>ที่ซุ้มประตู.  คราวนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตรวจดูพุทธเวไนยสัตว์   ทอด</p><p>พระเนตรเห็นท่านแล้ว   จึงเสด็จไปใกล้ ๆ ท่าน  ดุจเสด็จเที่ยวไปยังวิหารจาริก</p><p>ตรัสว่า    จูฬบันถก !     เธอร้องให้ทำไม      ท่านจึงกราบทูลเรื่องราวนั้น.</p><p>ลำดับนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้า     จึงทรงประทานท่อนผ้าอันสะอาดแก่ท่าน</p><p>ตรัสว่า  เธอจงลูบคลำผ้านี้ว่า  ผ้าเช็ดธุลี.  ท่านรับว่า สาธุ  แล้ว  นั่งในที่อยู่ของ</p><p>ตนลูบคลำที่สุดด้านหนึ่งแห่งผ้านั้น.    ที่ที่ถูกลูบคลำนั้น    ได้กลายเป็นสีดำ</p><p>ท่านกลับ ได้ความสลดใจว่า  ผ้าชื่อว่าแม้บริสุทธิ์อย่างนี้   อาศัยอัตภาพนี้    กลับ</p><p>กลายเป็นสีดำ  ดังนี้    แล้ว จึงปรารภวิปัสสนา.   ลำดับนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ทรงทราบว่า ท่านปรารภความเพียร  ได้ทรงภาษิตโอภาสคาถานี้ว่า  <strong>อธิเจตโส</strong></p><p>เป็นต้น .  พระเถระบรรลุพระอรหัตผลในเวลาจบคาถา.   เพราะเหตุนั้น   พระ</p><p>เถระจึงเคารพรักคาถานี้    ตามปรกติเทียว.   ท่านกล่าวคาถานี้นั่นแล   เพื่อให้</p><p>ทราบความเคารพรักคาถานี้นั้น   และนำพุทธพจน์อื่นเป็นอันมากมากล่าวอยู่ใน</p><p>ระหว่าง.   เพราะเหตุนั้น   พระธรรมสังคาหกาจารย์ทั้งหลายจึงกล่าวว่า  กล่าว</p><p>อุทานั้นนั่นแล  และพระพุทธพจน์อย่างอื่นเป็นอันมาก.</p><p>           สองบทว่า  <strong>เอกโต  อุปสมฺปนฺนาย</strong>  ได้แก่  ภิกษุณีผู้อุปสมบทใน</p><p>ภิกษุณีสงฆ์.   แต่เป็นปาจิตตีย์   แก่ภิกษุผู้กล่าวสอนภิกษุณีผู้อุปสมบทในภิกษุ</p><p>สงฆ์.    บทที่เหลือในสิกขาบทนี้ท่านทั้งนั้น.    และแม้สิกขาบทนี้     มีสมุฎฐาน</p><p>เหมือนปทโสธรรมสิกขาบทนั่นแล.</p><p>                                  <em>อัตถังคตสิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 401</p><p>                         <strong>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>                          <strong>เรื่องพระฉัพพัคคีย์   </strong> </p><p>          [๔๒๙]  โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ</p><p>นิโครธาราม   เขตพระนครกบิลพัสดุ์   สักกชนบท  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์</p><p>เข้าไปสู่สำนัก ภิกษุณี   แล้วกล่าวสอนภิกษุณีฉัพพัคคีย์อยู่.</p><p>           ภิกษุณีทั้งหลายได้กล่าวคำนี้กะภิกษุณีฉัพพัคคีย์ว่า    มาเถิด    แม่เจ้า</p><p>ทั้งหลาย  พวกเราจักไปรับโอวาทกัน.</p><p>            ภิกษุณีฉัพพัคคีย์พูดว่า   แม่เจ้าทั้งหลาย   พวกเราจะต้องไปเพราะเหตุ</p><p>แห่งโอวาททำไม  เพราะพระคุณเจ้าฉัพพัคคีย์กล่าวสอนพวกเราอยู่    ที่นี้แล้ว.</p><p>           ภิกษุณีทั้งหลายต่างพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉน   พระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์จึงเข้ามากล่าวสอนพวกภิกษุณีถึงสำนักภิกษุณีเล่า    แล้วแจ้งเรื่องนั้น</p><p>แก่ภิกษุทั้งหลาย.</p><p>           บรรดาภิกษุที่มักน้อย . . .  ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉน</p><p>พระฉัพพัคคีย์จึงได้เข้าไปกล่าวสอนพวกภิกษุณีถึงสำนักภิกษุณีเล่า   แล้วกราบ</p><p>ทูลเรื่องนั้น  แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. . .</p><p>                             <strong>ทรงสอบถาม</strong>             </p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่าพวกเธอเข้าไปกล่าวสอนพวกภิกษุณี  ถึงสำนักภิกษุณี  จริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 402</p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้เข้าไปกล่าวสอนพวกภิกษุณีถึงสำนักภิกษุณีเล่า     การกระทำของ</p><p>พวกเธอนั้น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อ</p><p>ความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                   <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๓๒. ๓.  ก.  อนึ่ง ภิกษุใด เข้าไปสู่ที่อาศัยแห่งภิกษุณี  แล้ว</p><p>สั่งสอนพวกภิกษุณี   เป็นปาจิตตีย์. </p><p>           ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                               <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                   <strong>เรื่องพระมหาปชาบดีโคตมีเถรี</strong></p><p>           [๔๓๐]  ต่อจากสมัยนั้นมา พระมหาปชาบดีโคตมีเถรีอาพาธ พระเถระ</p><p>ทั้งหลาย   พากันเข้าไปเยี่ยมพระมหาปชาบดีโคตมีเถรีถึงสำนัก     แล้วได้กล่าว</p><p>คำนี้กะพระเถรีว่า  ดูก่อนพระโคตมี   ท่านยังพอทนได้หรือ   ยังพอให้อัตภาพ</p><p>เป็นไปได้หรือ</p><p>           พระมหาปชาบดีโคตมีตอบว่า    ดิฉัน ทนไม่ไหว    ให้อัตภาพเป็นไป</p><p>ไม่ได้เจ้าข้า   ขออาราธนาพระคุณเจ้าทั้งหลายโปรดแสดงธรรมเถิด   เจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 403</p><p>            ดูก่อนน้องหญิง      การเข้ามาสู่สำนักภิกษุณีแล้วแสดงธรรมแก่ภิกษุณี</p><p>ยังไม่สมควรก่อน   พระเถระเหล่านั้นกล่าวดังนี้แล้วต่างก็รังเกียจอยู่   ไม่แสดง</p><p>ธรรม. </p><p>            ครั้นเวลาเช้า   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอันตรวาสกแล้ว   ทรงถือบาตร</p><p>จีวรเสด็จเข้าไปเยี่ยมพระมหาปชาบดีโคตมีเถรีถึงสำนัก    ประทับนั่งบนอาสนะ</p><p>ที่เขาจัดถวายแล้วได้ตรัสดำนี้กะพระมหาปชาบดีโคตมีว่า   ดูก่อนโคตมี   เธอยัง</p><p>พอทนได้หรือ  ยังพอให้อัตภาพเป็นไปได้หรือ</p><p>           พระมหาปชาบดีโคตมีกราบทูลว่า  เมื่อก่อนพระเถระทั้งหลายพากันมา</p><p>แสดงธรรมแก่หม่อมฉัน  เพราะเหตุนั้น   หม่อมฉันจึงมีความสำราญ   แต่บัดนี้</p><p>ท่านกล่าวว่าพระองค์ทรงห้ามแล้ว  จึงรังเกียจไม่แสดง  เพราะเหตุนั้นหม่อมฉัน</p><p>จึงไม่มีความสำราญ   พระพุทธเจ้าข้า</p><p>           ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงยังพระมหาปชาบดีโคตมีเถรีให้</p><p>เห็นแจ้ง   สมาทาน   อาจหาญ   ร่าเริง   ด้วยธรรมีกถา   แล้วทรงลุกจากอาสนะ</p><p>เสด็จกลับ    ครั้นนั้นแล้วพระองค์ทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็นเค้ามูลนั้น </p><p>ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>เราอนุญาตให้เข้าไปสู่สำนักภิกษุณีแล้วสั่งสอนภิกษุณีผู้อาพาธได้.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                                 <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>          ๗๒. ๓. ข.  อนึ่ง  ภิกษุใด  เข้าไปสู่ที่อาศัยแห่งภิกษุณีแล้ว</p><p> สั่งสอนพวกภิกษุณี  เว้นไว้แต่สมัย  เป็นปาจิตตีย์  สมัยในเรื่องนั้น</p><p> ดังนี้  คือ  ภิกษุณีอาพาธ   นี้เป็นสมัยในเรื่องนั้น.</p><p>                      <em>เรื่องพระมหาปชาบดีโคตมีเถรี  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 404</p><p>                            <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๔๓๑]  บทว่า  อนึ่ง...ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด.</p><p>           บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่าที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้. </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ที่อาศัยแห่งภิกษุณี</strong>   ได้แก่   สถานเป็นที่พักแรมของพวก</p><p>ภิกษุณี   แม้เพียงคืนเดียว.</p><p>           บทว่า <strong>เข้าไป</strong>  คือ  ไปในสถานที่นั้น.</p><p>           ผู้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุณี</strong> ได้แก่   สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์ ๒ ฝ่าย.</p><p>           บทว่า  <strong>สั่งสอน</strong>  ความว่า   ภิกษุกล่าวสอนด้วยครุธรรม ๘ ประการ</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                                                                </p><p>           บทว่า  <strong>เว้นไว้แต่สมัย</strong>   คือ  ยกเว้นสมัย.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุณีอาพาธ</strong>    ได้แก่   ภิกษุณีไม่สามารถจะไปรับโอวาท</p><p>หรือไปร่วมประชุมได้.</p><p>                                 <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๔๓๒]  อุปสัมบันภิกษุณี  ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบันภิกษุณี   เข้าไปสู่</p><p>ที่อาศัยแห่งภิกษุณี   เว้นไว้แต่สมัย   สั่งสอน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           อุปสัมบัน ภิกษุณี  ภิกษุสงสัย  เข้าไปสู่ที่อาศัยแห่งภิกษุณี  เว้น ไว้แต่</p><p>สมัย  สั่งสอน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           อุปสัมบันภิกษุณี   ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบันภิกษุณี    เข้าไปสู่ที่อาศัย</p><p>แห่งภิกษุณี   เว้นไว้แต่สมัย   สั่งสอน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 405</p><p>                                <strong>จตุกกทุกกฏ</strong></p><p>           ภิกษุสั่งสอนด้วยธรรมอย่างอื่น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ภิกษุสั่งสอนภิกษุณีผู้อุปสมบทแต่สงฆ์ฝ่ายเดียว ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบันภิกษุณี   ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบันภิกษุณี.  สั่งสอน   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบันภิกษุณี  ภิกษุสงสัย ...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                             <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           อนุปสัมบันภิกษุณี ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบันภิกษุณี...ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                             <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๔๓๓]  ภิกษุสั่งสอนในสมัย ๑  ภิกษุให้อุเทศ ๑  ภิกษุให้ปริปุจฉา ๑</p><p>ภิกษุอันภิกษุณีกล่าวว่า  นิมนต์ท่านสวดเถิด  เจ้าข้า   ดังนี้   สวดอยู่  ๑   ภิกษุ</p><p>ถามปัญหา ๑    ภิกษุถูกถามปัญหาแล้วแก้  ๑    ภิกษุสั่งสอนเพื่อประโยชน์แห่ง</p><p>ผู้อื่น แต่ภิกษุณีฟังอยู่ด้วย ๑  ภิกษุสั่งสอนสิกขมานา ๑  ภิกษุสั่งสอนสามเณรี ๑</p><p>ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                    <em>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 406</p><p>                                    <strong>ภิกขุนีวรรคที่  ๓  </strong></p><p>                          <strong> ภิกขุนีอุปสสยสิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>           วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๓  พึงทราบดังนี้. </p><p>           ในคำเป็นต้นว่า  <strong>อญฺตฺรสมยา โอวทติ อาปตฺติ  ปาจิตฺตยสฺส</strong></p><p>เป็นต้น  บัณฑิตพึงทราบว่า   เป็นปาจิตตีย์แก่ภิกษุผู้กล่าวสอนด้วยครุธรรม ๘</p><p>เท่านั้น,  กล่าวสอนด้วยธรรมอื่นเป็นทุกกฏ.</p><p>           สองบทว่า  <strong>เอกโต  อุปสมฺปนฺนาย</strong>  ได้แก่  ภิกษุณีผู้อุปสมบทใน</p><p>ภิกษุณีสงฆ์.    แต่เป็นปาจิตตีย์แท้    แก่ภิกษุผู้กล่าวสอนภิกษุณีผู้อุปสมบทใน</p><p>ภิกษุสงฆ์.   อนึ่ง   เบื้องหน้าแต่นี้ไปในที่ทุก ๆ  แห่งที่ท่านกล่าวคำว่า   <strong>เอกโต</strong></p><p><strong>อุปสมฺปนฺนาย</strong>  ไว้  บัณฑิตพึงเห็นเนื้อความอย่างนี้เหมือนกัน.   บทที่เหลือ</p><p>ตื้นทั้งนั้น.</p><p>           สิกขาบทนี้มีสมุฏฐานเหมือนกฐินสิกขาบท   เกิดขึ้นทางกายกับวาจา ๑</p><p>ทางวาจากับจิต ๑    เป็นกิริยา    โนสัญญาวิโมกข์    อจิตตกะ    ปัณณัติวัชชระ</p><p>กายกรรม   วจีกรรม   มีจิต ๓   มีเวทนา ๓   ดังนี้แล.</p><p>                        <em>ภิกขุนีอุปัสสยสิกขาบทที่  ๓  จบ</em></p><p>                     <strong> ข้อเบ็ดเตล็ดในสิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>           ก็แล   ในสิกขาบทที่ ๓ นี้    ท่านกล่าวปกิณกะไว้ในมหาปัจจรี    ดัง</p><p>ต่อไปนี้     ถ้าว่า ภิกษุผู้มีได้รับสมมติ  เมื่อพระอาทิตย์อัสดงคตแล้ว   เข้าไป</p><p>สู่สำนักภิกษุณี  กล่าวสอนด้วยครุธรรม  ๘  เป็นปาจิตตีย์   ๓  ตัว.   เมื่อสอนด้วย</p><p>ธรรมอื่น  เป็นทุกกฏ ๒ ตัว  เป็นปาจิตตีย์ ๑ ตัว. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 407</p><p>           คือ  อย่างไร ? คือว่า  ทุกกฏ  มีการไม่ได้รับสมมติเป็นมูล ๑   ทุกกฏ</p><p>มีการไปสู่สำนัก ภิกษุณีแล้ว  กล่าวสอนด้วยธรรมอินเป็นมูล ๑  ปาจิตตีย์ มีการ</p><p>กล่าวสอนเมื่อพระอาทิตย์อัสคงคตแล้วเป็นมูล ๑.  ภิกษุผู้ได้รับสมมติแล้ว  เมื่อ</p><p>พระอาทิตย์อัสดงคตแล้ว  ไปในสำนักภิกษุณีนั้น  กล่าวสอนอยู่ด้วยครุธรรม  ๘</p><p>เป็นอนาบัติ  ๑  เป็นปาจิตตีย์ ๒ ตัว. </p><p>           คือ  อย่างไร ?  คือว่า เป็นอนาบัติ  เพราะเป็นผู้ได้รับสมมติ,  เป็น</p><p>ปาจิตตีย์  ๒ ตัว  คือ  ปาจิตตีย์   มีการกล่าวสอนเมื่อพระอาทิตย์อัสดงคตแล้ว</p><p>เป็นมูลตัว  ๑   ปาจิตตีย์    มีการไปกล่าวสอนด้วยครุธรรม  ๘  เป็นมูลตัว  ๑.</p><p>ภิกษุผู้กล่าวสอนด้วยธรรมอื่นนั่นแล  เป็นอนาบัติ ๑  เป็นทุกกฏ ๑ ตัว   เป็น</p><p>ปาจิตตีย์ ๑ ตัว.</p><p>           คือ  อย่างไร ?  คือว่า  เป็นอนาบัติ   เพราะได้รับสมมติ   เป็นทุกกฏ</p><p>มีการไปกล่าวสอนด้วยธรรมอื่นเป็นมูลตัว ๑   เป็นปาจิตตีย์    มีการกล่าวสอน</p><p>เมื่อพระอาทิตย์อัสดงคตแล้วเป็นมูลตัว ๑.   แต่สำหรับภิกษุผู้ได้รับสมมติ  และ</p><p>ไม่ได้รับสมมติ    ไปกล่าวสอนในกลางวัน    บัณฑิตพึงชักปาจิตตีย์    ที่มีการ</p><p>กล่าวสอนในเวลากลางคืนเป็นมูลออกตัว ๑  แล้วทราบอาบัติและอนาบัติที่เหลือ</p><p>ฉะนี้แล. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 408</p><p>                              <strong>  โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>                              <strong>  เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>          [๓๔]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี เขตพระนครสาวัตถี ครั้งนั้น พระเถระ</p><p>ทั้งหลายสั่งสอนพวกภิกษุณี   ย่อมได้จีวร  บิณฑบาต   เสนาสนะ    และคิลาน-</p><p>ปัจจัยเภสัชบริขาร  พระฉัพพัคคีย์พูดกันอย่างนี้ว่า    พระเถระทั้งหลายไม่ตั้งใจ</p><p>สั่งสอนพวกภิกษุณี  ท่านสั่งสอนพวกภิกษุณีเพราะเห็นแก่อามิส   บรรดาภิกษุที่</p><p>มักน้อย. . .ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้พูด</p><p>อย่างนี้ว่า พระเถระทั้งหลายตั้งใจสั่งสอนพวกภิกษุณี ท่านสั่งสอนพวกภิกษุณี</p><p>เพราะเห็นแก่อามิส   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                                      <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ได้ยินว่าพวกเธอพูดอย่างนี้ว่า    พระเถระทั้งหลายไม่ตั้งใจสั่งสอนพวกภิกษุณี</p><p>ท่านสั่งสอนพวกภิกษุณีเพราะเห็นแก่อามิส  ดังนี้   จริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์  ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                       <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงพูดอย่างนี้ว่า    พระเถระทั้งหลายไม่ตั้งใจสั่งสอนพวกภิกษุณี   ท่าน</p><p>สั่งสอนพวกภิกษุณีเพราะเห็นแก่อามิส    ดังนี้เล่า    การกระทำของพวกเธอนั่น</p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่ง</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว..  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 409</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดง  อย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                                 <strong> พระบัญญัติ</strong> </p><p>         ๗๓.  ๔.  อนึ่ง  ภิกษุใด  กล่าวอย่างนี้ว่า  พวกภิกษุสั่งสอน</p><p>พวกภิกษุณีเพราะเหตุอามิส  เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>                                 <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์</em>  </p><p>                               <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๔๓๕]  บทว่า  อนึ่ง . . .ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด...</p><p>           บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>           บทว่า  <strong>เพราะเหตุอามิส</strong>  คือ  เพราะเหตุจีวร  บิณฑบาตเสนาสนะ</p><p>คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร  สักการะ  ความเคารพ  ความนับถือ   การกราบไหว้</p><p>การบูชา.</p><p>            [๔๓๖]   คำว่า    <strong>กล่าวอย่างนี้</strong>     ความว่า   ภิกษุประสงค์จะแส่โทษ</p><p>ประสงค์จะทำให้อัปยศ  ประสงค์จะทำให้เก้อเขิน   กล่าวกะอุปสัมบันผู้อันสงฆ์</p><p>สมมติให้เป็นผู้สั่งสอนภิกษุณีอย่างนี้  คือ   กล่าวว่า   เธอสั่งสอน    เพราะเหตุ</p><p>จีวร  บิณฑบาต เสนาสนะ  คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร  สักการะ   ความเคารพ</p><p>ความนับถือ  การกราบไหว้  การบูชา  ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                     <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๔๓๗]  กรรมเป็นธรรม ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม  กล่าวอย่างนั้น</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์                                                                    </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 410</p><p>           กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสงสัย  กล่าวอย่างนั้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           กรรมเป็นธรรม     ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม    กล่าวอย่างนั้น</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                        <strong>ทุกกฏ</strong> </p><p>           [๘๓๘]  ภิกษุประสงค์จะแส่โทษ ประสงค์จะทำให้อัปยศ  ประสงค์จะ</p><p>ทำให้เก้อเขิน      กล่าวกะอุปสัมบันผู้อัน สงฆ์มิได้สมมติให้เป็นผู้สั่งสอนภิกษุณี</p><p>อย่างนั้น  คือ   กล่าวว่า    เธอสั่งสอนเพราะเหตุจีวร    บิณฑบาต   เสนาสนะ</p><p>คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร  สักการะ  ความเคารพ  ความนับถือ   การกราบไหว้</p><p>การบูชา  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           [๔๓๙]  ภิกษุประสงค์จะแส่โทษ ประสงค์จะทำให้อัปยศ ประสงค์จะ</p><p>ทำให้เก้อเขิน  กล่าวกะอนุปสัมบันผู้อันสงฆ์สมมติก็ตาม  มิได้สมมติก็ตาม  ให้</p><p>ให้เป็นผู้สั่งสอนภิกษุณี    อย่างนี้    คือ   กล่าวว่า    เธอสั่งสอนเพราะเหตุจีวร</p><p>บิณฑบาต เสนาสนะ  คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร  สักการะ.  ความเคารพ  ความ</p><p>นับถือ  การกราบไหว้  การบูชา  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                        <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>           [๔๔๐]  กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม...  ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ</p><p>           กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสงสัย...  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           กรรมไม่เป็นธรรม    ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม ...  ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>                                 <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๔๔๑]  ภิกษุผู้กล่าวกะภิกษุผู้สั่งสอนเพราะเหตุจีวร     บิณฑบาต</p><p>เสนาสนะ  คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร    สักการะ     ความเคารพ    ความนับถือ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 411</p><p>การกราบไหว้   การบูชา   ตามปกติ  ๑   ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                      <em>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>                     <strong>ภิกขุนีวรรค  อามิสสิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>           วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๔  พึงทราบดังนี้ </p><p>           บทว่า  <strong>น  พหุกตา</strong>  คือ  ไม่ทำความทั่งใจ (สอนจริง).  อธิบายว่า</p><p>ไม่ทำความเคารพมากในธรรมกล่าวสอน.     ผู้ศึกษาพึงทราบอรรถแห่งบท</p><p>ทั้งหลายว่า   <strong>ภิกษุโนวาทก   อวณฺณ   กตฺตุกาโม</strong>  เป็นต้น   โดยนัยดังที่</p><p>กล่าวแล้วในอุชฌาปนกสิกขาบทนั่นแล.  ภิกษุที่ภิกษุผู้ได้รับสมมติ   หรือสงฆ์</p><p>มอบภาระให้ไว้ พึงทราบว่า ชื่อว่า ภิกษุไม่ได้รับสมมติ  ในคำว่า <strong>อุปสมฺปนฺน</strong></p><p><strong>สงฺเฆน  อสมฺมต</strong>  นี้.</p><p>          ส่วนในคำว่า  <strong>อุปสมฺปนฺน  สงฺเฆน  สมฺมต  วา  อสมฺมต วา</strong></p><p>นี้  ภิกษุผู้ได้รับสมมติในคราวเป็นภิกษุแล้ว ตั้งอยู่ในภูมิแห่งสามเณร พึงทราบ</p><p>ว่าได้รับสมมติ.    สามเณรพหูสูตที่ภิกษุผู้ได้รับสมมติหรือสงฆ์มอบหน้าที่ไว้</p><p>พึงทราบว่า  ผู้มีได้รับสมมติ.  คำที่เหลือตื้นทั้งนั้น  เพราะมีนัยดังกล่าวแล้ว.</p><p>           สิกขาบทนี้   มีสมุฎฐาน ๓ เกิดขึ้นทางกายกับจิต ๑  ทางวาจากับจิต  ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑ เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์สจิตตกะ. โลกวัชชะ กายกรรม</p><p>วจีกรรม  อกุศลจิต  เป็นทุกขเวทนา  ดังนี้แล.</p><p>                              <em>อามิสสิกขาบทที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 412</p><p>        <strong>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๕        </strong></p><p>                           <strong> เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง</strong> </p><p>          [๔๔๒]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ </p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น   ภิกษุ</p><p>รูปหนึ่งเที่ยวบิณฑบาตไปตามถนนแห่งหนึ่ง    ในพระนครสาวัตถี   แม้ภิกษุณี</p><p>รูปหนึ่งก็เที่ยวบิณฑบาตไปในถนนนั้น      ครั้งนั้นแล   ภิกษุนั้นได้กล่าวคำนี้ กะ</p><p>ภิกษุณีรูปนั้นว่า  ไปเถิดน้องหญิง  ณ  สถานที่โน้น มีผู้ถวายภิกษา  แม้ภิกษุณี</p><p>รูปนั้น ก็กล่าวอย่างนี้ว่า     ไปเถิดพระคุณเจ้า   ณ  สถานที่โน้นมีผู้ถวายภิกษา</p><p>ภิกษุและภิกษุณีทั้งสองได้เป็นเพื่อนเห็นกัน  เพราะได้พบกันอยู่เนือง ๆ</p><p>            ก็แลสมัยนั้น    พระเจ้าหน้าที่แจกจีวรกำลังแจกจีวรของสงฆ์จึงภิกษุณี</p><p>รูปนั้นไปรับโอวาท  แล้วเข้าไปหาภิกษุรูปนั้นอภิวาทแล้วยืนอยู่  ณ ที่ควรส่วน</p><p>ข้างหนึ่ง</p><p>           ภิกษุรูปนั้นได้กล่าวคำนี้กะภิกษุณีนั้นผู้ยืนอยู่ ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่งว่า</p><p>ดูก่อนน้องหญิง  ส่วนจีวรของฉะนั้นเธอจักยินดีหรือไม่      </p><p>            ภิกษุณีรับว่า  ยินดี  เจ้าข้า   เพราะดิฉันมีจีวรเก่า</p><p>            ภิกษุนั้นได้ให้จีวรแก่ภิกษุณีนั้น     แต่ภิกษุนั้นก็เป็นผู้มีจีวรเก่าอยู่</p><p>เหมือนกัน    ภิกษุทั้งหลายจึงได้กล่าวกะภิกษุรูปนั้นว่า    บัดนี้    ท่านจงเปลี่ยน</p><p>จีวรของท่านเถิด  ภิกษุรูปนั้นได้แจ้งเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย    บรรดาภิกษุที่</p><p>มักน้อย ...ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉน    ภิกษุจึงได้ให้จีวรแก่</p><p>ภิกษุณีเล่า  แล้วกราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ... </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 413</p><p>                  <strong>ทรงสอบถามแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุรูปนั้นว่า    ดูก่อนภิกษุ   ข่าวว่า</p><p>เธอได้ให้จีวรแก่ภิกษุณี   จริงหรือ.</p><p>           ภิกษุรูปนั้น ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>           ภ.  ดูก่อนภิกษุ  ภิกษุณีนั้นเป็นญาติของเธอหรือมิใช่ญาติ.</p><p>           ภิ.  มิใช่ญาติ   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>           ภ.  ดูก่อนโมฆบุรุษ    ภิกษุผู้มีใช่ญาติย่อมไม่รู้การกระทำอันสมควร</p><p>หรือไม่สมควร  ของที่มีอยู่หรือไม่มี   ของภิกษุณีผู้มีใช่ญาติ   ไฉน   เธอจึงได้</p><p>ให้จีวรแก่ภิกษุณีผู้มีใช่ญาติเล่า    การกระทำของเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อม-</p><p>ใสแล้ว . . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                                 <strong>  พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๗๔.๕.  ก.  อนึ่ง ภิกษุใด   ให้จีวรแก่ภิกษุณีผู้มิใช่ญาติ   เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>           ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                              <em>เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง  จบ</em></p><p>                           <strong> เรื่องภิกษุหลายรูป</strong></p><p>           [๔๔๓]   สมัยต่อมา     ภิกษุทั้งหลายรังเกียจไม่ให้จีวรแลกเปลี่ยนแก่</p><p>พวกภิกษุณี  ภิกษุณีทั้งหลายจึงเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉนพระคุณเจ้า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 414</p><p>จึงไม่ให้แลกเปลี่ยนแก่พวกเรา   ภิกษุทั้งหลาย   ได้ยินภิกษุณีเหล่านั้นเพ่งโทษ</p><p>ติเตียนโพนทะนาอยู่   จึงกราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. </p><p>                             <strong>ทรงอนุญาตให้แลกเปลี่ยนจีวร</strong> </p><p>           ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงธรรมีกถา  ในเพราะเหตุเป็นเค้ามูล</p><p>นั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น      แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า    ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย    เราอนุญาตให้แลกเปลี่ยนแก่สหธรรมิกทั้ง ๕  คือ   ภิกษุ   ภิกษุณี</p><p>สิกขมานา  สามเณร  สามเณรี  เราอนุญาตให้แลกเปลี่ยนแก่สหธรรมิก ๕ เหล่า</p><p>นี้ได้.</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                                  <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>           ๗๔. ๕.  ข.  อนึ่ง   ภิกษุใด   ให้จีวรแก่ภิกษุณี    ผู้ไม่ใช่ญาติ</p><p>เว้น ไว้แลถเปลี่ยน  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                             <em>เรื่องภิกษุหลายรูป  จบ</em></p><p>                           </p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๔๔๔]  บทว่า  อนึ่ง . . .ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...นี้ </p><p>ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ผู้มิใช่ญาติ</strong>   คือ  ไม่ใช่คนเนื่องถึงกัน  ทางมารดาก็ดี  ทาง</p><p>บิดาก็ดี  ตลาด ๗ ชั่วบุรพชนก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 415</p><p>           ผู้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุณี</strong>   ได้แก่   สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์ ๒ ฝ่าย.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>จีวร</strong>    ได้แก่    จีวร  ๖ ชนิด ๆ ใดชนิดหนึ่ง    ซึ่งเข้าองค์</p><p>กำหนดแห่งผ้าต้องวิกัปเป็นอย่างต่ำ.</p><p>            คำว่า  <strong>เว้นไว้แต่แลกเปลี่ยน</strong>  ความว่า ภิกษุให้  เว้นการแลกเปลี่ยน</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                   <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                    <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๔๔๕]  ภิกษุณีผู้มีใช่ญาติ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ญาติ  ให้จีวร  เว้นไว้</p><p>แต่แลกเปลี่ยน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>            ภิกษุณีผู้มิใช่ญาติ   ภิกษุสงสัย   ให้จีวร   เว้น ไว้แต่แลกเปลี่ยน  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ภิกษุณีผู้มิใช่ญาติ   ภิกษุสำคัญว่าเป็นญาติ    ให้จีวร   เว้น ไว้แต่แลก</p><p>เปลี่ยน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                      <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>            ภิกษุให้จีวรแก่ภิกษุณีผู้อุปสมบทในสงฆ์ฝ่ายเดียว     เว้นไว้แต่แลก</p><p>เปลี่ยน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ภิกษุณีผู้เป็นญาติ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ญาติ  ให้จีวร  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ภิกษุณีผู้เป็นญาติ  ภิกษุสงสัย  ให้จีวร  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           ภิกษุณีผู้เป็นญาติ  ภิกษุสำคัญว่าเป็นญาติ  ให้จีวร  ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 416</p><p>                                   <strong> อนาปัตติวาร</strong> </p><p>          [๔๔๖]  ภิกษุณีผู้เป็นญาติ ๑  ภิกษุแลกเปลี่ยน คือ  เอาจีวรมีค่าน้อย</p><p>แลกเปลี่ยนจีวรมีค่ามาก     หรือเอาจีวรมีค่ามากแลกเปลี่ยนจีวรมีค่าน้อย ๑</p><p>ภิกษุณีถือวิสาสะ ๑    ภิกษุณีถือเอาเป็นของขอยืม  ๑    ภิกษุให้บริขารอื่นเว้น</p><p>จีวร ๑   ภิกษุให้แก่สิกขมานา ๑   ภิกษุให้สามเณรี  ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล                                            </p><p>                           <em>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ</em></p><p>                       <strong>  ภิกขุนีวรรค  จีวรทานสิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>           วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๕   พึงทราบดังนี้.</p><p>           บทว่า  <strong>วิสิขาย</strong>  แปลว่า  ในตรอก.</p><p>           สองบทว่า  <strong>ปิณฺฑาย  จรติ</strong>   มีความว่า   ย่อมเที่ยวไปเนือง ๆ ด้วย</p><p>สามารถแห่งการเที่ยวไปเป็นประจำ.</p><p>           บทว่า  <strong>สนฺทิฏฺฐา</strong>  คือ  ได้เป็นเพื่อนเห็นกัน.  บทที่เหลือในสิกขา</p><p>บทนี้  โดยบท  มีอรรถตื้น  โดยวินิจฉัย  พึงทราบโดยนัยดังกล่าวแล้วในจีวร</p><p>ปฏิคคหณสิกขาบทนั้นแล    พร้อมทั้งสมุฏฐานเป็นต้น.    จริงอยู่     ในจีวร</p><p>ปฏิคคหณสิกขาบทนั้น  ภิกษุเป็นผู้รับ  ในสิกขาบทนี้   ภิกษุณีเป็นผู้รับ  นี้เป็น</p><p>ความแปลกกัน.  คำที่เหลือเป็นเช่นนั้นเหมือนกันแล.</p><p>                            <em>จีวรทานสิกขาบทที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 417</p><p>                          <strong> โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๖  </strong> </p><p>                               <strong> เรื่องพระอุทายี</strong></p><p>           [๔๔๗]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ พระ-</p><p>เชตวัน    อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น  ท่าน</p><p>พระอุทายีเป็นผู้สามารถทำจีวรกรรม     ภิกษุณี รูปหนึ่งเข้าไปหาท่านแล้วพูดว่า</p><p>ดิฉันขอโอกาส   เจ้าค่ะ   ขอพระคุณเจ้าช่วยเย็บจีวรให้ดิฉันด้วย   ฝ่ายท่านพระ</p><p>อุทายีเย็บจีวรให้นางแล้ว     ทำการย้อมอย่างดี     ทำบริกรรมเรียบร้อยแล้ว</p><p>เขียนรูปอัน วิจิตร  ตามความติดเห็นไว้ในท่ามกลางแล้วพับเก็บไว้.</p><p>           ครั้นภิกษุณีนั่นเข้าไปหาท่านพระอุทายีแล้วถามว่า    จีวรนั้นเสร็จแล้ว</p><p>หรือยังเจ้าค่ะ.</p><p>           พระอุทายีตอบว่า  เสร็จแล้ว   น้องหญิง   เชิญนำจีวรผืนนี้ตามที่พับ</p><p>ไว้แล้วไปเก็บไว้  เมื่อไรภิกษุณีสงฆ์มารับโอวาท  จึงต่อยห่มจีวรผืนนี้เดินตาม</p><p>มาเบื้องหลังภิกษุณีสงฆ์.</p><p>           ฝ่ายภิกษุณีนั้นนำจีวรตามที่พับไว้นั้น   ไปเก็บไว้   ถึงคราวที่ภิกษุณี-</p><p>สงฆ์มารับโอวาท จึงห่มจีวรผืนนั้น เดินตามมาเบื้องหลังภิกษุณีสงฆ์ ประชาชน</p><p>พากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ภิกษุณีพวกนี้หมดความเกรงกลัว  เป็นคน</p><p>ชั่ว   ไม่มียางอาย   เขียนรูปอันวิจิตรตามความเห็นไว้ที่จีวรได้.</p><p>            ภิกษุณีทั้งหลายถามว่า  นี่ใครทำ.</p><p>            ภิกษุณีนั้น ตอบว่า  พระคุณเจ้าอุทายี.</p><p>            ภิกษุณีทั้งหลายพูดว่า    รูปอย่างนั้นไม่งาม     แม้แก่พวกนักเลงที่หมด</p><p>ความเกรงกลัว    ไม่มียางอาย    ไฉนจะงามแก่พระคุณเจ้าอุทายีเล่า     แล้วแจ้ง</p><p>เรื่องนั้น  แก่ภิกษุทั้งหลาย. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 418</p><p>           บรรดาภิกษุที่มักน้อย . . .   ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉน</p><p>ท่านพระอุทายีจึงได้เย็บจีวรให้ภิกษุณีเล่า     แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้า . . . </p><p>                      <strong>ทรงสอบถามแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระอุทายีว่า ดูก่อนอุทายี  ข่าวว่า</p><p>เธอเย็บจีวรให้ภิกษุณี  จริงหรือ.</p><p>           ท่านพระอุทายีทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>           ภ   ภิกษุณีนั้นเป็นญาติของเธอ  หรือมิใช่ญาติ.</p><p>           อุ.  มิใช่ญาติ  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>           ภ.  ดูก่อนโมฆบุรุษ   ภิกษุที่มิใช่ญาติ   ย่อมไม่รู้การกระทำที่สมควร</p><p>หรือไม่สมควร  อาการที่น่าเลื่อมใสหรือไม่น่าเลื่อมใส   ของภิกษุณีที่มิใช่ญาติ</p><p>ไฉนเธอจึงได้เย็บจีวรให้ภิกษุณีที่มิใช่ญาติเล่า  การกระทำของเธอนั่น    ไม่เป็น</p><p>ไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของ</p><p>ชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้ :-</p><p>                                  <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>              ๗๕.๖.  อนึ่ง  ภิกษุใด   เย็บก็ดี  ให้เย็บก็ดี   ซึ่งจีวร   เพื่อ</p><p>ภิกษุณีผู้มิใช่ญาติ  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                              <em>เรื่องพระอุทายี  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 419</p><p>                               <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong> </p><p>           [๔๔๘]  บทว่า  อนึ่ง. . .ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ความว่า  ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ผู้มิใช่ญาติ</strong>  คือ  ไม่ใช่คนเนื่องถึงกัน   ทางมารดาก็ดี  ทาง</p><p>บิดาก็ดี  ตลอด ๗ ชั่วบุรพชนก</p><p>           ผู้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุณี</strong> ได้แก่   สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์ ๒ ฝ่าย</p><p>           ที่ชื่อว่า    <strong>จีวร</strong>    ได้แก่    จีวร ๖ ชนิด ๆ ใดชนิดหนึ่ง   ซึ่งเข้าองค์</p><p>กำหนดแห่งผ้าต้องวิกัปเป็นอย่างต่ำ.</p><p>           บทว่า   <strong>เย็บ</strong>   คือ   เย็บเอง   ต้องอาบัติปาจิตตีย์ทุก ๆ รอยเข็ม.</p><p>           บทว่า  <strong>ให้เย็บ</strong>  คือ  ใช้ผู้อื่นเย็บ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ใช้หนเดียว   แต่เย็บแม้หลายหน   ก็ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                               <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๔๔๙]  ภิกษุณีผู้มีใช่ญาติ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ญาติ  เย็บก็ดี   ให้เย็บ</p><p>ก็ดี  ซึ่งจีวร   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ภิกษุณีผู้มีใช่ญาติ    ภิกษุสงสัย    เย็บเองก็ดี    ให้เย็บก็ดี    ซึ่งจีวร</p><p>ต้องอาบัติ ปาจิตตีย์</p><p>           ภิกษุณีมิใช่ญาติ    ภิกษุสำคัญว่าเป็นญาติ    เย็บเองก็ดี    ให้เย็บก็ดี</p><p>ซึ่งจีวร  ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 420</p><p>                                        <strong>ติกทุกกฏ</strong> </p><p>           ภิกษุเย็บเองก็ดี   ให้เย็บก็ดี   ซึ่งจีวร   เพื่อภิกษุณีผู้อุปสมบทในสงฆ์</p><p>ฝ่ายเดียว   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>          ภิกษุณีผู้เป็นญาติ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ญาติ...ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>          ภิกษุณีผู้เป็นญาติ  ภิกษุสงสัย...ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>                                  <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           ภิกษุณีผู้เป็นญาติ  ภิกษุสำคัญว่าเป็นญาติ.. .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                 <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๔๕๐]  ภิกษุเย็บเพื่อภิกษุณีผู้เป็นญาติ   ๑  ภิกษุเย็บเองก็ดี  ให้เย็</p><p>ก็ดี   ซึ่งบริขารอื่นเว้นจีวร ๑ ภิกษุเย็บเพื่อสิกขมานา  ๑  ภิกษุเย็บเพื่อสามเณรี ๑</p><p>ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                    <em>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๖  จบ</em></p><p>                 <strong> ภิกขุนีวรรค  จีวรสิพพนสิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๖ พึงทราบดังนี้</p><p>   <strong>[แก้อรรถ  เรื่องเย็บจีวรให้ภิกษุณีผู้มิใช่ญาติ]</strong></p><p>            คำว่า   <strong>อุทายี</strong>    ได้แก่   พระโลลุทายี.</p><p>            บทว่า   <strong>ปฏฺโฐ</strong>   แปลว่า   ผู้มีความสามารถ.     มีคำอธิบายว่า   เป็นผู้</p><p>เข้าใจและสามารถ.                                                                                   </p><p>           สองบทว่า    <strong>อญฺตรา    ภิกฺขุนี</strong>     ได้แก่   ภิกษุณีผู้เป็นภรรยาเก่า</p><p>พระอุทายีนั้นนั่นเอง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 421</p><p>           บทว่า <strong>ปฏิภาณจิตฺต</strong> ได้แก่  มีความงดงามอันทำด้วยปฏิภาณของตน. </p><p>ได้ยินว่า   พระโลลุทายีนั้น    ย้อมจีวรแล้ว    ได้กระทำรูปหญิงกับชายกำลังทำ</p><p>เมถุนกัน    ด้วยสีต่าง ๆ  ในท่ามกลางแห่งจีวรนั้น    เพราะเหตุนั้น   พระธรรม</p><p>สังคาหกาจารย์ทั้งหลาย  จึงได้กล่าวว่า  <strong>มชฺเฌ   ปฏิภาณจิตฺต  วุฏฺาเปตฺวา</strong></p><p>เป็นต้น.                                                             </p><p>            บทว่า  <strong>ยถาสหริตฺวา</strong>  คือ   ตามที่พับไว้แล้วนั่นแหละ.</p><p>            บทว่า    <strong>จีวร</strong>    ได้แก่   จีวรที่ภิกษุอาจเพื่อจะนุ่งหรือห่มได้.  จริงอยู่</p><p>ในมหาปัจจรี  เป็นต้น    ท่านก็ได้กล่าวไว้อย่างนี้.</p><p>           ในคำว่า  <strong>สย  สิพฺเพติ</strong>  นี้  พึงทราบวินิจฉัยดังนี้    ภิกษุกะก็ดี</p><p>ตัดก็ดี   ด้วยตั้งใจว่า.    เราจักเย็บ    เป็นทุกกฏ.   แต่เป็นปาจิตตีย์ในเพราะการ</p><p>สอยเข็มทุก ๆ ครั้งที่สอย   แก่ภิกษุผู้เย็บอยู่   เพราะพระบาลีว่า  (ต้องปาจิตตีย์)</p><p>ทุก ๆ รอยเข็ม   ดังนี้.    แต่ถ้าว่าภิกษุไม่ชักเข็มออกหมดทั้งเล่ม     แทงด้นไป</p><p>แม้ทั้งร้อยครั้ง   เพื่อด้นด้ายเนาแล้วจึงนำออก   เป็นปาจิตตีย์ตัวเดียว.</p><p>             คำว่า   <strong>สกึ  อาณตฺโต</strong>  ได้แก่   ภิกษุผู้สั่งครั้งเดียวว่า   จงเย็บจีวร.</p><p>             คำว่า  <strong>พหุมฺปิ   สิพฺพติ</strong>  มีความว่า  ถ้าแม้นว่า  ผู้รับสั่งให้สุจิกรรม</p><p>ทั้งหมดเสร็จสิ้นแล้ว   ให้จีวรสำเร็จลง   ก็เป็นปาจิตตีย์เพียงตัวเดียว.  แต่ถ้าเธอ</p><p>ได้รับคำสั่งว่า   กรรมที่จะพึงทำในจีวรนี้   เป็นภาระของเธอ   ดังนี้    แล้วจึงทำ</p><p>เป็นปาจิตตีย์แก่ผู้รับสั่งทุก ๆ รอยเข็ม   รอยเข็มละ   ๑   ตัว.    เป็นปาจิตตีย์แม้</p><p>มากตัว   เพราะคำพูดคำเดียวแก่ภิกษุผู้สั่ง.   ส่วนในการสั่งบ่อย ๆ   ไม่มีคำที่จะ</p><p>พึงกล่าวเลย.</p><p>             ถ้าเมื่ออาจารย์และอุปัชฌาย์   กำลังเย็บจีวร  เพื่อพวกภิกษุณีผู้เป็นญาติ</p><p>ของตน,  ฝ่ายนิสิตก์เหล่าใดของท่านเหล่านั้น   เย็บด้วยตั้งใจว่า   พวกเราจักทำ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 422</p><p>อาจริยวัตรอุปัชฌายวัตร หรือกฐินวัตร,   เป็นอาบัติมากตัวแม้แก่นิสิตก์เหล่านั้น </p><p>ตามจำนวนรอยเข็ม.    อาจารย์และอุปัชฌาย์ใช้ให้พวกอันเตวาสิกเย็บ    (จีวร)</p><p>เพื่อพวกภิกษุณีผู้เป็นญาติของตน,    เป็นทุกกฏแก่อาจารย์และอุปัชฌาย์.  เป็น</p><p>ปาจิตตีย์แก่พวกอันเตวาสิก.      พวกอันเตวาสิกนิมนต์ให้อาจารย์และอุปัชฌาย์</p><p>ช่วยเย็บ (จีวร)  เพื่อพวกภิกษุผู้เป็นญาติของตน, แม้ในการที่อันเตวาสิก</p><p>นิมนต์อาจารย์และอุปัชฌาย์ให้ช่วยเย็บนั้น  ก็นัยนั้นนี่และ  จีวรเป็นของภิกษุณี</p><p>ผู้เป็นญาติ   ทั้งฝ่ายอันเตวาสิก   ทั้งผ่ายอาจารย์และอุปชฌาย์.    แต่อาจารย์และ</p><p>อุปัชฌาย์ลวงพวกอันเตวาสิกให้เย็บ  (จีวร),  เป็นทุกกฏแม้แก่ทั้ง  ๒  ฝ่าย.</p><p>เพราะเหตุไร ?    เพราะจีวรพวกอันเตวาสิกเย็บด้วยความสำคัญว่า   ไม่ใช่ญาติ</p><p>(และ)  เพราะอาจารย์กับอุปัชฌาย์นอกนี้   ชักนำในสิ่งที่ไม่ควร.  เพราะฉะนั้น</p><p>จึงควรบอกว่า   นี้เป็นจีวรของมารดาเธอ   และนี้เป็นจีวรของน้องสาว   แล้วให้</p><p>พวกเธอช่วยเย็บ                       </p><p>           สองบทว่า    <strong>อญฺ    ปริกฺขาร</strong>    ได้แก่   บริขารอย่างใดอย่างหนึ่ง</p><p>มีถุงรองเท้าเป็นต้น.  บทที่เหลือคนทั้งนั้น.</p><p>           สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐาน  ๖  เป็นกิริยา  โนสัญญาวิโมกข์    อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชซะ  กายกรรม   วจีกรรม  มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                        <em>จีวรสิพพนสิกขาบทที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 423</p><p>                       <strong> โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๗  </strong> </p><p>                         <strong> เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>           [๔๕๑]  โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น  พระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์ชักชวนกัน เดินทางไกลร่วมกับพวกภิกษุณี คนทั้งหลายพากันเพ่งโทษ</p><p>ติเตียนโพนทะนาว่า     พระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตรเหล่านี้เที่ยวไปกับพวก</p><p>ภิกษุณี  เหมือนพวกเรากับภรรยาเดินเที่ยวกันฉะนั้น    ภิกษุทั้งหลายได้ยินคน</p><p>พวกนั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่   บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย. . . ต่างก็เพ่งโทษ</p><p>ติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้ชักชวนกัน แล้วเดินทางไกลร่วม</p><p>กับพวกภิกษุณีเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                               <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอชักชวนกันแล้ว   เดินทางไกลร่วมกับพวกภิกษุณี  จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                 <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงชักชวนกัน แล้วเดินทางไกลร่วมกับพวกภิกษุณีเล่า    การกระทำของ</p><p>พวกเธอนั่นไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใสหรือเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 424</p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong> </p><p>         ๗๖.๗   ก.  อนึ่ง  ภิกษุได้ชวนกันแล้ว   เดินทางไกลด้วย</p><p>กันกับภิกษุณี โดยที่สุดแม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>          ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                 <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                       <strong>เรื่องภิกษุและภิกษุณีหลายรูป</strong></p><p>          [๔๕๒]  ก็โดยสมัยนั้นแล  ภิกษุและภิกษุณี  ลายรูปด้วยกัน  จะพากัน</p><p>เดินทางไกลจากเมืองสาเกต ไปพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น  ภิกษุณีพวกนั้นพบ</p><p>ภิกษุ   พวกเธอนั้นได้กล่าวคำนี้ว่า  แม้พวกดิฉันก็จักไปกับพวกพระคุณเจ้าด้วย</p><p>          ภิกษุพวกนั้น พูดว่า  ดูก่อนน้องหญิง  การชักชวนกันแล้วเดินทางไกล</p><p>ร่วมกันกับภิกษุณีไม่สมควร  พวกเธอจะไปก่อน  หรือพวกฉันจักไป</p><p>          ภิกษุณีพวกนั้นตอบว่า  พวกพระคุณเจ้าเป็นชายผู้ล้ำเลิศ  พระคุณเจ้า</p><p>นั่นแหละจงไปก่อน                                                                  </p><p>          เมื่อภิกษุณีพวกนั้นเดินทางไปภายหลัง   พวกโจรในระหว่างทางได้พา</p><p>กันแย่งชิงและประทุษร้าย   ครั้นภิกษุณีพวกนั้น ไปถึงพระนครสาวัตถี   ได้แจ้ง</p><p>เรื่องนั้นแก่ภิกษุณีทั้งหลาย ๆ  ได้แจ้งเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย ๆ  ได้กราบทูล</p><p>เรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                              <strong>ทรงอนุญาตให้ได้เดินทางร่วม</strong></p><p>          ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น     ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น     แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 425</p><p>ภิกษุทั้งหลาย  ในหนทางที่จะต้องไปกับพวกเกวียน รู้กันอยู่ว่าเป็นที่น่ารังเกียจ </p><p>มีภัยเฉพาะหน้า   เราอนุญาตให้ชักชวนกันแล้วเดินทางไกลร่วมกับภิกษุณีได้</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                    <strong>พระอนุบัญญัติ</strong>                  </p><p>             ๗๖.   ข.  อนึ่ง  ภิกษุใดชักชวนกันแล้วเดินทางไกลด้วยกัน</p><p>กับภิกษุณี   โดยที่สุดแม้สั้นระยะบ้านหนึ่ง     เว้นไว้แต่สมัย    เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.    ในสมัยในเรื่องนั้น     ทางเป็นที่จะต้องไปด้วยพวกเกวียน</p><p>รู้กันอยู่ว่าเป็นที่น่ารังเกียจ  มีภัยเฉพาะหน้า  นี้สมัยในเรื่องนั้น.</p><p>                        <em>เรื่องภิกษุและภิกษุณีหลายรูป  จบ</em></p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๔๕๓]  บทว่า  อนึ่ง. . .ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด. . .</p><p>            บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong> ความว่า  ที่ชื่อว่า ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>            ผู้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุณี</strong> ได้แก่   สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์ ๒ ฝ่าย.</p><p>            บทว่า  <strong>กับ</strong>  คือ  ร่วมกัน.</p><p>            บทว่า   <strong>ชักชวนกันแล้ว</strong>  คือ  ชักชวนกันว่า   ไปกันเถิดน้องหญิง</p><p>ไปกันเถิดพระคุณเจ้า  ไปกันเถิดเจ้าค่ะ   ไปกันเถิดจ้ะ    พวกเราไปกันในวันนี้ </p><p>ไปกันในวันพรุ่งนี้   หรือไปกันในวันมะรืนนี้   ดังนี้ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           บทว่า    <strong>โดยที่สุดแม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง</strong>  คือ  ในหมู่บ้านกำหนด</p><p>ชั่วไก่บินตก ต้องอาบัติปาจิตตีย์ทุก ๆ ระยะบ้าน ในป่าหาบ้านมิได้ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์  ทุก ๆ กึ่งโยชน์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 426</p><p>          บทว่า  <strong>เว้นไว้แต่สมัย</strong>  คือ  ยกไว้แต่สมัย.</p><p>          หนทางที่ชื่อว่า    <strong>จะต้องไปด้วยพวกเกวียน</strong>  คือ  เว้นพวกเกวียน</p><p>แล้วไม่สามารถจะไปได้</p><p>          ที่ชื่อว่า <strong>เป็นที่น่ารังเกียจ</strong>  คือในหนทางนั้นมีสถานที่พวกโจรซ่องสุม</p><p>บริโภค  ยืน  นั่ง  นอน  ปรากฏอยู่ </p><p>          ที่ชื่อว่า <strong>มีภัยเฉพาะหน้า</strong>  คือ  ในหนทางนั้น มีมนุษย์ถูกพวกโจรฆ่า</p><p>ปล้น   ทุบที  ปรากฏอยู่.</p><p>           ภิกษุพาไปตลอดทางที่มีภัยเฉพาะหน้า   ถึงทางที่ปลอดภัยแล้ว   พึงส่ง</p><p>พวกภิกษุณีไปด้วยคำว่า  ไปเถิดน้องหญิงทั้งหลาย.</p><p>                             <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                               <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๔๕๘]  ชักชวนกันแล้ว     ภิกษุสำคัญว่าชักชวนกันแล้วเดินทางไกล</p><p>ด้วยกัน   โดยที่สุดแม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง   เว้นไว้แต่สมัย   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ชักชวนกันแล้ว  ภิกษุสงสัย  เดินทางไกลด้วยกัน  โดยที่สุดแม้สิ้นระยะ</p><p>บ้านหนึ่ง   เว้นไว้แต่สมัย   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ชักชวนกันแล้ว   ภิกษุสำคัญว่าไม่ได้ชักชวนกัน   เดินทางไกลด้วยกัน</p><p>โดยที่สุดแม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง   เว้นไว้แต่สมัย   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                  <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>           ภิกษุชักชวน  ภิกษุณีไม่ได้ชักชวน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ไม่ได้ชักชวน  ภิกษุสำคัญว่าชักชวน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ไม่ได้ชักชวน  ภิกษุสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 427</p><p>                                  <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong> </p><p>          ไม่ได้ชักชวน  ภิกษุสำคัญว่าไม่ได้ชักชวน. . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                  <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>          [๔๕๕]  มีสมัย ๑  ไม่ได้ชักชวนกันไป  ๑  ภิกษุณีชักชวน  ภิกษุไม่</p><p>ได้ชักชวน ๑ ไปผิดนัด  ๑ มีอันตราย ๑  ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๗  จบ</em></p><p>                        <strong>ภิกขุนีวรรค  สังวิธานสิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>          พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๗  ดังต่อไปนี้</p><p>          คำว่า   <strong>ปจฺฉา คจฺฉนฺตีน  โจรา อจฺฉินฺทึสุ</strong>  มีความว่า  เมื่อพวก</p><p>ภิกษุณีไปที่หลัง   พวกโจรได้ชิงเอาบาตรและจีวรไป.</p><p>          บทว่า    <strong>ทูเลสุ</strong>    ได้แก่    พวกโจรประทุษร้ายพวกภิกษุณีเหล่านั้น.</p><p>อธิบายว่า   ให้ถึงความเสียศีล.</p><p>          บทว่า   <strong>สวิธาย</strong>   คือ   ชักชวนกัน,   อธิบายว่า    ทำการนัดหมายกัน</p><p>ในเวลาจะไป.</p><p>                 <strong> [อธิบายบ้านชั่วระยะไก่บินถึงเป็นต้น]</strong></p><p>          ไก่ออกจากบ้านใด   แล้วเดินไปยังบ้านอื่น,  บ้านนี้ท่านเรียกว่า  ชั่วไก่</p><p>ไปถึง ในบทว่า <strong>กุกฺกุฏสมฺปาเท</strong> นี้. ในบทนั้น  มีอรรถเฉพาะคำดังต่อไปนี้</p><p>          ไก่ทั้งหลายย่อมเที่ยวไปถึงที่บ้านนี้    เหตุนั้น   บ้านนี้จึงชื่อว่า   เป็น</p><p>ที่ไปถึง.    พวกไหนไปถึง ?   พวกไก่.    การเที่ยวไปถึงของพวกไก่     ชื่อว่า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 428</p><p><strong>กุกกุฏสัมปาทะ.</strong>  อีกอย่างหนึ่ง  การไปถึง  ชื่อว่า  สัมปาทะ.    การไปถึง </p><p>ของพวกไก่  มีอยู่ที่บ้านนี้.  เพราะเหตุนั้นบ้านนี้จึงชื่อว่า  กุกกุฏสัมปาทะ.</p><p>ปาฐะว่า  <strong>กุกฺกุฏสมฺปาเต</strong>  ก็มี.  ไก่บินโผขึ้นจากหลังคาเรือนแห่งบ้านใด  แล้ว</p><p>ไปตกลงที่หลังคาเรือนแห่งบ้านอื่น,  บ้านนี้ท่านเรียกว่า  ชั่วไก่บินถึง  ในปาฐะ</p><p>ว่า <strong>กุกฺกุฏสมฺปาเต</strong>  นั้น.    ส่วนอรรถเฉพาะคำในบทนี้     บัณฑิตพึงทราบ</p><p>โดยนัยดังกล่าวแล้วนั่นแหละ.</p><p>            ก็บ้านแม้มีประการดังกล่าวแล้ว  ๒ อย่างนี้   ใกล้ชิดกันนัก  ย่อมไม่ได้</p><p>อุปจาร   ในอรรถกถาท่านกล่าวไว้ว่า  ก็เสียงไก่ขันอยู่ในเวลาใกล้รุ่งในบ้านใด</p><p>ได้ยินไปถึงในบ้านที่ถัดไป     ต้องปาจิตตีย์ทุก ๆ ละแวกบ้าน    ในรัฐที่คับคั่ง</p><p>ด้วยหมู่บ้านเช่นนั้น.   ท่านได้กล่าวคำนั้นไว้แล้ว  แม้ก็จริง,   ถึงอย่างนั้น  ก็เป็น</p><p>อาบัติเหมือนกัน   แก่ภิกษุผู้ก้าวลงสู่อุปจารแห่งบ้าน   ซึ่งถ้าแม้นมีระยะห่างกัน</p><p>ประมาณศอกกำที่พวกชาวบ้านเว้นไว้   เพราะพระบาลีว่า   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ ละแวกบ้าน ดังนี้.  คำนั้นไม่สมด้วยพระบาลี.  ถ้าว่า  บ้านแม้เห็นปานนี้ </p><p>โดยโวหารที่ได้แล้วอย่างนั้น  เพราะไม่ใกล้ชิดกัน  ย่อมได้โวหารว่า  ชั่วไก่บินถึง</p><p>ดังนี้ ก็ดี ว่า  ชั่วไก่บินไม่ถึง  ดังนี้ก็ดี   เพราะเป็นบ้านใกล้ชิดกัน.    เพราะ</p><p>ฉะนั้น    จึงไม่สมกันกับบาลี   ฉะนั้นแล.  ส่วนในบ้านนอกนี้  การเดินเลยอุปจาร</p><p>บ้านนี้ไป  และก้าวลงสู่อุปจารบ้านอื่นเท่านั้นไม่ปรากฏ.   เพราะฉะนั้น   ที่ยก</p><p>อาบัติขึ้นปรับ  จึงไม่ปรากฏเหมือนกัน.                            </p><p>           <strong> [ว่าด้วยการกันชวนกันเดินทางร่วมกัน]</strong></p><p>          วินิจฉัยอาบัติในคำว่า <strong>คามนฺตเร คามนฺตเร อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส</strong></p><p>นั้น  ดังต่อไปนี้   จริงอยู่   ในเวลาชักชวนกัน  ถ้าว่าภิกษุและภิกษุณีแม้ทั้ง</p><p>๒  ยืนชักชวนกัน  ในสำนักภิกษุณีก็ดี  ในระหว่างวัดก็ดี   ในโรงฉันก็ดี  ในที่</p><p>อยู่แห่งเดียรถีย์ก็ดี  ไม่เป็นอาบัติ. ได้ยินว่า  ภูมินี้  เป็นกัปปิยภูมิ.  เพราะเหตุนั้น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 429</p><p>ท่านอาจารย์ทั้งหลายจึงไม่ปรับอาบัติทุกกฏ   เพราะการชักชวนเป็นปัจจัย   ใน </p><p>สำนักแห่งภิกษุณีเป็นต้นนี้   เป็นปาจิตตีย์ตามวัตถุทีเดียว  แก่ภิกษุผู้เดินไป.</p><p>           แต่ถ้าว่า  ภิกษุกับภิกษุณีชักชวนกัน    ภายในบ้าน   ที่ถนนใกล้ประตู</p><p>สำนักของภิกษุณีก็ดี   ในที่เหล่าอื่น  มีทาง ๔ แยก ๓ แยก  และโรงช้างเป็นต้น</p><p>ก็ดี,  ภิกษุไม่ต้องทุกกฏ.   ครั้นชักชวนกันอย่างนั้นแล้ว     จึงออกจากบ้านไป.</p><p>ไม่เป็นอาบัติเพราะการออกจากบ้าน.     แต่ในเพราะย่างลงสู่อุปจารแห่งบ้านที่</p><p>ถัดไป   เป็นปาจิตตีย์แก่ภิกษุ.   ท่านกล่าวไว้ในในมหาปัจจรีว่า  แม้ในการย่างลงสู่</p><p>อุปจารนั้น    เป็นทุกกฏในย่างเท้าที่  ๑   เป็นปาจิตตีย์ในย่างเท้าที่  ๒.    ก็ภิกษุ</p><p>ออกจากบ้านแล้ว      แต่ยังไม่ย่างลงสู่อุปจารแห่งบ้านถัดไปเพียงใด,      แม้เมื่อ</p><p>ชักชวนกันในระหว่างนี้    ก็เป็นทุกกฏแก่ภิกษุเพียงนั้น.    ในการย่างลงสู่อุปจาร</p><p>แห่งบ้านถ้า ไป  ไม่เป็นอาบัติโดยนัยก่อนเหมือนกัน.  ถ้าภิกษุกับภิกษุณีมีความ</p><p>ประสงค์จะไปสู่บ้านไกลมาก,  เป็นอาบัติทุก ๆ ครั้งที่ย่างลง (สู่อุปจารแห่งบ้าน)</p><p>โดยนับอุปจารแห่งบ้าน</p><p>            ท่านกล่าวไว้ในมหาปัจจรีว่า  แต่ไม่เป็นอาบัติในเพราะการเดินเลยบ้าน</p><p>นั้น ๆ ไป.   แต่ถ้าภิกษุณีคิดว่า    เราจักไปยังบ้านชื่อโน้น     แล้วเดินออกจาก</p><p>สำนักไป,    ฝ่ายภิกษุก็คิดว่า    เราจักไปยังบ้านโน้น      แล้วเดินออกจากวิหาร</p><p>มุ่งหน้าไปยังบ้านนั้นนั่นแล,   ถ้าภิกษุกับภิกษุณีแม้ทั้ง  ๒ ไปพบกันที่ประตูบ้าน</p><p>แล้ว  ถามกันว่า  ท่านจะไปไหน ?  จะไปบ้านโน้น,  ท่านจะไปไหน ?  กล่าวว่า</p><p>แม้เราก็จะไปที่บ้านนั้นเหมือนกัน    จึงชักชวนกันว่า    มาเถิดท่าน   พวกเราจะ</p><p>ไปกันเดี๋ยวนี้     แล้วเดินไป    ไม่เป็นอาบัติ.    เพราะเหตุไร ?    เพราะเหตุว่า</p><p>ภิกษุกับภิกษุณีต่างออกไปด้วยใส่ใจว่า   เราจักไปตั้งแต่แรกนั่นเอง.   คำที่กล่าว</p><p>ในมหาปัจจรีนั้น  ไม่สมด้วยบาลี   และไม่สมด้วยอรรถกถาที่เหลือ.</p><p>            สองบทว่า  <strong>อฑฺฒโยชเน  อฑฺฒโยชเน</strong>   มีความว่า   ภิกษุเดินเลย</p><p>กึ่งโยชน์หนึ่ง ๆ   ไปในขณะที่คิดว่า   บัดนี้   เราจักเดินเลยไป   เป็นทุกกฏใน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 430</p><p>ย่างเท้าที่  ๑   เป็นปาจิตตีย์ในย่างเท้าที่ ๒.    แท้จริง    นัยนี้เป็นอาบัติในขณะที่ </p><p>เดินเลยไป  ไม่เป็นอาบัติในขณะย่างลง. </p><p>          สองบทว่า  <strong>ภิกฺขุ  สวิทหติ</strong>  มีความว่า  ภิกษุเห็นภิกษุณีที่ประตูเมือง</p><p>หรือที่ถนน  กล่าวว่า  ท่านเคยไปสู่บ้านชื่อโน้นไหม ?  ภิกษุณีตอบว่า  ดิฉัน</p><p>ยังไม่เคยไป   พระผู้เป็นเจ้า   ภิกษุกล่าวว่า  มาเถิด  เราจักไปด้วยกัน  หรือว่า</p><p>ฉันจักไปพรุ่งนี้   แม้เธอก็พึงมาด้วย  ดังนี้ก็ดี.</p><p>          สองบทว่า  <strong>ภิกฺขุนี  สวิทหติ</strong>  มีความว่า  ภิกษุณีเห็นภิกษุออกจาก</p><p>บ้าน   เพื่อจะไหว้พระเจดีย์ในบ้านอื่น   จึงกล่าวว่า    พระผู้เป็นเจ้า     ท่านจะ</p><p>ไปไหน     ภิกษุตอบว่า    ฉันจะไปยังบ้านโน้น     เพื่อไหว้พระเจดีย์    ดังนี้.</p><p>ภิกษุณีนั่น  แล    ชักชวนแม้อย่างนี้ว่า    พระผู้เป็นเจ้า !    แม้ดิฉันก็จักไปด้วย.</p><p>ภิกษุไม่ได้ชักชวน.        </p><p>           วินิจฉัยในคำว่า  <strong>วิสงฺเกเตน</strong>  นี้   พึงทราบดังนี้     ภิกษุกับภิกษุณี</p><p>กล่าวว่า   เราจักไปกันก่อนฉัน   แล้วไปภายหลังฉัน   กล่าวว่า   เราจะมากันใน</p><p>วันนี้   แล้วไปเสียวันพรุ่งนี้,   อย่างนี้ไม่เป็นอาบัติ   เพราะผิดนัดเวลาแล.    แต่</p><p>แม้เมื่อมีการผิดนัดหมายประตู  หรือผิดนัดหมายหนทาง  เป็นอาบัติแท้.</p><p>          บทว่า <strong>อาปทาสุ</strong> มีความว่า ในเพราะรัฐถูกปล้น   ชาวชนบททั้งหลาย</p><p>พากันขึ้นสู่ล้อทางเดินหรือล้อเกวียนอพยพไป,  ไม่เป็นอาบัติ   ในอันตรายมีรูป</p><p>เห็นปานนี้.  คำที่เหลือตื้นทั้งนั้นแล.                                               </p><p>           สิกขาบทนี้มีสมุฏฐาน   ๔     เกิดขึ้นทางกาย  ๑     ทางกายกับวาจา  ๑</p><p>ทางกายกับจิต ๑  ทางกายวาจากับจิต ๑  เป็นกิริยา   โนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  มีจิต ๓  มีเวทนา ๓  ดังนี้แล.</p><p>                            <em>สังวิธานสิกขาบทที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 431</p><p>                            <strong> โอวาทวรรค   สิกขาบทที่  ๘</strong> </p><p>                             <strong>  เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>          [๔๕๖]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับ อยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน    อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี     ครั้งนั้น</p><p>พระฉัพพัคคีย์ชักชวนกัน แล้ว   โดยสารเรือลำเดียวกับพวกภิกษุณี   ประชาชน</p><p>เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  พวกเราพร้อมด้วยภรรยาเล่นเรือลำเดียวกันฉันใด</p><p>พระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตรเหล่านี้ชักชวนกันแล้ว  เล่นเรือลำเดียวกับพวก</p><p>ภิกษุณี   ก็ฉันนั้น   ภิกษุทั้งหลายได้ยินประชาชนเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่</p><p>บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย. . .ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉนพระฉัพพัคคีย์</p><p>จึงได้ชักชวนกันแล้ว      โดยสารเรือลำเดียวกับพวกภิกษุณีเล่า     แล้วกราบทูล</p><p>เนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.                                                  </p><p>                                    <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า   ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย    ข่าวว่าพวกเธอชักชวนกันแล้ว     โดยสารเรือลำเดียวกับภิกษุณี</p><p>ทั้งหลาย  จริงหรือ</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย    ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ชักชวนกันแล้วโดยสารเรือลำเดียวกับภิกษุณีทั้งหลายเล่า     การ</p><p>กระทำของพวกเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส</p><p>หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 432</p><p>          ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น </p><p>ว่าดังนี้</p><p>                                 <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๗๗. ๘.  ก. อนึ่งภิกษุใดชักชวนกันแล้ว   โดยสารเรือลำเดียว</p><p>กับภิกษุณี   ขึ้นน้ำไปก็ดี  ล่องน้ำไปก็ดี  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>          ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                              <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                     <strong> เรื่องภิกษุและภิกษุณีหลายรูป</strong></p><p>          [๔๕๗]   ก็โดยสมัยนั้นแล     ภิกษุและภิกษุณีหลายรูปด้วยกันจะเดิน</p><p>ทางไกลจากเมืองสาเกต   ไปพระนครสาวัตถี   ระหว่างทางมีแม่น้ำที่จะต้องข้าม</p><p>จึงภิกษุณีพวกนั้น ได้กล่าวคำนี้กะภิกษุพวกนั้นว่า    แม้พวกดิฉันก็จักข้ามไปกับ</p><p>ด้วยพระคุณเจ้า.</p><p>          ภิกษุพวกนั้นพูดว่า  ดูก่อนน้องหญิง   การชักชวนกันแล้วโดยสารเรือ</p><p>ลำเดียวกันกับภิกษุณี   ไม่สมควร   พวกเธอจักข้ามไปก่อน   หรือพวกฉันจัก</p><p>ข้ามไป.</p><p>          ภิกษุณีพวกนั้น ตอบว่า  พวกพระคุณเจ้าเป็นชายผู้ล้ำเลิศ   พระคุณเจ้า</p><p>นั่นแหละจงข้ามไปก่อน.                                                             </p><p>          เมื่อภิกษุณีพวกนั้นข้ามไปภายหลัง  พวกโจรได้พากันแย่งชิงและประ-</p><p>ทุษร้าย    ครั้นภิกษุณีพวกนั้น ไปถึงพระนครสาวัตถีแล้ว     ได้แจ้งเรื่องนั้นแก่</p><p>ภิกษุณีทั้งหลาย ๆ ได้แจ้งเรื่องนั้นแก่พวกภิกษุ ๆ ได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระ-</p><p>ผู้มีพระภาคเจ้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 433</p><p>           <strong>ทรงอนุญาตให้โดยสารเรือลำเดียวกันข้ามฟาก</strong> </p><p>           ลำดับนั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงธรรมีกถา  ในเพราะเหตุเป็นเค้ามูล</p><p>นั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น      แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า    ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   ในการข้ามฟาก   เราอนุญาตให้ชักชวนกันแล้ว   โดยสารเรือลำเดียว</p><p>กับภิกษุณีได้.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                             <strong> พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>               ๗๗.๘.  ข. อนึ่ง ภิกษุใดชักชวนกันแล้ว โดยสารเรือลำเดียว</p><p>กับภิกษุณี  ขึ้นน้ำไปก็ดี   ล่องน้ำไปก็ดี   เว้นไว้แต่ข้ามฟาก   เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                     <em>เรื่องภิกษุและภิกษุณีหลายรูป  จบ</em></p><p>                          <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๔๕๘]  บทว่า  อนึ่ง . . .ใด  ความว่า  ผู้ใด   ผู้เช่นใด. . . </p><p>           บทว่า   <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า <strong>ภิกษุ</strong>   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>           ผู้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุณี</strong>   ได้แก่   สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์ ๒ ฝ่าย.</p><p>           บทว่า  <strong>กับ</strong>   คือ  ร่วมกัน.</p><p>           บทว่า  <strong>ชักชวนวนกันแล้ว</strong>  คือ  ชักชวนกันว่า  ไปโดยสารเรือกันเถิด</p><p>น้องหญิง    ไปโดยสารเรือกันเถิดพระคุณเจ้า     ไปโดยสารเรือกันเถิดเจ้าค่ะ</p><p>ไปโดยสารเรือกันเถิดจ้ะ  พวกเราไปโดยสารเรือกันในวันนี้   ไปโดยสารเรือกัน</p><p>ในวันพรุ่งนี้   หรือไปโดยสารเรือกันในวันมะรืนนี้   ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 434</p><p>          เมื่อภิกษุณีโดยสารแล้ว   ภิกษุจึงโดยสาร   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>          เมื่อภิกษุโดยสารแล้ว   ภิกษุณีจึงโดยสาร   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          หรือ โดยสารทั้งสอง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          บทว่า  ขึ้นน้ำไป  คือ  แล่นขึ้นทวนน้ำ.</p><p>          บทว่า  ล่องน้ำไป  คือ   แล่นลงตามน้ำ.</p><p>          บทว่า   เว้นไว้แต่ข้ามฟาก   คือ   ยกเว้นแต่ข้ามฟาก.</p><p>          ในหมู่บ้านกำหนดชั่วไก่บินตก  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ ระยะบ้าน</p><p>ในป่าหาบ้านมิได้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ กึ่งโยชน์ </p><p>                                   <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                  <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>          [๔๕๙]  ชักชวนกันแล้ว   ภิกษุสำคัญว่าชักชวนกันแล้ว   โดยสารเรือ</p><p>ลำเดียวกัน   ขึ้นน้ำไปก็ดี  ล่องน้ำไปก็ดี  เว้นไว้แต่ข้ามฟาก  ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>          ชักชวนกันแล้ว     ภิกษุสงสัย    โดยสารเรือลำเดียวกัน       ขึ้นน้ำไปก็ดี</p><p>ล่องน้ำไปก็ดี   เว้นไว้แต่ข้ามฟาก   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          ชักชวนกัน แล้ว   ภิกษุสำคัญว่าไม่ได้ชักชวนกัน    โดยสารเรือลำเดียว</p><p>กัน   ขึ้นน้ำไปก็ดี  ล่องน้ำไปก็ดี  เว้นไว้แต่ข้ามฟาก  ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>                                   <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>          ภิกษุชักชวน  ภิกษุณีไม่ได้ชักชวน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>          ไม่ได้ชักชวน  ภิกษุสำคัญ ว่าชักชวน. . . ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>          ไม่ได้ชักชวน  ภิกษุสงสัย . . .ต้องอาบัติทุกกฏ  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 435</p><p>                                    <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong> </p><p>          ไม่ได้ชักชวน  ภิกษุสำคัญว่าไม่ได้ชักชวน. . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                   <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>          [๔๖๐]  ข้ามฟาก  ๑    ไม่ได้ชักชวนกันโดยสาร ๑    ภิกษุณีชักชวน</p><p>ภิกษุไม่ได้ชักชวน ๑   โดยสารเรือผิดนัด ๑   มีอันตราย ๑   ภิกษุวิกลจริต ๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมนิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.         </p><p>                       <em>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ</em></p><p>                  <strong> ภิกขุนีวรรค  นาวาภิรุหนสิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>          พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๘    ดังต่อไปนี้. </p><p>    <strong>[ว่าด้วยการชักชวนกันโดยสารเรือลำเดียวกัน]</strong></p><p>          บทว่า  <strong>สวิธาย</strong>   ได้แก่   ชักชวนกันมุ่งการเล่นเป็นเบื้องหน้า   ด้วย</p><p>อำนาจมิตรสันถวะซึ่งเป็นความยินดีของชาวโลก.</p><p>          บทว่า  <strong>อุทฺธคามินึ</strong>  คือ  แล่นทวนกระแสของแน่น้ำขึ้นไป.  ก็เพราะ</p><p>ผู้ซึ่งเล่นกีฬาทางเรือที่แล่นขึ้นทวนน้ำ  โดยวิ่งทวนขึ้นไป ท่านเรียกว่า โดยสาร</p><p>เรือขึ้นน้ำไป.  ด้วยเหตุนั้น  ในบทภาชนะแห่งบทว่า  <strong>อุทฺธคามินึ</strong>  นั้น   เพื่อ</p><p>แสดงเฉพาะอรรถเท่านั้น   จึงตรัสว่า  <strong>อุชฺชวนิกาย</strong>  (แล่นขึ้นทวนน้ำ) ดังนี้.</p><p>          บทว่า   <strong>อุโธคามินึ</strong>    คือ   แล่นตามกระแสน้ำลงไป.   ก็เพราะผู้ซึ่ง</p><p>เล่นกีฬาทางเรือที่แล่นลงตามน้ำ   โดยแล่นลงไปทางได้  ท่านเรียกว่าโดยสาร</p><p>เรือล่องน้ำไป.   ด้วยเหตุนั้น   ในบทภาชนะแม้แห่งบทว่า   <strong>อโธคามินึ</strong>    นั้น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 436</p><p>เพื่อแสดงแต่อรรถเหมือนกัน   จึงตรัสว่า   โอชวนิกาย  (แล่นลงตามน้ำ)  ดังนี้. </p><p>ในเรือนั้น   ชนทั้งหลาย  ย่อมแล่นเรือใดไปเหนือ  หรือใต้เพื่อให้ถึงท่าจอดเรือ,</p><p>ไม่เป็นอาบัติในการแล่นเรือนั้นไปที่นั่น.</p><p>           คำว่า  <strong>ติริยนฺตรณาย</strong>  นี้   เป็นปัญจมีวิภัตติ   ลงในอรรถแห่งทุติยา-</p><p>วิภัตติ.</p><p>            ในคำว่า  <strong>คามนฺตเร   คามนฺตเร</strong>  นี้    มีวินิจฉัยดังนี้.    แม่น้ำใด</p><p>มีฝั่งข้างหนึ่งต่อเนื่องกันด้วยหมู่บ้าน  กำหนดชั่วไก่บินตก,  ฝั่งข้างหนึ่งเป็นป่า</p><p>ไม่มีบ้าน,  ในเวลาไปทางริมฝั่งที่มีหมู่บ้านแห่งแม่น้ำนั้น  เป็นปาจิตตีย์หลายตัว</p><p>ด้วยจำนวนละแวกบ้าน.   ในเวลาไปทางข้างริมฝั่งที่ไม่มีบ้าน  เป็นปาจิตตีย์มาก</p><p>ตัว   ด้วยการนับกึ่งโยชน์.   แต่แม่น้ำใดมีความกว้าง ๑ โยชน์     แม้ในการไป</p><p>โดยท่ามกลางแห่งแม่น้ำนั้น   ก็พึงทราบปาจิตตีย์หลายตัว  ด้วยการนับกึ่งโยชน์.</p><p>           ในคำว่า  <strong>อนาปตฺติ  ติรยนฺตรณาย</strong>  นี้   มีวินิจฉัยดังนี้    ไม่ใช่</p><p>ในแม่น้ำอย่างเดียว.   แม้ภิกษุใดออกจากท่าชื่อมหาดิษฐ์   ไปสู่ท่าชื่อตามพลิตติ</p><p>ก็ดี  ชื่อสุวรรณภูมิ   ก็ดี  ไม่เป็นอาบัติแม้แก่ภิกษุนั้น.    จริงอยู่    ในทุก ๆ</p><p>อรรถกถา  ท่านวิจารณ์อาบัติไว้ในแม่น้ำเท่านั้น  ไม่ใช่ในทะเล.</p><p>             ในคำว่า    <strong>วิสงฺเกเตน</strong>    แม้น้ำ    ก็ไม่เป็นอาบัติ    เพราะผิดนัดเวลา</p><p>เท่านั้น  แต่เมื่อไปโดยผิดนัดท่าเรือโดยผิดนัดเรือเป็นอาบัติทีเดียว.  คำที่เหลือ</p><p>พร้อมด้วยสมุฏฐานเป็นต้น    เป็นเช่นกับปฐมสิกขาบททั้งนั้นแล.</p><p>                           <em>นาวาภิรุหนสิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 437</p><p>                           <strong> โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong>  </p><p>                          <strong>เรื่องภิกษุณีถุลลนันทา</strong></p><p>            [๔๖๑] โดยสมัยนั้น พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระเวฬุวัน</p><p>วิหาร   อันเป็นสถานที่พระราชทานเหยื่อแก่กระแต  เขตพระนครราชคฤห์  ครั้ง</p><p>นั้น    ภิกษุณีถุลลนันทาเป็นกุลุปิกาของตระกูลแห่งหนึ่ง    เป็นผู้รับภัตตาหาร</p><p>ประจำอยู่   ก็แลคหบดีนั้นได้นิมนต์พระเถระทั้งหลายไว้  ครั้นเวลาเช้า   ภิกษุณี</p><p>ถุลลนันทาครองอันตรวาสกแล้ว     ถือบาตรจีวรเข้าไปสู่ตระกูลนั้น    ครั้นแล้ว</p><p>ไต่ถามคหบดีนั้นว่า   ดูก่อนท่านคหบดี   ท่านจัดของเคี้ยวของฉันนี้ไว้มากมาย</p><p>ทำไม.</p><p>            ค.  กระผมได้นิมนต์พระเถระทั้งหลายไว้  ขอรับ</p><p>            ถุ.  ดูก่อนคหบดี  พระเถระเหล่านั้นคือใครบ้าง.</p><p>            ค.  คือพระคุณเจ้าสารีบุตร  พระคุณเจ้ามหาโมคคัลลานะ  พระคุณเจ้า</p><p>มหากัจจานะ  พระคุณเจ้ามหาโกฏฐิตะ   พระคุณเจ้ามหากัปปินะ   พระคุณเจ้า</p><p>มหาจุนทะ พระคุณเจ้าอนุรุทธะ  พระคุณเจ้าเรวตะ  พระคุณเจ้าอุบาลี  พระคุณ</p><p>เจ้าอานนท์  พระคุณเจ้าราหุล.                                                   </p><p>            ถุ.   ดูก่อนคหบดี    ก็เมื่อพระเถระผู้ใหญ่มีปรากฏอยู่     ทำไมท่านจึง</p><p>นิมนต์พระเล็ก ๆ เล่า.                                             </p><p>           ค.  พระเถระผู้ใหญ่เหล่านั้น คือใครบ้าง  ขอรับ.</p><p>           ถุ.  คือพระคุณเจ้าเทวทัต พระคุณเจ้าโกกาลิกะ พระคุณเจ้ากฏโมรก-</p><p>ติสสกะ  พระคุณเจ้าขัณฑเทวีบุตร  พระคุณเจ้าสมุทททัต.   </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 438</p><p>           ในระหว่างที่ภิกษุณีถุลลนันทาพูดค้างอยู่เช่นนี้   พอดีพระเถระทั้งหลาย </p><p>เข้ามาถึง  นางกลับพูดว่า  ดูก่อนคหบดีถูกแล้ว  พระเถระผู้ใหญ่ทั้งนั้น ท่าน</p><p>นิมนต์มาแล้ว.</p><p>            ค.   เมื่อกี้นี้เองแท้ ๆ   ท่านพูดว่าพระคุณเจ้าทั้งหลายเป็นพระเล็ก ๆ</p><p>เดี๋ยวนี้กลับพูดว่าเป็นพระเถระผู้ใหญ่    คหบดีนั้นพูดแล้วขับนางออกจากเรือน</p><p>และงดอาหารที่ถวายประจำ.</p><p>           บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. . . ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระเทวทัตรู้อยู่   จึงฉันบิณฑบาตอันภิกษุณีแนะนำให้ถวาย  แล้วกราบทูล</p><p>เรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระเทวทัตว่า  ดูก่อนเทวทัต  ข่าวว่า</p><p>เธอรู้อยู่ฉันบิณฑบาตอันภิกษุณีแนะนำให้ถวาย  จริงหรือ.</p><p>            พระเทวทัตทูลรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ  ไฉนเธอรู้อยู่</p><p>จึงได้ฉันบิณฑบาตอันภิกษุณีแนะนำให้ถวายเล่า   การกระทำของเธอนั่น    ไม่</p><p>เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของ</p><p>ชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ว่า</p><p>ดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 439</p><p>                             <strong> พระบัญญัติ</strong> </p><p>           ๗๘.๙.  ก.  อนึ่ง ภิกษุ  รู้อยู่  ฉันบิณฑบาตอันภิกษุณีแนะนำ</p><p>ให้ถวาย  เป็นปาจิตตีย์.                                              </p><p>           ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                        <em>เรื่องภิกษุณีถุลลนันทา  จบ</em></p><p>                        <strong>  เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง</strong></p><p>           [๔๖๒]  สมัยนั้นแล    ภิกษุรูปหนึ่งบวชมาจากพระนครราชคฤห์แล้ว</p><p>ได้เดินทางไปยังตระกูลญาติ  คนทั้งหลายได้ตั้งใจจัดภัตตาหารถวาย  ด้วยดีใจว่า</p><p>ต่อนาน ๆ  ท่านาพึงได้มา    ภิกษุณีกุลุปีกาของตระกูลนั้น     ได้บอกแนะนำคน</p><p>พวกนั้นว่า   ขอพวกท่านจงถวายภัตตาหารแก่พระคุณเจ้าเถิด   ฝ่ายภิกษุรูปนั้น</p><p>รังเกียจว่า    การที่ภิกษุรู้อยู่    ฉันบิณฑบาตที่ภิกษุณีแนะนำให้ถวาย  พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าทรงห้ามไว้แล้ว   ดังนี้    จึงไม่รับประเคน    และไม่สามารถจะเที่ยว</p><p>ไปบิณฑบาต ได้ขาดภัตตาหารแล้ว  ครั้นเธอไปถึงพระอารามแล้วแจ้งความนั้น</p><p>แก่ภิกษุทั้งหลาย ๆ ได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. </p><p>   <strong>ทรงอนุญาตให้ฉันบิณฑบาตที่คฤหัสถ์ปรารภไว้ก่อน</strong></p><p>            ลำดับนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้า   ทรงทำธรรมีกถา   ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น     ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น     แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย   ในเพราะคฤหัสถ์ปรารภไว้ก่อน   เราอนุญาตให้ภิกษุ</p><p>ผู้รู้อยู่  ฉันบิณฑบาตที่ภิกษุณีแนะนำให้เขาถวายได้.</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 440</p><p>                         <strong>พระอนุบัญญัติ</strong> </p><p>          ๗๘. ๙. ข.  อนึ่ง  ภิกษุใดรู้อยู่  ฉันบิณฑบาตอันภิกษุณี</p><p> แนะนำให้ถวาย  เว้นแต่คฤหัสถ์ปรารภไว้ก่อน    เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                        <em>เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง  จบ</em></p><p>                       <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>          [๔๖๓]  บทว่า  อนึ่ง...ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>          บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ .. .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>          ที่ชื่อว่า <strong>รู้</strong> คือ รู้เอง หรือคนอื่นบอกเธอ หรือภิกษุณีนั้นบอก.</p><p>          ผู้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุณี</strong> ได้แก่   สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์ ๒ ฝ่าย.</p><p>          ที่ชื่อว่า    <strong>แนะนำให้ถวาย</strong>    คือ    ภิกษุณีบอกแก่ผู้ไม่ประสงค์จะ</p><p>ถวายทาน  ไม่ประสงค์จะทำบุญไว้แต่แรกว่า   ท่านเป็นนักสวด   ท่านเป็นผู้คง</p><p>แก่เรียน  ท่านเป็นผู้เชี่ยวชาญในพระสุตตันตปิฏก  ท่านเป็นพระวินัยธร  ท่าน</p><p>เป็นพระธรรมกถึก   ขอท่านทั้งหลายจงถวายทานแก่ท่านเถิด    ขอท่านทั้งหลาย</p><p>จงทำบุญแก่ท่านเถิด   ดังนี้   นี้ชื่อว่า   แนะนำให้ถวาย.</p><p>          ที่ชื่อว่า  <strong>บิณฑบาต</strong>  ได้แก่   โภชนะ ๕ อย่างใดอย่างหนึ่ง.</p><p>          บทว่า <strong>เว้นไว้แต่คฤหัสถ์ปรารภไว้ก่อน</strong> คือ ยกแค่คฤหัสถ์ปรารภ</p><p>ไว้ก่อน.</p><p>          ที่ชื่อว่า  <strong>คฤหัสถ์ปรารภไว้</strong>  คือ  เขาเป็นญาติ  เป็นผู้ปวารณา  หรือ</p><p>เขาจัด แจงไว้ตามปรกติ.       </p><p>          เว้นจากบิณฑบาตที่คฤหัสถ์ปรารภไว้ก่อน     ภิกษุรับประเคนไว้ด้วย</p><p>ตั้งใจว่าจักฉัน    ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>          ฉัน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำกลืน.                                  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 441</p><p>                                       <strong>บทภาชนีย์</strong> </p><p>           [๔๖๔]  บิณฑบาตอันภิกษุณีแนะนำให้ถวาย    ภิกษุสำคัญว่าแนะนำ</p><p>ให้ถวาย   ฉัน  เว้นไว้แต่คฤหัสถ์ปรารภไว้ก่อน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           บิณฑบาตอันภิกษุณีแนะนำให้ถวาย ภิกษุสงสัย ฉัน เว้นไว้แค่คฤหัสถ์</p><p>ปรารภไว้ก่อน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           บิณฑบาตอันภิกษุณีแนะนำให้ถวาย     ภิกษุสำคัญว่าไม่ได้แนะนำให้</p><p>ถวาย   ฉัน   เว้นไว้แต่คฤหัสถ์ปรารภไว้ก่อน   ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>           บิณฑบาตอันภิกษุณีผู้อุปสมบทในสงฆ์ฝ่ายเดียว  แนะนำให้ถวายภิกษุ</p><p>ฉัน  เว้นไว้แต่คฤหัสถ์ปรารภไว้ก่อน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           บิณฑบาตอันภิกษุณีมิได้แนะนำให้ถวาย ภิกษุสำคัญว่าแนะนำให้ถวาย</p><p>ฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           บิณฑบาตอันภิกษุณีมิได้แน่ะนำให้ถวาย   ภิกษุสงสัย  ฉัน  ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>           บิณฑบาตอันภิกษุณีมิได้แนะนำให้ถวาย     ภิกษุสำคัญว่ามิได้แนะนำ</p><p>ให้ถวาย  ฉัน  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                  <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๔๖๕]  ภิกษุฉันบิณฑบาตที่คฤหัสถ์ปรารภไว้ก่อน  ๑     ภิกษุฉัน</p><p>บิณฑบาตอันสิกขมานาแนะนำให้ถวาย ๑  ภิกษุฉันบิณฑบาตอันสามเณรีแนะนำ</p><p>ให้ถวาย ๑   ภิกษุฉันอาหารทุกชนิดเว้นโภชนะห้า  ๑  ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                     <em>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๙ จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 442</p><p>                            <strong> ภิกขุนีวรรค  ปริปาจนสิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>          วินิจฉัยในสิกขาบทที่  ๙  พึงทราบดังนี้</p><p>          <strong> [ว่าด้วยบิณฑบาตที่ภิกษุณีแนะนำให้ถวาย]</strong></p><p>          คำว่า   <strong>มหานาเค   ติฏฺมาเน</strong>  เป็นทุติยาวิภัตติ   ลงในอรรถแห่ง</p><p>สัตตมีวิภัตติ.  อธิบายว่าเมื่อพระเถระผู้ใหญ่ทั้งหลายมีปรากฏอยู่. อีกอย่างหนึ่ง</p><p>ผู้ศึกษาพึงเห็นปาฐะเหลือในคำนี้   ดังนี้ว่า  เห็นพระเถระผู้ใหญ่ทั้งหลายมีปรากฏ</p><p>อยู่.   ความจริง   เมื่อว่าโดยประการหลังนี้   ความยังไม่เหมาะ.</p><p>           ถ้อยคำที่ยังไม่ถึงที่สุด   ถึงตรงท่ามกลางแห่งการเริ่มต้นกับที่สุด  ชื่อว่า</p><p>อันตรากถา.</p><p>           บทว่า  <strong>วิปฺปกตา</strong>  คือ  กำลังทำค้างอยู่ </p><p>           คำว่า  <strong>สจฺจ  มหา นาคา  โข ตยา  คหปติ</strong>  มีความว่า  ภิกษุณี</p><p>ถูลนันทา   หลิ่วตามอง    เห็นพระเถระทั้งหลายกำลังเข้ามา    ทราบว่าพระเถระ</p><p>เหล่านั้นได้ยินแล้ว   จึงกล่าวอย่างนี้.</p><p>           บทว่า <strong>ภิกฺขุนีปริปาจิต</strong> ได้แก่ อันภิกษุณีแนะนำให้ถวาย.  อธิบายว่า</p><p>อันภิกษุณีให้สำเร็จ   คือ   ทำให้เป็นของควรได้ด้วยการประกาศคุณ.    แต่ใน</p><p>บทภาชนะแห่งบทนั้น      เพื่อทรงแสดงภิกษุณีและอาการที่ภิกษุณีนั้น แนะนำ</p><p>ให้ถวาย  พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสคำว่า ผู้ชื่อว่าภิกษุณี ได้แก่ สตรีผู้อุปสมบท</p><p>ในสงฆ์ ๒ ฝ่าย, ที่ชื่อว่าแนะนำให้ถวาย คือ (ภิกษุณีบอก) แก่คนผู้ไม่ประสงค์</p><p>จะถวายแต่แรก   ดังนี้เป็นต้น.</p><p>         ในคำ  <strong>ปุพฺเพ  คิหิสมารมฺภา</strong>  นี้   มีวินิจฉัยดังนี้ :- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 443</p><p>             บทว่า  <strong>ปุพฺเพ</strong>  แปลว่า   แต่แรกเริ่ม,   ภัตที่เขาริเริ่มไว้แล้ว   เรียกว่า </p><p><strong>สมารัมภะ.</strong>  คำว่า  <strong>สมารัมภะ</strong>  นี้    เป็นชื่อแห่งภัตที่เขาตระเตรียมไว้แล้ว.</p><p>การริเริ่มแห่งพวกคฤหัสถ์  ชื่อว่า  คิหิสมารัมภะ.  ภัตใดที่พวกคฤหัสถ์เตรียม</p><p>ไว้ก่อนแต่นางภิกษุณีแนะนำให้ถวาย,     ภิกษุฉันบิณฑบาตอื่นนอกจากภัตนั้น</p><p>คือ  เว้นบิณฑบาตนั้นเสีย  เป็นอาบัติ.  มีคำอธิบายว่า  แต่ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุ</p><p>ผู้ฉันบิณฑบาตที่พวกคฤหัสถ์จัดแจงไว้นั้น.  ส่วนในบทภาชนะ  พระอุบาลีเถระ</p><p>กล่าวไว้ว่า  <strong>คิหิสมารมฺโภ  นาม  าตกา  วา  โหนฺติ  ปวาริตา</strong>  ดังนี้</p><p>เพื่อแสดงแต่อรรถเท่านั้น     ไม่เอื้อเฟื้อถึงพยัญชนะ    เพราะบิณฑบาต  แม้ที่</p><p>พวกญาติและคนปวารณามิได้ปรารภไว้      เพื่อประโยชน์แก่ภิกษุก็เป็นอันเขา</p><p>ปรารภไว้แล้ว   โดยอรรถ   เพราะจะพึงให้นำมาได้ตามสบาย.</p><p>            บทว่า    <strong>ปกติปฏิยตฺตวา</strong>    มีความว่า    เป็นภัตที่เขาจัดแจงไว้เพื่อ</p><p>ประโยชน์แก่ภิกษุนั้นนั่นเอง  ตามปรกติว่า  พวกเราจักถวายแก่พระเถระ   ดังนี้</p><p>              แต่ในมหาปัจจรีกล่าวไว้โดยไม่แปลกกันว่า    เป็นภัตที่เขาจัดแจงไว้ว่า</p><p>จักถวายแก่พวกภิกษุ  ไม่ได้ระบุว่า  ภิกษุรูปนั้น  หรือรูปอื่น.</p><p>           ข้อว่า  <strong>ปญฺจ  โภชนานิ  เปตฺวา  สพพตฺถ  อนาปตฺติ</strong>   ได้แก่</p><p>ไม่เป็นอาบัติในยาคูของควรเคี้ยว  และผลไม้น้อยใหญ่ทั้งหมด  แม้ที่นางภิกษุณี</p><p>แนะนำให้ถวาย.  บทที่เหลือคนทั้งนั้น .</p><p>             สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐานดุจปฐมปาราชิก   เกิดขึ้นทางกายกับจิต   เป็น</p><p>กิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ  ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  มีจิต ๓  มีเวทนา ๓</p><p>ดังนี้แล.</p><p>                            <em>ปริปาจมสิกขาบทที่  ๙  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 444</p><p>                          <strong>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong> </p><p>                               <strong> เรื่องพระอุทายี</strong></p><p>          [๔๖๖]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน    อารามของอนาถบิณฑิกคบดี  เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น  ปุราณ-</p><p>ทุติยิกาของท่านพระอุทายีได้บวชอยู่ในสำนักภิกษุณี    นางมาในสำนักท่าน</p><p>พระอุทายีเนือง ๆ  แม้ท่านอุทายีก็ไปในสำนักนางเนือง ๆ  สมัยนั้นแล    ท่าน</p><p>ตระอุทายีได้สำเร็จการนั่งในที่ลับกับภิกษุณีนั้นหนึ่งต่อหนึ่ง</p><p>           บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย...ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่าไฉน</p><p>ท่านพระอุทายีผู้เดียว      จึงได้สำเร็จการนั่งในที่ลับกับภิกษุณีผู้เดียวเล่า    แล้ว</p><p>กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า...</p><p>                                 <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระอุทายีว่า    ดูก่อนอุทายี     ข่าวว่า</p><p>เธอผู้เดียวสำเร็จการนั่งในที่ลับกับภิกษุณีผู้เดียว  จริงหรือ.</p><p>            พระอุทายีทูลรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า     ดูก่อนโมฆบุรุษ    ไฉนเธอ</p><p>เดียวจึงได้สำเร็จการนั่งในที่ลับกับภิกษุณีผู้เดียวเล่า      การกระทำของเธอนั่น</p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุ่มชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่ง</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้ :- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 445</p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong> </p><p>            ๗๙.๑๐.   อนึ่ง   ภิกษุใด   ผู้เดียว   สำเร็จการนั่งในที่ลับกับ</p><p>ภิกษุณี   ผู้เดียว  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                               <em>เรื่องพระอุทายี  จบ</em></p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๔๖๗]  บทว่า  อนึ่ง ...ใด   ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด ...</p><p>            บทว่า <strong>ภิกษุ</strong> ความว่า ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถ.                               </p><p>            ผู้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุณี</strong>  ได้แก่   สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์ ๒ ฝ่าย </p><p>            บทว่า  <strong>กับ</strong>   คือ  ร่วมกัน.                             </p><p>            บทว่า   <strong>ผู้เดียว  ผู้เดียว</strong>  คือ   มีเฉพาะภิกษุและภิกษุณี</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>ที่ลับ</strong>   คือ  ที่ลับตา  ที่ลับหู</p><p>            ที่ชื่อว่า <strong>ที่ลับตา</strong> ได้แก่  สถานที่ซึ่งไม่สามารถแลเห็นภิกษุกับภิกษุณี</p><p>ขยิบตากัน  ยักคิ้วกัน  หรือชะเง้อศีรษะกัน</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>ที่ลับหู</strong>  ได้แก่   สถานที่ซึ่งไม่สามารถได้ยินถ้อยคำที่พูดกัน</p><p>ตามปกติ.                                                                       </p><p>           บทว่า  <strong>สำเร็จการนั่ง</strong>   ความว่า  เมื่อภิกษุณีนั่ง  ภิกษุนั่งใกล้  หรือ</p><p>นอนใกล้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           เมื่อภิกษุนั่ง  ภิกษุณีนั่งใกล้หรือนอนใกล้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           นั่งทั้งสองก็ดี   นอนทั้งสองก็ดี   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 446</p><p>                                       <strong> บทภาชนีย์</strong> </p><p>                                        <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>          [๔๖๘]  ที่ลับภิกษุสำคัญว่าที่ลับ   สำเร็จการนั่งหนึ่งต่อหนึ่ง   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์                     </p><p>          ที่ลับ  ภิกษุสงสัย   สำเร็จการนั่ง  หนึ่งต่อหนึ่ง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>          ที่ลับ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ที่ลับสำเร็จการนั่ง  หนึ่งต่อหนึ่ง  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                      <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>           ไม่ใช่ที่ลับ  ภิกษุสำคัญว่าที่ลับ  สำเร็จการนั่ง  หนึ่งต่อหนึ่ง ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ</p><p>           ไม่ใช่ที่ลับ  ภิกษุสงสัย  สำเร็จการนั่ง  หนึ่งต่อหนึ่ง  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                   <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           ไม่ใช่ที่ลับ  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่ที่ลับ. . .  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๔๖๙]  ภิกษุมีบุรุษผู้รู้เดียาสาคนใดคนหนึ่งอยู่ เป็นเพื่อน ๑  ภิกษุยืน</p><p>มิได้นั่ง ๑ ภิกษุผู้มีได้มุ่งที่ลับ  ๑ ภิกษุนั่งส่งใจไปในอารมณ์อื่น ๑ ภิกษุวิกลจริต</p><p>๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>โอวาทวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                             ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 447</p><p>                        <strong>ภิกขุนีวรรค  รโหนิสัชชสิกขาบทที่  ๑๐</strong> </p><p>           วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๑๐ พึงทราบดังนี้ :-</p><p>           อรรถแห่งบาลีและวินิจฉัยทั้งหมด  ผู้ศึกษาพึงทราบโดยนัยดังได้กล่าว</p><p>แล้วในอนิยตสิกขาบทที่  ๒  นั่นแล.   จริงอยู่   สิกขาบทนี้  มีข้อกำหนดอย่าง</p><p>เดียวกันกับอนิยตสิกขาบทที่  ๒  และกับสิกขาบทที่ ๔ แห่งพระอุปนนทะข้างหน้า.</p><p>แต่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติไว้แผนกหนึ่ง     ด้วยอำนาจแห่งเหตุที่เกิดขึ้น</p><p>ดังนี้แล.</p><p>                          <em>รโหนิสัชชสิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                          ภิกขุนีวรรคที่  ๓  จบบริบูรณ์</em></p><p><em>                               ตามวรรณนานุกรม </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 448</p><p>                                             <strong>หัวข้อประจำเรื่อง</strong></p><p>๑.  <strong>อสัมมตภิกขุโนวาทสิกขาบท</strong>               ว่าด้วยสั่งสอนภิกษุณี</p><p>๒.  <strong>อัตถังคตสิกขาบท</strong>                                 ว่าด้วยสั่งสอนภิกษุณีเมื่อ</p><p>                                                                       อาทิตย์ตกแล้ว</p><p>๓.  <strong>ภิกขุปัสสยสิกขาบท</strong>                             ว่าด้วยสั่งสอนภิกษุณีถึง</p><p>                                                                      ในที่อยู่</p><p>๔.  <strong>อามิสสิกขาบท</strong>                                      ว่าด้วยสั่งสอนภิกษุณี</p><p>                                                                       เพราะเห็นแก่ลาภ</p><p>๕.  <strong>จีวรทานสิกขาบท</strong>                                  ว่าด้วยให้จีวร</p><p>๖.  <strong>จีวรสิพพนสิกขาบท</strong>                               ว่าด้วยเย็บจีวร</p><p>๗.  <strong>สังวิธานสิกขาบท</strong>                                  ว่าด้วยชักชวนกันเดินทาง</p><p>๘.  <strong>นาวาภิรุหนสิกขาบท</strong>                             ว่าด้วยโดยสารเรือ</p><p>๙.  <strong>ปริปาจนสิกขาบท</strong>                                  ว่าด้วยฉันบิณฑบาตอัน</p><p>                                                                        ภิกษุณี</p><p>๑๐. <strong>รโหนิสัชชสิกขาบท</strong>                              ว่าด้วยนั่งในที่ลับ</p><p>                                          <em>รวม  ๑๐  สิกขาบท</em>        </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 449</p><p>                                  <strong>ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๔</strong> </p><p>                             <strong>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>                           <strong> เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>          [๔๗๐]  โดยสมัยนั้น      พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ</p><p>พระเชตวัน อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี  ณ  สถานอันไม่</p><p>ห่างจากพระนครสาวัตถีนั้น    มีประชาชนหมู่หนึ่งได้จัดตั้งอาหารไว้ในโรงทาน</p><p>พระฉัพพัคคีย์ครองผ้าเรียบร้อย    ถือบาตรจีวรเข้าไปบิณฑบาตยังพระนคร</p><p>สาวัตถี   เมื่อไม่ได้อาหาร   ได้พากันไปสู่โรงทาน   ประชาชนตั้งใจอังคาสด้วย</p><p>ดีใจว่า   แม้ต่อนาน ๆ  ท่านจึงได้มา   ครั้นวันที่  ๒  และวันที่  ๓  เวลาเช้า  พระ</p><p>ฉัพพัคดีย์ครองอันตรวาสกแล้ว    ถือบาตรจีวรเข้าไปบิณฑบาตยังพระนคร</p><p>สาวัตถี  เมื่อไม่ได้อาหาร  ได้พากันไปฉันในโรงทาน   ครั้นแล้วได้ปรึกษากัน</p><p>ว่า   พวกเราจักพากันไปสู่อารามทำอะไรกันแม้พรุ่งนี้ก็จักต้องมาที่นี่อีก   จึงพา</p><p>กันอยู่ในโรงทานนั้นแหละ   ฉันอาหารในโรงทานเป็นประจำ   พวกเดียรถีย์พา</p><p>กันหลีกไป    ประชาชนจึงเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนพวกพระสมณะ</p><p>เชื้อสายพระศากยบุตร   จึงได้อยู่ฉันอาหารในโรงทานเป็นประจำ  อาหารในโรง</p><p>ทานเขามิได้จัดไว้เฉพาะท่านเหล่านี้    เขาจัดไว้เพื่อคนทั่ว ๆ ไป.</p><p>           ภิกษุทั้งหลายได้ยินประชาชนเหล่านั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่</p><p>บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย. . .  ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน   โพนทะนาว่า  ไฉนพระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์จึงได้อยู่ฉันอาหารในโรงทานเป็นประจำเล่า. . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 450</p><p>                                 <strong>ทรงสอบถาม</strong> </p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่าพวกเธออยู่ฉันอาหารในโรงทานประจำ  จริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับ ว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า      ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย</p><p>ไฉนพวกเธอจึงได้อยู่ฉัน  อาหารในโรงทานเป็นประจำเล่า    การกระทำของพวก</p><p>เธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใส    หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่</p><p>เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๘๐.๑  ก.  ภิกษุพึงฉันอาหารในโรงทานได้ครั้งหนึ่ง   ถ้าฉัน</p><p>ยิ่งกว่านั้น  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>           ก็สิกขาบทนี้     ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                             <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                            <strong>เรื่องพระสารีบุตร</strong></p><p>           [๔๗๑]  สมัยต่อมา   ท่านพระสูตรีบุตร    เดินทางไปพระนครสาวัตถี</p><p>ในโกศลชนบท   ได้ไปยังโรงทานแห่งหนึ่ง   ประชาชนตั้งใจอังคาสด้วยดีใจว่า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 451</p><p>แม้ต่อนาน ๆ พระเถระจึงได้มา   ครั้นท่านพระสูตรีบุตรฉันอาหารแล้ว   บังเกิด </p><p>อาพาธหนัก  ไม่สามารถจะหลีกไปจากโรงทานนั้นได้   ครั้นวันที่  ๒ ประชาชน</p><p>พวกนั้น ได้กราบเรียนท่านว่า    นิมนต์ฉันเถิด    เจ้าข้า    จึงท่านพระสูตรีบุตร</p><p>รังเกียจอยู่ว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามการอยู่ฉัน อาหารในโรงทานเป็นประจำ</p><p>ดังนี้   จึงไม่รับนิมนต์    ท่านได้ยอมอดอาหารแล้ว   ครั้นท่านเดินทางไปถึง</p><p>พระนครสาวัตถีแล้ว   ได้แจ้งเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย ๆ ได้กราบทูลเนื้อความ</p><p>นั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>      <strong>ทรงอนุญาตให้ภิกษุอาพาธฉันอาหารในโรงทานได้</strong></p><p>          ลำดับนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น  ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น  แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  เราอนุญาตให้ภิกษุผู้อาพาธ    อยู่ฉันอาหารในโรงทานเป็น</p><p>ประจำได้.</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย       ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้                                    </p><p>                             <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>         ๘๐.๑  ข.  ภิกษุมิใช่ผู้อาพาธ  พึงฉันอาหารในโรงทานได้</p><p>ครั้งหนึ่ง  ถ้าฉันยิ่งกว่านั้น    เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                            <em>เรื่องพระสารีบุตร  จบ</em></p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๔๗๒]   ที่ชื่อว่า   มิใช่ผู้อาพาธ  คือ สามารถจะหลีกไปจากโรงทาน</p><p>นั้นได้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 452</p><p>         ที่ชื่อว่า   <strong>ผู้อาพาธ</strong>  คือ ไม่สามารถจะหลีกไปจากโรงทานนั้นได้. </p><p>         ที่ชื่อว่า  <strong>อาหารในโรงทาน</strong>  ได้แก่   โภชนะ  ๕  อย่างใดอย่างหนึ่ง</p><p>ซึ่งเข้าจัดตั้งไว้  ณ  ศาลา    ปะรำ    โคนไม้หรือที่กลางแจ้งมิได้จำเพาะใคร   มี</p><p>พอแก่ความต้องการ</p><p>           ภิกษุมิใช่ผู้อาพาธฉันได้ครั้งหนึ่ง    หากฉันเกินกว่านั้น     รับประเคน</p><p>ด้วยตั้งใจว่าจักฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ  กลืนกิน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์ ทุก คำกลืน.</p><p>                               <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                               <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๔๗๓]   มิใช่ผู้อาพาธ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ผู้อาพาธ  ฉันอาหารในโรง</p><p>ทานยิ่งกว่านั้น ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           มิใช่ผู้อาพาธ   ภิกษุสงสัย   ฉันอาหารในโรงทาน   ยิ่งกว่านั้น    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            มิใช่ผู้อาพาธ   ภิกษุสำคัญว่าผู้อาพาธ   ฉันอาหารในโรงทาน   ยิ่งกว่า</p><p>นั้น ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                                             </p><p>                             <strong>ทุกกะทุกกฏ</strong></p><p>           ผู้อาพาธ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ผู้อาพาธ. . .  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ผู้อาพาธ  ภิกษุสงสัย. . .  ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>                              <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           ผู้อาพาธ  ภิกษุสำคัญว่าผู้อาพาธ. . .  ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 453</p><p>                              <strong>อนาปัตติวาร</strong> </p><p>           [๔๗๔]  ภิกษุอาพาธ ๑ ภิกษุไม่อาพาธฉันครั้งเดียว  ๑  ภิกษุเดินทาง</p><p>ไปหรือเดินทางกลับมาแวะฉัน ๑ เจ้าของนิมนต์ให้ฉัน  ๑ ภิกษุฉันอาหารที่เขา</p><p>จัดไว้จำเพาะ ๑ ภิกษุฉันอาหารที่เขามิได้จัดไว้มากมาย ๑ ภิกษุฉันอาหารทุกชนิด</p><p>เว้นโภชนะห้า ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑ ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                      <em>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๑ จบ</em></p><p>                          <strong>ปาจิตตีย์โภชนวรรคที่  ๔</strong>   </p><p>                         <strong>อาวสถปิณฑสิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่  ๑ แห่งโภชนวรรคดังต่อไปนี้</p><p>                 <strong>  [ว่าด้วยการฉันอาหารในโรงทาน]</strong></p><p>           ก้อนข้าว (อาหาร)   ในโรงทาน   ชื่อว่า   อาวสถปิณฑะ.   อธิบายว่า</p><p>อาหารที่เขาสร้างโรงทาน   กั้นรั้วโดยรอบ  มีกำหนดห้องและหน้ามุขไว้มากมาย</p><p>จัดตั้งเตียงและตั่งไว้ตามสมควร    แก่พวกคนเดินทาง    คนไข้    หญิงมีครรภ์</p><p>และบรรพชิต   แล้วจัดแจงไว้ในโรงทานนั้น    เพราะเป็นผู้มีความต้องการบุญ,</p><p>คือ  วัตถุทุกอย่าง  มีข้าวต้ม   ข้าวสวย  และเภสัชเป็นต้น   เป็นของที่เขาจัดตั้งไว้</p><p>เพื่อต้องการให้ทานแก่พวกคนเดินทางเป็นต้นนั้น  ๆ.</p><p>           บทว่า  <strong>ภิยฺโยปิ</strong>  คือ  แม้พรุ่งนี้.</p><p>           บทว่า  <strong>อปสกฺกนฺติ</strong>  คือ  ย่อมหลีกไป. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 454</p><p>           สองบทว่า  <strong>มนุสฺสา  อุชฺฌายนฺติ</strong>  มีความว่า  พวกชาวบ้านไม่เห็น  </p><p>พวกเดียรถีย์  จึงถามว่า  พวกเดียรถีย์ไปไหน ?  ได้ฟังว่าพวกเดียรถีย์เห็นภิกษุ</p><p>ฉัพพัคคีย์เหล่านั้นหลีกไปแล้ว   จึงพากันยกโทษ.</p><p>            บทว่า  <strong>กุกฺกุจายนฺโต</strong>   มีความว่า   กระทำความรังเกียจ  คือ   ให้</p><p>เกิดความสำคัญว่าไม่ควร.</p><p>           หลายบทว่า  <strong>สกฺโกติ  ตมฺหา  อาวสถา  ปกฺกมิตุ</strong>   มีความว่าย่อม</p><p>อาจเพื่อจะไปได้กึ่งโยชน์  หรือโยชน์หนึ่ง.</p><p>           บทว่า  <strong>น  สกฺโกติ</strong>   คือ   ย่อมไม่อาจเพื่อจะไปตลอดที่ประมาณเท่า</p><p>นี้นั่น แหละ              </p><p>           บทว่า  <strong>อนุทฺทิสฺส</strong>    มีความว่า    เป็นของอันเขาจัดตั้งไว้เพื่อคนทุก</p><p>จำพวก   ไม่เจาะจงลัทธิอย่างนี้ว่า   แก่เจ้าลัทธิพวกนี้เท่านั้น  หรือว่าแก่พวกนัก</p><p>บวชมีประมาณเท่านี้เท่านั้น.</p><p>            บทว่า   <strong>ยาวทตฺโถ</strong>   มีความว่า    เป็นของที่เขาจัดตั้งไว้มีพอแก่ความ</p><p>ต้องการ   ไม่จำกัดแม้โภชนะว่า   เพียงเท่านี้.                                         </p><p>            บทว่า   <strong>สกึ   ภุญฺชิตพฺพ</strong>   คือ   พึงฉันได้วันเดียว.   ตั้งแต่วันที่  ๒</p><p>ไป  เป็นทุกกฏในการรับประเคน  เป็นปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>           ส่วนวินิจฉัยในสิกขาบทนี้   ดังต่อไปนี้.     โภชนะที่ตระกูลเดียวหรือ</p><p>ตระกูลต่าง ๆ รวมกันจัดไว้    ในสถานที่แห่งเดียว   หรือในสถานที่ต่าง ๆ กัน</p><p>ก็ดี   ในสถานที่ไม่แน่นอนอย่างนั้น  คือ วันนี้  ที่ ๑   พรุ่งนี้  ที่ ๑ ก็ดี.   ภิกษุฉัน</p><p>วันหนึ่งในที่แห่งหนึ่งแล้ว  ในวันที่  ๒  จะฉันในที่นั้น  หรือในที่อื่น  ไม่ควร.</p><p>แต่โภชนะที่ตระกูลต่าง ๆ  จัดไว้ในที่ต่าง ๆ กัน,  ภิกษุฉันวันหนึ่งในที่หนึ่ง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 455</p><p>แล้ว   ในวันที่ ๒ จะฉันในที่อื่นควรอยู่. ในมหาปัจจรีกล่าวว่า  ก็ภิกษุฉันหมด</p><p>ลำดับแล้วจะเริ่มตั้งต้นไปใหม่ไม่ควร  ดังนี้.   แม้ในคณะเดียวกัน  ต่างคณะกัน</p><p>บ้านเดียวกัน    และต่างบ้านกัน   ก็นัยนี้นั่นและ   ส่วนภัตตาหารใด    ที่ตระกูล</p><p>เดียวจัด   หรือตระกูลต่าง ๆ รวมกันจัดไว้   ขาดระยะไปในระหว่างเพราะไม่มี</p><p>ข้าวสารเป็นต้น,   แม้ภัตตาหารนั้น   ก็ไม่ควรฉัน.   ท่านกล่าวไว้ในมหาปัจจรี</p><p>ว่า   ก็ถ้าว่าตระกูลทั้งหลายตัดขาดว่า    พวกเราจักไม่อาจให้  เมื่อเกิดน้ำใจงาม</p><p>ขึ้น  จึงเริ่มให้ใหม่,   จะกลับฉันอีกวันหนึ่ง ๑ ครั้งก็ได้</p><p>           สองบทว่า    <strong>อนาปตฺติ    คิลานสฺส</strong>   ได้แก่  ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุ</p><p>อาพาธผู้พักฉันอยู่.</p><p>           บทว่า  <strong>คจฺฉนฺโต  วา</strong>  มีความว่า  ภิกษุใด    เมื่อไปฉันวันหนึ่งใน</p><p>ระหว่างทาง,   และในที่ไปถึงแล้วฉันอีกวันหนึ่ง    ไม่เป็นอาบัติแม้แก่ภิกษุนั้น.</p><p>แม้ในภิกษุผู้มา   ก็นัยนี้แล.   จริงอยู่   ภิกษุผู้ไปแล้วกลับมา   ย่อมได้เพื่อจะฉัน</p><p>ในระหว่างทางวันหนึ่ง    และในขากลับอีกวันหนึ่ง.    เมื่อภิกษุคิดว่า    จักไป</p><p>ฉันแล้วออกไป   แม่น้ำขึ้นเต็ม    หรือว่ามีภัยคือโจรเป็นต้น,    เธอกลับมาแล้ว</p><p>ทราบว่าปลอดภัยแล้วไป    ย่อมได้เพื่อจะฉันอีกวันหนึ่ง,   คำทั้งหมดดังว่ามานี้</p><p>ท่านกล่าวไว้ในมหาปัจจรีเป็นต้น.</p><p>           ข้อว่า   <strong>อุทฺทิสฺส  ปญฺตฺโต  โหติ</strong>     มีความว่า  เป็นของที่เขาจัด</p><p>ไว้จำเพาะ   เพื่อประโยชน์แก่ภิกษุทั้งหลายเท่านั้น .</p><p>            บทว่า  <strong>น   ยาวทตฺโถ</strong>  มีความว่า   มิใช่เป็นของที่เขาจัดไว้เพียงพอ</p><p>แก่ความต้องการ   คือ   มีเพียงเล็ก ๆ น้อย ๆ,   จะฉันโภชนะ   แม้เช่นนั้นเป็น</p><p>นิตย์ก็ควร. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 456</p><p>          หลายบทว่า   <strong>ปญฺจ   โภชนานิ   เปตฺวา    สพฺพตฺถ</strong>    ได้แก่ </p><p>ไม่เป็นอาบัติในของทุกชนิด   เช่น  ยาคู   ของควรเคี้ยว   และผลไม้น้อยใหญ่</p><p>เป็นต้น,  จริงอยู่  ภิกษุจะฉันโภชนะมียาคูเป็นต้นแม้เป็นนิตย์ก็ควร. บทที่เหลือ</p><p>ตื้นทั้งนั้น.                                                                    </p><p>           สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท     เกิดขึ้นทางกาย  ๑</p><p>ทางกายกับจิต ๑   เป็นกิริยา    โนสัญญาวิโมกข์    อจิตตกะ    ปัณณัตติวัชชะ</p><p>กายกรรม   มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล </p><p>                               <em>อาวสถปิณฑสิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 457</p><p>                              <strong>โภชนวรรคสิกขาบทที่  ๒</strong> </p><p>                                <strong>เรื่องพระเทวทัต</strong></p><p>           [๔๗๕]   โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เวฬุวันวิหาร อันเป็นสถานที่พระราชทานเหยื่อแก่กระแต  เขตพระนครราชคฤห์</p><p>ครั้งนั้น   พระเทวทัตเสื่อมจากลาภและสักการะ  พร้อมด้วยบริษัทเที่ยวขออาหาร</p><p>ในตระกูลทั้งหลายมาฉัน  ประชาชนเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า ไฉนพระสมณะ</p><p>เชื้อสายพระศากยบุตรจึงได้เที่ยวขออาหารในตระกูลทั้งหลายมาฉันเล่า   โภชนะ.</p><p>ที่ดีใครจะไม่พอใจ  อาหารที่อร่อยใครจะไม่ชอบใจ</p><p>           ภิกษุทั้งหลายได้ยินประชาชนพวกนั้น เพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาอยู่</p><p>บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย. . .ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนพระเทวทัต</p><p>จึงได้พร้อมด้วยบริษัทเที่ยวขออาหารในตระกูลทั้งหลายมาฉันเล่า แล้วกราบทูล</p><p>เรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                                 <strong>ทรงสอบถาม</strong> </p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระเทวทัตว่า  ดูก่อนเทวทัต   ข่าวว่า</p><p>เธอพร้อมด้วยบริษัท  เที่ยวขออาหารในตระกูลทั้งหลายมาฉัน    จริงหรือ.  </p><p>           พระเทวทัตทูลรับ ว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ    ไฉนเธอจึง</p><p>ได้พร้อมด้วยบริษัทเที่ยวขออาหารในตระกูลทั้งหลายมาฉันเล่า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 458</p><p>           การกระทำของเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่ </p><p>เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว. . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                  <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๘๑.๒  ก.  เป็นปาจิตตีย์  ในเพราะฉันเป็นหมู่.</p><p>          ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอัน พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ </p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                 <em>เรื่องพระเทวทัต  จบ</em></p><p>                                <strong> เรื่องภิกษุอาพาธ</strong></p><p>           [๔๗๖]  สมัยนั้นแล    ประชาชนนิมนต์ภิกษุทั้งหลาย    ผู้อาพาธฉัน</p><p>ภัตตาหาร  ภิกษุทั้งหลายพากันรังเกียจ ไม่รับนิมนต์ด้วยอ้างว่า  การฉันเป็นหมู่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว        แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้า                                                                                    </p><p>                <strong>ทรงอนุญาตให้ภิกษุอาพาธฉันเป็นหมู่ได้</strong></p><p>           ลำดับนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น   ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น      แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย  เราอนุญาตให้ภิกษุผู้อาพาธ   ฉันเป็นหมู่ได้.</p><p>           ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น   ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 459</p><p>                             <strong>  พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>         ๘๑.๒ ข.  เว้นไว้แต่สมัย เป็นปาจิตตีย์ ในเพราะฉัน เป็นหมู่ </p><p>ในสมัยในเรื่องนั้น  คือ  คราวอาพาธ   ในสมัยในเรื่องนั้น.</p><p>          ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                               <em>เรื่องภิกษุอาพาธ จบ</em></p><p>           <strong>  ทรงอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ในฤดูถวายจีวร</strong></p><p>          [๔๗๗]   สมัยต่อมาเป็นฤดูที่ชาวบ้านถวายจีวรกัน    ประชาชนตกแต่ง</p><p>ภัตตาหารพร้อมด้วยจีวร    แล้วนิมนต์ภิกษุทั้งหลายด้วยตั้งใจว่า    ให้ท่านฉัน</p><p>แล้วจักให้ครองจีวร     ภิกษุทั้งหลายพากันรังเกียจ      ไม่รับนิมนต์ด้วยอ้างว่า</p><p>การฉันเป็นหมู่   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว  จีวรจึงเกิดขึ้นเล็กน้อย  ภิกษุ</p><p>ทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ  ทรงอนุญาตว่า  ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย  ในคราวที่ถวายจีวรกัน   เราอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ได้.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                              <strong>พระอนุบัญญัติ  ๒</strong></p><p>          ๘๑.๒  ค.  เว้นไว้แต่สมัย   เป็นปาจิตตีย์   ในเพราะฉัน เป็น</p><p>หมู่   นี้สมัยในเรื่องนั้น  คือ   คราวอาพาธ    คราวที่เป็นฤดูถวายจีวร</p><p>นี้สมัยในเรื่องนั้น.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                <em>เรื่องทรงอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ในฤดูถวายจีวร  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 460</p><p>                 <strong> ทรงอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ในฤดูทำจีวร</strong> </p><p>           [๔๗๘]  สมัยต่อมา    ประชาชนนิมนต์ภิกษุทั้งหลายผู้ช่วยทำจีวรฉัน</p><p>ภัตตาหาร  ภิกษุทั้งหลายพากัน รังเกียจ ไม่รับนิมนต์ด้วยอ้างว่า การฉันเป็นหมู่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว  แล้วกราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาคเจ้าๆ</p><p>ทรงอนุญาตว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ในคราวที่ทำจีวรกัน   เราอนุญาต</p><p>ให้ฉันเป็นหมู่ได้</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                  <strong>  พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>          ๘๑.๒  ง.  เว้นไว้แต่สมัย  เป็นปาจิตตีย์  ในเพราะฉันเป็นหมู่</p><p>นี้สมัยในเรื่องนั้น    คือ  คราวอาพาธ   คราวที่เป็นฤดูถวายจีวร  คราว</p><p>ทำจีวร  นิสมัยในเรื่องนั้น .                                        </p><p>           ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                   <em>เรื่องทรงอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ในฤดูทำจีวร  จบ</em></p><p>           <strong>ทรงอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ในคราวเดินทางไกล</strong></p><p>           [๔๗๙]  สมัยต่อมา   ภิกษุทั้งหลายพากันเดินทางไกลไปกับประชาชน</p><p>คราวนั้นภิกษุเหล่านั้น ได้บอกประชาชนพวกนั้นว่า    โปรดรอสักครู่หนึ่งเถิดจะ</p><p>พวกฉันจักไปบิณฑบาต                                             </p><p>           ประชาชนพวกนั้นกล่าวนิมนต์อย่างนี้ว่า  นิมนต์ฉันที่นี้แหละเจ้าข้า</p><p>           ภิกษุทั้งหลายพากันรังเกียจไม่รับนิมนต์ด้วยอ้างว่า      การฉันเป็นหมู่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าๆ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 461</p><p>ทรงอนุญาตว่าดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ในคราวที่เดินทางไกล  เราอนุญาต </p><p>ให้ฉันเป็นหมู่ได้.</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                             <strong> พระอนุบัญญัติ  ๔</strong></p><p>          ๘๑.๒  จ.  เว้นไว้แต่สมัย   เป็นปาจิตตีย์  ในเพราะฉันเป็นหมู่</p><p>นี้สมัยในเรื่องนั้น   คือ  คราวอาพาธ  คราวที่เป็นฤดูถวายจีวร  คราว</p><p>ที่ทำจีวร  คราวที่เดินทางไกล  นี้สมัยในเรื่องนั้น                 </p><p>           ก็สิกขาบทนี้     ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>              <em>เรื่องทรงอนุญาติให้ฉันเป็นหมู่ในคราวเดินทางไกล  จบ</em></p><p>            <strong>ทรงอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ในคราวโดยสารเรือ</strong></p><p>           [๔๘๐]  สมัยต่อมา ภิกษุทั้งหลายโดยสารเรือไปกับประชาชน ครั้งนั้น</p><p>ภิกษุพวกนั้นได้บอกประชาชนพวกนั้นว่า    โปรดจอดเรือที่ฝั่งสักครู่หนึ่งเถิดจ้า</p><p>พวกฉันจักไปบิณฑบาต</p><p>           ประชาชนพวกนั้น กล่าวนิมนต์อย่างนี้ว่า  นิมนต์ฉันที่นี้แหละเจ้าข้า</p><p>           ภิกษุทั้งหลายรังเกียจไม่รับนิมนต์ด้วยอ้างว่า    การฉันเป็นหมู่พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า  ๆ  ทรง</p><p>อนุญาตว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ในคราวโดยสารเรือ   เราอนุญาตใท้</p><p>ฉันเป็นหมู่ได้.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย       ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้ :- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 462</p><p>                            <strong> พระอนุบัญญัติ  ๕</strong> </p><p>             ๘๑.๒  ฉ.  เว้นไว้แต่สมัย    เป็นปาจิตตีย์   ในเพราะฉัน เป็น</p><p>หมู่   นี้สมัยในเรื่องนั้น  คือ  คราวอาพาธ  คราวที่เป็นฤดูถวายจีวร</p><p>คราวที่ทำจีวร  คราวที่เดินทางไกล คราวที่โดยสารเรือไป  นี้สมัยใน</p><p>เรื่องนั้น.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้     ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>             <em>เรื่องทรงอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ในคราวโดยสารเรือ  จบ</em></p><p>         <strong> ทรงอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ในคราวประชุมใหญ่</strong></p><p>            [๔๘๑]   สมัยต่อมา   ภิกษุทั้งหลายที่จำพรรษาในทิศทั้งหลาย เดินทาง</p><p>มายังพระนครราชคฤห์เพื่อเฝ้าเยี่ยมพระผู้มีพระภาคเจ้า  ประชาชนเห็นภิกษุผู้มา</p><p>จากราชอาณาเขตต่าง ๆ จึงนิมนต์ฉันภัตตาหาร                   </p><p>           ภิกษุทั้งหลายพากันรังเกียจไม่รับนิมนต์ด้วยอ้างว่า      การฉันเป็นหมู่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว  แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ</p><p>ทรงอนุญาตว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ในคราวประชุมให้  เราอนุญาต</p><p>ให้ฉันเป็นหมู่ได้.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย       ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                              <strong> พระอนุบัญญัติ  ๖</strong></p><p>            ๘๑.๒  ช.  เว้นไว้แต่สมัย  เป็นปาจิตตีย์  ในเพราะฉันเป็นหมู่</p><p>นี้สมัยในเรื่องนั้น  คือ คราวอาพาธ  คราวที่เป็นฤดูถวายจีวร  คราวที่ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 463</p><p>ทำจีวร คราวที่เดินทางไกล คราวที่โดยสารเรือไป  คราวประชุมใหญ่ </p><p>นี้สมัยในเรื่องนั้น.</p><p>           ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>             <em>เรื่องทรงอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ในคราวประชุมใหญ่  จบ</em></p><p>          <strong>ทรงอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ในคราวภัตของสมณะ</strong></p><p>            [๔๘๒]   สมัยต่อมา  พระญาติร่วมสายโลหิตของพระเจ้าพิมพิสารจอม</p><p>เสนามาคธราชทรงผนวชอยู่ในสำนักอาชีวก    คราวนั้นแล   อาชีวกนั้นเข้าเฝ้า</p><p>พระเจ้าพิมพิสารจอมเสนามาคธราชถึงพระราชสำนัก   ครั้นแล้วได้ถวายพระพร</p><p>ว่า  ขอถวายพระพร  อาตมภาพปรารถนาจะทำภัตตาหารเลี้ยงนักบวชที่ถือลัทธิ</p><p>ต่าง ๆ ท้าวเธอตรัสว่า    พระคุณเจ้าผู้เจริญ    ถ้าพระคุณเจ้านิมนต์ภิกษุสงฆ์มี</p><p>มีพระพุทธเจ้าเป็นมุขให้ฉันก่อน  ฉันจึงจะจัดทำถวายอย่างนั้นได้</p><p>            จึงอาชีวกนั้นส่งทูตไปในสำนักภิกษุทั้งหลาย   อาราธนาว่า    ขอภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  จงรับภัตตาหารของข้าพเจ้า   เพื่อฉันในวันพรุ่งนี้.</p><p>            ภิกษุทั้งหลายรังเกียจไม่รับนิมนต์ด้วยอ้างว่า  การฉันเป็นหมู่  พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว.                                                                  </p><p>            จึงอาชีวกนั้นเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าถึงพุทธสำนัก    ครั้นแล้วได้</p><p>กราบทูลปราศรัยกับพระผู้มีพระภาคเจ้า ครั้นผ่านการปราศรัยพอให้เป็นที่ระลึก</p><p>ถึงกันไปแล้วได้ยืน ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง  กราบทูลว่า   แม้พระโคดมผู้เจริญก็</p><p>เป็นบรรพชิต  แม้ข้าพเจ้าก็เป็นบรรพชิต  บรรพชิตควรรับอาหารของบรรพชิต</p><p>ขอพระโคดมผู้เจริญ     จงทรงรับภัตตาหารของข้าพเจ้าเพื่อเสวยในวันพรุ่งนี้ </p><p>พร้อมด้วยภิกษุสงฆ์เถิด  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 464</p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงรับนิมนต์โดยอาการดุษณี    ครั้นอาชีวกนั้น </p><p>ทราบการทรงรับนิมนต์ของพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้ว   กลับไป</p><p>            ลำดับนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น  ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ในคราวภัตของสมณะ  เราอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ได้.</p><p>             ดูก่อนภิกษุ ทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้  ว่า</p><p>ดังนี้:-</p><p>                                <strong>พระอนุบัญญัติ  ๗</strong></p><p>          ๘๑.๒  ญ.  เว้นไว้แต่สมัยเป็นปาจิตตีย์    ในเฉพาะฉันเป็น</p><p>หมู่   นี้สมัยในเรื่องนั้น    คือ  คราวอาพาธ    คราวที่เป็นฤดูถวายจีวร</p><p>คราวที่ทำจีวร   คราวที่เดินทางไกล   คราวที่โดยสารเรือไป    คราว</p><p>ประชุมใหญ่  คราวภัตของสมณะ  นี้สมัยในเรื่องนั้น.</p><p>           ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>           <em>เรื่องทรงอนุญาตให้ฉันเป็นหมู่ในคราวภัตของสมณะ  จบ</em></p><p>                            <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๔๘๓]  ที่ชื่อว่า   ฉันเป็นหมู่   คือ   คราวที่มีภิกษุ  ๔  รูปอันเขา</p><p>นิมนต์ด้วยโภชนะ ๕ อย่างใดอย่างหนึ่ง   แล้วฉัน  ในชื่อว่าฉันเป็นหมู่.</p><p>           บทว่า  <strong>เว้นไว้แต่สมัย</strong>   คือ  ยกเว้นสมัย</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>คราวอาพาธ</strong>    คือ   โดยที่สุดแม้เท้าแตก   ภิกษุคิดว่าเป็น</p><p>คราวอาพาธแล้วฉันได้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 465</p><p>          ที่ชื่อว่า    คราวที่เป็นฤดูถวายจีวร  คือ    เมื่อกฐินยังไม่ได้กราน </p><p>กำหนดท้ายฤดูฝน  ๑ เดือน  เมื่อกฐินกรานแล้ว ๕ เดือน  ภิกษุคิดว่าเป็นคราว</p><p>ที่เป็นฤดูถวายจีวร   แล้วฉันได้.</p><p>          ที่ชื่อว่า   คราวที่ทำจีวร   คือ  เมื่อภิกษุกำลังทำจีวรกันอยู่   ภิกษุคิด</p><p>ว่าเป็นคราวที่ทำจีวร   แล้วฉันได้                                </p><p>          ที่ชื่อว่า  คราวเดินทางไกล   คือ  ภิกษุคิดว่า   จักเดินทางไปถึงกึ่ง</p><p>โยชน์   แล้วฉัน ได้   เมื่อจะไปก็ฉันได้   มาถึงแล้วก็ฉันได้.</p><p>          ที่ชื่อว่า  คราวโดยสารเรือไป  คือ  ภิกษุคิดว่า  เราจักโดยสารเรือ</p><p>ไป  แล้วฉันได้  เมื่อจะโดยสารไปก็ฉันได้  โดยสารกลับมาแล้วก็ฉันได้.</p><p>          ที่ชื่อว่า   คราวประชุมใหญ่   คือ   คราวที่มีภิกษุ ๒ - ๓ รูปเที่ยว</p><p>บิณฑบาตพอเลี้ยงกัน   แต่เมื่อมีรูปที่ ๔  มารวมด้วย  ไม่พอเลี้ยงกัน   ภิกษุคิด</p><p>ว่าเป็นคราวประชุมใหญ่   แล้วฉันได้.</p><p>          ที่ชื่อว่า  คราวภัตของสมณะ  คือ  คราวที่มีผู้ใดผู้หนึ่งซึ่งนับเนื่อง</p><p>ว่าเป็นนักบวชทำภัตตาหารถวาย ภิกษุคิดว่าเป็นคราวภัตของสมณะ  แล้วฉันได้.</p><p>          นอกจากสมัย   ภิกษุรับว่า  จักฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ   กลืนกิน   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>                                 <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>                                   <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๔๘๔]  ฉัน เป็นหมู่   ภิกษุสำคัญว่าฉันเป็นหมู่   เว้นไว้แต่สมัย   ฉัน</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                                             </p><p>           ฉันเป็นหมู่   ภิกษุสงสัย  เว้นไว้แต่สมัย  ฉัน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 466</p><p>           ฉันเป็นหมู่   ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ฉันเป็นหมู่   เว้นไว้แต่สมัย  ฉัน   ต้อง </p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                       <strong>ทุกกะทุกกฏ</strong></p><p>           มิใช่ฉัน เป็นหมู่  ภิกษุสำคัญว่าฉันเป็นหมู่ . . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           มิใช่ฉันเป็นหมู่   ภิกษุสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                       <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           มิใช่ฉัน เป็นหมู่   ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ฉันเป็นหมู่   ไม่ต้องอาบัติ  </p><p>                                      <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๔๘๕]  ภิกษุฉันในสมัย ๑ ภิกษุ  ๒-๓ รูปฉันรวมกัน ๑ ภิกษุหลาย</p><p>รูปเที่ยวบิณฑบาตแล้วประชุมฉันแห่งเดียวกัน  ๑  ภัตเขาถวายเป็นนิตย์ ๑  ภัต </p><p>เข้าถวายตามสลาก ๑   ภัตเขาถวายในปักข์ ๑   ภัตเขาถวายในวันอุโบสถ  ๑ ภัต</p><p>เขาถวายในวันปาฎิบท ๑  ภิกษุฉันอาหารทุกชนิด  เว้นโภชนะ  ห้า ๑   ภิกษุ-</p><p>วิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ  ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 467</p><p>                     <strong>โภชนวรรค  คณโภชนสิกขาบทที่  ๒</strong> </p><p>          วินิจฉัยในสิกขาบทที่ ๒ พึงทราบดังนี้</p><p>     <strong> [แก้อรรถกถาปฐมบัญญัติ  เรื่องพระเทวทัต ]</strong></p><p>          บทว่า  <strong>ปริหีนลาภสกฺกาโร</strong>  มีความว่า  ได้ยินว่า  พระเทวทัตนั้น</p><p>แนะนำให้พระเจ้าอชาตศัตรูปลงพระชนม์พระราชาก็ดี  สั่งนายขมังธนูไป  (เพื่อ</p><p>ปลงพระชนม์พระตถาคต)  ก็ดี  ทำโลหิตุปบาทก็ดี   ได้เป็นผู้ลี้ลับปกปิด,   แต่</p><p>ในเวลาปล่อยช้างธนบาลก์ไปในกลางวันแสก ๆ นั่นแล  ได้เกิดเปิดเผยขึ้น.</p><p>           คืออย่างไร ?    คือ    เพราะว่า    เมื่อเกิดพูดกันขึ้นว่า    พระเทวทัต</p><p>ปล่อยช้างไป   (เพื่อปลงพระชนม์พระตถาคต)   ก็ได้เป็นผู้ปรากฏชัดว่า   มิใช่</p><p>แต่ปล่อยช้างอย่างเดียว   แม้พระราชา   พระเทวทัตก็ให้ปลงพระชนม์   ถึงพวก</p><p>นายขมังธนูก็ส่งไป   แม้ศิลาก็กลิ้ง,   พระเทวทัตเป็นคนลามก.   และเมื่อมีผู้ถาม</p><p>ว่า พระเทวทัตได้ทำกรรมนี้ร่วมกับใคร ?   ชาวเมืองกล่าวว่า กับพระเจ้าอชาต-</p><p>ศัตรู.   ในลำดับนั้น   ชาวเมืองก็ลุกฮือขึ้น   พูดว่า   ไฉนหนอ   พระราชาจึง</p><p>เที่ยวสมคบโจรผู้เป็นเสี้ยนหนามต่อพระศาสนาเห็นปานนี้เล่า ?   พระราชาทรง</p><p>ทราบความกำเริบของชาวเมือง    จึงทรงขับไสไล่ส่งพระเทวทัตไปเสีย    และตั้ง</p><p>แต่นั้นมาก็ทรงตัดสำรับ  ๕๐๐  สำรับ แห่งพระเทวทัตนั้นเสีย.     แม้ที่บำรุงพระ-</p><p>เทวทัตนั้น  ก็มิได้เสด็จไป,   ถึงชาวบ้านพวกอื่นก็ไม่สำคัญของอะไร ๆ   ที่จะ</p><p>พึงถวาย  หรือพึงทำแก่พระเทวทัตนั้น .  ด้วยเหตุนั้น  พระธรรมสังคาหกาจารย์</p><p>จึงกล่าวว่า   มีลาภและสักการะเสื่อมสิ้นแล้ว.</p><p>           ข้อว่า   <strong>กุเลสุ  วิญฺาเปตฺวา  วิญฺาปตฺวา  ภุญฺชติ</strong>  มีความว่า</p><p>พระเทวทัตนั้น   ดำริว่า   คณะของเราอย่าได้แตกกันเลย    เมื่อจะเลี้ยงบริษัท </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 468</p><p>จึงได้พร้อมด้วยบริษัทเที่ยวขออาหารฉัน อยู่ในตระกูลทั้งหลายอย่างนี้ว่า    ท่าน </p><p>จงถวายภัตแก่ภิกษุ ๑ รูปท่านจงถวายแก่ภิกษุ ๒  รูป   ดังนี้.</p><p>          คำว่า  <strong>จีวร  ปริตฺต  อุปฺปชฺชติ</strong>   มีความว่า   ชาวบ้านทั้งหลายไม่</p><p>ถวายจีวรแก่ภิกษุผู้ไม่รับภัตตาหาร ;    เพราะเหตุนั้น    จีวรจึงเกิดขึ้นเล็กน้อย.</p><p>          ข้อว่า  <strong>จีวรการเก  ภิกขู  ภตฺเตน  นิมนฺเตนฺติ</strong>  มีความว่า  พวก</p><p>ชาวบ้านเห็นภิกษุทั้งหลายผู้เที่ยวไปบิณฑบาต  ในบ้าน  แล้วทำจีวรให้เสร็จช้า</p><p>จึงนิมนต์ด้วยความประสงค์บุญว่า     ภิกษุทั้งหลายจักยังจีวรให้เสร็จแล้วใช้สอย</p><p>ด้วยอาการอย่างนั้น </p><p>          บทว่า   <strong>นานาเวรชฺชเก</strong>   ได้แก่   ผู้มาจากรัฐต่าง ๆ คือ   จากราช-</p><p>อาณาจักรอื่น.  ปาฐะว่า  <strong>นานาเวรญฺชเก</strong>  ก็มี.  เนื้อความก็อย่างนี้เหมือนกัน. </p><p>                    <strong>[อรรถาธิบายว่าด้วยการฉันเป็นคณะ]</strong></p><p>          บทว่า   <strong>คณโภชเน</strong>  คือ   ในเพราะการฉันของหมู่   ( ในเพราะการ</p><p>ฉันเป็นหมู่)  ก็ในสิกขาบทนี้  ทรงประสงค์เอาภิกษุตั้งแต่ ๔ รูปขึ้นไป ชื่อว่า</p><p>ว่า  คณะ (หมู่).  พระผู้มีพระภาคเจ้า  เมื่อจะทรงแสดงกำหนดด้วยคำนั้นนั่น</p><p>แล  จึงตรัสว่า  <strong>ยตฺถ  จตฺตาโร  ภิกฺขู    ฯปฯ     เอต   คณโภชน  นาม</strong></p><p>ดังนี้. </p><p>          ก็คณโภชนะนี้นั้น   ย่อมเป็นไปโดยอาการ  ๒  อย่าง   คือ   โดยการ.</p><p>นิมนต์อย่าง    โดยวิญญัติอย่าง ๑.  ย่อมเป็นไปโดยการนิมนต์อย่างไร ?  คือ</p><p>ทายกเข้าไปหาภิกษุ ๔ รูป  แล้วนิมนต์ระบุชื่อโภชนะทั้ง ๕ โดยไวพจน์อย่าง</p><p>ใดอย่างหนึ่ง  หรือโดยภาษาอื่น  อย่างนี้ว่า  ท่านผู้เจริญ   ผมนิมนต์ท่านด้วย</p><p>ข้าวสุก,   ขอท่านจงถือเอาข้าวสุกของผม,     จงหวัง    จงตรวจดู    จงต้อนรับ</p><p>ซึ่งข้าวสุกของผม    ดังนี้.    ภิกษุตั้งแต่  ๔  รูปขึ้นไป   รับนิมนต์รวมกันอย่างนี้</p><p>  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 469</p><p>ไปพร้อมกันเพื่อฉันในวันนี้     หรือเพื่อฉันในวันพรุ่งนี้    ด้วยอำนาจแห่งเวลา </p><p>ที่เขากำหนดไว้รับรวมกัน  ฉันรวมกัน  จัดเป็นคณโภชนะ,  เป็นอาบัติแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหมด.</p><p>           ภิกษุทั้งหลายรับนิมนต์รวมกัน    ต่างคนต่างฉัน    ก็เป็นอาบัติเหมือน</p><p>กัน.   จริงอยู่   การรับประเคนนั่นแหละเป็นประมาณในสิกขาบทนี้.   ภิกษุทั้ง-</p><p>หลายรับนิมนต์รวมกัน  จะไปพร้อมกัน  หรือไปต่างกันก็ตาม,  รับประเคนต่าง</p><p>กัน   จะฉันรวมกัน   หรือฉันต่างกันก็ตาม  ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>           ภิกษุทั้งหลายไปยังบริเวณ  หรือวิหาร ๔ แห่ง  รับนิมนต์ต่างกันหรือ</p><p>บรรดาภิกษุผู้ยืนอยู่ในที่แห่งเดียวกันนั่นแหละ   รับนิมนต์ต่างกัน      แม้อย่างนี้</p><p>คือ  ลูกชายนิมนต์ ๑ รูป  บิดานิมนต์ ๑ รูป  จะไปพร้อมกัน  หรือไปต่างกัน</p><p>ก็ตาม,  จะฉันพร้อมกัน  หรือฉันต่างกันก็ตาม  ถ้ารับประเคนรวมกัน  จัดเป็น</p><p>คณโภชนะ,  เป็นอาบัติแก่ภิกษุทั้งหมด.  ย่อมเป็นไปโดยการนิมนต์อย่างนั้นก่อน.</p><p>            ย่อมเป็นไปโดยวิญญัติอย่างไร    คือ  ภิกษุ ๔ รูป  ยืน  หรือนั่งอยู่</p><p>ด้วยกัน   เห็นอุบายสกแล้วออกปากขอว่า   ท่านจงถวายภัตตาหารแก่พวกเรา  ทั้ง</p><p>๔ รูป  ดังนี้  ก็ดี  ต่างคนต่างเห็นแล้วออกปากขอรวมกัน  หรือขอต่างกัน อย่าง</p><p>นี้ว่า   ท่านจงถวายแก่เรา,  ท่านจงถวายแก่เรา  ดังนี้ก็ดี   จะไปพร้อมกัน  หรือ</p><p>ไปต่างกันก็ตาม,   แม้รับประเคนภัตแล้ว    จะฉันร่วมกันหรือฉันต่างกันก็ตาม,</p><p>ถ้ารับประเคนรวมกัน,   จัดเป็นคณโภชนะ,   เป็นอาบัติแก่ภิกษุทั้งหมด,   ย่อม</p><p>เป็นไปโดยวิญญัติอย่างนี้,</p><p>           <strong> [ว่าด้วยสมัยที่ทรงอนุญาตให้ฉันคณโภชนะได้]</strong></p><p>             สองบทว่า   <strong>ปาทาปิ   ผาลิตา</strong>   มีความว่า   (เท้าทั้ง ๒)   แตกโดย</p><p>อาการที่เนื้อปรากฏให้เห็นข้างหน้าหนังใหญ่     เพียงถูกทรายหรือกรวดกระทบ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 470</p><p>ก็ก่อให้เกิดทุกข์ขึ้น  ไม่สามารถจะไปเที่ยวบิณฑบาตภายในบ้านได้.  ในอาพาธ </p><p>เช่นนั้น    ควรฉันได้ด้วยคิดว่า   เป็นคราวอาพาธ   (แต่)   ไม่ควรทำให้เป็น</p><p>กัปปิยะด้วยเลศ.</p><p>           สองบทว่า  จีวเร  กริยมาเน  มีความว่า  ในคราวที่พวกภิกษุได้ผ้า</p><p>และด้ายแล้วกระทำจีวร.  แท้จริง  ชื่อว่า  จีวรการสมัย  แผนกหนึ่งไม่มี.  เพราะ</p><p>เหตุนั้น    ภิกษุใดกระทำการอย่างใดอย่างหนึ่งที่ควรทำในจีวรนั้น   สมดังที่ท่าน</p><p>กล่าวไว้ในมหาปัจจรีว่า  ชั้นที่สุดภิกษุผู้ร้อยเข็ม   (ผู้สนเข็ม)  ดังนี้ก็มี,   ภิกษุ</p><p>นั้นควรฉันได้ด้วยคิดว่า  เป็นจีวรการสมัย.</p><p>          ส่วนในกุรุนทีท่านกล่าวไว้โดยพิสดารทีเดียวว่า  ภิกษุใด  กะจีวร  ตัด</p><p>จีวร   ด้นด้ายเนา   ทาบผ้าเพาะ   เย็บล้มตะเข็บ   ติดผ้าดาม   ตัดอนุวาท   ฟัน</p><p>ด้าย   เย็บสอยตะเข็บในจีวรนั้น   กรอด้าย   ม้วนด้าย   (ควบด้าย)   ลับมีดเล็ก</p><p>ทำเครื่องปั่นด้าย,   ภิกษุแม้ทั้งหมดนี้   ท่านเรียกว่า   ทำจีวรทั้งนั้น,   แต่ภิกษุ</p><p>ใดนั่งใกล้ ๆ  กล่าวชาดกก็ดี  ธรรมบทก็ดี  ภิกษุนี้ไม่ใช่ผู้ทำจีวร,  ยกเว้นภิกษุ</p><p>นี้เสีย  ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุที่เหลือ   เพราะคณโภชนะ.</p><p>          บทว่า  <strong>อฑฺฒโยชน</strong>   ได้แก่   ผู้ประสงค์จะเดินทางไกลแม้ประมาณ</p><p>เท่านี้ .  ก็ภิกษุใดประสงค์จะเดินทางไกล,    ในภิกษุนั้น     ไม่มีถ้อยคำที่จะต้อง</p><p>กล่าวเลย.</p><p>          บทว่า  <strong>คจฺฉนฺเตน</strong>  มีความว่า   ภิกษุผู้เดินทางไกล   จะฉันแม้ในที่</p><p>คาวุตหนึ่งภายในกึ่งโยชน์  ก็ควร.</p><p>          สองบทว่า  <strong>คเตน   ภุญฺชิตพฺพ</strong>   คือ   ผู้ไปแล้วพึงฉันได้วันหนึ่ง.</p><p>แม้ในเวลาโดยสารเรือไป     ก็นัยนี้นั่นแล.     ส่วนความแปลกกันดังต่อไปนี้ :-</p><p>ในมหาปัจจรีกล่าวว่า  ภิกษุผู้โดยสารเรือไป  แม้ถึงที่อันตนปรารถนาแล้ว  พึง</p><p>ฉันได้ตลอดเวลาที่ตนยังไม่ขึ้น   (จากเรือ). </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 471</p><p>          กำหนดว่า  <strong>จตุตฺเถ  อาคเต</strong>  นี้  เป็นกำหนดอย่างต่ำที่สุด.  แม้เมื่อ </p><p>ภิกษุรูปที่  ๔ มา ภิกษุทั้งหลายไม่พอเลี้ยงกัน ในสมัยใด  สมัยนั้น    จัดเป็นคราว</p><p>ประชุมใหญ่ได้.   ก็ในคราวที่ภิกษุประชุมกันตั้ง ๑๐๐ รูป    หรือ ๑,๐๐๐ รูป</p><p>ไม่มีคำที่จะต้องกล่าวเลย,   เพราะฉะนั้น   ในกาลเช่นนั้น   ภิกษุพึงอธิษฐานว่า</p><p>เป็นคราวประชุมใหญ่   แล้วฉันเถิด.           </p><p>          คำว่า  <strong>โย   โกจิ   ปริพฺพาชกสมาปนฺโน</strong>   ได้แก่    บรรดาพวก</p><p>สหธรรมิกก็ดี    พวกเดียรถีย์ก็ดี    นักบวชพวกใดพวกหนึ่ง,    ก็เมื่อนักบวชมี</p><p>สหธรรมิกเป็นต้นเหล่านั้น   รูปใดรูปหนึ่งทำภัตตาหารแล้ว   ภิกษุพึงอธิษฐานว่า</p><p>เป็นคราวภัตของสมณะ  แล้วฉันเถิด.</p><p>          สองบทว่า  <strong>อนาปตฺติ   สมเย</strong>   ได้แก่   ไม่เป็นอาบัติในสมัยทั้ง  ๗</p><p>สมัยใดสมัยหนึ่ง.</p><p>          คำว่า   <strong>เทฺว   ตโย   เอกโต</strong>    มีความว่า    แม้ภิกษุเหล่าได้ยินดีการ</p><p>นิมนต์ที่ไม่สมควร  รับรวมกัน ๒ รูป  หรือ ๓ รูป   แล้วฉัน,   ไม่เป็นอาบัติ</p><p>แม้แก่ภิกษุพวกนั้น.</p><p>  <strong> [ว่าด้วยจตุตถะ ๕  หมวดมีอนิมันติตจตุตถะเป็นต้น]</strong></p><p>          ในคำว่า <strong>เทฺว  ตโย เอกโต</strong> นั้น บัณฑิตพึงทราบวินิจฉัยด้วยอำนาจ</p><p>จตุกกะ ๕ หมวด  คือ  <strong>อนิมันติตจตุตถะ</strong>  (มีภิกษุไม่ได้นิมนต์เป็นที่  ๔)</p><p><strong>๑  ปิณฑปาติกจตุตถะ</strong>  (มีภิกษุถือบิณฑบาตเป็นวัตรเป็นที่ ๔)  <strong>๑  อนุป-</strong></p><p><strong>สัมปันนจตุตถะ</strong>  (มีอนุปสัมบันเป็นที่ ๔)  <strong>๑  ปัตตจตุตถะ</strong>  (มีบาตรเป็น</p><p>ที่ ๔)  <strong>๑  คิลานจตุตถะ</strong>  (มีภิกษุอาพาธเป็นที่  ๔) ๑.</p><p>          คืออย่างไร ? คือ คนบางตนในโลกนี้   นิมนต์ภิกษุ  ๘ รูปว่า  นิมนต์</p><p>ท่านรับภัต  (ข้าวสวย).  ในภิกษุ  ๔ รูปนั้น ไป ๓ รูป,   ไม่ไป ๑ รูป  อุบาสก </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 472</p><p>ถามว่า  ท่านขอรับ !  พระเถระรูปหนึ่งไปไหน    ภิกษุตอบว่า ไม่มา  อุบาสก ! </p><p>อุบาสกนั้นนิมนต์ภิกษุอื่นบางรูป    ซึ่งมาถึงเข้าในขณะนั้น      ให้เข้านั่งร่วมว่า</p><p>นิมนต์ท่านมาเถิด   ขอรับ     แล้วถวายภัตแก่ภิกษุทั้ง ๔ รูป.   ไม่เป็นอาบัติแก่</p><p>ภิกษุแม้ทั้งหมด.    เพราะเหตุไร     เพราะภิกษุคณปูรกะ    (รูปที่ครบคณะ)</p><p>เขาไม่ได้นิมนต์.  จริงอยู่   ในภิกษุ ๔ รูปนั้น   ภิกษุ  ๓  รูปเท่านั้นเขานิมนต์</p><p>ได้รับประเคนแล้ว,   คณะยังไม่ครบด้วยภิกษุ ๓ รูปนั้น,    และรูปที่ครบคณะ</p><p>เขาไม่ได้นิมนต์,    คณะจึงแยกเพราะภิกษุนั้น,    ภิกขุจตุตถะดังว่ามานี้   ชื่อว่า</p><p>อนิมันติตจทุตถะ.</p><p>          พึงทราบวินิจฉัยในปิณฑปาติกจตุตถะ :-    ในเวลานิมนต์  มีภิกษุถือ</p><p>บิณฑบาตเป็นวัตรรูปหนึ่ง   เธอจึงไม่รับ.  แต่ในเวลาจะไป  เมื่อพวกภิกษุรับ</p><p>นิมนต์กล่าวว่า    นิมนต์ท่านมาเถิด   ขอรับ  !    แล้วพาเอาภิกษุนั้นแม้ผู้ไม่ไป</p><p>เพราะไม่ได้รับนิมนต์  ไปด้วยกล่าวว่า  มาเถิด  ท่านจักได้ภิกษา.  ภิกษุนั้นทำ</p><p>คณะนั้นให้แยกกัน.  เพราะฉะนั้น    จึงไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุทั้งหมด.</p><p>          พึงทราบวินิจฉัยในอนุปสัมบันนจตุตถะ :-  พวกภิกษุรับนิมนต์พร้อม</p><p>กับสามเณร.   แม้สามเณรนั้น    ก็ทำคณะให้แยกกัน ได้.</p><p>          พึงทราบวินิจฉัยในปัตตจตุตถะ :- ภิกษุรูปหนึ่งไม่ไปเอง  ส่งบาตรไป.</p><p>แม้ด้วยอาการอย่างนี้  คณะก็แยก.  เพราะฉะนั้น  จึงไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุทุกรูป.</p><p>          พึงทราบวินิจฉัยในคิลานจตุตถะ :     พวกภิกษุรับนิมนต์รวมกับภิกษุ</p><p>อาพาธ.   ในภิกษุ ๔  รูปนั้น    ภิกษุอาพาธเท่านั้นไม่เป็นอาบัติ     แต่เธอเป็น</p><p>คณปูรกะของภิกษุนอกนี้ได้. คณะจึงไม่แยกเพราะภิกษุอาพาธเลย.  เพราะฉะนั้น</p><p>จึงเป็นอาบัติแก่ภิกษุเหล่านั้นแท้.  แต่ในมหาปัจจรีท่านกล่าวไว้   โดยไม่แปลก</p><p>กันว่า   ภิกษุอาพาธได้สมัย    (คราวอาพาธ)    จึงพ้น ไปได้ด้วยตนเองเท่านั้น, </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 473</p><p>ทำให้เป็นอาบัติแก่ภิกษุที่เหลือ   เพราะเป็นคณปูรกะ.   เพราะฉะนั้น  ผู้ศึกษา </p><p>พึงทราบจตุกกะด้วยอำนาจแม้แห่งภิกษุผู้ได้จีวรทานสมัยเป็นต้น.</p><p>          ก็ถ้าว่า    ภิกษุผู้ฉลาดรูปหนึ่งในภิกษุ ๔ รูป    แม้ผู้รับนิมนต์แล้วไป</p><p>กล่าวว่า  ผมจักแยกคณะของพวกท่าน,  ขอพวกท่านจงรับการนิมนต์  เมื่อพวก</p><p>ชาวบ้านจะรับบาตรเพื่อประโยชน์แก่ภัต      ในที่สุดแห่งยาคูและของควรเคี้ยว</p><p>ไม่ให้  (บาตร)   กล่าวว่า  พวกท่านให้ภิกษุเหล่านั้นฉัน   แล้วส่งกลับไปก่อน,</p><p>อาตมาทำอนุโมทนาแล้วจักไปตามหลัง  แล้วนั่งอยู่,  ครั้นภิกษุเหล่านั้นฉันเสร็จ</p><p>แล้วไป,    เมื่ออุบาสกกล่าวว่า   โปรดให้บาตรเถิด   ขอรับ     แล้ว รับบาตรไป</p><p>ถวายภัตฉันเสร็จทำอนุโมทนาแล้วจึงไป,   ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุทุกรูป</p><p>          จริงอยู่  ความผิดสังเกตในคณโภชนะ  ย่อมไม่มีด้วยอำนาจแห่งโภชนะ</p><p>๕ อย่างเลย.   พวกภิกษุรับนิมนต์ด้วยข้าวสุก   แม้รับขนมกุมมาส   ก็ต้องอาบัติ</p><p>และโภชนะเหล่านั้น  ภิกษุเหล่านั้นไม่ได้รับรวมกัน.      แต่มีความผิดสังเกตด้วย</p><p>อาหารวัตถุมียาคูเป็นต้น.  ยาคูเป็นต้นเหล่านั้น  ภิกษุเหล่านั้นรับรวมกันได้แล.</p><p>ภิกษุผู้ฉลาดรูปหนึ่ง   ย่อมทำไม่ให้เป็นอาบัติแม้แก่ภิกษุเหล่าอื่น   ด้วยประการ</p><p>อย่างนี้.</p><p>                    <strong> [ว่าด้วยวิธีนิมนต์พระรับภิกษา]</strong></p><p>          เพราะฉะนั้น    ถ้าคนบางคนถูกผู้ประสงค์จะทำสังฆภัต     วานไปเพื่อ</p><p>ต้องการให้นิมนต์  (พระ)  มายังวิหาร ไม่กล่าวว่า  ท่านขอรับ   พรุ่งนี้นิมนต์</p><p>รับภิกษาในเรือนของพวกกระผม  กล่าวว่า นิมนต์ท่านรับภัต  ก็ดี  ว่า  นิมนต์</p><p>ท่านรับสังฆภัต ก็ดี  ว่า ขอสงฆ์จงรับภัต  ก็ดี,  พระภัตตุทเทสก์พึงเป็นผู้ฉลาด.</p><p>พึงเปลื้องพวกภิกษุผู้รับนิมนต์จากคณโภชน์ ,    พึงเปลื้องภิกษุพวกถือปิณฑิ-</p><p>ปาติกธุดงค์จากความแตกแห่งธุดงค์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 474</p><p>           คืออย่างไร ?   คือ  พระภัตตุทเทสก์พึงกล่าวอย่างนั้นก่อนว่า    พรุ่งนี้   </p><p>ไม่อาจ   (รับ)  อุบาสก !   เมื่ออุบายสกกล่าวว่า   มะรืนนี้    ขอรับ !   พึงกล่าวว่า</p><p>มะรืนนี้ก็ไม่อาจ  (รับได้)  อุบายสกเลื่อนไปอย่างนั้น   แม้จนถึงกึ่งเดือน   พระ-</p><p>ภัตตุทเทสก์พึงพูดอีกว่า  ท่านพูดอะไร ?   ถ้าแม้นอุบายสกพูดย้ำอีกว่า   นิมนต์</p><p>ท่านรับสังฆภัต,  ลำดับนั้น  พระภัตตุทเทสก์พึงทำไขว้เขวไปอย่างนี้ว่า  อุบาสก !</p><p>จงทำดอกไม้นี้  จงทำหญ้านี้   ให้เป็นกัปปิยะก่อน   แล้วย้อนถามอีกว่า   ท่าน</p><p>พูดอะไร ?   ถ้าแม้น เขายังพูดซ้ำแม้อย่างนั้นนั่นแหละ,   พึงกล่าวว่า    ผู้มีอายุ !</p><p>ท่านจักไม่ได้พระมหาเถระ   ผู้ถือบิณฑบาตเป็นวัตร   ท่านจักได้พวกสามเณร.</p><p>และเมื่อเขาถามว่า  ท่านขอรับ ! พวกคนในบ้านโน้นและบ้านโน้น   นิมนต์ให้</p><p>พระคุณเจ้าผู้เจริญฉัน  มิใช่หรือ   ผมจะไม่ได้   เพราะเหตุไร ?   พึงกล่าวว่า</p><p>พวกเขารู้จักนิมนต์   (ส่วน)   ท่านไม่รู้จักนิมนต์.    เขาถามว่า    ท่านขอรับ !</p><p>พวกเขานิมนต์อย่างไร ?  พึงกล่าวว่า  พวกเขากล่าวอย่างนี้ว่า  นิมนต์รับภิกษา</p><p>ของพวกกระผมขอรับ !   ถ้าแม้นเขากล่าวเหมือนอย่างที่พูดนั้นแล,   การนิมนต์</p><p>นั้นสมควร.</p><p>            ถ้าเขายังกล่าวซ้ำอีกว่า   นิมนต์รับภัต   พึงกล่าวว่า  ผู้มีอายุ !   คราวนี้ </p><p>ท่านจักไม่ได้ภิกษุมาก   จักได้เพียง ๓ รูปเท่านั้น.  ถ้าเขาถามว่า  ท่านขอรับ !</p><p>พวกชาวบ้านโน้นบ้านโน้นและบ้านโน้น นิมนต์ภิกษุสงฆ์ทั้งหมดให้ฉันมิใช่หรือ ?</p><p>ผมจะไม่ได้เพราะเหตุไรเล่า ?  พึงกล่าวว่า   ท่านไม่รู้จักนิมนต์.   ถ้าเขาถามว่า</p><p>ท่านขอรับ !   พวกเขานิมนต์อย่างไร    พึงกล่าวว่า    พวกเขากล่าวอย่างนี้ว่า</p><p>ท่านขอรับ !   นิมนต์รับภิกษาของพวกกระผม.   ถ้าแม้นเขากล่าวเหมือนอย่างที่</p><p>พูดนั้นนั่นแหละ,   การนิมนต์นั่นสมควร. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 475</p><p>           ถ้าเขาพูดว่า  ภัตรเท่านั้น  แม้อีก.   ทีนั้น     พระภัตตุทเทสก์พึงกล่าวว่า  </p><p>ไปเสียเถิดท่าน,  พวกเราไม่มีความต้องการด้วยภัตของท่าน   บ้านนี้เป็นที่เที่ยว</p><p>ไปบิณฑบาตประจำของพวกเรา,  พวกเราจักเที่ยวไปบิณฑบาตในบ้านนี้.   เขา</p><p>กล่าวว่า  นิมนต์ท่านเที่ยวไปยังบ้านนั้นเถิด  ขอรับ !    แล้วกลับมา  ชาวบ้าน</p><p>ถามว่า   ผู้เจริญ !    ท่านได้พระแล้วหรือ ?   เขาพูดว่า   ในเรื่องนิมนต์นี้    มีคำ</p><p>จะต้องพูดมาก,  จะมีประโยชน์อะไร ด้วยคำพูดที่จะพึงกล่าวให้มากนี้. พระเถระ</p><p>ทั้งหลายพูดว่า     พวกเราจักเที่ยวไปบิณฑบาตพรุ่งนี้,    คราวนี้พวกท่านอย่า               </p><p>ประมาท.</p><p>            ในวันรุ่งขึ้น   พระสังฆเถระพึงบอกภิกษุทั้งหลาย   ผู้ทำเจติยวัตรแล้ว</p><p>ยืนอยู่ว่า  คุณ !  ที่บ้านใกล้มีสังฆภัต,    แต่คนไม่ฉลาดได้ไปแล้ว,     ไปเถิด</p><p>พวกเราจักเที่ยวไปบิณฑบาตในบ้านใกล้.   พวกภิกษุพึงทำตามคำของพระเถระ</p><p>ไม่พึงเป็นผู้ว่ายาก,   พึงเที่ยวไปบิณฑบาต  อย่ายืนที่ประตูบ้านเลย.  เมื่อชาวบ้าน</p><p>เหล่านั้นรับบาตรนิมนต์ให้นั่งฉัน  พึงฉันเถิด.   ถ้าเขาจัดวางภัตไว้ที่หอฉันแล้ว</p><p>เที่ยวไปบอกในถนนว่า  นิมนต์รับภัตที่หอฉัน  ขอรับ !  ไม่สมควร.  แต่ถ้าเขา</p><p>ถือเอาภัตไปในที่นั้น ๆ เรียนว่า นิมนต์รับภัตเถิด  หรือรีบนำไปยังวิหารทีเดียว</p><p>วางไว้ในที่อันสมควร   แล้วถวายแก่พวกภิกษุผู้มาถึงแล้ว  ๆ,  ภิกษานี้   ชื่อว่า</p><p>ภิกษาที่เขานำมาจำเพาะ   ย่อมสมควร.   </p><p>             แต่ถ้าเขาเตรียมทานไว้ที่โรงครัว   แล้วเที่ยวไปยังบริเวณนั้น   ๆ  เรียน</p><p>ว่า  นิมนต์รับภัตที่โรงครัว ไม่สมควร.  แต่พวกชาวบ้านใด  พอเห็นพวกภิกษุ</p><p>ผู้เข้าไปบิณฑบาต ก็ช่วยกันกวาดหอฉัน  นิมนต์ให้นั่งฉัน  ที่หอฉันนั้น.  ไม่</p><p>พึงปฏิเสธชนเหล่านั้น.    แต่ชนเหล่าใด    เห็นพวกภิกษุผู้ไม่ได้ภิกษาในบ้าน</p><p>กำลังออกจากบ้านไป  เรียนว่า   นิมนต์รับภัตเถิด  ขอรับ !     ไม่พึงปฏิเสธคน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 476</p><p>เหล่านั้น.   หรือว่า  ไม่พึงกลับ   ถ้าพวกเขาพูดว่า   นิมนต์กลับเถิด  ขอรับ !</p><p>ขอนิมนต์รับภัต  จะกลับไปในบทที่เขากล่าวว่า  นิมนต์กลับเถิด  ก็ได้.</p><p>           ชาวบ้านกล่าวว่า   นิมนต์กลับเถิดขอรับ !   ภัตในเรือนทำเสร็จแล้ว,</p><p>ภัตในบ้านทำเสร็จแล้ว.   จะกลับไปด้วยคิดว่า   ภัตในเรือนและในบ้าน   ย่อมมี</p><p>เพื่อใครคนใดคนหนึ่งก็ได้ สมควรอยู่.   เขากล่าวให้สัมพันธ์กัน ด้วยคำว่า  นิมนต์</p><p>กลับไปรับ ภัตเถิด  ดังนี้   จะกลับไปไม่ควร.  แม้ในคำที่ชาวบ้านเห็นพวกภิกษุ</p><p>ผู้กำลังออกจากโรงฉันไปเพื่อเที่ยวบิณฑบาต    แล้วกล่าวว่า    นิมนต์นั่งเถิด</p><p>ขอรับ  !   ขอนิมนต์รับภัต  ดังนี้  ก็นัยนี้นั่นแล.</p><p>           ภัตประจำ  เรียกว่า  <strong>นิตยภัต.</strong>    ชาวบ้านพูดว่า    นิมนต์รับนิตยภัต</p><p>จะรับร่วมกันมากรูป  ก็ควร.    แม้ในสลากภัตเป็นต้น  ก็นัยนี้นั่นแล.    บทที่</p><p>เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น.</p><p>           สิกขาบทนี้  มีสมุฏฐานเหมือนเอฬกโลมสิกขาบท เป็นกิริยา โนสัญญา-</p><p>วิโมกข์ อจิตทกะ  ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม   มีจิต ๓   มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                             <em>คณโภชนสิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 477</p><p>                            <strong>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong> </p><p>                             <strong>  เรื่องบุรุษเข็ญใจ</strong></p><p>           [๔๘๖]  โดยสมัยนั้น พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ กูฏาคาร</p><p>ศาลา   ป่ามหาวัน   เขตพระนครเวสาลี   ครั้งนั้น    ประชาชนได้จัดทั้งลำดับ</p><p>ภัตตาหารอัน ประณีตไว้   นพระนครเวสาลี  คราวนั้น กรรมกรเข็ญใจคนหนึ่ง</p><p>ดำริว่า  ทานนี้จักไม่เป็นกุศลเล็กน้อย   เพราะประชาชนพวกนี้ทำภัตตาหารโดย</p><p>เคารพ   ผิฉะนั้น   เราควรทำภัตตาหารบ้าง   ดังนั้นเขาจึงเข้าไปหานายกิรปติกะ</p><p>บอกความจำนงว่า   คุณครับ   กระผมปรารถนาจะทำภัตตาหารถวายภิกษุสงฆ์มี</p><p>พระพุทธเจ้าเป็นประมุข  ขอท่านโปรดให้ค่าจ้างแก่กระผม   แม้นายกิรปติกะนั้น</p><p>ก็เป็นคนมีศรัทธาเลื่อมใส     เขาจึงได้ให้ค่าจ้างแก่กรรมกรเข็ญใจนั้นเกินปกติ</p><p>ฝ่ายกรรมกรเข็ญใจนั้น    ได้เข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า    ถวายบังคมแล้วนั่ง</p><p>ณ ที่สมควรส่วนข้างหนึ่ง  ครั้นแล้วได้กราบทูลอาราธนาว่า  ขอพระองค์พร้อม</p><p>ด้วยภิกษุสงฆ์    ทรงพระกรุณาโปรดรับภัตตาหารของข้าพระพุทธเจ้า    เพื่อ</p><p>เจริญบุญกุศลและปีติปราโมทย์  ในวันพรุ่งนี้ด้วยเถิด   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า    ภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่นัก    เธอจงทราบ</p><p>กรรมกรนั้นกราบทูลว่า   ภิกษุสงฆ์หมู่ใหญ่ก็ไม่เป็นไร   พระพุทธเจ้าข้า   ผล</p><p>พุทราข้าพระพุทธเจ้าจัดเตรียมไว้มาก    อาหารที่เป็นเครื่องดื่มเจือด้วยผลพุทรา</p><p>จักบริบูรณ์.</p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงรับนิมนต์โดยดุษณีภาพ  ครั้นเขาทราบการรับ</p><p>นิมนต์ของพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้ว    ลุกจากที่นั่งถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ทำประทักษิณหลีกไปแล้ว    ภิกษุทั้งหลายทราบข่าวว่า    กรรมกรเข็ญใจผู้หนึ่ง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 478</p><p>นิมนต์ภิกษุสงฆ์    มีพระพุทธเจ้าเป็นประมุข   เพื่อฉันในวันพรุ่งนี้   อาหารที่ </p><p>เป็นเครื่องดื่มเจือด้วยผลพุทราจักบริบูรณ์   เธอจึงเที่ยวบิณฑบาตฉันเสียแต่เช้า</p><p>ชาวบ้านทราบข่าวว่า  กรรมกรเข็ญใจผู้หนึ่งได้นิมนต์ภิกษุสงฆ์  มีพระพุทธเจ้า</p><p>เป็นประมุข  เขาจึงนำของเคี้ยวของฉันเป็นอันมากไปช่วยกรรมกรเข็ญใจ  ส่วน</p><p>กรรมกรเข็ญใจผู้นั้น    สั่งให้ตกแต่งขาทนียโภชนียาหารอันประณีต    โดยล่วง</p><p>ราตรีนั้น     แล้วให้ไปกราบทูลภัตกาลแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าว่า    ได้เวลาแล้ว</p><p>พระพุทธเจ้าข้า   ภัตตาหารเสร็จแล้ว.</p><p>            ขณะนั้นแลเป็นเวลาเช้า     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอันตรวาสกแล้ว</p><p>ทรงบาตรจีวร    เสด็จไปยังที่อยู่ของกรรมกรเข็ญใจผู้นั้น    ประทับนั่งเหนือ</p><p>พุทธอาสน์ที่เขาจัดถวายพร้อมด้วยภิกษุสงฆ์    จึงกรรมกรเข็ญใจผู้นั้นอังคาส</p><p>ภิกษุทั้งหลายในโรงภัตตาหาร.</p><p>            ภิกษุทั้งหลายพากัน กล่าวอย่างนี้ว่า   อาวุโส   จงถวายแต่น้อยเถิด   จง</p><p>ถวายแต่น้อยเถิด.</p><p>            กรรมกรกราบเรียนว่า    พระคุณเจ้าทั้งหลาย     โปรดอย่าเข้าใจว่า</p><p>กระผมนี้เป็นกรรมกรเข็ญใจ    แล้วรับแต่น้อย ๆ  เลยเจ้าข้า    ของเคี้ยวของฉัน</p><p>กระผมได้จัดหาไว้มากมาย     ขอพระคุณเจ้าทั้งหลายได้โปรดเรียกร้องตาม</p><p>ประสงค์เถิด   เจ้าข้า.</p><p>           ภิกษุทั้งหลายตอบว่า  พวกฉันขอรับแค่น้อย ๆ มิใช่เพราะเหตุนั้นเลย</p><p>เพราะพวกฉันเที่ยวบิณฑบาตฉันมาแต่เช้าแล้วต่างหาก  ฉะนั้น   พวกฉันจึงขอ</p><p>รับแต่น้อย ๆ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 479</p><p>          ลำดับนั้นแล   กรรมกรเข็ญใจผู้นั้นจึงเพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า  </p><p>ไฉนพระคุณเจ้าผู้เจริญทั้งหลาย   อันข้าพเจ้านิมนต์ไว้แล้ว    จึงได้ฉันเสียในที่</p><p>อื่นเล่า    ข้าพเจ้าไม่สามารถจะถวายให้เพียงพอแก่ความต้องการหรือ.</p><p>          ภิกษุทั้งหลายได้ยินเขาเพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาอยู่  บรรดาที่เป็น</p><p>ผู้มักน้อย. . .ต่างก็เพ่งโทษ ติเตียน  โพนทะนาว่า  ภิกษุทั้งหลายรับนิมนต์ไว้</p><p>ในที่แห่งหนึ่ง    แล้วไฉนจึงได้ฉัน เสียในที่อีกแห่งหนึ่งเล่า    แล้ว กราบทูลเรื่อง</p><p>นั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.                                                    </p><p>                                       <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า    พวกภิกษุรับนิมนต์ไว้ในที่แห่งหนึ่งแล้ว    ฉันเสียในที่อีกแห่งหนึ่ง</p><p>จริงหรือ.</p><p>          ภิกษุทั้งหลายทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                             <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  โมฆบุรุษ</p><p>เหล่านั้น รับนิมนต์ไว้ในที่แห่งหนึ่งแล้ว     ไฉนจึงได้ฉัน ในที่อีกแห่งหนึ่งเล่า</p><p>การกระทำของโมฆบุรุษพวกนั้นนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่</p><p>ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้ :- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 480</p><p>                                      <strong> พระบัญญัติ</strong> </p><p>          ๘๒. ๓. ก.  เป็นปาจิตตีย์  เพราะโภชนะทีหลัง.</p><p>          ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้ว แก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   ด้วยประการฉะนี้.                             </p><p>                                  <em>เรื่องบุรุษเข็ญใจ  จบ</em></p><p>                                  <strong> เรื่องคิลานสมัย</strong></p><p>          [๔๘๗]  ก็โดยสมัยนั้นแล    ภิกษุรูปหนึ่งอาพาธ    ภิกษุอีกรูปหนึ่ง</p><p>นำบิณฑบาตเข้าไปถวายภิกษุผู้อาพาธนั้น    แล้วได้กล่าวว่า    อาวุโส    นิมนต์</p><p>ฉันเถิด.</p><p>          ภิกษุอาพาธปฏิเสธว่า  ไม่ต้อง   อาวุโส   ความหวังจะได้ภัตตาหารของ</p><p>ผมมีอยู่.</p><p>          พอเวลาสาย  ทายกนำบิณฑบาตมาถวายภิกษุอาพาธนั้น  เธอฉันไม่ได้</p><p>ตามที่คาดหมาย   ภิกษุทั้งหลายจึงกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                      <strong>ทรงอนุญาตให้ฉันโภชนะทีหลัง</strong></p><p>          ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น     ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น     แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า    ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย  เราอนุญาตให้ภิกษุอาพาธฉันโภชนะทีหลังได้.</p><p>          ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้</p><p>                              <strong>พระอนุบัญญัติ  ๑</strong></p><p>          ๘๒. ๓. ข.  เว้นไว้แต่สมัย  เป็นปาจิตตีย์  เพราะโภชนะทีหลัง</p><p>นี้สมัยในเรื่องนั้น   คือ  คราวเป็นไข้  นี้สมัยในเรื่องนั้น.      </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 481</p><p>           ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ </p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                      <em>เรื่องคิลานสมัย  จบ</em></p><p>                                       <strong>เรื่องจีวรทานสมัย</strong></p><p>            [๔๘๘]   สมัยนั้นแล   เป็นคราวที่ถวายจีวร   ประชาชนพากันตกแต่ง</p><p>ภัตตาหารพร้อมด้วยจีวร   แล้วนิมนต์ภิกษุทั้งหลายว่า    พวกข้าพเจ้าจักนิมนต์</p><p>ให้ท่านฉัน   แล้วจักให้ครองจีวร   ภิกษุทั้งหลายรังเกียจไม่รับนิมนต์ด้วยอ้างว่า</p><p>โภชนะทีหลังพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว     จีวรจึงเกิดขึ้นเล็กน้อย    ภิกษุ</p><p>ทั้งหลายกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรง</p><p>อนุญาตว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลายในคราวที่ถวายจีวรกัน     เราอนุญาตให้ฉัน</p><p>โภชนะทีหลังได้.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                         <strong>พระอนุบัญญัติ  ๒</strong></p><p>          ๘๒.๓   ค.  เว้นไว้แต่สมัย  เป็นปาจิตตีย์  เพราะโภชนะทีหลัง</p><p>นี้สมัยในเรื่องนั้น   คือ   คราวเป็นไข้   คราวที่ถวายจีวร   นี้สมัยใน</p><p>เรื่องนั้น.</p><p>           ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                 <em>เรื่องจีวรทานสมัย  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 482</p><p>                              <strong> เรื่องจีวรการสมัย</strong>  </p><p>           [๔๘๙]  ต่อมาอีก    ประชาชนนิมนต์ภิกษุทั้งหลาย    ผู้ทำจีวรฉัน</p><p>ภัตตาหาร  ภิกษุทั้งหลายรังเกียจไม่รับนิมนต์ด้วยอ้างว่าโภชนะทีหลัง  พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว ภิกษุทั้งหลายกราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ในคราวที่ทำจีวรกัน</p><p>เราอนุญาตให้ฉันโภชนะทีหลังได้.</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                           <strong> พระอนุบัญญัติ  ๓</strong></p><p>           ๘๒.๓  ง.  เว้นไว้แต่สมัย เป็นปาจิตตีย์  เพราะโภชนะทีหลัง</p><p>นี้สมัยในเรื่องนั้น คือ  คราวเป็นไข้  คราวที่ถวายจีวร  คราวที่ทำจีวร</p><p>นี้สมัยในเรื่องนั้น.</p><p>           ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้. </p><p>                             <em>เรื่องจีวรการสมัย  จบ</em></p><p>             <strong> เรื่องวิกัปภัตตาหารที่หวังว่าจะได้</strong></p><p>           [๔๙๐]   ครั้งนั้นแลเป็นเวลาเช้า   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอันตรวาสก</p><p>แล้ว    ทรงบาตรจีวร    มีท่านพระอานนท์เป็นปัจฉาสมณะ    เสด็จเข้าสู่ตระกูล</p><p>แห่งหนึ่ง    ครั้นแล้วประทับนั่งเหนือพุทธอาสน์ที่เขาปูลาดถวาย    จึงชาวบ้าน</p><p>เหล่านั้นได้ถวายโภชนาหารแด่พระผู้มีพระภาคเจ้าและท่านพระอานนท์    ท่าน</p><p>พระอานนท์รังเกียจ  ไม่รับประเคน.                    </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 483</p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งว่า  รับเถิด  อานนท์.            </p><p>           พระอานนท์กราบทูลว่า   ไม่ควร   พระพุทธเจ้าข้า   เพราะความหวัง</p><p>จะได้ภัตตาหารของข้าพระพุทธเจ้ามีอยู่.</p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งว่า อานนท์ ถ้าเช่นนั้น  เธอจงวิกัปแล้วรับเถิด.</p><p>ครั้นแล้วพระองค์ทรงทำธรรมีกถา   ในเพราะเหตุเป็นเค้ามูลนั้น   ใน</p><p>เพราะเหตุแรกเกิดนั้น      แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า     ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>เราอนุญาตให้วิกัปภัตตาหารที่หวังว่าจะได้แล้วฉันโภชนะทีหลังได้  ดูก่อนภิกษุ </p><p>ทั้งหลาย   ก็แลภิกษุพึงวิกัปอย่างนี้ :-</p><p>                                <strong>คำวิกัปภัตตาหาร</strong></p><p>ข้าพเจ้าให้ภัตตาหารที่หวังว่าจะได้ของข้าพเจ้า  แก่ท่านผู้มีชื่อนี้.</p><p>                   <em>เรื่องวิกัปภัตตาหารที่หวังว่าจะได้  จบ</em></p><p>                            <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๔๙๑]  ที่ชื่อว่า    <strong>โภชนะที่หลัง</strong>   ความว่า    ภิกษุรับนิมนต์ด้วย</p><p>โภชนะ ๕  อย่างใดอย่างหนึ่งไว้แล้ว  เว้นโภชนะนั้น  ฉันโภชนะ ๕  อย่างใด</p><p>อย่างหนึ่งอื่นนี่ชื่อว่า  โภชนะทีหลัง.</p><p>           บทว่า   <strong>เว้นไว้แต่สมัย</strong>   คือ   ยกเว้นสมัย</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>คราวเป็นไข้</strong>  คือ ไม่สามารถจะเป็นผู้นั่งบนอาสนะอันเดียว</p><p>ฉันจนอิ่มได้.</p><p>           ภิกษุคิดว่าเป็นคราวอาพาธ  แล้วฉันได้</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>คราวที่ถวายจีวร</strong>    คือ   เมื่อกฐินยังไม่ได้กราน   ได้ท้าย</p><p>ฤดูฝน ๑ เดือน   เมื่อกฐินกรานแล้ว   เป็น ๕ เดือน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 484</p><p>           ภิกษุคิดว่าเป็นคราวที่ถวายจีวร   แล้วฉันได้ </p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>คราวที่ทำจีวร</strong>  คือ  เมื่อภิกษุทั้งหลายกำลังทำจีวรกันอยู่.</p><p>           ภิกษุคิดว่า  เป็นคราวที่ทำจีวรกัน  แล้วฉันได้.</p><p>           เว้นไว้แต่สมัย ภิกษุรับประเคนไว้ด้วยตั้งใจว่าจักฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>ฉัน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>                                   <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>                                     <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๔๙๒]  โภชนะทีหลัง   ภิกษุสำคัญว่าโภชนะทีหลัง   เว้น ไว้แต่สมัย</p><p>ฉัน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           โภชนะทีหลัง   ภิกษุสงสัย  เว้น ไว้แต่สมัย  ฉัน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           โภชนะทีหลัง  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่โภชนะทีหลัง   เว้น ไว้แต่สมัย   ฉัน</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                       <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>            ไม่ใช่โภชนะทีหลัง  ภิกษุสำคัญว่าโภชนะทีหลัง . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ไม่ใช่โภชนะทีหลัง  ภิกษุสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                      <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            ไม่ใช่โภชนะทีหลัง  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่โภชนะทีหลัง . . .ไม่ต้องอาบัติ</p><p>                                      <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๔๙๓]  ภิกษุฉันในสมัย  ๑   ภิกษุวิกัปแล้วฉัน ๑  ภิกษุฉันบิณฑบาต</p><p>ที่รับนิมนต์ไว้ ๒-๓ แห่งรวมกัน ๑   ภิกษุฉันตามลำดับที่รับนิมนต์ ๑   ภิกษุ</p><p>รับนิมนต์ชาวบ้านทั้งมวลแล้วฉัน ณ ที่แห่งใดแห่งหนึ่งในตำบลบ้านนั้น  ๑ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 485</p><p>ภิกษุรับนิมนต์หมู่ประชาชนทุกเหล่าแล้วฉัน ณ ที่แห่งใดแห่งหนึ่งในประชาชน </p><p>หมู่นั้น ๑   ภิกษุถูกเขานิมนต์   แต่บอกว่า   จักรับภิกษา ๑   ภัตตาหารที่เขา</p><p>ถวายเป็นนิตย์ ๑    ภัตตาหารที่เขาถวายด้วยสลาก ๑    ภัตตาหารที่เขาถวายใน</p><p>ปักษ์ ๑    ภัตตาหารที่เขาถวายในวันอุโบสถ  ๑    ภัตตาหารที่เขาถวายในวัน</p><p>ปาฏิบท  ๑   ภิกษุฉันอาหารทุกชนิดเว้นโภชนะห้า ๑   ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ</em></p><p>                 <strong>  โภชนวรรค  ปรัมปรโภชนสิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>           ในสิกขาบทที่ ๓ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้:-</p><p>       <strong> [แก้อรรถปฐมบัญญัติ  เรื่องปรัมปรโภชนะ]</strong></p><p>          คำว่า   <strong>น  โข  อิท  โอรก   ภวิสฺสติ   ยถา   อิเม  มนุสฺสา</strong></p><p><strong>สกฺกจฺจ   ภตฺต  กโรนฺติ</strong>  มีความว่า   มนุษย์พวกนี้ทำภัตตาหารโดยเคารพ</p><p>โดยทำนองที่เป็นเหตุให้พระศาสนานี้     หรือทานในพระสงฆ์มีพระพุทธเจ้าเป็น</p><p>ประมุขนี้   ปรากฏชัด    จักไม่เป็นทานต่ำต้อยเลย    คือจักไม่เป็นกุศลเล็กน้อย</p><p>เลวทรามเลย.</p><p>           คำว่า  <strong>กิร</strong>  ในบทที่ว่า   <strong>กิรปติโก</strong>   นี้  เป็นชื่อของกุลบุตรนั้น.  ก็</p><p>กุลบุตรนั้นเขาเรียกว่า   กิรปติกะ   เพราะอรรถว่า    เป็นอธิบดี   (เป็นใหญ่).</p><p>ได้ยินว่า   เขาเป็นใหญ่    เป็นอธิบดี    ให้ค่าจ้างใช้กรรมกรทำงานโดยกำหนด</p><p>เป็นรายเดือน    ฤดู    และปี.    กรรมกรผู้ยากจนนั้น    กล่าวคำว่า    <strong>พทรา</strong></p><p><strong>ปฏิยตฺตา</strong>  นี้   ด้วยอำนาจโวหารของชาวโลก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 486</p><p>          บทว่า  <strong>พทรมิสฺสเกน</strong>  คือ  ปรุงด้วยผลพุทรา. </p><p>          สองบทว่า  <strong>อุสฺสุเร   อาหรียิตฺถ</strong>   คือ   ทายกนำบิณฑบาตมาถวาย</p><p>สายไป.   การวิกัปนี้ว่า    ข้าพเจ้าให้ภัตตาหารที่หวังจะได้    ของข้าพเจ้าแก่ท่าน</p><p>ผู้มีชื่อนี้    ชื่อว่า    การวิกัปภัตตาหาร.    การวิกัปภัตตาหารควรทั้งต่อหน้าทั้ง</p><p>ลับหลัง.   เห็น   (ภิกษุ)    ต่อหน้าพึงกล่าวว่า    ผมวิกัปแก่ท่าน    แล้วฉันเถิด.</p><p>ไม่เห็น   พึงกล่าวว่า   ข้าพเจ้าวิกัปแก่สหธรรมิก ๕ ผู้มีชื่อนี้   แล้วฉันเถิด.  แต่</p><p>ในอรรถกถาทั้งหลายมีมหาปัจจรีเป็นต้น    ท่านกล่าวไว้แต่วิกัปลับหลังเท่านั้น.</p><p>ก็เพราะการวิกัปภัตตาหารนี้นั้น    ทรงสงเคราะห์ด้วยวินัยกรรม ;  ฉะนั้น     จึง</p><p>ไม่ควรวิกัปแก่พระผู้มีพระภาคเจ้า.   จริงอยู่   เมื่อพระผู้มีพระภาคเจ้าประทับนั่ง</p><p>ในพระคันธกุฎีก็ดี    ประทับนั่งในท่ามกลางสงฆ์ก็ดี    กรรมนั้น ๆ ที่สงฆ์รวม</p><p>ภิกษุครบคณะแล้วทำ   เป็นอันกระทำดีแล้วแล.   พระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ทรงทำ</p><p>ให้เสียกรรม   ไม่ทรงทำให้กรรมสมบูรณ์    ไม่ทรงทำให้เสียกรรม  เพราะพระ</p><p>องค์มีความเป็นใหญ่โดยธรรม,   ไม่ทรงทำให้กรรมสมบูรณ์   ก็เพราะพระองค์</p><p>มิได้เป็นคณปูรกะ  (ผู้ทำคณะให้ครบจำนวน).</p><p>           คำว่า  <strong>เทฺว  ตโย   นิมนฺเตน   เอกโต   ภุญฺชติ</strong>   มีความว่าบรรจุ</p><p>คือรวมนิมันตนภัต ๒-๓ ทีบาตรใบเดียว  คือ   ทำให้เป็นอัน เดียวกันแล้วฉัน.</p><p>ท่านกล่าวไว้ในมหาปัจจรีว่า  ตระกูล ๒-๓ ตระกูล  นิมนต์ภิกษุ  ให้นั่งในที่แห่ง</p><p>เดียว   แล้วนำ   (ภัตตาหาร)  มาจากที่นี้และที่นั่น    แล้วเทข้าวสวย    แกงและ</p><p>กับข้าวลงไป  ภัตเป็นของสำรวมเป็นอันเดียวกัน  ไม่เป็นอาบัติในภัตสำรวมนี้.</p><p>           ก็ถ้าว่า  นิมันตนภัตครั้งแรกอยู่ข้างล่าง   นิมันตนภัตทีหลังอยู่ข้างบน,</p><p>เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้ฉันนิมันตนภัตทีหลังนั้นตั้งแต่ข้างบนลงไป.   แต่ไม่เป็น</p><p>อาบัติแก่ภิกษุผู้ฉัน โดยอาการอย่างใดอย่างหนึ่ง      จำเดิมตั้งแต่เวลาที่เธอเอามือ</p><p>ล้วงลงไปภายใน   แล้วควักคำข้าวแม้คำหนึ่งจากนิมันตนภัตครั้งแรก   ขึ้นมาฉัน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 487</p><p>แล้ว   ท่านกล่าวไว้ในมหาปัจจรีว่า   แม้ถ้าว่า   ตระกูลทั้งหลายราดนมสด  หรือ </p><p>รสลงไปในภัตนั้น,   ภัตที่ถูกนมสดและรสใดราดทับ    มีรสเป็นอันเดียวกันกับ</p><p>นมสด  และรสนั้น,  ไม่เป็นอาบัติ   แก่ภิกษุผู้ฉันตั้งแต่ยอดลงไป.    </p><p>          แต่ในมหาอรรถกถากล่าวว่า   ภิกษุได้ขีรภัต   (ภัตเจือนมสด)   หรือ</p><p>รสภัต   (ภัตมีรสแกง)   นั่งแล้ว   แม้ชาวบ้านพวกอื่นเทขีรภัตหรือรสภัต  (อื่น)</p><p>ลงไปบนขีรภัตและรสภัตนั้นนั่นแหละ (อีก), ไม่เป็นอาบัติ  แก่ภิกษุผู้ดื่มนมสด </p><p>หรือรส,   แต่ภิกษุผู้กำลังฉันอยู่    จะเปิบชิ้นเนื้อหรือก้อนข้าวที่ได้ก่อนเข้าปาก</p><p>แล้วฉัน ตั้งแต่ยอดลงไปควรอยู่,   แม้ในข้าวปายาสเจือเนยใส  ก็นัยนี้เหมือนกัน</p><p>           ท่านกล่าวไว้ในมหาอรรถกถาว่า  อุบายสกผู้หญิงนิมนต์ภิกษุไว้,    เมื่อ</p><p>ภิกษุไปสู่ตระกูลแล้ว   อุบายสกก็ดี   อันใดขนมีบุตรภรรยาและพี่น้องชายพี่น้อง-</p><p>ของอุบาสกนั้นก็ดี   นำเอาเอาภัตส่วนของตน ๆ มาใส่ในบาตร,  เป็นอาบัติ   แก่</p><p>ภิกษุผู้ไม่ฉันภัตส่วนที่อุบายสกถวายก่อน  ฉันส่วนที่ได้ทีหลัง  ในอรรถกถากุรุน- </p><p>ที่กล่าวว่า    ควร   ในมหาปัจจรีกล่าวว่า   ถ้าพวกเขาแยกกันหุงต้ม,  นำมาถวาย</p><p>จากภัตที่หุงต้มเพื่อตน ๆ,  บรรดาภัตเหล่านั้น   เป็นปาจิตตีย์   แก่ภิกษุผู้ฉันภัต</p><p>ที่เขานำมาทีหลังก่อน,   แต่ถ้าพวกเขาทั้งหมดหุงต้มรวมกัน,  ไม่เป็น  ปรัมปร-</p><p>โภชนะ.                 </p><p>           อุบาสกผู้ใหญ่นิมนต์ภิกษุให้นั่งคอย.     ชาวบ้านอื่นจะรับเอาบาตร</p><p>ภิกษุอย่าพึงให้.    เขาถามว่า    ทำไม    ขอรับ  !   ท่านจึงไม่ให้ ? พึงกล่าวว่า</p><p>อุบาสก ! ท่านนิมนต์พวกเราไว้มิใช่หรือ ?  เขากล่าวว่า  ช่างเถอะขอรับ ! นิมนต์</p><p>ท่านฉันของที่ท่านได้แล้ว  ๆ เถิด.   จะฉันก็ควร.   ในกุรุนที่กล่าวว่า   เมื่อคน</p><p>อื่นนำภัตมาถวาย   ภิกษุแม้บอกกล่าวแล้วฉันก็ควร.  พวกชาวบ้านทั้งหมดอยาก</p><p>ฟังธรรมจึงนิมนต์ภิกษุผู้ทำอนุโมทนาแล้วจะไปว่า    ท่านขอรับ !   แม้พรุ่งนี้ก็ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 488</p><p>นิมนต์ท่านมาอีก.  ในวันรุ่งขึ้น  ภิกษุจะมาฉันภัตที่ได้แล้ว  ๆ ควรอยู่.   เพราะ </p><p>เหตุไร ? เพราะชาวบ้านทั้งหมดนิมนต์ไว้.</p><p>          ภิกษุรูปหนึ่งไปเที่ยวบิณฑบาตได้ภัตตาหารมา. อุบาสกอื่นนิมนต์ภิกษุ</p><p>รูปนั้น ให้นั่งคอยอยู่ในเรือน   และภัตยังไม่เสร็จก่อน.   ถ้าภิกษุนั้นฉันภัตที่ตน</p><p>เที่ยวบิณฑบาตได้มา  เป็นอาบัติ.  เมื่อเธอไม่ฉัน นั่งคอย อุบาสกถามว่า  ทำไม</p><p>ขอรับ  !   ท่านจึงไม่ฉัน     เธอกล่าวว่าเพราะท่านนิมนต์ไว้    แล้วเขาเรียนว่า</p><p>นิมนต์ท่านฉันภัตที่ท่านได้แล้ว  ๆ เถิด  ขอรับ !  ดังนี้   จะฉันก็ได้</p><p>           สองบทว่า  <strong>สกเลน  คาเมน</strong>  มีความว่า  ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้อัน</p><p>ชาวบ้านทั่งมวล  รวมกันนิมนต์ไว้เท่านั้น ซึ่งฉันอยู่ในที่แห่งหนึ่งแห่งใด   แม้</p><p>ในหมู่คณะ  ก็นัยนี้นั่นแล.</p><p>         คำว่า  <strong>นิมนฺติยมาโน  ภิกฺข   คณฺหิสฺสามีติ   ภณติ</strong>   มีความว่า</p><p>ภิกษุผู้ถูกเขานิมนต์ว่า  นิมนต์ท่านรับภัตตาหาร   กล่าวว่ารูปไม่มีความต้องการ</p><p>ภัตของท่าน,  รูปจักรับภิกษา.    ในคำว่า  ภตฺต  ฯ เป ฯ  วทติ  นี้พระมหา</p><p>ปทุมเถระกล่าวว่า   ภิกษุผู้กล่าวอย่างนี้    อาจเพื่อจะทำไม่ให้เป็นนิมันตนภัตใน</p><p>สิกขาบทนี้ได้,   แต่ได้ทำโอกาสเพื่อประโยชน์แก่การฉัน ;  เพราะฉะนั้น    ภิกษุ</p><p>นั้นจึงไม่พ้น จากคณโภชนะ  และไม่พ้นจากจาริตตสิกขาบท. พระมหาสุมนเถระ</p><p>กล่าวว่า   ภิกษุอาจจะทำให้ไม่เป็นนิมันตนภัตโดยส่วนใด,    ไม่เป็นคณโภชนะ</p><p>ไม่เป็นจาริตตะ  โดยส่วนนั้น.   คำที่เหลือดังที่กล่าวแล้วนั่นแล.</p><p>           สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐานดุจกฐินสิกขาบท     เกิดขึ้นทางกายและวาจา ๑</p><p>ทางกายวาจาและจิต  ๑  เป็นทั้งกิริยาทั้งอกิริยา,    จริงอยู่    ในกิริยาและอกิริยานี้</p><p>การฉันเป็นกิริยา    การไม่วิกัป เป็นอกิริยา    เป็นโนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                         <em>ปรัมปรโภชนสิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 489</p><p>                             <strong>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong> </p><p>                      <strong> เรื่องอุบาสิกาชื่อกาณมาตา</strong></p><p>            [๔๙๔]   โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น  อุบาสิกา</p><p>ชื่อกาณมาตาเป็นสตรีผู้มีศรัทธาเลื่อมใส  ได้ยกบุตรีชื่อกาณาให้แก่ชายผู้หนึ่งใน</p><p>ตำบลบ้านหมู่หนึ่ง  ครั้งนั้น  นางกาณาได้ไปเรือนมารดาด้วยธุระบางอย่าง  ฝ่าย</p><p>สามีของนางกาณาได้ส่งทูตไปใสสำนักนางกาณาว่า    แม่กาณาจงกลับมา    ฉัน</p><p>ปรารถนาให้แม่กาณากลับ   จึงอุบายสิกาชื่อกาณมาตาคิดว่า  การที่บุตรีจะกลับไป</p><p>มือเปล่า     ดูกระไรอยู่     จึงได้ทอดขนม    เมื่อขนมสุกแล้ว     ภิกษุผู้ถือเที่ยว</p><p>บิณฑบาตรูปหนึ่งได้เข้ามาถึงบ้านอุบายสิกากาณมาตา      จึงอุบายสิกากาณมาตาสั่ง</p><p>ให้ถวายขนมแก่ภิกษุรูปนั้น    ภิกษุรูปนั้นออกไปแล้ว     ได้บอกแก่ภิกษุรูปอื่น</p><p>นางก็ได้สั่งให้ถวายขนมแม้แก่ภิกษุรูปนั้น   ภิกษุรูปนั้นออกไปแล้ว    ได้บอกแก่</p><p>ภิกษุรูปอื่น    นางก็ได้สั่งให้ถวายขนมแม้แก่ภิกษุรูปนั้น     ขนมตามที่จัดไว้ได้</p><p>หมดสิ้นแล้ว.</p><p>            แม้คราวที่สอง     สามีของนางกาณาก็ได้ส่งทูตไปในสำนักนางกาณาว่า</p><p>แม่กาณาจงกลับมา   ฉันปรารถนาให้แม่กาณากลับ.</p><p>            แม้คราวที่สอง    อุบายสิกากาณมาตาก็คิดว่า     การที่บุตรีจะกลับไปมือ</p><p>เปล่า  ดูกระไรอยู่   จึงได้ทอดขนม   เมื่อขนมสุกแล้ว   ภิกษุผู้ถือเที่ยวบิณฑบาต</p><p>รูปหนึ่งได้เข้ามาถึงบ้านอุบาสิกากาณมาตา    จึงอุบาสิกกาณมาตาได้สั่งให้ถวาย</p><p>ขนมแก่ภิกษุรูปนั้น  ภิกษุรูปนั้น ออกไปแล้วได้บอกแก่ภิกษุรูปอื่น  นางก็ได้สั่ง</p><p>ให้ถวายขนมแม้แก่ภิกษุรูปนั้น  ขนมตามที่จัดไว้ได้หมดสั้นแล้ว. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 490</p><p>            แม้คราวที่สาม   สามีของกาณาก็ได้ส่งทูตไปในสำนักนางกาณาว่า   แม่ </p><p>กาณาจงกลับมา   ฉันปรารถนาให้แม่กาณากลับมา  ถ้าแม่กาณาไม่กลับ   ฉันจัก</p><p>นำหญิงอื่นมาเป็นภรรยา.</p><p>            แม้คราวที่สาม    อุบาสิกากาณมาตาก็คิดว่า     การที่บุตรีจะกลับไปมือ</p><p>เปล่า ดูกระไรอยู่   จึงได้ทอดขนม  เมื่อขนมสุกแล้ว  ภิกษุผู้ถือเที่ยวบิณฑบาต </p><p>รูปหนึ่งได้เข้ามาถึงบ้านอุบาสิกากาณมาตา  จึงอุบาสิกากาณมาตาสั่งให้ถวายขนม</p><p>แก่ภิกษุรูปนั้น ๆ ออกไปแล้วได้บอกภิกษุรูปอื่น    นางก็ได้สั่งให้ถวายขนมแม้</p><p>แก่ภิกษุรูปนั้น ๆ ออกไปแล้ว   ได้บอกแก่ภิกษุรูปอื่น  นางก็ได้สั่งให้ถวายขนม</p><p>แม้แก่ภิกษุรูปนั้น    ๑ ขนมตามที่จัดไว้ได้หมดสิ้นแล้ว.</p><p>            ครั้นสามีของนางกาณานำหญิงอื่นมาเป็นภรรยาแล้ว     พอนางกาณา</p><p>ทราบข่าวว่า  สามีได้นำหญิงอื่นมาเป็นภรรยา  นางได้ยืนร้องให้อยู่</p><p>            ขณะนั้นแลเป็นเวลาเช้า  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอันตรวาสกแล้ว ทรง</p><p>บาตรจีวร   เสด็จเข้าไปถึงบ้านอุบาสิกากาณมาตา   ครั้นแล้วได้ประทับนั่งเหนือ</p><p>พุทธอาสน์ที่เขาปูลาดถวาย</p><p>             ทันใดอุบาสิกากาณมาตาได้เข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า  ถวายบังคมแล้ว</p><p>นั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถานอุบาสิกาณมาตาผู้นั่ง ณ</p><p>ที่ควรส่วนข้างหนึ่งว่า   นางกาณานี้ร้องให้ทำไม   จึงอุบาสิกากาณมาตากราบทูล</p><p>เรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า  ๆ   ทรงชี้แจงให้อุบาสิกากาณมาตาเห็นแจ้ง</p><p>สมาทาน   อาจหาญร่าเริง  ด้วยธรรมมีกถาแล้ว   ทรงลุกจากที่ประทับเสด็จกลับ.</p><p>                          <em>เรื่องอุบาสิกาชื่อกาณมาตา  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 491</p><p>                                 <strong> เรื่องพ่อค้า</strong> </p><p>           [๔๙๕]   ก็โดยสมัยนั้นแล    พ่อค้าเกวียนพวกหนึ่งประสงค์จะเดินทาง</p><p>ไปยังถิ่นตะวันตก   จากพระนครราชคฤห์   ภิกษุผู้เที่ยวบิณฑบาตรูปหนึ่ง  ได้</p><p>เข้าไปบิณฑบาตถึงพวกพ่อค้าเกวียนหมู่นั้น    อุบายสกคนหนึ่งได้สั่งให้ถวายข้าว</p><p>สัตตุแก่ภิกษุนั้น  ๆ ออกไปแล้วได้บอกแก่ภิกษุรูปอื่น     อุบายสกก็ได้สั่งให้ถวาย</p><p>ข้าวสัตตุแม้แก่ภิกษุรูปนั้น ๆ ออกไปแล้ว   ได้บอกแก่ภิกษุรูปอื่น   อุบายสกก็ได้</p><p>สั่งให้ถวายข้าวสัตตุแม้แก่ภิกษุรูปนั้น      เสบียงตามที่เขาได้จัดเตรียมไว้ได้หมด</p><p>สิ้นแล้ว    จึงอุบาสกนั้นได้บอกแก่คนพวกนั้นว่า   วันนี้ท่านทั้งหลายจงรอก่อน</p><p>เพราะเสบียงตามที่เราได้จัดเตรียมไว้ได้ถวายพระคุณเจ้าทั้งหลายไปหมดแล้ว</p><p>ข้าพเจ้าจักจัดเตรียมเสบียงก่อน.</p><p>          คนพวกนั้น กล่าวว่า   พวกกระผมไม่สามารถจะคอยได้  ขอรับ  เพราะ</p><p>พวกพ่อค้าเกวียนเริ่มเดินทางแล้ว   ดังนี้    แล้วได้พากันไป</p><p>            เมื่ออุบาสกนั้นตระเตรียมเสบียงเสร็จแล้ว     เดินทางไปภายหลัง   พวก</p><p>โจรได้แย่งชิง</p><p>           ประชาชนพากัน    เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉน    พระสมณะ</p><p>เชื้อสายพระศากยบุตรจึงได้รับอย่างไม่รู้ประมาณ   อุบายสกนี้ถวายเสบียงแก่พระ-</p><p>สมณะเหล่านี้แล้ว   จึงเดินทางไปภายหลังได้ถูกพวกโจรแย่งชิง</p><p>           ภิกษุทั้งหลายได้ยินประชาชนเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่. . .จึงกราบ</p><p>ทูลเนื้อความนั้น  แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                            <strong>ทรงบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           ลำดับนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้า   ทรงทำธรรมีกถา  ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น   แล้วตรัสว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เพราะ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 492</p><p>เหตุนั้นแล   เราจักบัญญัติสิกขาบทแก่ภิกษุทั้งหลาย   อาศัยอำนาจประโยชน์  ๑๐ </p><p>ประการ  คือ    เพื่อความรับว่าดีแห่งสงฆ์   ๑  เพื่อความสำราญแห่งสงฆ์   ๑</p><p>เพื่อข่มบุคคลผู้เก้อยาก  ๑  เพื่อยู่สำราญแห่งภิกษุผู้มีศีลเป็นที่รัก ๑ เพื่อป้องกัน</p><p>อาสวะอันจะบังเกิดในปัจจุบัน  ๑   เพื่อกำจัดอาสวะอันจักบังเกิดในอนาคต  ๑</p><p>เพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  ๑  ความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่</p><p>เลื่อมใสแล้ว  ๑ เพื่อความตั้งมั่นแห่งพระสัทธรรม ๑ เพื่อถือตามพระวินัย ๑</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น  ว่า</p><p>ดังนี้ :-</p><p>                             <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๘๓.  ๔.  อนึ่ง    เขาปวารณาเฉพาะภิกษุผู้เข้าไปสู่ตระกูล </p><p>ด้วยขนมก็ดี    ด้วยสัตตุผงก็ดี   เพื่อนำไปได้ตามปรารถนา   ภิกษุผู้</p><p>ต้องการพึงรับได้เต็ม  ๒-๓  บาตร     ถ้ารับยิ่งกว่านั้นเป็นปาจิตตีย์</p><p>ครั้นรับเต็ม ๒-๓ บาตรแล้ว  นำออกจากที่นั้นแล้ว    พึงแบ่งปันกับ</p><p>ภิกษุทั้งหลาย  นี้เป็นสามีจิกรรมในเรื่องนั่น.</p><p>                           <em>เรื่องพ่อค้าเกวียน  จบ</em></p><p>                           <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๔๙๖]    คำว่า  อนึ่ง . . .เฉพาะภิกษุผู้เข้าไปสู่ตระกูล  ความว่า</p><p>ที่ชื่อว่าตระกูล  ได้แก่ตระกูล ๔ คือ  ตระกูลกษัตริย์  ตระกูลพราหมณ์  ตระกูล</p><p>แพศย์   ตระกูลศูทร.</p><p>            บทว่า  <strong>ผู้เข้าไป</strong>   คือ   ผู้เข้าไปในตระกูลนั้น          </p><p>            ที่ชื่อว่า     <strong>ขนม</strong>    ได้แก่   ของกินชนิดใดชนิดหนึ่งที่เขาจัดเตรียมไว้</p><p>เพื่อต้องการเป็นของกำนัล </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 493</p><p>            ที่ชื่อว่า    <strong>สัตตุผง</strong>   ได้แก่   ของกินอย่างใดอย่างหนึ่งที่เขาจัดเตรียมไว้ </p><p>เพื่อต้องการเป็นเสบียง</p><p>          คำว่า    <strong>เขาปวารณา. . .เพื่อนำไปได้ตามปรารถนา</strong>  คือ    เขา</p><p>ปวารณาไว้ว่า   ท่านประสงค์เท่าใด   จงรับไปเท่านั้น.</p><p>          บทว่า  <strong>ผู้ต้องการ</strong>   คือ   ผู้อยากได้.</p><p>          บทว่า <strong>พึงรับได้เต็ม ๒ - ๓ บาตร</strong> ความว่า  พึงรับได้เต็ม ๒ บาตร</p><p>๓  บาตร</p><p>          คำว่า  <strong>ถ้ารับยิ่งกว่านั้น</strong>    ความว่า  รับเกินกว่ากำหนดนั้น ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์ ครั้นรับเต็ม ๒-๓ บาตรแล้ว  ออกจากที่นั้นไปพบภิกษุแล้วพึงบอกว่า</p><p>ณ  สถานที่โน้นกระผมรับเต็ม  ๒ - ๓  บาตรแล้ว   ท่านอย่ารับ   ณ   ที่นั้นเลย</p><p>ถ้าพบแล้วไม่บอก   ต้องอาบัติทุกกฏ    ถ้าเมื่อบอกแล้ว   ภิกษุผู้รับบอกยังขืนรับ</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>          คำว่า  <strong>นำออกจากที่นั้นแล้ว  พึงแบ่งบันกับภิกษุทั้งหลาย</strong> คือ</p><p>นำไปสู่โรงฉันแล้ว   พึงแบ่งปันกัน</p><p>           บทว่า  นี้เป็นสามีจิกรรมในเรื่องนั้น   หมายความว่า  นี้เป็นการ</p><p>ถูกต้องตามธรรมเนียมในเรื่องนั้น.</p><p>                            <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>                              <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๔๙๗]  ของเต็มเกิน ๒-๓ บาตร  ภิกษุสำคัญว่าเกิน รับ ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>            ของเต็มเกิน ๒ - ๓  บาตร   ภิกษุสงสัย   รับ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            ของเต็มเกิน ๒ - ๓  บาตร ภิกษุสำคัญว่าหย่อน รับ ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 494</p><p>                                            <strong>ทุกทุกกฏ</strong> </p><p>           ของหย่อนกว่า ๒ - ๓ บาตร  ภิกษุสำคัญว่าเกิน รับ ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ของหย่อนกว่า ๒ - ๓ บาตร  ภิกษุสงสัย  รับ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                       <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           ของหย่อนกว่า ๒ - ๓ บาตร  ภิกษุสำคัญว่าหย่อน  รับ  ไม่ต้องอาบัติ </p><p>                                       <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๔๙๘]  ภิกษุรับเต็ม ๒ - ๓ บาตร  ๑ ภิกษุรับหย่อนกว่า  ๒ - ๓ บาตร ๑</p><p>เขาไม่ได้ถวายของที่เตรียมไว้เพื่อต้องการเป็นของกำนัล ๑ เขาไม่ได้ถวายของที่</p><p>เตรียมไว้เพื่อต้องการเป็นเสบียง  ๑    เขาถวายของที่เหลือจากที่เขาเตรียมไว้เพื่อ</p><p>ต้องการเป็นของกำนัลหรือเพื่อต้องการเป็นเสบียง   ๑   เมื่อเขาระงับการไปแล้ว</p><p>ถวาย ๑   รับของพวกญาติ ๑   รับของตนปวารณา ๑  รับเพื่อประโยชน์แก่ภิกษุ</p><p>อื่น  ๑   จ่ายมาด้วยทรัพย์ของตน  ๑   ภิกษุวิกลจริต   ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ   ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                             <em>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>                                <strong>กาณมาตาสิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>           วินิจฉัยในสิกขาบทที่ ๔  พึงทราบดังต่อไปนี้</p><p>      <strong>  [แก้อรรถปฐมบัญญัติ  เรื่องมารดาของนางกาณา]</strong></p><p>           บทว่า <strong>กาณมาตา</strong>  คือ  มารดาของนางกาณา.  ได้ยินว่า นางกาณานั้น</p><p>เป็นธิดารูปงามน่าชมของนางผู้เป็นมารดานั้น.  อธิบายว่า  ชนพวกใด ๆ  เห็น</p><p>นาง,  ชนพวกนั้น ๆ  กลายเป็นคนบอด   เพราะความกำหนัด  คือ   เป็นผู้มืด </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 495</p><p>เพราะราคะ    เพราะเหตุนั้น     นางจึงได้เป็นผู้ปรากฏชื่อว่า    กาณา   เพราะ </p><p>กระทำชนเหล่านั้นให้เป็นผู้บอด.     แม้มารดาของนาง    ก็พลอยปรากฏชื่อว่า</p><p>กาณมาตา   ด้วยสามารถแห่งนาง.</p><p>           บทว่า  <strong>อาคต</strong>  คือ  อาคมน  แปลว่า  การมา.</p><p>           บทว่า    <strong>กิสฺมึ     วิย</strong>    แปลว่า  ดูกระไรอยู่.  อธิบายว่า  ดูเป็นที่น่า</p><p>กระดากอาย.</p><p>           สองบทว่า   <strong>ริตฺตหตฺถ  คนฺตุ</strong>   ได้แก่  ในการไปคราวนี้   มีมือทั้ง</p><p>๒  เปล่า  (เพราะเหตุนั้น)  การไปคราวนี้นั้น จึงชื่อว่า  มีมือเปล่า   มีอธิบายว่า</p><p>การไปมือเปล่านั้น  ดูที่เป็นการไปที่น่ากระดากอาย</p><p>           สองบทว่า   <strong>ปริกฺขย   อคมาสิ</strong>    มีความว่า   อุบายสิกาผู้อริยสาวิกา</p><p>เห็นภิกษุทั้งหลายแล้ว  ไม่อาจที่จะไม่ถวายของที่มีอยู่,   เพราะเหตุนั้น  อุบายสิกา</p><p>จึงได้สั่งให้ถวายจนขนมทั้งหมดได้ถึงความหมดสิ้นไป.</p><p>           ในคำว่า   <strong>ธมฺมิยา   กถาย</strong>  นี้   มีวินิจฉัยว่า   แม้นางกาณาฟังธรรม</p><p>ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดง   เพื่อประโยชน์แก่มารดา   ก็ได้เป็นโสดาบันใน</p><p>เวลาจบเทศนา.</p><p>            สองบทว่า  <strong>อุฏฺายาสนา  ปกฺกามิ</strong>   มีความว่า  พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ทรงอุฏฐาการจากอาสนะแล้วเสด็จไป.   บุรุษแม้นั้นได้สดับว่า  "ได้ยินว่า  พระ-</p><p>ศาสดาได้เสด็จไปบ้านของมารดานางกาณา"   จึงนำนางกาณามาตั้งไว้ในตำแหน่ง</p><p>ตามปรกติเดิม.  แต่พอเมื่อเรื่องนี้เกิดขึ้นแล้ว  พระผู้มีพระภาคเจ้ายังมิได้บัญญัติ</p><p>สิกขาบทเลย   เรื่องเสบียงทางก็ได้เกิดขึ้น    ก็เพราะเหตุนั้น   เพื่อแสดงเรื่องนี้</p><p>ติดต่อกันไปเลย    พระธรรมสังคาหกาจารย์ทั้งหลาย    จึงได้กล่าวคำว่า    เตน</p><p><strong>โข  ปน  สมเยน</strong>   เป็นต้น.   และอุบาสกแม้นั้น  ก็ได้สั่งให้ถวายของทั้งหมด </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 496</p><p>เหมือนกัน  เพราะคนเป็นอริยสาวก.   เพราะเหตุนั้น   พระธรรมสังคาหกาจารย์ </p><p>จึงได้กล่าวคำว่า  ปริกฺขย  อคมาสิ.</p><p>           สองบทว่า  <strong>ยงฺกิญฺจิ  ปหิณกตฺถาย</strong>  มีความว่า  อาหารวัตถุอย่างใด</p><p>อย่างหนึ่งมีขนมต้ม*   และขนมคลุกน้ำอ้อยเป็นต้น   ที่มีรสดีเลิศอันเขาจัดเตรียม</p><p>ไว้  เพื่อต้องการเป็นของกำนัล  ถึงการนับว่า "ขนม" ทั้งนั้น  ในสิกขาบทนี้.</p><p>           สองบทว่า  <strong>ยงฺกิญฺจิ  ปาเถยฺยตฺถาย</strong>  มีความว่า  อาหารวัตถุอย่างใด</p><p>อย่างหนึ่ง  มีสัตตุก้อน  สัตตุผง  งา   และข้าวสารเป็นต้นทั้งหมด   ที่พวกคน</p><p>จะเดินจัดเตรียมไว้   เพื่อต้องการเป็นเสบียงในระหว่างทาง  ถึงการนับว่า  "สัต-</p><p>ตุผง" ทั้งนั้น   ในสิกขาบทนี้.</p><p>            สองบทว่า   <strong>ตโต   เจ   อุตฺตรึ</strong>   มีความว่า   ถ้าภิกษุรับเอาบาตรที่ ๓</p><p>ให้พูนขึ้นมา  (ให้เป็นยอดขึ้นมาดุจสถูป)   เป็นปาจิตตีย์  ด้วยการนับขนม.</p><p>           สองบทว่า  <strong>ทฺวิตฺติปตฺตปูเร   ปฏิคฺคเหตฺวา</strong>   ได้แก่   รับบาตรเต็ม</p><p>เสมอรอยข้างล่างขอบปากบาตร.</p><p>           ในคำว่า  <strong>อมุตฺร  มยา  ทฺวิตฺติปตฺตปูรา</strong>  นี้   มีวินิจฉัยว่า   ถ้าว่า</p><p>ภิกษุรับเต็ม ๒ บาตรแล้ว   พึงบอกว่า  "ณ สถานที่โน้น   ผมรับเต็ม ๒ บาตร</p><p>แล้ว,   ท่านพึงรับบาตรเดียว."   แม้ภิกษุผู้มาที่หลังนั้น   เห็นภิกษุอื่นแล้วก็พึง</p><p>บอกว่า   "ภิกษุผู้มาถึงก่อนรับเต็ม ๒ บาตรแล้ว,   ผมรับเต็มบาตรหนึ่ง,   ท่าน</p><p>อยู่รับ."  แม้ในการที่ภิกษุผู้รับก่อนบาตรหนึ่งแล้ว   บอกกันต่อ ๆ ไป   ก็นัย</p><p>นี้นั่นแล.    ส่วนภิกษุผู้รับเอง    ครบ  ๓  บาตรแล้ว    เห็นภิกษุอื่นพึงบอกว่า</p><p>ท่านอย่ารับเลยที่บ้านนี้"   ดังนี้.</p><p>          สองบทว่า  <strong>ปฏิกฺกมน   นีหริตฺวา</strong>  คือ  นำไปสู่โรงฉัน,    ก็ภิกษุผู้</p><p>จะไปยังโรงฉัน  อย่าไถลไปศาลาร้าง.   พึงไปในสถานที่ที่ภิกษุสงฆ์จำนวนมาก</p><p>    *  ชาวอินเดียเรียกว่าขนมโมทกะนี้ว่า   "ลัฑฑู" นัยว่า  ท่าจากแป้ง  แล้วทอดด้วยน้ำมันพืช  คือ</p><p>   ทำเป็นก้อนกลม  ๆ  ข้างในใส่น้ำอ้อยหรือน้ำตาลเหมือนขนมต้มของไทยเรา.    ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 497</p><p>นั่งอยู่. แต่ในมหาปัจจรีกล่าวว่า "โรงฉันใดที่อยู่ใกล้กับสถานที่ตนได้บิณฑบาต  </p><p>มา  พึงไปที่โรงฉันนั้น,    จะไปในโรงฉันอื่นด้วยประสงค์ว่า  " เราจะถวายแก่</p><p>ภิกษุผู้เคยเห็นกัน  เคยพบกัน   หรือผู้ร่วมนิกายเดียวกันของตน"   ย่อมไม่ได้,</p><p>แต่ถ้าว่า  โรงฉันนั้นเป็นสถานที่เธอนั่งเป็นประจำ   แม้ไกลก็ควรไป"</p><p>          บทว่า  <strong>สวิภชิตพฺพ</strong>    มีความว่า    ถ้าภิกษุรับเต็มบาตรแล้ว    พึง</p><p>เหลือไว้เพื่อตนเองบาตรหนึ่ง     แล้วถวายเต็ม  ๒  บาตรแก่ภิกษุสงฆ์.    ถ้ารับ</p><p>๒ บาตรพึงเหลือไว้เพื่อตนบาตรหนึ่ง    แล้วถวายบาตรหนึ่งแก่สงฆ์.    แต่ย่อม</p><p>ไม่ได้เพื่อจะให้ตามมิตรสหาย.    ภิกษุผู้รับบาตรเดียว    ไม่ประสงค์จะให้อะไร</p><p>ก็ไม่พึงให้  คือ   พึงทำตามชอบใจ.</p><p>           สองบทว่า  <strong>คมเน  ปฏิปฺปสฺสทฺเธ</strong>   มีความว่า   เมื่อเขาระงับ   คือ</p><p>ตัดการไปเสียอย่างนี้ว่า  บัดนี้   เราจักไม่ส่งไปละ   หรือว่าเราจักไม่ไปละ   ดังนี้ </p><p>เพราะเห็นอันตรายในระหว่างทาง   หรือเพราะไม่มีความต้องการ.</p><p>           สองบทว่า   <strong>าตกาน  ปวาริตาน</strong>   ได้แก่   ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้</p><p>รับของพวกญาติ     และคนปวารณาเหล่านั้นผู้ถวายแม้มาก.    แต่ในอรรถกถา</p><p>ทั้งหลายกล่าวว่า  ควรจะรับแต่พอประมาณ  จากของที่พวกญาติและคนปวารณา</p><p>แม้เหล่านั้นจัดเตรียมไว้   เพื่อต้องการขนเสบียงทาง   และเป็นของกำนัล.  บท</p><p>ที่เหลือตื้นทั้งนั้น.</p><p>           สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐาน  ๖  เป็นกิริยา   โนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ   กายกรรม  วจีกรรม   มีจิต ๓  มีเวทนา ๓  ดังนี้แล.</p><p>                          <em>กาณมาตาสิกขาบทที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 498</p><p>                                 <strong>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong> </p><p>                                      <strong> เรื่องภิกษุหลายรูป</strong></p><p>           [๔๙๙]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี เขตพระนครสาวัตถี ครั้งนั้น พราหมณ์</p><p>คนหนึ่งนิมนต์ภิกษุทั้งหลายให้ฉัน   ภิกษุทั้งหลายฉันเสร็จ  ห้ามภัตแล้ว   ไปสู่</p><p>ตระกูลญาติ  บางพวกก็ฉันอีก   บางพวกก็รับบิณฑบาตไป   หลังจากเลี้ยงพระ</p><p>แล้ว    พราหมณ์ได้กล่าวเชิญชวนพวกเพื่อนบ้านว่า    ท่านทั้งหลาย    ข้าพเจ้า</p><p>เลี้ยงภิกษุให้อิ่มหนำแล้ว   มาเถิด   ข้าพเจ้าจักเลี้ยงท่านทั้งหลายให้อิ่มหนำบ้าง.</p><p>            พวกเพื่อนบ้านพากันกล่าวแย่งอย่างนี้ว่า     ท่านจักเลี้ยงพวกข้าพเจ้า</p><p>ให้อิ่มได้อย่างไร   แม้ภิกษุทั้งหลายที่ท่านนิมนต์ให้ฉันแล้ว    ยังต้องไปที่เรือน</p><p>ของพวกข้าพเจ้า   บางพวกก็ฉันอีก  บางพวกก็รับบิณฑบาตไป.</p><p>            จึงพราหมณ์นั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า     พระคุณเจ้าผู้เจริญ </p><p>ทั้งหลายฉันที่เรือนของเราแล้ว     ไฉนจึงได้ฉัน  ณ ที่แห่งอื่นอีกเล่า     ข้าพเจ้า</p><p>ไม่มีกำลังพอจะถวายให้พอแก่ความต้องการหรือ.</p><p>           ภิกษุทั้งหลาย ได้ยินพราหมณ์นั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่  บรรดา</p><p>ที่เป็นพวกมักน้อย. . .  ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ฉันเสร็จ  ห้ามภัตแล้ว   จึงได้ฉัน   ณ  ที่แห่งอื่นอีกเล่า . . . แล้วกราบทูลเรื่องนั้น</p><p>แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.                                                           </p><p>                                      <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่าภิกษุทั้งหลายฉันเสร็จ   ห้ามภัตแล้ว   ยังฉัน  ณ  ที่แห่งอื่นอีก   จริงหรือ.</p><p>            ภิกษุทั้งหลายทูลรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 499</p><p>                   <strong>ทรงติเตียนนั้นแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong> </p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า     ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ไฉน</p><p>ภิกษุโมฆบุรุษเหล่านั้นฉันเสร็จ   ห้ามภัตแล้ว   จึงได้ฉัน  ณ ที่แห่งอื่นอีกเล่า</p><p>การกระทำของภิกษุโมฆบุรุษเหล่านั้นนั่น     ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของ</p><p>ชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้ :-</p><p>                                        <strong>พระบัญญัติ</strong>                           </p><p>           ๘๔.  ๕.  ก.  อนึ่ง  ภิกษุใดฉันเสร็จ  ห้ามภัตแล้ว  เคี้ยวก็ดี</p><p>ฉันก็ดี   ซึ่งของเคี้ยวก็ดี  ซึ่งของฉันก็ดี  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอัน พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                 <em>เรื่องภิกษุหลายรูป  จบ</em></p><p>                                 <strong>  เรื่องอาหารเดน</strong></p><p>          [๕๐๐]  ก็โดยสมัยนั้นแล     ภิกษุทั้งหลายนำบิณฑบาตอันประณีตไป</p><p>ถวายพวกภิกษุอาพาธ   พระภิกษุอาพาธฉันไม่ได้ดังใจประสงค์   ภิกษุทั้งหลาย</p><p>จึงทิ้งบิณฑบาตเหล่านั้นเสีย.                                  </p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสดับเสียงนกการ้องเกรียวกราว     ครั้นแล้วได้</p><p>รับสั่งถามท่านพระอานนท์ว่า    ดูก่อนอานนท์    เสียงนกการ้องเกรียวกราวนั้น</p><p>อะไรกันหนอ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 500</p><p>           จึงท่านพระอานนท์กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. </p><p>           ภ.  ดูก่อนอานนท์     ก็ภิกษุทั้งหลายฉันอาหารอันเป็นเดนของภิกษุ</p><p>อาพาธหรือ.</p><p>           อา.  มิได้ฉัน    พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>              <strong>ทรงอนุญาตให้ฉันอาหารเป็นเดนภิกษุไข้</strong> </p><p>           ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้า   ทรงทำธรรมีกถา  ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย   เราอนุญาตให้ฉันอาหารอันเป็นเดนของภิกษุผู้อาพาธและมิใช่ผู้</p><p>อาพาธได้   แต่พึงทำให้เป็นเดน   อย่างนี้ว่า   ทั้งหมดนั่นพอแล้ว.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้ :-</p><p>                               <strong> พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>            ๘๔. ๕. ข.  อนึ่ง  ภิกษุใดฉันเสร็จ  ห้ามภัตแล้ว   เคี้ยวก็ดี</p><p>ฉันก็ดี  ซึ่งของเคี้ยวก็ดี  ซึ่งของฉันก็ดี   อันมิใช่เดน  เป็นปาจิตตีย์. </p><p>                                  <em>เรื่องอาหารเดน  จบ</em></p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๕๐๑]  บทว่า  อนึ่ง. . .ใด  ความว่าผู้ใด  คือผู้เช่นใด. . .</p><p>           บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.                              </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ฉันเสร็จ</strong>  คือ  ฉันโภชนะ ๕ อย่างใดอย่างหนึ่ง  โดยที่สุด</p><p> แม้ด้วยปลายหญ้าคา. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 501</p><p>                              <strong>ลักษณะห้ามภัต</strong> </p><p>            ที่ชื่อว่า  ห้ามภัตแล้ว   คือ  กำลังฉันอาหารอยู่  ๑  ทายกนำโภชนะ</p><p>มาถวายอีก  ๑  ทายกอยู่ในหัตถบาส  ๑  ทายกน้อมถวาย ๑  ภิกษุห้ามเสีย ๑.</p><p>                         <strong>ลักษณะของไม่เป็นเดน</strong></p><p>            ที่ชื่อว่า  มิใช่เดน  คือ  ของที่ยังมิได้ทำให้เป็นกัปปิยะ   ๑  ภิกษุมิได้</p><p>รับประเคน ๑  ภิกษุมิได้ยกขึ้นส่งให้ ๑ ทำนอกหัตถบาส ๑  ภิกษุฉันยังไม่เสร็จ</p><p>ทำ ๑  ภิกษุฉันเสร็จ  ห้ามภัตแล้ว   ลุกจากอาสนะแล้วทำ  ๑  ภิกษุมิได้พูดว่า</p><p>ทั้งหมดนั้นพอแล้ว  ๑  ของนั้นมิใช่เป็นเดนภิกษุอาพาธ ๑ นี้ชื่อว่า  มิใช่เดน.</p><p>                           <strong>ลักษณะของเป็นเดน</strong></p><p>            ที่ชื่อว่า  เป็นเดน   คือ   ของที่ทำให้เป็นกัปปิยะแล้ว   ๑    ภิกษุรับ</p><p>ประเคนแล้ว  ๑  ภิกษุยกขึ้นส่งให้ ๑  ทำในหัตถบาส ๑   ภิกษุฉันแล้ว   ทำ ๑</p><p>ฉันเสร็จห้ามภัตแล้ว   ยังไม่ลุกจากอาสนะ   ทำ ๑  ภิกษุพูดว่า   ทั้งหมดนั่นพอ</p><p>แล้ว  ๑  เป็นเดนภิกษุอาพาธ ๑  นี้ชื่อว่า  เป็นเดน.</p><p>                             <strong>ลักษณะของเคี้ยว</strong></p><p>             ที่ชื่อว่า   ต้องเคี้ยว  คือ  เว้นโภชนะห้า  ๑   ของที่เป็นยามกาลิก  ๑</p><p>สัตตาหกาลิก  ๑  ยาวชีวิก ๑  นอกนั้นชื่อว่า  ของเคี้ยว.</p><p>                               <strong>ลักษณะของฉัน</strong></p><p>             ที่ชื่อว่า   ของฉัน    ได้แก่  โภชนะ ๕  คือ   ข้าวสุก ๑  ขนมสด ๑</p><p>ขนมแห้ง  ๑   ปลา ๑   เนื้อ ๑.</p><p>             ภิกษุรับประเคนด้วยตั้งใจว่า  จักเคี้ยว  จักฉัน    ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ขณะกลืน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำกลืน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 502</p><p>                                  <strong> บทภาชนีย์</strong> </p><p>                                   <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๕๐๒]  ของไม่เป็นเดน ภิกษุสำคัญว่า ไม่เป็นเดน  เคี้ยวก็ดี  ฉันก็ดี</p><p>ซึ่งของเคี้ยวก็ดี  ซึ่งของฉันก็ดี  ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>           ของไม่เป็นเดน  ภิกษุสงสัย   เคี้ยวก็ดี  ฉันก็ดี   ซึ่งของเคี้ยวก็ดี  ซึ่ง</p><p>ของฉัน ก็ดี  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                      <strong>ทุกกฏ</strong>   </p><p>            ภิกษุรับประเคนของที่เป็นยามกาลิก    สัตตาหกาลิก    ยาวชีวิก    เพื่อ</p><p>ประสงค์เป็นอาหาร  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ขณะกลืน  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>            ของเป็นเดน  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่เดน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>            ของเป็นเดน  ภิกษุสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                               <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>             ของเป็นเดน  ภิกษุสำคัญว่าเป็นเดน. . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                             <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๕๐๓]  ภิกษุให้ทำเป็นเดนแล้วฉัน ๑   ภิกษุรับประเคนไว้ด้วยตั้งใจ</p><p>ว่าจักให้ทำเป็นเดนแล้วจึงฉัน  ๑  ภิกษุรับไปเพื่อประโยชน์แก่ภิกษุอื่น ๑  ฉัน</p><p>อาหารที่เหลือของภิกษุอาพาธ  ๑   ฉันยามกาลิก   สัตตาหกาลิก   ยาวชีวิก   ใน</p><p>เมื่อมีเหตุอันสมควร ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล. </p><p>                           <em>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๕ จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 503</p><p>                              <strong>ปฐมปวารณาสิกขาบทที่  ๕</strong> </p><p>         *  วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๕ พึงทราบดังต่อไปนี้ :-</p><p>                <strong> [แก้อรรถปฐมบัญญัติเรื่องการห้ามภัต]</strong></p><p>          หลายบทว่า  <strong>ภิกฺขู  ภุตฺตาวี   ปวาริตา</strong>   มีความว่า   ภิกษุทั้งหลาย</p><p>อันพราหมณ์ปวารณา  ด้วยปวารณาจนพอแก่ความต้องการอย่างนี้ว่า ข้าแต่ท่าน</p><p>ผู้เจริญ   ท่านทั้งหลายจงรับเท่าที่ที่ท่านปรารถนาเถิด     และห้ามด้วยตนเอง</p><p>ด้วยการห้ามคือการปฏิเสธอย่างนี้ว่า   พอละ   อาวุโส ! จงถวายแต่น้อย ๆ  เถิด.</p><p>           บทว่า  <strong>ปฏิวิสฺสเก</strong>  คือ  พวกเพื่อนบ้านผู้อยู่ในเรึอนใกล้เคียง.</p><p>           บทว่า   <strong>กาโกรวสทฺท</strong>  ได้แก่   เสียงพวกนกการ้องเกรียวกราว   คือ</p><p>เสียงฝูงนกกาจับกลุ่มกันร้องระเบ็งเซ็งแซ่   ในคำว่า   <strong>อลเมต   สพฺพนฺติ</strong>   นี้ </p><p>จะไม่ตรัส  <strong>ติ</strong>   อักษรเลย  ตรัสเพียง   <strong>อลเมต  สพฺพ</strong>  (ทั้งหมดนั่นพอแล้ว)</p><p>เท่านี้   ก็สมควร.</p><p>            บทว่า   <strong>ภุตฺตาวี</strong>   แปลว่า   ผู้ฉันเสร็จ   ก็เพราะภิกษุใด   เคี้ยวก็ตาม</p><p>ไม่เคี้ยวก็ตาม  กลืนกินเมล็ดข้าวแม้เมล็ดเดียวเข้าไป,  ภิกษุนั้นถึงการนับว่า  ผู้</p><p>ฉันเสร็จ  ในบทว่า  <strong>ภุตฺตาวี</strong>  นั้น.  เพราะเหตุนั้น  ในบทภาชนะแห่งบทนั้น</p><p>จึงตรัสคำว่า  <strong>ภุตฺตาวี   นาม  ปญฺจนฺน  โภชนาน</strong>  ดังนี้เป็นต้น.</p><p>           บทว่า  <strong>ปวาริโต</strong>  คือ  ผู้มีการห้าม   (ภัต)  อันทำแล้ว   คือ  มีการ</p><p>ปฏิเสธอันทำแล้ว .  ก็เพราะการห้ามแม้นั้น  ไม่ใช่ว่าจะทำสำเร็จได้ด้วยเหตุเพียง</p><p>การปฏิเสธ, โดยที่แท้   ย่อมสำเร็จได้ด้วยอำนาจองค์  ๕.   ด้วยเหตุนั้น   ใน</p><p>  *  ในสิกขาบทนี้  ศัพท์ทั่วไป  และศัพท์ที่เป็นชื่อธัญชาติต่าง ๆ ที่แปลไว้เท่าที่หาได้  ไม่แน่ใจ</p><p>      ว่าถกทั้งหมด  จึงขอฝากท่านผู้รู้ไว้พิจารณาแก้ไขต่อไป.  ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 504</p><p>บทภาชนะแห่งบทนั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสคำว่า   <strong>ปวาริโต  นาม  อสน </strong></p><p><strong>ปญฺายติ</strong>  เป็นต้น.</p><p>          เพราะบรรดาองค์ ๕ นั้น  ด้วยองค์ว่า  <strong>อสน  ปญฺายติ</strong>  นี้  ภิกษุ</p><p>ผู้ฉันค้างอยู่   จึงเป็นอันเรียกว่า   ผู้ห้ามภัต,   ส่วนภิกษุใด  ชื่อว่าผู้ฉันค้างอยู่, </p><p>โภชนะบางอย่างภิกษุนั้นฉัน แล้ว     บางอย่างยังไม่ได้ฉัน     และเพราะหมายเอา</p><p>โภชนะที่เธอฉันแล้ว   จึงถึงการนับว่า   ผู้ฉันเสร็จ ;  เพราะฉะนั้น   ด้วยคำว่า</p><p><strong>ภุตฺตาวี</strong>  เราจึงไม่เห็นความสำเร็จประโยชน์อะไรแผนกหนึ่ง. ก็คำว่า   <strong>ภุตฺตาวี</strong> </p><p>นี้ บัณฑิตพึงทราบว่า  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้ว  โดยความเป็นบทบริวาร</p><p>แห่งบทว่า  <strong>ปวาริตะ</strong>   และโดยความเป็นพยัญชนะสละสลวย   ดุจคำว่า ๒ คืน</p><p>เป็นต้น   ในคำว่า ๒ - ๓ คืน. . .๖  คำ  ๕ คำ. . .เป็นต้น.</p><p>          ในองค์ว่า  <strong>อสน  ปญฺายติ</strong>  เป็นต้น  มีวินิจฉัยดังนี้.    การฉัน</p><p>ค้างปรากฏ,   อธิบายว่า   ถ้าบุคคลผู้กำลังฉันนี้อยู่.</p><p>           องค์ว่า    <strong>โภชน    ปญฺายติ</strong>   ได้แก่    โภชนะเพียงพอแก่การห้าม</p><p>ปรากฏอยู่.   อธิบายว่า   ถ้าโภชนะมีข้าวสุกเป็นต้นอย่างใดอย่างหนึ่ง   ที่จะพึง</p><p>ห้ามมีอยู่.</p><p>          องค์ว่า  <strong>หตฺถปาเส   ิโต</strong>   มีความว่า  หากทายกถือเอาโภชนะเพียง</p><p>พอแก่การห้ามอยู่ในโอกาสประมาณ ๒ ศอกคืบ.</p><p>          องค์ว่า  <strong>อภิหรติ</strong>   มีความว่า  ถ้าทายกนั้น   น้อมภัตนั้นถวายแก่ภิกษุ</p><p>นั้น  ด้วยกาย.                          </p><p>          องค์ว่า  <strong>ปฏิกฺเขโป  ปญฺายติ</strong>  คือ   การห้ามปรากฏ.   อธิบายว่า</p><p>ถ้าภิกษุนั้นปฎิเสธโภชนะที่เขาน้อมถวายนั้น  ด้วยกายก็ดี  ด้วยวาจาก็ดี.  ภิกษุ</p><p>ย่อมเป็นผู้ชื่อว่าห้ามภัตแล้ว     ด้วยอำนาจแห่งองค์  ๕  ด้วยประการอย่างนี้แล. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 505</p><p>สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้นี้ว่า   ดูก่อนอุบาลี !    การห้าม  (ภัต) </p><p>ย่อมมี  ด้วยอาการ ๕ อย่าง  คือ  การฉันปรากฏ ๑  โภชนะปรากฏ ๑  ทายก</p><p>อยู่ในหัตถบาส ๑  ทายกน้อมถวาย ๑  การห้ามปรากฏ<sup>๑</sup>๑.</p><p>                  <strong> [ว่าด้วยโภชนะและธัญชาติ  ๗  ชนิด]</strong></p><p>          ในปวารณาธิการนั้น  มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้ :-</p><p>          พึงทราบวินิจฉัยในคำว่า  <strong>อสน</strong>  เป็นต้นก่อน   ภิกษุฉันโภชนะใด</p><p>และห้ามโภชนะใดที่ทายกอยู่ในหัตถบาสน้อมถวาย, โภชนะนั้นบัณฑิตพึงทราบ</p><p>ว่าเป็นโภชนะเหล่านี้    คือ    ข้าวสุก   ขนมสด   ขนมแห้ง   ปลา   เนื้อ  อย่างใด</p><p>อย่างหนึ่งนั่นแล.</p><p>           บรรดาโภชนะมีข้าวสุกเป็นต้นนั้น  ที่ชื่อว่า  ข้าวสุก  ได้แก่   ข้าวสุก</p><p>ที่เกิดจากธัญชาติ   ๗  ชนิด   คือ   ข้าวสาลี   ข้าวจ้าว   ข้าวเหนียว    ข้าวละมาน</p><p>ข้าวฟ่าง   ลูกเดือย   หญ้ากับแก้.</p><p>           บรรดาธัญชาติ ๗ ชนิด   มีข้าวสาลีเป็นต้นนั้น  กำเนิดข้าวสาลี   แม้</p><p>ทุกจำพวก   ชั้นที่สุดจนกระทั่งลูกเดือย   ชื่อว่า   ข้าวสาลี.   กำเนิดข้าวจ้าวแม้</p><p>ทุกชนิด   ชื่อว่า   วีหิ.   ในข้าวเหนียวและข้าวละมาน   ไม่มีความแตกต่างกัน.</p><p>เมล็ดข้าวฟ่าง   เช่นข้าวฟ่างสีขาว   สีแดง   และสีดำ   แม้ทุกชนิด   ชื่อว่า  กังคุ.</p><p>เมล็ดลูกเดือย  มีสีขาว  แม้ทุกชนิด  ชั้นที่สุดจนกระทั่งข้าวฟ่างชาวเมือง  (ข้าว</p><p>โพดกระมัง<sup>๒</sup>?)   ชื่อว่า   วรกะ.   หญ้ากับแก้ดำ   และติณธัญชาติแม้ทุกชนิด</p><p>เช่น  หญ้าข้าวนก  (ข้าวละมานหรือข้าวฟ่างก็ว่า)   เป็นต้น  ชื่อว่า  กุทรุสกะ.</p><p>๑.   วิ.  ปริวาร.  ๘/๔๖๑.     ๒.  บางแห่งว่าแฝกหอม น่าจะเป็นข้าวโพด  เพราะแปลตามศัพท์ว่า</p><p> ข้าวฟ่างชาวเมือง. - ผู้ชำระ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 506</p><p>            อาจารย์บางพวกกล่าวว่า   ก็ในจำพวกข้าวสาลี    และลูกเดือยนี้  ลูก </p><p>เดือยและข้าวฟ่างชาวเมือง*     (ข้าวโพดกระมัง ?)     อนุโลมเข้ากับธัญชาติ.</p><p>จะเป็นธัญชาติหรือธัญชาติอนุโลมก็ตามที      พวกชาวบ้านเอาข้าวสารแห่ง</p><p>ธัญชาติทั้ง  ๗ มีชนิดดังกล่าวแล้วนี้       หุงต้มหมายให้เป็นโภชนะอย่างใดอย่าง</p><p>หนึ่งว่า  เราจักหุงข้าวสวย   หรือว่า   เราจักต้มข้าวต้ม  หรือว่า   เราจักกวนข้าว</p><p>ต้ม   หรือว่า    เราจักกวนข้าวปายาสเปรี้ยวเป็นต้น    อย่างใดอย่างหนึ่ง   ก็ตาม.</p><p>ถ้าเมื่อพวกภิกษุฉันภัตนั้น   จะร้อนหรือเย็นก็ตาม  รอยย่อมปรากฏในที่ควักเอา</p><p>หรือตักเอาในเวลาฉันภัตนั้น    ถึงการสงเคราะห์เป็นข้าวสุกทีเดียว    ก่อให้เกิด</p><p>การห้าม   (ภัต ),   ถ้ารอยไม่ปรากฏ,   ถึงการสงเคราะห์เข้าเป็นยาคู,   ไม่ให้เกิด</p><p>การห้าม   (ภัต).</p><p>           ข้าวปายาส   หรือข้าวยาคูเปรี้ยวซึ่งผสมด้วยใบไม้   ผลไม้และหน่อไม้</p><p>(เหง้า)   แม้อันใด   พอยกลงจากเตายังร้อนอยู่,    อาจจะกลอกดื่ม  (ตะแคงหม้อ</p><p>ดื่ม)   ได้  แม้ในโอกาสที่มีมือควักเอา    ก็ไม่แสดงรอย    (ให้ปรากฏ),    ยาคู</p><p>เป็นต้นนั้น    ไม่ให้เกิดการห้าม   (ภัต).    แต่ถ้าเมื่อไอร้อนหมดไปเย็นลงแล้ว</p><p>ถึงความแข้นเข้า    แสดงรอยให้ปรากฏ     กลับก่อให้เกิดการห้าม    (ภัต)   ได้.</p><p>ความเป็นของเหลว ๆ ในเบื้องต้นคุ้ม (อาบัติ)  ไม่ได้.</p><p>             ถ้าแม้นเขาเติมนมส้ม     และเปรียงเป็นต้นลงไปแล้ว     ใส่ใบไม้ผลไม้</p><p>และหน่อไม้เป็นอันมากลงไป     เพิ่มข้าวสารลงไปแม้เพียงกำมือเดียว.     ถ้าใน</p><p>เวลาฉันมีรอยปรากฏ   ก่อให้เกิดการห้าม   (ภัต).</p><p>    <strong>  [ว่าด้วยโภชนะต่าง ๆ เป็นเหตุห้ามและไม่ห้ามภัต]</strong></p><p>          ในนิมันตนภัต  ไม่มีข้าวยาคู  ชาวบ้านเทน้ำข้าว  และนมสดลงไปใน</p><p>ภัต    ด้วยตั้งใจว่า   จักถวายยาคู   แล้วถวายว่า   นิมนต์ท่านรับยาคู.  ถึงข้าวยาคู</p><p>*  บางแห่งว่าแฝกหอม. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 507</p><p>จะเป็นของเหลวก็จริง,    แต่ก็ก่อให้เกิดการห้าม  (ภัต )  เหมือนกัน.  ก็ถ้าว่าพวก  </p><p>เขาใส่   (ข้าวสุก)   ลงในน้ำที่เดือดพล่านเป็นต้น    ต้มถวาย,   โภชนะนั้นก็ถึง</p><p>การสงเคราะห์เข้าเป็นข้าวยาคูเหมือนกัน.    เขาใส่ปลา    เนื้อ   ลงในภัตแม้ที่ถึง</p><p>การสงเคราะห์เข้าเป็นยาคูนั้น    หรือในยาคูอื่นใด,   ถ้าชิ้นปลา   และเนื้อ  หรือ</p><p>เอ็นปรากฏ    แม้ประมาณเท่าเมล็ดพันธุ์ผักกาด.   ยาคูนั้น    ก่อให้เกิดการห้าม</p><p>(ภัต)   ด้วย.   อาหารมีรสล้วน ๆ หรือยาคูมีรส   ไม่ให้เกิด   (การห้ามภัต).</p><p>แม้ภัตที่ชนพวกใดพวกหนึ่ง    ทำด้วยวัตถุมีผลขุยไผ่เป็นต้นอย่างอื่น    ยกเว้น</p><p>ข้าวสารแห่งธัญชาติที่กล่าวแล้วเสีย  หรือด้วยเหง้ามันและผลไม้   ย่อมไม่ก่อให้</p><p>เกิดการห้าม    (ภัต).    จะป่วยกล่าวไปไยถึงยาคูแข้น     (แห่งผลขุยไผ่เป็นต้น).</p><p>แต่ถ้าเขาใส่ปลา   เนื้อ   ลงในยาคูแข้นนี้   ทำให้เกิดการห้าม   (ภัต)   ได้.</p><p>            ในมหาปัจจรีกล่าวว่า   แม้ภัตเพื่อประโยชน์แก่ขุพพี๑    ก็ทำให้เกิดการ</p><p>ห้าม  (ภัต)  ท่านเรียกข้าวสารที่ใส่ลงในน้ำร้อนเดือดนึ่ง  (ตุ๋น)  ให้สุก  เพื่อ</p><p>ประโยชน์แก่ผู้กินด้วยขุพพี    ชื่อว่า    ภัตเพื่อประโยชน์แก่ขุพพี.๒     ก็ถ้าหาก</p><p>ข้าวสารเหล่านั้น     ให้แห้งแล้วฉันควรอยู่.      ข้าวสารเหล่านั้นไม่ถึงการนับว่า</p><p>ขนมแห้ง   (และ)   ไม่ถึงการนับว่าภัตเลย.    แต่ภัตที่เขาทำด้วยข้าวสารนึ่งแล้ว</p><p>เหล่านั้นอีก  ห้าม   (ภัต)  ทีเดียว.   ชนทั้งหลายทอดข้าวสารเหล่านั้นในเนยใส</p><p>และน้ำมัน เป็นต้น   หรือทำเป็นขนม   ไม่ห้าม   (ภัต)   ข้าวเม่าก็ดี   ขนมแห้ง</p><p>และข้าวสวยที่ทำจากข้าวเม่าเหล่านั้น ก็ดี   ไม่ห้าม   (ภัต).</p><p>            ขนมกุมมาส   ที่เขาทำจากจำพวกข้าวเหนียว   ชื่อว่า   ขนมสด.   ขนม</p><p>กุมมาสที่เขาทำจากวัตถุอื่น   มีถั่วเขียวเป็นต้น    ไม่ให้เกิดการห้าม   (ภัต).</p><p> ๑.  ขุพพีศัพท์นี้   ไม่ทราบว่าอะไร ?   จึงแปลทับศัพท์ไว้   ๒.   ไม่รู้ว่าภัตชนิดไหน ?   ลักษณะ</p><p>     คล้ายข้าวตุ๋นตากแห้ง  เป็นเสบียงกรังเพื่อกินแก้หิว. - ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 508</p><p>             ขนมแห้งที่เขาทำจากจำพวกข้าวสาลี   ข้าวจ้าว   และข้าวเหนียว  ชื่อว่า </p><p>สัตตุ    ชนทั้งหลายคั่วเมล็ดข้าวฟ่าง    ลูกเดือย    และหญ้ากับแก้แล้วตำเบาะ ๆ</p><p>โปรย    (ฝัด)    แกลบออกแล้วตำใหม่ให้ละเอียดเข้าทำให้เป็นแป้ง.      ถ้าแม้น</p><p>วัตถุนั้นยังติดกันอยู่   เพราะยังสด    ก็ถึงการสงเคราะห์เข้าเป็นขนมแห้งทีเดียว.</p><p>เขาบดข้าวสารจ้าวที่คั่วให้สุกกรอบถวาย.    แป้ง    แม้นั้นก็ถึงการสงเคราะห์เข้า</p><p>เป็นสัตตุ   (ขนมแห้ง)  เหมือนกัน.</p><p>            ส่วนข้าวสารแห่งข้าวจ้าวที่เขาคั่วให้สุกเสมอกัน      หรือแห่งข้าวกล้อง</p><p>(ที่ไม่ได้คั่ว )   หรือข้าว  สารที่คั่วแล้วทั่วไป    ไม่ห้าม    (ภัต).    แต่แป้งข้าวสาร</p><p>เหล่านั้น   ห้าม   (ภัต)   ได้.    แม้รำของข้าวจ้าวที่เขาคั่วให้เกรียมแล้ว   ก็ห้าม</p><p>(ภัต)  ได้.   ส่วนรำแห่งข้าวสารที่เขาคั่วให้สุกเสมอกัน   หรือสุกเพราะแดด  ไม่</p><p>ห้าม (ภัต).                                </p><p>            ข้าวตอกหรือข้าวสวย  และขนมแห้งเป็นต้น  ที่เขาทำจากข้าวตอกเหล่า</p><p>นั้น     ย่อมไม่ห้าม   (ภัต).  แป้งที่คั่วแล้ว   หรือของเคี้ยวล้วน ๆ  ชนิดใดชนิด</p><p>หนึ่ง  ไม่ห้าม   (ภัต).   แต่ของเคี้ยวที่บรรจุปลา   เนื้อ   (มีปลาเนื้ออยู่ข้างใน)</p><p>ก็ดี  สตูงบหรือสตูก้อนไม่เข้าไฟ*  (ก้อนขนมแห้งยังไม่อบ) ก็ดี ย่อมห้าม (ภัต)</p><p>ส่วนปลา   เนื้อ   ปรากฏชัดแล้วแล.   แต่มีความแปลกกันดังต่อไปนี้ .</p><p>            ถ้าแม้นเมื่อภิกษุกำลังดื่มยาคู  ชาวบ้านถวายชิ้นปลา  หรือชิ้นเนื้ออย่าง</p><p>ละ ๒ ชิ้น มีขนาดเท่าเมล็ดยาคูนั่นแหละ ในภาชนะเดียวกัน หรือในต่างภาชนะ</p><p>กัน,  ถ้าภิกษุไม่ฉันชิ้นปลาเนื้อเหล่านั้น  ห้ามโภชนะอย่างใดอย่างหนึ่งอื่น  ซึ่ง</p><p>เพียงพอแก่การห้ามภัต   ไม่ชื่อว่าห้าม    (ภัต).   จาก ๒ อย่างนั้น    อย่างหนึ่ง</p><p>*  สารัตถทีปนี  ๓/๓๒๓ แก้ว่า  สตฺตุโมทโกติ  สตฺตุโย  ปิณเฑตฺวา  กโต  อปกฺโก  สตฺตุคโฬ</p><p>    งบสตูดิบหรือสตูก้อนที่เขาปั้นข้าวสัตตุผลเป็นก้อนยังไม่เข้าไฟ  ชื่อว่าสัตตุโมทกะ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 509</p><p>เธอฉันแล้ว  อย่างหนึ่งยังอยู่ในมือ   หรือในบาตร.   ถ้าเธอห้ามมังสะอื่น  ชื่อ </p><p>ว่าห้าม  (ภัต).  ทั้ง ๒ อย่างเธอฉันหมดแล้ว,  ในปากแม้เท่าเมล็ดพันธุ์ผักกาด</p><p>ก็ไม่เหลือ.   ถ้าแม้นเธอห้ามมังสะอื่น  ไม่ชื่อว่าห้าม  (ภัต).</p><p>           ภิกษุกำลังฉันกัปปิยมังสะ   ห้ามกัปปิยมังสะ  ชื่อว่าห้าม  (ภัต)  กำลัง</p><p>ฉันกัปปิยมังสะ   ห้ามอกัปปิยมังสะ   ไม่ชื่อว่าห้าม   (ภัต).   เพราะเหตุไร ?</p><p>เพราะไม่ใช่วัตถุ.  จริงอยู่   มังสะที่ภิกษุควรฉันได้เท่านั้น   จึงเป็นเหตุห้ามภัต</p><p>แก่ภิกษุผู้ห้ามอยู่.    แต่เมื่อภิกษุรู้อกัปปิยมังสะนี้     จึงห้ามเสียเพราะเป็นของไม่</p><p>ควร.   ถึงไม่รู้   ก็ชื่อว่าห้ามสิ่งที่ตั้งอยู่ในฐานะที่ควรห้ามทีเดียว     เพราะเหตุ</p><p>นั้น  จึงไม่ชื่อว่าห้าม  (ภัต).</p><p>            แต่ถ้าภิกษุฉันอกัปปิยมังสะ  ห้ามกัปปิยมังสะ  ชื่อว่าห้าม  (ภัต )  เพราะ</p><p>เหตุไร ?   เพราะเป็นวัตถุ   (แห่งการห้าม).   จริงอยู่   มังสะที่ภิกษุนั้นห้ามนั้น</p><p>นั่นแหละ   เป็นวัตถุ   (ที่ตั้ง)  แห่งการห้ามภัต.   ส่วนอกัปปิยมังสะที่ภิกษุฉัน</p><p>ตั้งอยู่ในฐานที่ควรห้าม   แม้ก็จริง,   ถึงอย่างนั้น   มังสะที่กำลังฉัน   ก็ยังไม่ละ</p><p>ภาวะแห่งมังสะ      เพราะเหตุนั้น   จึงชื่อว่า   ห้าม   (ภัต).   ฉันอกัปปิยมังสะ</p><p>ห้ามอกัปปิยมังสะ  ไม่ชื่อว่าห้าม   (ภัต)  โดยนัยก่อนนั่นแล.</p><p>           ฉันกัปปิยมังสะก็ดี    อกัปปิยมังสะก็ดี    ห้ามโภชนะทั้ง  ๕  อย่างใด</p><p>อย่างหนึ่ง  ซึ่งเป็นกัปปิยโภชนะ  ชื่อว่าห้าม   (ภัต).  ห้ามอกัปปิยโภชนะ  ซึ่ง</p><p>เกิดจากมิจฉาชีพมีกุลทูสกกรรม    เวชกรรม    การอวดอุตริมนุสธรรม   และ</p><p>การยินดีรูปิยะเป็นต้น  (และ) ที่เกิดจากการแสวงหาอันไม่สมควรที่พระพุทธเจ้า</p><p>ทรงรังเกียจ   ไม่ชื่อว่าห้าม   (ภัต).</p><p>วิมติ.  แก้ทำนองเดียวกันว่า  สตฺตุโมทโกติ  สตฺตุ  เตเมตฺวา  กโต อปกฺโก, สตุตฺ ปน ปิสิตฺวา</p><p>ปิฏ  กตฺวา  เตเมตฺวา ปูว  กตฺวา  ปจนฺตี, ต  น ปวาเรติ.  ขนมยังไม่สุกที่เขาชุบขนมแห้งให้</p><p>เปียกทำ  ชื่อว่าสัตตุโมทกะ.  ก็ชนทั้งหลายบดขนมแห้งให้เป็นแป้งแล้วชุบให้เปียกทอดเป็นขนม</p><p>ไม่ห้ามภัต - ผู้ชำระ.</p><p>  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 510</p><p>           แม้กำลังฉันกัปปิยโภชนะก็ดี   อกัปปิยโภชนะก็ดี   ห้ามกัปปิยโภชนะ </p><p>เสีย  ชื่อว่าห้าม  (ภัต).   ห้ามอกัปปิยโภชนะ  ไม่ชื่อว่าห้าม  (ภัต),    บัณฑิต</p><p>พึงทราบเหตุในทุก ๆ บทอย่างนี้  โดยนัยดังกล่าวแล้วนั่นแล.        </p><p>                <strong> [ว่าด้วยการฉันและการห้ามโภชนะ]</strong></p><p>          บัณฑิตครั้นทราบโภชนะที่ภิกษุฉัน  ในคำว่า  <strong>อสน</strong>  เป็นต้น   และ</p><p>โภชนะที่ทายกอยู่ในหัตถบาสน้อมถวาย   เมื่อภิกษุห้าม   จึงถึงการห้าม   (ภัต)</p><p>โดยนัยดังกล่าวมาอย่างนี้แล้ว    บัดนี้   เพื่อทราบอาการที่เป็นเหตุให้ถึง   (การ</p><p>ห้ามภัต)  พึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้</p><p>          พึงทราบวินิจฉัยในคำว่า  <strong>อสน  โภชน</strong>  นี้ก่อน :-    ภิกษุใดกลืนกิน</p><p>ภัตเข้าไปแม้เมล็ดเดียว   ภิกษุนั้น   เมื่อบรรดาโภชนะทั้ง ๕  โภชนะแม้อย่าง-</p><p>หนึ่งมีอยู่ในบาตรูปากและมือ ที่ใดที่หนึ่ง  ห้ามโภชนะทั้ง ๕ แม้อย่างหนึ่งอื่น</p><p>ก็ชื่อว่าห้าม  (ภัต).  ไม่มีโภชนะในที่ไหน ๆ มีบาตรเป็นต้น   ปรากฏแต่เพียง</p><p>กลิ่นอามิส,  ไม่ชื่อว่าห้าม   (ภัต).   ไม่มีโภชนะในปาก  และในมือ    แต่มีอยู่</p><p>ในบาตร     ฝ่ายภิกษุไม่ประสงค์จะฉันที่อาสนะนั้น    ประสงค์จะเข้าไปยังวิหาร</p><p>แล้วฉัน  หรือประสงค์ถวายแก่ภิกษุอื่น    ถ้าปฏิเสธโภชนะอย่างใดอย่างหนึ่งใน</p><p>ระหว่างนั้น   ยังไม่จัดว่าห้าม  (ภัต).   เพราะเหตุไร ?   เพราะความเป็นโภชนะ</p><p>ที่ฉันค้างอยู่   ขาดไป.</p><p>           ในมหาปัจจรีกล่าวไว้ว่า   แม้ภิกษุใดประสงค์จะไปฉันในที่อื่นกลืนภัต</p><p>ในปากแล้ว    ถือเอาภัตส่วนที่เหลือเดินไปอยู่    ห้ามโภชนะอื่นในระหว่างทาง,</p><p>การห้ามภัตแม้ของภิกษุนั้น  ก็ไม่มี.</p><p>           ก็ถ้าว่า   ภิกษุไม่ประสงค์จะกลืนกินโภชนะที่มีอยู่   แม้ในมือ  หรือแม้</p><p>ในปากเหมือนในบาตร,  และห้ามโภชนะอื่นในขณะนั้น   ไม่ชื่อว่าห้าม   (ภัต ). </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 511</p><p>จริงอยู่   ลักษณะที่กล่าวไว้แล้วในบทเดียว   เป็นลักษณะที่บัณฑิตควรทราบใน </p><p>ทุก ๆ บท.                                                        </p><p>           อีกอย่างหนึ่ง    ในกุรุนทีก็ได้แสดงนัยนี้ไว้เหมือนกัน     สมจริงดังที่</p><p>ท่านกล่าวไว้ในกุรุนทีนั้นว่า  ภิกษุกลืนภัตในปากแล้ว   ประสงค์จะให้ภัตในมือ</p><p>แก่คนกินเดน   ประสงค์จะให้ภัตในบาตรแก่ภิกษุ    ถ้าห้าม   (โภชนะอื่น)   ใน</p><p>ขณะนั้น   ไม่ชื่อว่าห้าม  (ภัต) .                                         </p><p>                  <strong>[องค์ว่าทายกอยู่ในหัตถบาสน้อมถวาย]</strong></p><p>           ก็ในคำว่า   <strong>หตฺถปาเส  ิโต</strong>   นี้   มีวินิจฉัยดังนี้     ๒   ศอกคืบ</p><p>พึงทราบว่า    หัตถบาส   ถ้าภิกษุนั่งกำหนดตั้งแต่ริมสุดด้านหลังของอาสนะไป</p><p>ถ้ายืนกำหนดตั้งแต่ที่สุดส้นเท้าไป  ถ้านอนกำหนดตั้งแต่ที่สุดด้านนอกแห่งสีข้าง</p><p>ที่นอนไป     ด้วยที่สุดด้านในแห่งอวัยวะที่ใกล้กว่า     เว้นมือที่เหยียดออกของ</p><p>ืทายกผู้นั่งอยู่ก็ตาม    ยืนอยู่ก็ตาม    นอนอยู่ก็ตาม    การห้ามภัตย่อมมีแก่ภิกษุ</p><p>ผู้ห้ามโภชนะที่ทายกอยู่ในหัตถบาสนั้น  น้อมถวายเท่านั้น,   นอกจากนั้นไปหา</p><p>มีไม่.               </p><p>           บทว่า  <strong>อภิหรติ</strong>  มีความว่า ทายกอยู่ภายในหัตถบาส น้อม (โภชนะ)</p><p>เข้าไปเพื่อรับ    (ประเคน).    ก็ถ้าว่าภิกษุผู้นั่งถัดไป    ไม่นำบาตรที่อยู่ในมือ</p><p>หรือที่วางอยู่บนตัก    หรือบนเชิงรองออกไปเลย    กล่าวว่า    นิมนต์ท่านรับ</p><p>ภัตตาหาร   เมื่อภิกษุปฏิเสธภัตนั้น    ไม่เป็นการห้าม   (ภัต).   แม้ในทายกผู้นำ</p><p>กระเช้าภัตมาวางไว้บนพื้นข้างหน้า   แล้วกล่าวว่า   นิมนต์ท่านรับ เถิด   ก็นัยนี้ </p><p>เหมือนกัน.</p><p>             แต่เมื่อเขาขยับยกขึ้นหรือน้อมเข้าไป     กล่าวว่า     นิมนต์ท่านรับเถิด</p><p>เมื่อภิกษุปฏิเสธ   จัดเป็นการห้าม   (ภัต).    พระเถระนั่งอยู่บนเถระอาสน์   ส่ง</p><p>บาตรไปให้แก่ภิกษุหนุ่มผู้นั่งอยู่ในที่ไกลกล่าวว่า  เธอจงรับเอาข้าวสุกจากบาตร </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 512</p><p>นี้   ฝ่ายภิกษุผู้รับ  (บาตร)  ไปยืนนิ่งเฉยเสีย,  ภิกษุหนุ่มห้ามว่า   ผมพอแล้ว </p><p>ไม่ชื่อว่าห้าม   (ภัต).   เพราะเหตุไร ?   เพราะพระเถระอยู่ไกล   และเพราะทูต</p><p>ไม่นำไปให้แล.  ถ้าภิกษุผู้รับ  (บาตร)  มากล่าวว่า  ท่านจงรับภัตนี้   เมื่อภิกษุ</p><p>หนุ่มปฏิเสธภัตนั้น    จัดเป็นการห้าม   (ภัต).</p><p>           ในสถานที่อังคาส   ทายกคนเดียวอังคาสภิกษุหลายรูป  มือข้างหนึ่งถือ</p><p>กระเช้าข้าวสุก   อีกข้างหนึ่งถือทัพพี.   ถ้าในสถานที่อังคาสนั้นมีคนอื่นมาพูดว่า</p><p>ข้าพเจ้าจักช่วยถือกระเช้า     ท่านจงถวายข้าวสุก     แล้วทำกิจเพียงจับเท่านั้น</p><p>ก็ทายกผู้อังคาสนั่นเองยกกระเช้าข้าวสุกนั้น    เพราะฉะนั้น  กระเช้านั้น  จัดว่า</p><p>อันเขานำมาจำเพาะแท้   จัดเป็นการห้าม  (ภัต)  แก่ภิกษุผู้ห้ามคนอังคาส  ผู้ถือ</p><p>(ภัต )  จากกระเช้านั้น    ด้วยเป็นผู้มีความต้องการจะถวาย.   แต่ถ้าผู้อังคาสเพียง</p><p>แตะต้อง   (กระเช้า)   เท่านั้น,   คนนอกนี้แหละช่วยยกกระเช้านั้น,   ไม่จัดว่า</p><p>เป็นการห้าม   (ภัต )   แก่ภิกษุผู้ห้ามคนอังคาส   ซึ่งถือ   (ภัต)   จากกระเช้านั้น</p><p>ด้วยเป็นผู้มีความต้องการจะถวาย.    แค่พอเขาเอาทัพพีตักภัต     (การห้ามภัต)</p><p>ย่อมมีแก่ภิกษุผู้ห้าม.   แท้จริง   การน้อมเข้ามาโดยตรงด้วยทัพพีนั่นแหละ  จัด</p><p>เป็นการน้อมถวายภัตนั้น.  ในมหาปัจจรีกล่าวว่า  แม้ในภัตที่คน ๒ คน  ช่วย</p><p>กันยก  เมื่อภิกษุปฏิเสธ  ย่อมชื่อว่าห้ามภัตเหมือนกัน.</p><p>           เมื่อทายกถวายภัตแก่ภิกษุผู้นั่งถัดไป  ภิกษุอีกรูปหนึ่ง  เอามือปิดบาตร</p><p>ไม่เป็นการห้าม    (ภัต).    เพราะเหตุไร ?     เพราะห้ามภัตที่เขาน้อมถวายภิกษุ</p><p>รูปอื่น.</p><p>       <strong> [ว่าด้วยการห้ามภัตมีการห้ามด้วยกายเป็นต้น]</strong></p><p>           ในคำว่า <strong>ปฏิกฺเขโป   ปญฺายติ</strong>  นี้   พึงทราบวินิจฉัยว่า   ภิกษุ</p><p>ปฏิเสธภัตที่เขาบอกถวายด้วยวาจา    ไม่จัดเป็นการห้าม    (ภัต),    แต่เมื่อภิกษุ</p><p>ปฏิเสธด้วยกายหรือด้วยวาจา  ซึ่งภัตที่เขาน้อมถวายด้วยกาย   จึงเป็นการห้ามภัต. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 513</p><p>           ในการห้ามด้วยกายและวาจานั้น    ที่ชื่อว่าการห้ามด้วยกาย    คือภิกษุ  </p><p>สั่นนิ้วมือ  หรือมือพัดไล่แมลงหวี่   หรือชายจีวร   กระทำอาการด้วยคิ้ว   หรือ</p><p>โกรธแลดู.   ที่ชื่อว่าห้ามด้วยวาจา   คือ   ภิกษุกล่าวว่า   พอแล้ว   หรือว่า   ฉัน</p><p>ไม่รับ   ว่า   อย่าเทลง   หรือว่า   จงถอยไป.   เมื่อภิกษุห้ามภัตด้วยกายหรือด้วย</p><p>วาจา   โดยอาการอย่างใดอย่างหนึ่งอย่างนั้น   ชื่อว่าเป็นการห้าม   (ภัต).             </p><p>           ภิกษุรูปหนึ่ง  เมื่อทายกน้อมถวายภัต  กลัวแต่การห้ามภัต    ชักมือออก</p><p>พูดกะชนผู้เทข้าวสุกลงในบาตรแล้ว  ๆ  เล่า ๆ ว่า   ท่านจงเทลงไป ๆ เถิด   จง</p><p>กดลง ๆ บรรจุให้เต็มเถิด,   ถามว่า   ในคำนี้ จะว่าอย่างไร ?</p><p>           พระมหาสุมนเถระกล่าวไว้ก่อน   จัดเป็นการห้าม   (ภัต)   เพราะภิกษุ</p><p>พูดเพื่อต้องการไม่ให้เทลง                              </p><p>           แต่พระมหาปทุมเถระกล่าวว่า   ธรรมดาภิกษุผู้กล่าวว่า   จงเทลง   จง</p><p>บรรจุให้เต็ม   ดังนี้    บางรูปก็เป็นการห้าม   (ภัต)   แล้ว จึงกล่าวว่า   ยังไม่ชื่อ</p><p>ว่าห้าม  (ภัต).</p><p>           ภิกษุอีกรูปหนึ่ง  สังเกตเห็นภิกษุผู้กำลังนำภัตไป  กล่าวว่า  ผู้มีอายุ !</p><p>ท่านจักรับอะไรบางอย่างจากบาตรของผมนี้บ้างไหม ?   ผมจะถวายอะไร ? แก่</p><p>ท่านไหม ?  ในคำแม้นนี้    พระมหาสุมนเถระก็กล่าวว่า  จัดเป็นการห้าม (ภัต)</p><p>เพราะภิกษุนั้นกล่าวด้วยใส่ใจว่า   ภิกษุนี้จักไม่มา  (ยังสำนักของเรา)  ด้วยการ</p><p>กล่าวอย่างนี้.</p><p>           ฝ่ายพระมหาปทุมเถระกล่าวว่า    ธรรมดาภิกษุผู้กล่าวว่า   ท่านจักรับ</p><p>ไหม ?  บางรูปก็เป็นการห้าม   (ภัต)   จึงกล่าวว่า   ยังไม่ชื่อว่าห้ามภัต.</p><p>           ทายกคนหนึ่งน้อมถวายรสมีเนื้อ  กล่าวว่านิมนต์ท่านรับรสเถิด.  เมื่อ</p><p>ภิกษุได้ฟังคำนั้นแล้วปฏิเสธไป    ไม่จัดเป็นการห้าม    (ภัต )    เมื่อเขากล่าวว่า</p><p>รสปลา   รสเนื้อ   เป็นการห้ามภัตแก่ภิกษุผู้ปฏิเสธ.   แม้เมื่อเขากล่าวว่า   ขอ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 514</p><p>นิมนต์ท่านรับรสปลาเนื้อนี้  ก็เป็นการห้ามภัตแก่ภิกษุผู้ปฏิเสธเหมือนกัน.  เขา </p><p>แยกเนื้อไว้ต่างหากกล่าวว่า  นิมนต์ท่านรับรสมีเนื้อ.  ถ้าว่า  ในรสนั้นมีชิ้นเนื้อ</p><p>แม้เท่าเมล็ดพันธุ์ผักกาด,   เป็นการห้ามภัตแก่ภิกษุผู้ปฏิเสธรสนั้น.   แต่ถ้าเป็น</p><p>รสที่เขากรองแล้ว   ควรอยู่   ฉะนั้นแล.</p><p>            พระอภัยเถระกล่าวว่า   พระมหาเถระกล่าวว่า   จงรอสักครู่หนึ่ง   กะผู้</p><p>ถามโดยเอื้อเฟื้อด้วยรสเนื้อ   แล้วกล่าวว่า   นำถาดมาเถิด คุณ  !   ในคำนี้ จะว่า</p><p>อย่างไรกัน ?</p><p>           พระมหาสุมนเถระกล่าวไว้ก่อนว่า การไปของผู้น้อมถวาย (ภัต) ขาดไป</p><p>แล้วก่อน   เพราะฉะนั้น    จึงชื่อว่าห้าม  (ภัต).   แต่พระมหาปทุมเถระกล่าวว่า</p><p>พระมหาเถระนี้จะไปที่ไหน ?  การไปของผู้น้อมถวาย (ภัต) นั่น   เป็นเช่นไร ?</p><p>การห้ามภัตย่อมมีแม้แก่ผู้รับ   แล้วกล่าวต่อไปว่า   ยังไม่ชื่อว่าห้าม   (ภัต).</p><p>             พวกทายกแกงปลาและเนื้อผสมด้วยหน่อไม้และขนุนเป็นต้น.    เขาถือ</p><p>เอาแกงนั้นมากล่าวว่า    นิมนต์ท่านรับแกงหน่อไม้.    นิมนต์ท่านรับแกงขนุน. </p><p>แม้แกงนั่น      ก็ไม่ห้าม   (ภัต)    เพราะเหตุไร ?    เพราะเขากล่าวโดยชื่อแห่ง</p><p>สูปพยัญชนะที่ควรแก่การไม่ห้าม    (ภัต).    แต่ถ้าพวกเขากล่าวว่า     แกงปลา</p><p>แกงเนื้อ ก็ดี, ว่า นิมนต์ท่านรับแกงปลาและเนื้อนี้ ก็ดี,   คำนั้นย่อมห้าม (ภัต).</p><p>            มีอาหาร  ชื่อว่า    มังสกรัมพก *    (ยำเนื้อ)   แม้ผู้ประสงค์จะถวาย</p><p>มังสกรัมพก  (ยำเนื้อ)  นั้น  กล่าวว่า ขอนิมนต์ท่านรับกรัมพก (ยำ) สมควรรับ</p><p>  *  สารตฺถทีปนี  ๓/๓๒๖ กรมฺพโกติ  มิสฺสกาธิวจนเมต.  ย หิ  อญฺเนญฺเน  มิสฺเสตฺวา กโรนฺติ</p><p>โส  กรมฺพโกติ  วุจฺจติ.  แปลว่า  คำว่า  กรัมพก  นั่น  เป็นชื่อของอาหารผสมกัน.  จริงอยู่</p><p>อาการที่พวกชาวบ้านทำผสมกัน  ด้วยของอย่างหนึ่งกับของอีกอย่างหนึ่งเรียกว่า  กรัมพก  น่าจะ</p><p>ตรงกับคำว่า  ยำ  ของไทยเรา  จึงแปลไว้อย่างนั้น. - ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 515</p><p>ไม่ชื่อว่าห้าม   (ภัต).   แต่เมื่อเขากล่าวว่า   ยำเนื้อ   หรือว่า   ยำเนื้อนี้    คำนั้น  </p><p>ย่อมห้ามภัต.   แม้ในโภชนะที่ผสมด้วยปลาและเนื้อทุก ๆ อย่าง   ก็นัยนี้เหมือน</p><p>กัน.</p><p>           ในมหาปัจจรีกล่าวว่า  ก็ภิกษุใด  ฉันอยู่ในสถานที่นิมนต์   เข้าใจเนื้อ</p><p>ที่เขาน้อมถวายว่า    เป็นเนื้อที่เขาทำเจาะจง   จึงห้ามเสีย   ภิกษุนั้น   จัดว่าเป็น</p><p>ผู้ห้ามภัตเหมือนกัน.</p><p>                      <strong>[ว่าด้วยการห้ามภัตที่ระคนกัน ]</strong></p><p>            ส่วนมิสสกกถา (กถาว่าด้วยโภชนะระคนกัน) ท่านกล่าวไว้โดยละเอียด</p><p>ในกุรุนที.  สมดังที่ท่านกล่าวไว้ในกุรุนทีนั้นอย่างนี้ว่า ภิกษุผู้ถือเที่ยวบิณฑบาต</p><p>เป็นวัตร  นำยาคูเจือด้วยข้าวสวยมาแล้ว   กล่าวว่า   นิมนต์ท่านรับยาคู   ยังไม่</p><p>ชื่อว่าห้าม (ภัต).   เมื่อเธอกล่าวว่า   ขอนิมนต์ท่านรับภัต  จึงชื่อว่าห้าม (ภัต).</p><p>เพราะเหตุไร ?   เพราะภัตที่ภิกษุเที่ยวบิณฑบาตถามโดยเอื้อเฟื้อ   (บอกถวาย)</p><p>มีอยู่.</p><p>           ในคำว่า ขอนิมนต์ท่านรับภัต นี้   มีอธิบายดังต่อไปนี้ :-  ภิกษุเที่ยว</p><p>บิณฑบาตเป็นวัตรกล่าวว่า   ขอนิมนต์ท่านรับภัตเจือด้วยข้าวยาคู.   ในภัตเจือ</p><p>ข้าวยาคูนั้น   ถ้ายาคูมีมากกว่า  หรือมีเท่า ๆ กันยังไม่ชื่อว่าห้าม  (ภัต).   ถ้ายาคู</p><p>มีน้อย   ภัตมีมากกว่า   ชื่อว่าห้าม   (ภัต)   และคำนี้ใคร ๆ ไม่อาจคัดค้านได้</p><p>เพราะท่านกล่าวไว้ทุก ๆ อรรถกถา,   แต่เหตุในคำนี้เห็นได้ยาก.</p><p>            ผู้ถวายกล่าวว่า  นิมนต์ท่านรับยาคูเจือด้วยภัต.    ภัตมีมากกว่าก็ดี  มี</p><p>เท่า ๆ กันก็ดี  มีน้อยกว่าก็ดี   ย่อมชื่อว่าห้าม  (ภัต)  เหมือนกัน.  เขาไม่ระบุ</p><p>ถึงภัตหรือยาคู  กล่าวว่า  นิมนต์ท่านรับโภชนะระคนกัน.  ในโภชนะระคนกัน</p><p>นั้น  ถ้าภัตมีมากกว่า  หรือมีเท่ากันจัดว่าห้าม  (ภัต),  มีน้อยกว่า  ยังไม่จัดว่า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 516</p><p>ห้าม  (ภัต).  ก็โภชนะระคนกันนี้   ไม่เหมือนกับยำ.  เพราะว่ายำจะเป็นยำเนื้อ </p><p>ก็ดี   ยำไม่มีเนื้อก็ดี;   ฉะนั้น  เมื่อเขากล่าวคำว่า  ยำ  ยังไม่เป็นการห้าม (ภัต).</p><p>แต่โภชนะระคนกันนี้กลายเป็นยาคูผสมภัตไป    ย่อมเป็นการห้าม   (ภัต)   โดย</p><p>นัยดังกล่าวแล้วนั่นแหละในโภชนะระคนกันนี้.        </p><p>           ทายกกล่าวแยกถวาย   ในภัตที่มีรสมากว่า   นิมนต์ท่านรับรส   ในภัต</p><p>ที่มีนมสดมากว่า     นิมนต์ท่านรับนมสด     และในข้าวปายาสที่มีเนยใสมากว่า</p><p>นิมนต์ท่านรับเนยใส.  เมื่อภิกษุห้ามภัตนั้น  ไม่จัดว่าเป็นการห้าม  (ภัต).</p><p>           ฝ่ายภิกษุใด  เดินห้ามภัต,  ภิกษุนั้นย่อมได้เพื่อจะฉันทั้งเดินนั่นแหละ.</p><p>เดินไปถึงที่มีโคลนตมหรือแม่น้ำหยุดยืนอยู่แล้ว   พึงให้ทำเป็นเดน.    ถ้าแม้น้ำ</p><p>ในระหว่างขึ้นเต็มฝั่ง   พึงเดินเวียนรอบพุ่มไม้ทำฝั่งแม้น้ำมันเถิด.   ถ้ามีเรือหรือ</p><p>สะพานนั้นแล้ว   พึงเดินไปมาฉันเถิด,   ไม่พึงตัดการเดินให้ขาดตอน.  ภิกษุนั่ง</p><p>ห้ามภัต บนยานก็ดี  บนหลังช้างและม้าก็ดี  บนดวงจันทร์ก็ดี  บนดวงอาทิตย์ก็ดี</p><p>พึงฉันทั้งที่นั่งอยู่บนยานเป็นต้นเหล่านั้น   แม้ซึ่งกำลังเคลื่อนไปจนถึงเวลาเที่ยง</p><p>วัน.</p><p>          ภิกษุใดยืนห้ามภัต   ภิกษุนั้นพึงฉันทั้งยืนเหมือนกัน,   ภิกษุใดนั่งห้าม</p><p>ภัต   ภิกษุนั้น    พึงฉันทั้งที่นั่งอย่างนั่นแหละ.   เมื่อทำอิริยาบถนั้นให้เสีย   พึง</p><p>ให้ทำให้เป็นเดน.</p><p>          ภิกษุใดนั่งกระโหย่งห้ามภัต   ภิกษุนั้นพึงฉันทั้งที่นั่งกระโหย่งนั่นแหละ</p><p>แต่พึงให้ตั่งฟางหรือที่รองนั่งบางอย่างในภายใต้แก่ภิกษุผ้นั่งกระโหย่งนั้น.   ภิกษุ</p><p>ผู้นั่งเล็กห้ามภัต     ย่อมได้เพื่อจะฉันหมุนไปรวมทั้ง ๔ ทิศ     ไม่ทำให้อาสนะ</p><p>เคลื่อนที่.  ภิกษุนั่งบนเตียงห้ามภัตย่อมไม่ได้เพื่อจะเลื่อนไปทางโน้นหรือทางนี้.</p><p>แต่ถ้าชนทั้งหลายยกเธอขึ้นพร้อมทั้งเตียง    หามไปในที่อื่น   ควรอยู่.  ภิกษุผู้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 517</p><p>นอนห้ามภัตพึงฉันทั้ง   ๆ ที่นอนนั่นแหละ.   เมื่อจะพลิกตัว  อย่าพึงให้เลยฐาน </p><p>แห่งสีข้างที่ตนนอนไป.</p><p>               <strong> [ว่าด้วยลักษณะของเป็นเดนเป็นต้น]</strong></p><p>           บทว่า  <strong>อนติริตฺต</strong>  คือ  ไม่เป็นเดน,  ความว่า  ไม่เหลือเฟือ.   แต่</p><p>ของไม่เป็นเดนนั้น    เป็นเพราะไม่ทำให้เป็นเดน   โดยอาการแห่งวินัยกรรม ๗</p><p>อย่าง  มีของไม่ได้ทำให้เป็นกัปปิยะเป็นต้น     หรือไม่เป็นเดนของภิกษุอาพาธ;</p><p>เพราะฉะนั้น  ในบทภาชนะจึงตรัสคำว่า  <strong>อกปฺปิยกต</strong>  เป็นต้น.              </p><p>           บรรดาบทเหล่านั้น    บทว่า  <strong>อกปฺปิยกต</strong>   มีความว่า   ในผลไม้เป็น</p><p>ต้น ผลไม้  หรือเหง้ามันเป็นต้นใด  ยังไม่ได้ทำให้เป็นกัปปิยะด้วยสมณโวหาร</p><p>ทั้ง ๕ และอกัปปิยมังสะ   หรืออกัปปิยโภชนะอันใดบรรดามี,    ผลไม้เป็นต้นที่</p><p>ยังไม่ได้ทำกัปปิยะและอกัปปิยมังสะ  อกัปปิยโภชนะนี้ชื่อว่า ของเป็นอกัปปิยะ,</p><p>ของเป็นอกับปิยะนั้น    ภิกษุทำให้เป็นเดนอย่างนี้ว่า   ทั้งหมดนั่นพอแล้ว   พึง</p><p>ทราบว่า  <strong>อกปฺปิยกต</strong>  (ของที่ยังมิได้กระทำให้เป็นกัปปิยะ).</p><p>           บทว่า   <strong>อปฏิคฺคหิตถต</strong>   ได้แก่   ของที่ภิกษุยิ่งไม่ได้รับประเคนทำ</p><p>ให้เป็นเดนโดยนัยก่อนนั่นและ.</p><p>           บทว่า  <strong>อนุจฺจาริตกต</strong>   ได้แก่    ของที่ภิกษุผู้มาเพื่อจะให้ทำกัปปิยะ</p><p>ยังมิได้ขยับยกให้หรือน้อมถวายแม้แต่น้อย.</p><p>           สองบทว่า  <strong>อหตฺถปาเส  กต</strong>  ได้แก่  ยืนทำนอกหัตถบาสของภิกษุ</p><p>ผู้มาเพื่อให้ทำกัปปิยะ.</p><p>           สองบทว่า   <strong>อภุตฺตาวินา  กต</strong>   ได้แก่  ภิกษุผู้ซึ่งทำให้เป็นเดนว่าทั้ง</p><p>หมดนั่นพอแล้ว   ยังไม่ได้ฉันโภชนะที่เพียงพอแก่การห้ามทำแล้ว </p><p>           คำว่า  <strong>ภุตฺตาวินา  ปวาริเตน อาสนา  วุฏฺิเตน  กต</strong>  นี้    ตื้น</p><p>ทั้งนั้น. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 518</p><p>           คำว่า  <strong>อลเมต  สพฺพนฺติ  อวุตฺต</strong>  ได้แก่  ไม่เปล่งวาจาพูดอย่างนั้น </p><p>(พูดอย่างนี้ว่า     ทั้งหมดนั่นพอแล้ว).     ของเป็นเดนอันใดยังไม่ได้ทำให้เป็น</p><p>กัปปิยะ    โดยอาการแห่งวินัยกรรมทั้ง ๗ อย่างนี้     และของใดไม่เป็นเดนแห่ง</p><p>ภิกษุอาพาธ.     ของแม้ทั้ง ๒ อย่างนั้น    พึงทราบว่า    ของไม่เป็นเดน    ด้วย</p><p>ประการฉะนี้,   ส่วนของเดน   ก็พึงทราบโดยนัยตรงกันข้ามของไม่เป็นเดนนั้น</p><p>นั่นแหละ.</p><p>           อีกอย่างหนึ่ง     ยังมีคำอื่นที่จะพึงกล่าวอยู่ในของเป็นเดนนี้.     คำว่า</p><p><strong>ภุตฺตาวินา  กต  โหติ</strong>  มีความว่า  ถึงโภชนะที่ภิกษุฉันข้าวสุกแม้เมล็ดเดียว</p><p>หรือเคี้ยวเนื้อแม้ชิ้นเดียวจากบาตรของภิกษุผู้เป็นสภาคกันซึ่งนั่งถัดไปทำแล้ว</p><p>บัณฑิตก็พึงทราบว่า  เป็นอันภิกษุผู้ฉันเสร็จแลทำ.</p><p>           ส่วนในคำว่า  <strong>อาสนา  อวุฏฺิเตน</strong>  นี้  เพื่อความไม่งมงาย  มีวินิจฉัย</p><p>ดังต่อไป:-   ภิกษุ ๒ รูปฉัน แต่เช้ามืด   เป็นผู้ห้ามภัตเสียแล้ว.    ภิกษุรูปหนึ่ง</p><p>พึงนั่งในที่ห้ามภัตนั่นแหละ.   อีกรูปหนึ่ง    นำนิตยภัต    หรือสลากภัตมาแล้ว</p><p>เทลงในบาตรของภิกษุนั้นครึ่งหนึ่ง  ล้างมือแล้ว    ให้ภิกษุนั้นทำส่วนที่เหลือให้</p><p>เป็นกัปปิยะแล้วฉันเถิด.   เพราะเหตุไร ?  เพราะว่าภัตที่ติดอยู่ในมือของภิกษุผู้</p><p>นำภัตมานั้น    เป็นอกัปปิยะ   แต่ถ้าภิกษุผู้นั่งอยู่แต่แรก  เอามือรับเอาจากบาตร</p><p>ของภิกษุผู้นำภัตมานั้นด้วยตนเองนั่นแหละ, ไม่มีกิจจำต้องล้างมือ.   แต่ถ้าเมื่อ</p><p>ภิกษุให้ทำเป็นกัปปิยะอย่างนั้นแล้วฉัน    พวกทายกใส่แกง    หรือของเคี้ยวบาง</p><p>อย่างลงในบาตรอีก    ภิกษุผู้ทำให้เป็นกัปปิยะคราวก่อน    ย่อมไม่ได้เพื่อจะทำ</p><p>อีก.   ภิกษุผู้ยังไม่ได้ทำ   (ให้เป็นกัปปิยะ)   พึงทำ.   และพึงทำสิ่งที่ยังไม่ได้ทำ</p><p>เท่านั้น     (ให้เป็นกัปปิยะ). </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 519</p><p>           สองบทว่า  <strong>ย  จ  อกต  เยน  อกต</strong>   มีความว่า  ของที่ยังไม่ได้ทำ </p><p>(ให้เป็นกัปปิยะ)    แม้ภิกษุผู้ซึ่งได้ทำกัปปิยะคราวแรก    ก็ควรทำ    (ให้เป็น</p><p>กัปปิยะ).   แต่ย่อมไม่ได้เพื่อจะทำในภาชนะแรก.   อธิบายว่า   เพราะว่า  ของที่</p><p>ภิกษุทำอยู่ในภาชนะแรกนั้น     ย่อมเป็นอันทำรวมกันกับของที่ทำไว้คราวแรก;</p><p>เพราะฉะนั้น    จึงควรทำในภาชนะอื่น.   แต่ของที่ทำแล้วอย่างนี้   ภิกษุนั้นจะ</p><p>ฉัน รวมกับของทำไว้คราวแรก   ควรอยู่.   และเมื่อจะทำกัปปิยะ  พึงทำในบาตร</p><p>อย่างเดียวเท่านั้นหามิได้,  พึงวางไว้ในหม้อบ้าง  ในกระเช้าบ้าง   ในที่ใดที่หนึ่ง</p><p>ข้างหนึ่งแล้ว   พึงทำในภาชนะที่เขาน้อมเข้ามาเถิด.    ถ้าแม้นภิกษุตั้ง  ๑๐๐  รูป</p><p>ห้ามภัต,   ทุกรูปจะฉันภัตที่ทำกัปปิยะแล้วนั้นก็ควร.   แม้พวกภิกษุผู้ไม่ห้ามภัต</p><p>ก็ควรฉัน.  แต่ไม่ควรแก่ภิกษุผู้ทำให้กัปปิยะ.</p><p>           ถ้าแม้นชาวบ้านเห็นภิกษุผู้ห้ามภัตเข้าไปบิณฑบาต    รับบาตรแล้วให้</p><p>นั่งในสถานที่นิมนต์เพื่อต้องการมงคล  ซึ่งจะต้องมีการฉันแน่นอน,   พึงให้ทำ</p><p>ให้เป็นเดนก่อนแล้วฉันเถิด.  ถ้าในสถานที่นิมนต์นั้นไม่มีภิกษุอื่น,  พึงส่งบาตร</p><p>ไปยังหอฉัน    หรือวิหารแล้ว    ให้ทำ    (ให้เป็นเดน).   แต่เมื่อจะทำกัปปิยะไม่</p><p>ควรทำของที่อยู่ในมืออนุปสัมบัน.    ถ้าในหอฉันมีภิกษุไม่ฉลาด    พึงไปให้ทำ</p><p>กัปปิยะอยู่เองแล้วนำมาฉันเถิด.</p><p>            ในคำว่า   <strong>คิลานาติริตฺต</strong>  นี้   ภัตที่ภิกษุอาพาธฉันเหลืออย่างเดียวจึง</p><p>ชื่อว่า   ภัตเป็นเดนของภิกษุอาพาธหามิได้,  โดยที่แท้   วัตถุอย่างใดอย่างหนึ่ง</p><p>ที่เขานำมาเฉพาะภิกษุอาพาธ   ด้วยใส่ใจว่า    ท่านจักฉันในวันนี้หรือในพรุ่งนี้ </p><p>หรือในเวลาที่ท่านต้องการ,  วัตถุทั้งหมดนั้นบัณฑิตพึงทราบว่า   เดนของภิกษุ</p><p>อาพาธ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 520</p><p>            ทุกกฏที่ต้องทุก ๆ คำกลืน   ในกาลิกทั้งหลายมียามกาลิกเป็นต้น   ท่าน </p><p>ปรับด้วยอำนาจกาลิกไม่ระคนกัน.   แต่ถ้าว่าเป็นกาลิกระคนกันกับอามิส    เป็น</p><p>ปาจิตตีย์ทั้งนั้น  แก่ภิกษุรับประเคนเพื่อประโยชน์แก่อาหารก็ดี  เพื่อประโยชน์</p><p>มิใช่อาหารก็ดี  กลืนกิน.</p><p>            ข้อว่า   <strong>สติ   ปจฺจเย</strong>  มีความว่า   ภิกษุฉันยามกาลิก    เพื่อขจัดความ</p><p>กระหายในเมื่อมีความกระหาย   ฉันสัตตาหกาลิกและยาวชีวิก   เพื่อระงับอาพาธ</p><p>นั้น  ในเมื่อมีอาพาธที่จะพึงให้ระงับได้  ด้วยกาลิกนั้น ๆ ไม่เป็นอาบัติ.   คำที่</p><p>เหลือในสิกขาบทบทนี้   ตื้นทั้งนั้น.                                   </p><p>            สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐานดุจกฐินสิกขาบท     เกิดขึ้นทางกายและวาจา ๑</p><p>ทางกายวาจาและจิต ๑ เป็นทั้งกิริยาทั้งอกิริยา   เป็นโนสัญญาวิโมกข์   อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม   มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                      <em>ปฐมปวารณาสิกขาบทที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 521</p><p>                             <strong>โภชนวรรค   สิกขาบทที่  ๖</strong> </p><p>                               <strong>เรื่องภิกษุ  ๒  รูป</strong></p><p>           [๕๐๔]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับ อยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี     เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น  ภิกษุ ๒</p><p>รูปเดินทางไกลไปยังพระนครสาวัตถีในโกศลชนบท      ภิกษุรูปหนึ่งประพฤติ-</p><p>อนาจาร    ภิกษุผู้เป็นเพื่อนจึงเตือนเธอว่า     อาวุโส     ท่านอย่าได้ทำอย่างนั้น</p><p>เพราะมันไม่สมควร    เธอได้ผูกใจเจ็บในภิกษุเพื่อนนั้น   ครั้น  ภิกษุ  ๒ รูปนั้น</p><p>ไปถึงพระนครสาวัตถีแล้ว    พอดีเวลานั้นในพระนครสาวัตถีมีสังฆภัตของประ-</p><p>ชาชนหมู่หนึ่ง  ภิกษุผู้เป็นเพื่อนฉันเสร็จห้ามภัตแล้ว   ภิกษุรูปทำผูกใจเจ็บไปสู่</p><p>ตระกูลญาติรับบิณฑบาตมาแล้วเข้าไปหาภิกษุที่เป็นเพื่อนนั้น ครั้นแล้วได้กล่าว</p><p>คำนี้กะเธอว่า  อาวุโส  นิมนต์ฉัน.</p><p>            ภิกษุผู้เป็นเพื่อนปฏิเสธว่า  พอแล้ว   อาวุโส   ผมบริบูรณ์แล้ว.</p><p>            รูปที่ผูกใจเจ็บแค่นไค้ว่า  อาวุโส  บิณฑบาตอร่อย  นิมนต์ฉันเถิด.</p><p>            ครั้นภิกษุผู้เป็นเพื่อนถูกภิกษุผู้ผูกใจเจ็บนั้นแค่นได้     จึงได้ฉัน</p><p>บิณฑบาตนั้น .                </p><p>            รูปที่ผูกใจเจ็บจึงพูดต่อว่าภิกษุผู้เป็นเพื่อนว่า   อาวุโส   ท่านได้สำคัญ</p><p>ผมว่าเป็นผู้ที่ท่านควรว่ากล่าว  ท่านเองฉันเสร็จห้ามภัตแล้ว    ยังฉันโภชนะอัน</p><p>มิใช่เดนได้. </p><p>            ภิกษุผู้เป็นเพื่อนค้านว่า  อาวุโส  ท่านควรบอกมิใช่หรือ.</p><p>            รูปที่ผูกใจเจ็บพูดแย้งว่า   อาวุโส   ท่านต้องถามมิใช่หรือ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 522</p><p>            ครั้นแล้วภิกษุผู้เป็นเพื่อนได้แจ้งเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย  บรรดาภิกษุ  </p><p>ผู้มักน้อย    ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนภิกษุจึงได้นำไปปวารณา</p><p>ภิกษุผู้ฉันเสร็จห้ามภัตแล้วด้วยโภชนะอันมิใช่เดนเล่า. . .      แล้วกราบทูลเรื่อง</p><p>นั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                  <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุนั้นว่า  ดูก่อนภิกษุ     ข่าวว่าเธอ</p><p>นำไปปวารณาภิกษุผู้ฉันเสร็จห้ามภัต แล้วด้วยโภชนะอันมิใช่เดนจริงหรือ.</p><p>           ภิกษุนั้นทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ   ไฉนเธอจึง</p><p>ได้นำไปปวารณาภิกษุผู้ฉันเสร็จห้ามภัตแล้ว ด้วยโภชนะอันมิใช่เดนเล่า     การ</p><p>กระทำของเธอนั่น  ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือ</p><p>เพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้ :-      </p><p>                                <strong>พระบัญญัติ</strong>                      </p><p>                ๕๘. ๖.  อนึ่ง ภิกษุใดรู้อยู่ เพ่งจะหาโทษให้ นำไปปวารณา</p><p>ภิกษุผู้ฉันเสร็จ    ห้ามภัตแล้ว     ด้วยของเคี้ยวก็ดี    ด้วยของฉัน ก็ดี </p><p>อันมิใช่เดน   บอกว่า   นิมนต์เถิด   ภิกษุ   เคี้ยวก็ตาม   ฉันก็ตาม</p><p>พอเธอฉันแล้ว  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                             <em>เรื่องภิกษุ  ๒  รูป  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 523</p><p>                             <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong> </p><p>           [๕๐๕]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>           บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่าที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.                 </p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  หมายถึงภิกษุรูปอื่น.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ฉันเสร็จ</strong>  คือ  ฉันโภชนะ ๕ อย่างใดอย่างหนึ่ง  โดยที่สุด</p><p>แม้ฉันด้วยปลายหญ้าคา.</p><p>                             <strong>ลักษณะห้ามภัต</strong></p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ห้ามภัตแล้ว</strong>  คือ  กำลังฉันอาหารอยู่  ๑  ทายกนำโภชนะ</p><p>มาถวายอีก ๑   ทายกอยู่ในหัตถบาส ๑   ทายกน้อมถวาย ๑   ภิกษุห้ามเสีย ๑.</p><p>                         <strong>ลักษณะของมิใช่เดน</strong></p><p>           ที่ชื่อว่า <strong>มิใช่เดน</strong> คือ  ของที่ยังมิได้ทำให้เป็นกัปปิยะ ๑  ภิกษุมิได้</p><p>รับประเคน ๑  ภิกษุมิได้ยกขึ้นส่งให้ ๑  ท่านอกหัตถบาส ๑  ภิกษุยังฉันไม่เสร็จ</p><p>ทำ ๑   ภิกษุฉันเสร็จ   ห้ามภัตแล้ว   ลุกจากอาสนะแล้ว  ทำ ๑  ภิกษุมิได้พูดว่า</p><p>ทั้งหมดนั่นพอแล้ว  ๑  ของนั้นมิใช่เป็นเดนภิกษุอาพาธ ๑  นี้ชื่อว่า  มิใช่เดน.</p><p>                          <strong>ลักษณะของเคี้ยว</strong></p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ของเคี้ยว</strong>  คือเว้นโภชนะ ๕    ของที่เป็นยามกาลิก   สัตตาห-</p><p>กาลิก  ยาวชีวิก  นอกนั้นชื่อว่า  ของเคี้ยว.</p><p>                          <strong>ลักษณะของฉัน</strong></p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ของฉัน</strong>  ได้แก่โภชนะ ๕  คือ  ข้าวสุก  ขนมสด  ขนมแห้ง</p><p>ปลา   เนื้อ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 524</p><p>           บทว่า  <strong>นำไปปวารณา</strong>  คือ  บอกว่า  จงรับของตามที่ต้องการ. </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>รู้อยู่</strong>  คือ  รู้เอง  หรือรูปอื่นบอกเธอ  หรือภิกษุนั้นบอก.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>เพ่งจะหาโทษให้</strong>   คือ   เพ่งเล็งว่า    จักท้วง    จักเตือน</p><p>จักท้วงซ้ำ  จักเตือนซ้ำ  ซึ่งภิกษุนี้    จักทำให้เป็นผู้เก้อ   ด้วยโทษข้อนี้.</p><p>           ภิกษุนำไป  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ภิกษุรับไว้ตามคำของเธอด้วยตั้งใจว่า  จักเคี้ยว  จักฉัน  ภิกษุผู้นำไป</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.                                                                 </p><p>          ขณะกลืน  ภิกษุผู้นำไป ต้องอาบัติทุกกฏ ทุก ๆ คำกลืน เมื่อภิกษุนั้น</p><p>ฉันเสร็จ  ภิกษุผู้นำไป  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>            [๕๐๖]   ห้ามภัตแล้ว   ภิกษุสำคัญว่าห้ามภัตแล้ว    นำไปปวารณาด้วย</p><p>ของเคี้ยวก็ดี  ของฉันก็ดี  อันมิใช่เดน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ห้ามภัตแล้ว  ภิกษุสงสัย  นำไปปวารณาด้วยของเคี้ยวก็ดี  ของฉันก็ดี</p><p>อันมิใช่เดน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ห้ามภัตแล้ว     ภิกษุสำคัญว่ายังมิได้ห้ามภัต     นำไปปวารณาด้วยของ</p><p>เคี้ยวก็ดี  ของฉันก็ดี   อันมิใช่เดน  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>           ภิกษุนำยามกาลิก  สัตตาหกาลิก  ยาวชีวิก  ไปเพื่อประสงค์เป็นอาหาร</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ภิกษุรับไว้ตามคำของภิกษุผู้นำไปด้วยตั้งใจว่า  จักเคี้ยว  จักฉัน   ภิกษุ</p><p>ผู้นำไปต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ขณะกลืน  ภิกษุผู้นำไปต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>           ยังมิได้ห้ามภัต   ภิกษุสำคัญว่า   ห้ามภัตแล้ว . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ยังมิได้ห้ามภัต  ภิกษุสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 525</p><p>                                     <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong> </p><p>           ยิ่งมิได้ห้ามภัต   ภิกษุสำคัญว่ายังมิได้ห้ามภัต . . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                   <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๕๐๗]  ภิกษุให้ทำเป็นเดนแล้วให้ ๑   ภิกษุให้ด้วยบอกว่า  จงให้ทำ</p><p>เป็นเดนแล้วจึงฉันเถิด  ๑   ภิกษุให้ด้วยบอกว่า   จงนำไปเพื่อประโยชน์แก่ภิกษุ </p><p>อื่น ๑  ภิกษุให้อาหารที่เหลือของภิกษุอาพาธ  ๑  ภิกษุให้ด้วยบอกว่า  ในเมื่อ</p><p>มีเหตุสมควรจงฉันยามกาลิก     สัตตาหกาลิก    ยาวชีวิก  ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๖  จบ</em></p><p>                           <strong>ทุติยปวารณาสิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>          ในสิกขาบทที่ ๖  มีวินิจฉัยดังนี้ :-</p><p>          <strong> [แก้อรรถปฐมบัญญัติ  เรื่องภิกษุ ๒ รูป]</strong></p><p>           สองบทว่า  <strong>อนาจาร  อาจรติ</strong>  ได้แก่  ทำการล่วงละเมิดพระบัญญัติ.</p><p>           บทว่า   <strong>อุปนทฺธิ</strong>   มีความว่า   เมื่อให้ความผูกโกรธเกิดขึ้น   ชื่อว่า</p><p>ได้ผูกความโกรธของตนไว้ในบุคคลผู้นั้น.   อธิบายว่า   ให้ความอาฆาตเกิดขึ้น</p><p>บ่อย ๆ.</p><p>           สองบทว่า  <strong>อุปนทฺโธ   ภิกฺขุ</strong>  ได้แก่  ภิกษุผู้เกิดมีความผูกโกรธนั้น.</p><p>           สองบทว่า    <strong>อภิหฏฺฐุ   ปวาเรยฺย</strong>    มีความว่า    พึงนำไปปวารณา</p><p>อย่างนี้   นิมนต์เถิดภิกษุ  !   เคี้ยวก็ตาม    ฉันก็ตาม.    แต่ในบทภาชนะพระ- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 526</p><p>อุบาลีเถระไม่ทรงยกคำว่า  <strong>หนฺท  ภิกฺขุ</strong> เป็นต้นขึ้น  เพื่อแสดงอรรถแห่งการ </p><p>นำไปปวารณาที่ทั่วไปอย่างเดียว  จึงได้กล่าวว่า นิมนต์รับของเท่าที่ท่านต้องการ.</p><p>           บทว่า   <strong>ชาน</strong>  คือ  รู้อยู่ว่า  ภิกษุนั้นเป็นผู้ห้ามภัตแล้ว.  ก็เพราะการรู้</p><p>นั้นของภิกษุนั้น    ย่อมมีโดยอาการ ๓ อย่าง;   ฉะนั้น    พระอุบาลีเถระจึงกล่าว</p><p>บทภาชนะโดยนัยเป็นต้นว่า  <strong>ชานาติ  นาม  สาม  วา  ชานาติ</strong>  ดังนี้.</p><p>            บทว่า  <strong>อาสาทนาเปกฺโข</strong>  ได้แก่   เพ่งการรุกราน  คือ  การโจทท้วง</p><p>ได้แก่  ภาวะที่ทำให้เป็นผู้อัปยศ.</p><p>          คำว่า  <strong>ปฏิคฺคณฺหาติ  อาปตฺติ  ทุกฺกฏสฺส</strong>  มีความว่า  เมื่อภิกษุ.</p><p>ผู้ที่ตนน้อมถวายภัตรับเอา   เป็นทุกกฏแก่ภิกษุผู้น้อมถวาย.   ส่วนความต่างแห่ง</p><p>อาบัติทุกอย่างของภิกษุผู้รับนอกนี้     กล่าวไว้แล้วในปฐมสิกขาบท.     แต่ใน</p><p>สิกขาบทนี้      พระวินัยธรพึงปรับอาบัติทั้งหมดแก่ภิกษุผู้น้อมถวายภัตเท่านั้น.</p><p>บทที่เหลือปรากฏชัดแล้วแล   เพราะมีนัยดังกล่าวแล้วในสิกขาบทก่อน.</p><p>           สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐาน ๓  เกิดขึ้นทางกายกับจิต  ๑  ทางวาจากับจิต ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต  ๑  เป็นกิริยา   สัญญาวิโมกข์   สจิตตกะ   ปัณณัตติวัชชะ</p><p> กายกรรม   วจีกรรม   อกุศลจิต   เป็นทุกขเวทนา   ดังนี้แล.</p><p>                           <em>ทุติยปวารณาสิกขาบทที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 527</p><p>                           <strong> โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๗</strong> </p><p>                      <strong>  เรื่องพระสัตตรสวัคคีย์</strong></p><p>           [๕๐๘]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับ อยู่   ณ  พระ-</p><p>เวฬุวันวิหาร อันเป็นสถานที่พระราชทานเหยื่อแก่กระแต  เขตพระนครราชคฤห์</p><p>ครั้งนั้น  ในพระนครราชคฤห์มีมหรสพบนยอดเขา   พระสัตตรสวัคคีย์ได้ไปดู</p><p>มหรสพบนยอดเขา  ประชาชนเห็นพระสัตตรสวัคคีย์  จึงนิมนต์ให้สรงน้ำ  ให้</p><p>ลูบไล้ของหอม   ให้ฉันอาหารแล้วได้ถวายของเคี้ยวไปด้วย    พระสัตตรสวัคคีย์</p><p>นำของเคี้ยวไปถึงอารามแล้วได้กล่าวคำนี้กะพระฉัพพัคคีย์ว่า     อาวุโสทั้งหลาย</p><p>นิมนต์รับของเคี้ยวไปขบฉันเถิด.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ถามว่า อาวุโสทั้งหลาย พวกท่านได้ของเคี้ยวมาจากไหน.</p><p>            พระสัตตรสวัคคีย์ได้แจ้งเรื่องนั้นแก่พระฉัพพัคคีย์.</p><p>            ฉ.   อาวุโสทั้งหลาย   ก็พวกท่านฉัน อาหาร  เวลาวิกาลหรือ.</p><p>            ส.   เป็นอย่างนั้น   อาวุโสทั้งหลาย.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์จึงเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉนพระสัตตรสวัคคีย์</p><p>จึงได้ฉันอาหารในเวลาวิกาลเล่า . . .  แล้ว แจ้งเรื่องนั้น  แก่ภิกษุทั้งหลาย.</p><p>           บรรดาภิกษุผู้มักน้อย . . .ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่าไฉนพระ-</p><p>สัตตรสวัคดีย์จึงได้ฉัน อาหารในเวลาวิกาลเล่า . . .     แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                  <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระสัตตรสวัคคีย์ว่า     ดูก่อนภิกษุ </p><p>ทั้งหลาย   ข่าวว่าพวกเธอฉันอาหารในเวลาวิกาล   จริงหรือ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 528</p><p>           พระสัตตรสวัคคีย์ทูลรับว่า  จริง   พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ฉันอาหารในเวลาวิกาลเล่า   การกระทำของพวกเธอนั่น     ไม่เป็น</p><p>ไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส      หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของ</p><p>ชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้ :-    </p><p>                                    <strong>พระบัญญัติ</strong>                            </p><p>          ๘๑. ๗.  อนึ่ง ภิกษุใด  เคี้ยวก็ดี     ฉันก็ดี   ซึ่งของเคี้ยวก็ดี    ซึ่ง</p><p>ของฉัน ก็ดี  ในเวลาวิกาล  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                             <em>เรื่องพระสัตตรสวัคคีย์  จบ</em></p><p>                                 <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๕๐๙]   บทว่า   อนึ่ง. . .ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด. . .</p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ . . .นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>           ที่ชื่อว่า <strong>เวลาวิกาล</strong> หมายตั้งแต่เวลาเที่ยงวันล่วงแล้วไปจนถึงอรุณขึ้น </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ของเคี้ยว</strong>  คือ  เว้น โภชนะ ๕ ของที่เป็นยามกาลิก  สัตตาห-</p><p>กาลิก  ยาวชีวิก   นอกนั้นชื่อว่า  ของเคี้ยว</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>ของฉัน</strong>   ได้แก่โภชนะ ๕ คือ  ข้าวสุก  ขนมสด  ขนมแห้ง. </p><p>ปลา   เนื้อ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 529</p><p>          ภิกษุรับไว้ด้วยตั้งใจว่า  จักเคี้ยว  จักฉัน   ต้องอาบัติทุกกฏ  ขณะกลืน </p><p>คืออาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>                                   <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                   <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๕๑๐]   เวลาวิกาล    ภิกษุสำคัญว่า    เวลาวิกาล    เคี้ยวก็ดี    ฉันก็ดี</p><p>ซึ่งของเคี้ยวก็ดี  ซึ่งของฉันก็ดี  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           เวลาวิกาล   ภิกษุสงสัย   เคี้ยวก็ดี   ฉันก็ดี   ซึ่งของเคี้ยวก็ดี   ซึ่งของ</p><p>ฉันก็ดี  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                       </p><p>           เวลาวิกาล   ภิกษุสำคัญว่าในกาล   เคี้ยวก็ดี   ฉันก็ดี  ซึ่งของเคี้ยวก็ดี</p><p>ซึ่งของฉันก็ดี  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                                       <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>          ภิกษุรับยามกาลิก  สัตตาหกาลิก  ยาวชีวิกไว้  เพื่อประสงค์เป็นอาหาร</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>          ขณะกลืน  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>          ในกาล  ภิกษุสำคัญว่าวิกาล. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>          ในกาล   ภิกษุสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                 <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           ในกาลภิกษุสำคัญว่าในกาล. . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                               <strong> อนาปัตติวาร  </strong></p><p>           [๕๑๑]  ภิกษุฉันยามกาลิก  สัตตาหกาลิก  ยาวชีวิก  เมื่อมีเหตุสมควร</p><p>๑ ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>โภชนวรรคสิกขาบทที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 530</p><p>                              <strong> วิกาลโภชนาสิกขาบทที่  ๗</strong> </p><p>          ใน* สิกขาบทที่ ๗ มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้ :-</p><p>   <strong> [เรื่องภิกษุสัตตรสวัคคีย์ไปดูมหรสพบนยอดเขา]</strong></p><p>          บทว่า  <strong>คิรคฺคสมชฺโช</strong>   คือ  มหรสพชั้นเยี่ยมบนภูเขา. อีกอย่างหนึ่ง</p><p>ได้แก่  มหรสพ  (ที่แสดง)  บนยอดเขาแห่งภูเขา.  ทวยนครทำการโฆษณาใน</p><p>เมืองว่า  นัยว่า  มหรสพนั้นจักมีกันในวันที่ ๗  ฝูงชนเป็นอันมากได้ชุมนุมกัน</p><p>ที่ร่มเงาแห่งบรรพต  บนภูมิภาคที่ราบเรียบภายนอกเมือง  การฟ้อนรำของพวก</p><p>นักฟ้อน   มีประการมากมายหลายอย่างเป็นไปอยู่.   ชนทั้งหลายได้ผูกเตียงซ้อน</p><p>เตียง    เพื่อดูการฟ้อนรำของพวกนักฟ้อนเหล่านั้น.     พวกภิกษุสัตตรสวัคคีย์</p><p>อุปสมบทแต่ยังเด็ก ๆ ในเมื่อสิกขาบทยังมิได้ทรงบัญญัติ.  ภิกษุเหล่านั้นชักชวน</p><p>กันว่า   ผู้มีอายุ  !   พวกเราจักไปดูฟ้อนรำกัน   แล้วได้ไปในที่นั้น.    ครั้งนั้น</p><p>เหล่าญาติของพวกเธอ   มีจิตยินดีว่า   พระผู้เป็นเจ้าของพวกเราก็มาด้วย  จึงให้</p><p>อาบน้ำ   ลูบไล้    ให้ฉันแล้ว    ได้ถวายแม้ของอื่น   มีขนมและของควรเคี้ยวเป็น</p><p>ต้นติดมือไปด้วย.   พระธรรมสังคาหกาจารย์ทั้งหลายหมายถึงญาติเหล่านั้น   จึง</p><p>ได้กล่าวว่า  พวกมนุษย์ได้เห็นภิกษุสัตตรสวัคคีย์เหล่านั้น  เป็นต้น.</p><p>            บทว่า   <strong>วิกาเล</strong>    คือ    ในเมื่อกาลผ่านไปแล้ว.    กาลแห่งโภชนะของ</p><p>ภิกษุทั้งหลายท่านประสงค์เอาว่า   <strong>กาล</strong>   ก็กาลแห่งโภชนะนั้นโดยกำหนดอย่าง</p><p>ต่ำกว่าเขาทั้งหมด   เที่ยงวัน    อธิบายว่า   เมื่อกาล    (เวลา)    เที่ยงวันนั้นล่วง</p><p>เลยไปแล้ว.    ด้วยเหตุนั้นนั่นแหละ    ในบทภาชนะแห่งบทว่า   <strong>วิกาเล</strong>    นั้น</p><p> *  ศัพท์ที่เป็นชื่อขาทนียะโภชนียะและเภสัชเป็นต้น  เท่าที่ค้นหาได้แปลไว้ในสิกขาบทนี้  ยังไม่</p><p>แน่ใจของฝากที่ท่านผู้รู้พิจารณาแก้ไขต่อไป. - ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 531</p><p>พระอุบาลีเถระจึงกล่าวว่า   เมื่อกาลเที่ยงวันล่วงไปแล้ว    จนถึงอรุณขึ้น  ชื่อว่า </p><p><strong>วิกาล</strong>    แม้เวลาเที่ยงตรงก็ถึงการสงเคราะห์เข้าเป็นกาล.    จำเดิมแต่เวลาเที่ยง</p><p>ตรงไป    ภิกษุไม่อาจเพื่อจะเคี้ยวหรือฉันได้    (แต่)    ยังอาจเพื่อจะรีบดื่มได้,</p><p>ส่วนภิกษุผู้มีความรังเกียจไม่พึงทำ.     และเพื่อรู้กำหนดกาลเวลา     ควรปักเสา</p><p>เครื่องหมายกาลเวลาไว้.   อนึ่ง   พึงทำภัตกิจภายในกาล.</p><p>          ในคำว่า  <strong>อวเสส  ขาทนีย  นาม</strong>  นี้  มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้:-   ใน</p><p>อาหารวัตถุมีขนมต้มเป็นต้น *   ทำสำเร็จมาแต่บุพพัณชาติ   และอปรัณชาติมีคำ</p><p>ที่ควรจะกล่าวก่อนอย่างนั้น:-</p><p>           วัตถุแม้ใด   มีชนิดเช่นใบและรากเหง้าเป็นต้น  เป็นของมีดติอย่างอามิส,</p><p>นี้  คืออย่างไร ?   คือ   วัตถุแม้น    เป็นต้นว่า   รากควรเคี้ยว   หัวควรเคี้ยว</p><p>เหง้าควรเคี้ยว   ยอดควรเคี้ยว   ลำต้นควรเคี้ยว   เปลือกควรเคี้ยว  ใบควรเคี้ยว</p><p>ดอกควรเคี้ยว   ผลควรเคี้ยว    เมล็ดควรเคี้ยว    แป้งควรเคี้ยว   ยางเหนียวควร</p><p>เคี้ยว   ย่อมถึงการสงเคราะห์เข้าในขาทนียะ   (ของควรเคี้ยว)   ทั้งนั้น.   ก็ใน</p><p>มูลขาทนียะเป็นต้นนั้น  เพื่อกำหนดรู้ของควรเคี้ยวมีคติอย่างอามิส   มีของควร</p><p>เคี้ยว  ซึ่งจะชี้ให้เห็นพอเป็นตัวอย่างดังต่อไปนี้:-</p><p>          <strong> [อธิบายของควรเคี้ยวที่จัดเป็นกาลิกต่าง ๆ]</strong></p><p>           พึงทราบวินิจฉัยในมูลขาทนียะก่อน :-  ใบและรากที่ควรเป็นสูปะ</p><p>(กับข้าว)   ได้   มีอาทิอย่างนั้น   คือ   มูลกมูล   วารกมูล   ปุจจุมูลตัมพกมูล</p><p>*  อัตถโยชนา  ๒/๗๐  สกฺขลิโมทโกติ  วฏฺฏโมทโก.  ชาวอินเดียเรียกขนมชนิดนี้ว่า  ลัฑฑู  นัยว่า</p><p>ทำจากแป้งเป็นก้อนกลม ๆ ข้างในใส่ไส้แล้วทอดด้วยน้ำมันพืชลักษณะใกล้กับขนมต้มของไทย</p><p>จึงได้แปลไว้อย่างนั้น. - ผู้ชำระ.</p><p> </p><p> </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 532</p><p>ตัณฑุเลยยกมูล  วัตถุเลยยกมูล   วัชชกลิมูล   ชัชฌริมูล <sup>๑</sup>  มีคติอย่างอามิส.  ก็ </p><p>บรรดาขาทนียะ  มีมูลกมูลเป็นต้นนี้  ชนทั้งหลาย  ตัดหัวอ่อน   ในวชัชกลิมูล</p><p>(หัวมันใหญ่)  ทิ้ง,   หัวอ่อนนั้นเป็นยาวชีวิก.   รากเหง้าแม้อย่างอื่นเห็นปานนี้ </p><p>ก็พึงทราบโดยนัยนี้แหละ.  ท่านกล่าวไว้ว่า   ส่วนหัวของมูลกะวารกะและชัชฌริ</p><p>(เผือกมัน  มันอ้อนและมันเสา)   แม้ยังอ่อน   ก็มีคติอย่างอามิสเหมือนกัน.</p><p>           ส่วนเภสัชเหล่าใดที่ตรัสไว้ในพระบาลีว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  !   เรา</p><p>อนุญาตมูลเภสัช  คือ  ขมิ้น  ขิง  ว่านน้ำ  ว่านเปราะ  อุตพิด  ข่า  แฝก  แห้วหมู</p><p>ก็หรือมูลเภสัชแม้ชนิดอื่นใดบรรดามี   ที่ไม่สำเร็จประโยชน์แก่ของควรเคี้ยวใน</p><p>ของควรเคี้ยว   ที่ไม่สำเร็จประโยชน์แก่ของควรบริโภคในของควรบริโภค<sup>๒</sup>   ดัง</p><p>นี้,  เภสัชเหล่านั้น   เป็นยาวชีวิก.  เภสัชเป็นยาวชีวิกเหล่านั้น   เมื่อคำนวณนับ</p><p>โดยนัย  เป็นต้นว่า   จูฬเบญจมูล   มหาเบญจมูล   (รากทั้งห้า  รากทั้งห้าใหญ่)</p><p>ไม่มีที่สุดด้วยการนับ.  ก็ภาวะ  คือ  ความไม่สำเร็จประโยชน์แก่ขาทนียะ  และ</p><p>ประโยชน์แก่โภชนียะนั่นแล   เป็นลักษณะแห่งมูลเภสัชที่เป็นยาวชีวิกเหล่านั้น.</p><p>            เพราะฉะนั้น <sup>๓</sup> รากเหง้าชนิดใดชนิดหนึ่ง  สำเร็จประโยชน์แก่ขาทนียะ.</p><p>และประโยชน์แก่โภชนียะของพวกมนุษย์   ด้วยอำนาจแห่งอาหารตามปกติใน</p><p>ชนบทนั้นๆ,  รากเหง้านั้น    พึงทราบว่า   เป็นยาวกาลิก,  รากเหง้านอกนี้   พึง</p><p>ทราบว่าเป็นยาวชีวิก,   ถึงแม้พวกเราจะกล่าวให้ละเอียดมากไป   ก็จำต้องยืนยัน</p><p>อยู่ในลักษณะนี้แล.  แต่เมื่อจะกล่าวนามสัญญา   (เครื่องหมายชื่อ)   ทั้งหลายไว้</p><p>ก็จะเป็นความฟั่นเฟื้อหนักขึ้น  แก่เหล่าชนผู้ไม่รู้ชื่อนั้นๆ  เพราะฉะนั้น  ข้าพเจ้า</p><p>๑.  หัวเผือกมัน  หัวลูกเดือย  หัวมันอ้อน  หัวมันแดง  หัวเถาข้าวสาร  หัวผักโหมหัด  หัวมันใหญ่</p><p>หัวผักไห่  หรือผักปลัง  วชิรพุทธิฏีกาฉบับพม่า  ขาทกมูลนฺติ  ยูปสมูล.  จจฺจุมฺล = เนฬิยมูล.</p><p>ตมฺพก = วจ.  ตณฺฑฺเลยฺยก = จูฬกุหุ. วตฺถุ เลยฺยก = มหากุหุ วชกลิ = นิโกฏฺ  .  ชชฺฌริ = หิรโต.-ผู้ชำระ</p><p>๒.  วิ. มหา.  ๕/๔๑.</p><p>๓.  โยชนาปาฐะ  ๒/๗๒  เป็น  ตสฺมา  แปลตามนั้นเห็นว่าถูกกว่า - ผู้ชำระ</p><p> </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 533</p><p>จึงไม่ทำความเอื้อเฟื้อในนามสัญญา   แสดงไว้แต่ลักษณะเท่านั้น.   อนึ่ง   พึง </p><p>ทราบวินิจฉัย    ด้วยอำนาจแห่งลักษณะที่ได้แสดงไว้แม้ในหัวมันเป็นต้นนั่นแล</p><p>เหมือนในรากเหง้า   ฉะนั้น.   อนึ่ง  แม้ลำต้น   เปลือก  ดอก   และผลแห่งเหง้า</p><p>๘ ชนิด มีขมิ้นเป็นต้น   ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ในพระบาลีทั้งหมด  ท่าน</p><p>ก็กล่าวว่า   เป็นยาวชีวิก.</p><p>          ในหัวควรเคี้ยว  มีวินิจฉัยดังนี้:-   หัวมัน   (หัวใต้ดิน)  มี ๒ ชนิด</p><p>คือ  ชนิดยาว ๑   ชนิดกลม ๑   หัวบัว   และหัวทองกวาวเป็นต้น    มีทั้งชนิด</p><p>ยาวและชนิดสั้น,  หัวบัวและหัวกระจับเป็นต้น   ที่อาจารย์บางพวกเรียกว่า  คัณฐี</p><p>ก็มี   เป็นหัวชนิดกลม.    บรรดาหัวเหล่านั้น   ที่แก่และอ่อนของหัว    สะเก็ด</p><p>และจำพวกรากฝอยแห่งหัวทุกอย่าง   จัดเป็นยาวชีวิก.</p><p>           ส่วนจำพวกหัวที่สำเร็จประโยชน์แก่ขาทนียะและประโยชน์แก่ โภชนียะ</p><p>ของพวกมนุษย์ด้วยอำนาจอาหารตามปรกติในชนบทนั้น ๆ   มีอาทิอย่างนั้น  คือ</p><p>หน่อต้นขานางที่ยังอ่อน  เคี้ยวง่าย  หัวอ่อนต้นทองกวาว  หัวต้นมะกอก   หัว</p><p>การะเกด   หัวเถาย่านทราย   หัวบัวหลวง   และบัวขาวที่เรียกกันว่าเหง้าบัว  หัว</p><p>เถาวัลย์มีเถาพวงและเถาหูกวางเป็นต้น     หัวเครือเขา*    หัวต้นมะรุม  หัวตาล</p><p>หัวบัวเขียวบัวแดง   โกมุทและจงกลนี   หยวกกล้วย   หน่อไม้ไผ่   หัวกระจับที่</p><p>ยังอ่อน   เคี้ยวง่าย   จัดเป็นยาวกาลิก.   หัวเถากลอย    (เถาน้ำนม    เถาข้าวสาร</p><p>ก็ว่า)  ที่ยังไม่ฟอก   เป็นยาวชีวิก,   ที่ฟอกแล้วเป็นยาวกาลิก.</p><p>           ส่วนหัวของกระทือกระเม็ง   (ไพร)   กระชาย   (ขิง)   และกระเทียม</p><p>เป็นต้น      เป็นยาวชีวิก.     หัวเหล่านั้นท่านสงเคราะห์เข้ากับมูลเภสัชนั่นแลใน</p><p>พระบาลี    อย่างนี้ว่า   ก็หรือว่า   มูลเภสัชเหล่าใด   แม้อย่างอื่นบรรดามี.</p><p>*  ชาวอินเดียเรียกว่า  อาลู  เป็นมันชนิดหนึ่ง  สมัยนี้แปลกันว่า   มันฝรั่ง-ผู้ชำระ.</p><p> </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 534</p><p>           ในมูลฬาลขาทนียะ  มีวินิจฉัยดังนี้ :-  เหง้าบัวหลวงเป็นเช่นเดียวกัน </p><p>กับเหง้าบัวขาวนั่นแหละ.  เหง้าที่สำเร็จประโยชน์แก่ขาทนียะ  และประโยชน์แก่</p><p>โภชนียะของพวกมนุษย์    ด้วยอำนาจอาหารตามปรกติในชนบทนั้น  ๆ มีอาทิ</p><p>อย่างนั้น   คือ   เหง้าตะไคร้น้ำ   เหง้าเถาคล้า   เป็นยาวกาลิก.</p><p>             ส่วนเหง้าของขมิ้น   ขิง   ปอ  เถา  ๔ เหลี่ยม  การะเกด   ตาล  เต่าร้าง</p><p>ต้นตาว *   มะพร้าว   ต้นหมากเป็นต้น    จัดเป็นยาวชีวิก.   เหง้าขมิ้นเป็นต้น</p><p>แม้ทั้งหมดนั้น  ท่านสงเคราะห์เข้ากับมูลเภสัชเหมือนกัน   ในพระบาลีอย่างนี้ว่า</p><p>ก็หรือว่า  มูลเภสัชแม้ชนิดอื่นในบรรดามี.</p><p>           ในมัตถกขาทนียะ    มีวินิจฉัยดังนี้:-     ยอดหรือหน่อแห่งต้นไม้และ</p><p>เถาวัลย์เป็นต้น   ที่สำเร็จประโยชน์แก่ขาทนียะ    และประโยชน์แก่โภชนียะของ</p><p>พวกมนุษย์ด้วยอำนาจอาหารตามปรกติในชนบทนั้น ๆ มีอาทิอย่างนี้  คือ  ยอด</p><p>ที่เรียกกันว่าหน่อของตาล  เต่าร้าง ต้นตาว การะเกด มะพร้าว ต้นหมาก  อินท-</p><p>ผลัม (เป้งก็ว่า) หวาย  ตะไคร้น้า  และกล้วย   หน่อไม้ไผ่   หน่ออ้อ   หน่ออ้อย</p><p>หน่อเผือกมัน  หน่อเมล็ดพันธุ์ผักกาด  หน่อสามสิบ   และหน่อแห่งธัญชาติ ๗</p><p>ชนิด จัดเป็นยาวกาลิก.  โคนรากอ่อน  (ยอดอ่อน)  แห่งหน่อขมิ้น  ขิง  ว่านน้ำ</p><p>ปอ   กระเทียมและแห่งหน่อตาล   เต่าร้าง   ต้นตาว   มะพร้าว  ที่เขาตัดให้ขาด</p><p>ตกไปเป็นยาวชีวิก.</p><p>                  <strong> [ว่าด้วยลำต้นเปลือกและใบที่ควรคี้ยว]</strong></p><p>           ในขันธขาทนียะ  มีวินิจฉัยดังนี้ :-  ลำต้นมีอาทิอย่างนี้   คือลำต้น ไม้</p><p>ขานาง   ลำอ้อย   สายบัวเขียว   บัวแดง   โกมุท   และจงกลนีที่อยู่ภายในปฐพี</p><p>ที่สำเร็จประโยชน์แก่ขาทนียะและประโยชน์แก่โภชนียะ      ของพวกมนุษย์ด้วย</p><p>*  บางท่านก็ว่า  ต้นลาน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 535</p><p>อำนาจแห่งอาหารตามปกติในชนบทนั้น  ๆ จัดเป็นยาวกาลิก.   ก้านใบแห่งบัว </p><p>ชนิดอุบลชาติก็ดี  ก้านทั้งหมดแห่งบัวชนิด   ปทุมชาติก็ดี   และก้านบัวที่เหลือ</p><p>ทุก ๆ อย่าง  มีก้านบัวหลวงเป็นต้น    จัดเป็น  ยาวชีวิก.</p><p>           ในตจขาทนียะ   มีวินิจฉัยดังนี้:-    เปลือกอ้อยอย่างเดียวเท่านั้นท่าน</p><p>จัดเป็นยาวกาลิก.   เปลือกอ้อยแม้นั้น    ยิ่งเป็นของมีรส   (หวานอยู่).   เปลือก</p><p>ที่เหลือทุกอย่างเป็นยาวชีวก.   ก็ยอด   ลำต้น    และเปลือกทั้ง ๓ นั้น    พึงทราบ</p><p>ว่า   สงเคราะห์เข้ากับกสาวเภสัช   ในพระบาลี.    สมดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสไว้นี้ว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย !   เราอนุญาตกสาวเภสัช    (น้ำฝาดที่เป็นยา)</p><p>คือ   น้ำฝาดสะเดา   น้ำฝาดมูกมัน   (น้ำฝาดกระดอมหรือมูลกา<sup>๑</sup>)   น้ำฝาดบอ</p><p>ระเพ็ดหรือพญามือเหล็ก   น้ำฝาดกถินพิมาน,   ก็หรือกสาวเภสัชแม้ชนิดอื่นใด</p><p>บรรดามี    ที่ไม่สำเร็จประโยชน์แก่ของควรเคี้ยวในของควรเคี้ยว    ที่ไม่สำเร็จ</p><p>ประโยชน์แก่ของควรบริโภคในของควรบริโภค<sup>๒</sup>.</p><p>            การสงเคราะห์ยอดลำต้นและเปลือกแม้เหล่านั้นเข้าในพระพุทธานุญาตนี้ </p><p>ย่อมสำเร็จ    (ย่อมใช้ได้).     และจำพวกน้ำฝาดที่กล่าวแล้วบัณฑิตพึงทราบว่า</p><p>เป็นของสมควรโดยประการทุกอย่าง.</p><p>           ในปัตตขาทนียะ   มีวินิจฉัยดังนี้:-    ใบทั้งหลายแห่งรุกชาติเหล่านี้ </p><p>คือ  เผือกมัน  ลูกเดือย   มันอ้อน  และมันแดง   มะพลับ  บุนนาค  ผักโหมหัด</p><p>มันใหญ่   ผักไห่  หรือผักปลัง  มะคำไก่  หรือ  มะกอก  กะเพรา  ถั่วเขียวจีน</p><p>ถั่วเหลือง   ถั่วราชมาษ   ยอป่าที่เหลือ    เว้นยอใหญ่    (ยอบ้านเสีย)   คนทิสอ</p><p>หรือพังคี   เบญจมาศ   กุ่มขาว   มะพร้าว   ชาเกลือเกิดบนดิน   และใบไม้เหล่า</p><p>๑.  ในอรรถกถาตกปโฏลกสาว  ในพระบาลีมีครบ-ผู้ชำระ.  ๒. วิ. มหา. ๕/๔๒. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 536</p><p>อื่นเห็นปานนี้    ที่สำเร็จประโยชน์แก่ของควรเคี้ยว   และสำเร็จประโยชน์แก่ของ </p><p>ควรบริโภคของพวกมนุษย์ด้วยอำนาจอาหารตามปกติในชนบทนั้น ๆ  จัดเป็น</p><p>ยาวกาลิกโดยส่วนเดียว.</p><p>           แต่ชาเกลือมีใบขนาดเท่าหลังเล็บเขื่อง ๆ แม้อื่นใด  เลื้อยขึ้นบนต้นไม้</p><p>หรือพุ่มไม้,  พวกอาจารย์ชาวเกาะ  (ชาวชมพูทวีป  หรือชาวลังกาทวีป)  กล่าว</p><p>ใบชาเกลือนั้นว่า   เป็นยาวชีวก   และใบพรห<sup>๑</sup>มีว่าเป็นยาวชีวิก.  ใบมะม่วงอ่อน</p><p>เป็นยาวกาลิก.  ส่วนใบอโศกอ่อนเป็นยาวชีวิก.</p><p>          ก็หรือใบอื่นใดที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ในพระบาลีว่า  ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย ! เราอนุญาตปัณณเภสัช   (ใบไม้ที่เป็นยา) คือ ใบสะเดา   ใบมูกมัน</p><p>ใบกระดอม   หรือกะเพรา   หรือ   แมงรักใบฝ้าย,   ก็หรือปัณณเภสัช   แม้ชนิด</p><p>อื่นใดบรรดามี   ที่ไม่สำเร็จประโยชน์แก่ของควรเคี้ยว   ในของควรเคี้ยว   ที่ไม่</p><p>สำเร็จประโยชน์แก่ของควรบริโภค    ในของควรบริโภค<sup>๒</sup>    ดังนี้,    ใบเหล่านั้น</p><p>เป็นยาวชีวิก  และไม่ใช่แต่ใบอย่างเดียว  แม้ดอกและผลของสะเดาเป็นต้นเหล่า</p><p>นั้นก็เป็นยาวชีวิก    (เหมือนกัน)     จำพวกใบที่เป็นยาวชีวิกจะไม่มีที่สุดด้วย</p><p>อำนาจการนับ อย่างนี้ว่า   ใบกระดอม   หรือมูลกา    ใบสะเดา   หรือบอระเพ็ด</p><p>ใบแมงรัก  หรืออ้อยช้าง  ใบตะไคร้  หรือผักคราด  ใบพลู    ใบบัว  เป็นต้น.</p><p>   <strong>  [ว่าด้วยดอก   ผล  เมล็ด   แป้ง  และยางที่ควรเคี้ยว]</strong></p><p>            ในปุปผขาทนียะ    มีวินิจฉัยดังนี้ :-    ดอกที่สำเร็จประโยชน์แก่ของ</p><p>ควรเคี้ยวและที่สำเร็จประโยชน์แก่ของที่ควรบริโภคของหมู่มนุษย์    ด้วยอำนาจ</p><p>แห่งอาหารตามปรกติในชนบทนั้น ๆ มีอาทิอย่างนี้   คือ  ดอกเผือกมัน    ดอก</p><p>ลูกเดือย  ดอกมันอ้อน  ดอกมันแดง  ดอกมะพลับ   (ดอกมันใหญ่)   ดอกผัก</p><p> ๑.  วชิรพุทฺธิ.  แก้เป็น  เทเมเตเยปณสา.    ๒.  วิ.  มหา.  ๕/๔๒ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 537</p><p>โหมหัด   ดอกผักไห่   ดอกยอป่า  ดอกยอใหญ่  (ยอบ้าน)  ดอกกระจับ  ดอก </p><p>อ่อนของมะพร้าว   ตาล   และการะเกด   (ลำเจียก)    ดอกกุ่มขาว    ดอกมะรุม</p><p>ดอกบัวชนิดอุบล  และปทุม  ดอกกรรณิการ์   ดอกไม้มีกลิ่น   (ดอกคนทิสอ)</p><p>ดอกชบา   (ดอกทองหลาง)   ดอกเทียนขาว   เป็นยาวกาลิก.</p><p>           ส่วนดอกของพวกรุกขชาติ   เช่น  อโศก   พิกุล   กระเบา   บุนนาค</p><p>จำปา  ชาตบุษย์  ชบา  กรรณิการ์   คล้า  (ตาเลีย)  มะลิวัน  มะลิซ้อน  เป็น</p><p>ต้น   เป็นยาวชีวิก.  ดอกไม้ที่เป็นยาวชีวิกนั้น  ไม่มีสิ้นสุดด้วยการนับ. แต่ผู้</p><p>ศึกษาพึงทราบว่า สงเคราะห์ดอกไม้ที่เป็นยาวชีวิกนั้นเข้ากับกสาวเภสัชในพระ-</p><p>บาลีนั่นแล.</p><p>           ในผลขาทนียะ มีวินิจฉัยดังนี้ :-  ผลไม้ทั้งหลาย  มีขนุน ขนุนสำปะลอ</p><p>ตาล   มะพร้าว   มะม่วง   ชมพู่    มะกอก    มะขาม    มะงั่ว    มะขวิด   น้ำเต้า</p><p>ฟักเขียว    ผลแตงไทย    มะพลับ   แตงโม    มะเขือ    (มะแว้ง)   กล้วยมีเมล็ด</p><p>กล้วยไม่มีเมล็ด   และมะซางเป็นต้น     (และ)    จำพวกผลไม้ที่สำเร็จประโยชน์</p><p>แก่ของควรเคี้ยว   และที่สำเร็จประโยชน์แก่ของควรบริโภค   ของหมู่มนุษย์ด้วย</p><p>อาหารตามปกติในชนบทนั้น ๆ ในโลก ทุก ๆ  อย่างเป็นยาวกาลิก.    และด้วย</p><p>อำนาจการนับชื่อ  ใคร ๆ  ก็ไม่อาจจะแสดงผลไม้ที่เป็นยาวกาลิกเหล่านั้นให้สิ้น</p><p>สุดได้.</p><p>           ก็แลผลเหล่าใดที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ในพระบาลีว่า  ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย ! เราอนุญาตผลเภสัช  (ผลไม้ที่เป็นยา)  คือ  ลูกพิลังกาสา  ดีปลี  พริก</p><p>สมอไทย  สมอพิเภก   มะขามป้อม   ผลแห่งโกฐ,   ก็หรือผลเภสัชชนิดอื่นใด</p><p>บรรดามี   ที่ไม่สำเร็จประโยชน์แก่ของควรเคี้ยว   ในของควรเคี้ยว   ที่ไม่สำเร็จ</p><p>ประโยชน์แก่ของควรบริโภคในของควรบริโภค*  ดังนี้,  ผลเหล่านั้นเป็นยาวชีวิก.</p><p>*  วิ.  มหา.  ๕/๔๒-๓. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 538</p><p>แม้ผลไม้ที่เป็นยาวชีวิกเหล่านั้น  ใครๆ ก็ไม่อาจจะแสดงให้สิ้นสุดลงด้วยอำนาจ </p><p>แห่งชื่ออย่างนี้  คือ พวกผลแห่งหมากไฟ (ลูกเข็ม) ลูกไทร หรือตำลึง  การะเกด</p><p>(ลำเจียก)  ไข่เน่า  (มะตูม)  เป็นต้นที่ยังไม่สุก  ลูกจันทน์เทศ ลูกข่า (พริก)</p><p>กระวานใหญ่  กระวาน  (เล็ก)  เป็นต้น.</p><p>          ในอัฏฐีขาทนียะ  มีวินิจฉัยดังนี้:-  เมล็ดทั้งหลาย  มีอาทิอย่างนี้  คือ</p><p>เมล็ดขนุนสำปะลอ  เมล็ดขนุน  เมล็ดมะกอก   เมล็ดหูกวาง  เมล็ดของผลที่ยัง</p><p>อ่อนแห่งจำพวกอินทผลัม   (เป้งก็ว่า)   การะเกด   (ลำเจียก)   มะพลับ   เมล็ด-</p><p>มะขาม   เมล็ดตำลึง   เมล็ดสะคร้อ   เมล็ดบัว   (ลูกบัว)   ชนิดอุบล   และปทุม</p><p>ที่สำเร็จประโยชน์แก่ของควรเคี้ยว      และที่สำเร็จประโยชน์แก่ของควรบริโภค</p><p>ด้วยอำนาจแห่งอาหารตามปกติของหมู่มนุษย์ในชนบทนั้น ๆ จัด เป็นยาวกาลิก.</p><p>เมล็ดมีอาทิอย่างนั้น คือ  เมล็ดมะซาง  เมล็ดบุนนาค   เมล็ดจำพวกสมอไทยเป็น</p><p>ต้น เมล็ดพันธุ์ผักกาด  เมล็ดผักชีล้อม  จัดเป็นยาวชีวิก.  เมล็ดที่เป็นยาวชีวิก</p><p>เหล่านั้น  ผู้ศึกษาพึงทราบว่า   สงเคราะห์เข้ากับผลเภสัชในพระบาลีนั่นแล.</p><p>          ในปิฏฐขาทนียะ     มีวินิจฉัยดังนี้:-     แป้งทั้งหลายมีอาทิอย่างนั้นคือ</p><p>แป้งแห่งธัญชาติ ๗ ชนิด    ธัญชาติอนุโลมและอปรัณชาติ   แป้งขนุน   แป้ง-</p><p>ขนุนสำปะลอ   แป้งมะกอก   แป้งหูกวาง   แป้งตาล   ที่ฟอกแล้ว  แป้งหัวกลอย</p><p>(เถาน้ำนม      เถาข้าวสารก็ว่า)       ที่สำเร็จประโยชน์แก่ของควรเคี้ยวและที่</p><p>สำเร็จประโยชน์แก่ของควรบริโภค  แห่งหมู่มนุษย์ด้วยอำนาจแห่งอาหารตาม</p><p>ปรกติในชนบทนั้น   จัดเป็นยาวกาลิก.   แป้งตาลที่ยังไม่ได้ฟอก   แป้งหัวกลอย</p><p>(เถาน้ำนม   เถาข้าวสารก็ว่า)   แป้งต้นป้าแป้น*    เป็นต้น    (ที่ยังไม่  ได้ฟอก)</p><p>จัดเป็นยาวชีวิก.   แป้งที่เป็นยาวชีวิกเหล่านั้น    ผู้ศึกษาพึงทราบว่า  สงเคราะห์</p><p>เข้ากับพวกน้ำฝาดและพวกรากผล.</p><p>*  ต้นสาคู  กระมัง ? </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 539</p><p>            ในนิยยาสขาทนียะ   มีวินิจฉัยดังนี้:-   ยาง<sup>๑</sup>อ้อย  (น้ำอ้อยตังเม)  อย่าง </p><p>เดียว  เป็นสัตตาหกาลิก.  ยางที่เหลือซึ่งตรัสไว้ในพระบาลีอย่างนี้ว่า  ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย ! เราอนุญาตชตุเภสัช   (ยางไม้ที่เป็นยา) คือ ยางอันไหลออกจากต้น</p><p>หิงคุ   ยางอันเขาเคี่ยวจากก้านและใบแห่งต้นหิงคุ   ยางอันเขาเคี่ยวจากใบแห่งต้น</p><p>หิงคุ  หรือเจือของอื่นด้วย  ยางอันไหลออกจากยอดไม้ตักกะ<sup>๒</sup>   ยางอันไหลออก</p><p>จากใบแห่งต้นตักกะ     ยางอันเขาเดียวจากใบ     หรือไหลออกจากก้านแห่งต้น</p><p>ตักกะ  กำยาน    ก็หรือจตุเภสัชชนิดอื่นใดบรรดามี    ดังนี้    จัดเป็นยาวชีวิก.</p><p>ใคร ๆ ก็ไม่อาจจะแสดงชตุเภสัชที่ท่านสงเคราะห์ด้วยเยวาปนกนัย   ในพระบาลี</p><p>นั้น  ให้สิ้นสุดลงด้วยอำนาจแห่งชื่ออย่างนั้น คือ ยางกรรณิการ์    ยางมะม่วงเป็น</p><p>ต้น.</p><p>            บรรดาขาทนียะมีมูลขาทนียะเป็นต้น เหล่านั้น   ดังกล่าวมานี้     ยาวกาลิก</p><p>ชนิดใดชนิดหนึ่งแม้ทั้งหมด  ท่านสงเคราะห์เข้าในอรรถนี้ว่า   ที่เหลือ   ชื่อว่า</p><p>ขาทนียะ   (ของควรเคี้ยว).   ส่วนคำที่ควรกล่าวในคำว่า   โภชนะ ๕ อย่าง ชื่อ</p><p>ว่า   โภชนียะ   (ของควรบริโภค)   เป็นต้น   ข้าพเจ้าได้กล่าวแล้วแล.</p><p>         คำว่า    <strong>ขาทิสฺสามิ    ภุญฺชิสฺสามีติ   ปฏิคฺคณฺหาติ   อาปตฺติ</strong></p><p><strong>ทุกฺกฏสฺส</strong>    มีความว่า    ภิกษุใดรับประเคนขาทนียะและโภชนียะนั่นในเวลา</p><p>วิกาล,     ภิกษุนั้นต้องอาบัติทุกกฏในเพราะรับก่อน.    บทที่เหลือในสิกขาบทนี้ </p><p>ตื้นทั้งนั้นแล.                               </p><p>           สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท   เกิดขึ้นทางกาย ๑ ทาง</p><p>กายกับจิต ๑ เป็นกิริยา  โนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม</p><p>มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                          <em>วิกาลโภชนสิกขาบทที่  ๗  จบ</em></p><p>๑.  น้ำอ้อยตังเม  คือ  น้ำอ้อย  หรือน้ำตาลเคี่ยวเป็นตังเม.-ผู้ชำระ.  ๒.  วิ.  บาลีเป็นตกะ.   </p><p> </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 540</p><p>                               <strong>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๘</strong> </p><p>                           <strong> เรื่องพระเวฬัฏฐสีสเถระ</strong></p><p>          [๕๑๒]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น   ท่าน</p><p>พระเวพัฏฐสีสะพระอุปัชฌายะของท่านพระอานนท์อยู่ในอาวาสป่า    ท่านเที่ยว</p><p>บิณฑบาต ได้บิณฑบาตเป็นอันมาก  แล้วเลือกนำแต่ข้าวสุกล้วน ๆ ไปสู่อาราม</p><p>ตากให้แห้งแล้วเก็บไว้  เมื่อใดต้องการอาหาร   ก็แช่น้ำฉันเมื่อนั้น     ต่อนาน ๆ</p><p>จึงเข้าบ้านเพื่อบิณฑบาต  ภิกษุทั้งหลายถามท่านว่า  อาวุโส  ทำไมนาน ๆ ท่าน</p><p>จึงเข้าบ้านเพื่อบิณฑบาต จึงท่านได้แจ้งเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย  ภิกษุทั้งหลาย</p><p>ถามว่า  อาวุโส  ก็ท่านฉันอาหารที่ทำการสั่งสมหรือ.</p><p>           ท่านรับว่า   อย่างนั้น  อาวุโสทั้งหลาย.</p><p>           บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย . . .    ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า</p><p>ไฉนท่านพระเวฬัฏฐสีสะจึงได้ฉันอาหารที่ทำการสั่งสมเล่า. . .</p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระเวฬัฏฐสีสะว่า ดูก่อนเวฬัฏฐ-</p><p>สีสะ  ข่าวว่า   เธอฉันอาหารที่ทำการสั่งสม   จริงหรือ. </p><p>          ท่านพระเวฬัฏฐสีสะทูลรับ ว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                  <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนเวฬัฏฐสีสะ   ไฉนเธอ</p><p>จึงได้ฉันอาหารที่ทำการสั่งสมเล่า      การกระทำของเธอนั่น     ไม่เป็นไปเพื่อ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 541</p><p>ความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่ </p><p>เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้    ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                          <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๘๗.  ๘.  อนึ่ง  ภิกษุใดเคี้ยวก็ดี    ฉันก็ดี     ซึ่งของเคี้ยวก็ดี</p><p>ซึ่งของฉันก็ดี  ที่ทำการสั่งสม  เป็นปาจิตตีย์. . .</p><p>                              เรื่องพระเวฬัฏฐสีสเถระ  จบ</p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๕๑๓]  บทว่า  อนึ่ง . . .ใด   ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด. . .</p><p>            บทว่า ภิกษุ  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ   ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>            ที่ชื่อว่า  ทำการสั่งสม  คือรับประเคนในวันนี้   ขบฉันในวันอื่น.</p><p>            ที่ชื่อว่า ของเคี้ยว คือเว้นโภชนะ ๕ ของเป็นยามกาลิก  สัตตาหกาลิก</p><p>ยาวชีวิก   นอกนั้นชื่อว่าของเคี้ยว.</p><p>            ที่ชื่อว่า   ของฉัน    ได้แก่โภชนะ ๕ คือ  ข้าวสุก  ขนมสด  ขนมแห้ง</p><p>ปลา   เนื้อ.</p><p>            ภิกษุรับประเคนไว้ด้วยตั้งใจว่า   จักเคี้ยว    จักฉัน   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ขณะกลืน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำกลืน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 542</p><p>                                  <strong> บทภาชนีย์</strong> </p><p>                                    <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๕๑๔]   ของทำการสั่ง    ภิกษุสำคัญว่าทำการสั่งสม  เคี้ยวก็ดี  ฉันก็ดี</p><p>ซึ่งของเคี้ยวก็ดี   ซึ่งของฉันก็ดี   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ของทำการสั่งสม    ภิกษุสงสัย    เคี้ยวก็ดี    ฉันก็ดี    ซึ่งของเคี้ยวก็ดี</p><p>ซึ่งของฉันก็ดี   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ของทำการสั่งสม    ภิกษุสำคัญว่ามิได้ทำการสั่งสม   เคี้ยวก็ดี   ฉันก็ดี</p><p>ซึ่งของเคี้ยวก็ดี  ซึ่งของฉันก็ดี  ต้องอาบติปาจิตตีย์ </p><p>                                      <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>            ภิกษุรับประเคนของเป็นยามกาลิก     สัตตาหกาลิก     ยาวชีวิก    เพื่อ</p><p>ประสงค์เป็นอาหาร   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ขณะกลืน  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>            ของมิได้ทำการสั่งสม  ภิกษุสำคัญว่าทำการสั่งสม . . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ของมิได้ทำการสั่งสม  ภิกษุสงสัย. ..ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                 <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>             ของมิได้ทำการสั่งสม  ภิกษุสำคัญว่ามิได้ทำการสั่งสม .. .ไม่ต้องอาบัติ .</p><p>                                <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๕๑๕]  ภิกษุเก็บของเป็นยาวกาลิกไว้ฉันชั่วกาล   ๑    ภิกษุเก็บของ</p><p>เป็นยามกาลิกไว้ฉันชั่วยาม ๑  ภิกษุเก็บของเป็นสัตตาหกาลิกไว้ฉันชั่วสัปดาห์ ๑</p><p>ภิกษุฉันของเป็นยาวชีวิกในเมื่อมีเหตุสมควร  ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑   ภิกษุอาทิ-</p><p>กัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>โภชนวรรคสิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 543</p><p>                                <strong> สันนิธิการสิกขาบทที่  ๘</strong> </p><p>          ในสิกขาบทที่ ๘  มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้:-</p><p>                  <strong>[เรื่องพระเวฬัฏฐสีสะทำการสั่งสม]</strong></p><p>           พระเถระผู้ใหญ่    ซึ่งรวมอยู่ภายในแห่งภิกษุชฎิลพันรูป    ชื่อว่า</p><p>เวฬัฏฐสีสะ.</p><p>           สองบทว่า  <strong>อรญฺเ  วิหรติ</strong>  ได้แก่   อยู่ในอาวาสแห่งหนึ่ง  อันเป็น</p><p>เรือนเป็นที่บำเพ็ญเพียรใกล้พระเชตวันวิหาร.</p><p>             บทว่า  <strong>สุกฺขกูร</strong>  ได้แก่  ข้าวสุกไม่มีแกงและกับ.  ได้ยินว่า  พระเถระ</p><p>นั้นฉันภายในบ้านแล้ว  ภายหลังเที่ยวบิณฑบาต นำเอาข้าวสุกเช่นนั้นมา.  ก็แล</p><p>พระเถระนำเอาข้าวสุกนั้นมาเพราะความเป็นผู้มักน้อย   ไม่ใช่เพราะความเป็นผู้</p><p>ติดในปัจจัย.    ได้ยินว่า    พระเถระยับยั้งอยู่ด้วยนิโรธสมาบัติตลอด  ๗  วัน</p><p>ออกจากสมาบัติแล้ว    เอาบิณฑบาตนั้นชุบน้ำฉัน,    ย่อมนั่งเข้าสมาบัติต่อจาก</p><p>๗  วันนั้นไปอีก ๗ วัน,    ท่านยับยั้งอยู่ตลอด  ๒ สัปดาห์บ้าง  ๓  สัปดาห์บ้าง</p><p>๔  สัปดาห์บ้าง  ด้วยประการอย่างนี้   จึงเข้าสู่บ้านเพื่อบิณฑบาต.  เพราะเหตุนั้น</p><p>พระธรรมสังคาหกาจารย์ทั้งหลาย   จึงกล่าวว่า   นาน ๆ ท่านจึงจะเข้าไปยังบ้าน</p><p>เพื่อบิณฑบาต.</p><p>            คำว่า   การ   การณ์   กิริยา   (ทั้ง ๓ นี้)    โดยอรรถเป็นอันเดียวกัน.</p><p>การทำความสะสมมีอยู่แก่ขาทนียะและโภชนียะนั้น;  ฉะนั้น  จึงชื่อว่าสันนิธิการ.</p><p>สันนิธิการนั่นแหละ  ชื่อว่า  สันนิธิการก.  ความว่า  สันนิธิกิริยา  (ความทำการ</p><p>สะสม).    คำว่า   สันนิธิการกนั้น    เป็นชื่อ   (แห่งขาทนียโภชนียะ)   ที่ภิกษุ</p><p>รับประเคนไว้ให้ค้างคืน ๑.    ด้วยเหตุนั้นแล   พระอุบาลีเถระจึงกล่าวไว้ในบท </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 544</p><p>ภาชนะแห่งบทว่า  <strong>สนฺนิธิการก</strong>  นั้นว่า  ที่ภิกษุรับประเคนในวันนี้    ขบฉัน </p><p>ในวันอื่น ชื่อว่า  <strong>สันนิธิการก.</strong></p><p>          คำว่า  <strong>ปฏิคฺคณฺหาติ  อาปตฺติ  ทุกฺกฏสฺส</strong>  มีความว่า   เมื่อภิกษุ</p><p>รับยาวกาลิก    หรือยามกาลิกอย่างใดอย่างหนึ่ง    ที่กระทำสันนิธิอย่างนี้   ด้วย</p><p>ความประสงค์จะกลืนกิน  ต้องทุกกฏ  ในเพราะรับประเคนก่อน.  แต่เมื่อกลืนกิน</p><p>เป็นปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำกลืน.   ถ้าแม้นว่า   บาตรล้างไม่สะอาด   ซึ่งเมื่อลูบด้วย</p><p>นิ้วมือ รอยปรากฏ, เมือกซึมเข้าไปในระหว่างหมุดแห่งบาตรที่มีหมุด,  เมือกนั้น</p><p>เมื่ออังที่ความร้อนให้ร้อนย่อมซึมออก  หรือว่า   รับข้าวยาคูร้อน    จะปรากฏ </p><p>เป็นปาจิตตีย์แก่ภิกษุผู้ฉัน แม้ในบาตรเช่นนั้นในวันรุ่งขึ้น.  เพราะฉะนั้น  ภิกษุ</p><p>พึงล้างบาตรแล้ว   เทน้ำใสลงไปในบาตรนั้น   หรือลูบด้วยนิ้วมือ   จึงจะรู้ได้ว่า</p><p>ไม่มีเมือก.  ถ้าแม้นว่ามีเมือกบนน้ำก็ดี  รอยนิ้วมือปรากฏในบาตรก็ดี,   บาตร</p><p>ย่อมเป็นอันล้างไม่สะอาด.     แต่ในบาตรมีสีน้ำมัน      รอยนิ้วมือยู่อมปรากฏ,</p><p>รอยนิ้วมือนั้นเป็นอัพโพหาริก.   ภิกษุทั้งหลายไม่เสียดาย   สละโภชนะใดให้แก่</p><p>สามเณร    ถ้าสามเณรเก็บโภชนะนั้นไว้ถวายแก่ภิกษุ   ควรทุกอย่าง.   แต่ที่ตน</p><p>เองรับประเคนแล้วไม่สละเสียก่อน   ย่อมไม่ควรในวันรุ่งขึ้น.  จริงอยู่  เมื่อภิกษุ</p><p>กลืนกินข้าวสุกแม้เมล็ดเดียวจากโภชนะที่ไม่สละนั้น  เป็นปาจิตตีย์เหมือนกัน.</p><p>           บรรดาเนื้อที่เป็นอกัปปิยะ     ในเนื้อมนุษย์เป็นปาจิตตีย์กับถุลลัจจัย.</p><p>ในเนื้อที่เหลือเป็นปาจิตตีย์กับทุกกฏ.     เมื่อกลืนกินยามกาลิกในเมื่อมีเหตุเป็น</p><p>ปาจิตตีย์.    เมื่อกลืนกินเพื่อประโยชน์เป็นอาหาร  เป็นปาจิตตีย์กับทุกกฏ.  ถ้า</p><p>ภิกษุเป็นผู้ห้ามภัต   กลืนกินโภชนะที่ไม่ได้ทำให้เป็นเดน,    ในอามิสตามปรกติ</p><p>เป็นปาจิตตีย์ ๒ ตัว.    ในเนื้อมนุษย์เป็นปาจิตตีย์ ๒ ตัว   กับถุลลัจจัย.    ใน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 545</p><p>อกัปปิยมังสะที่เหลือ  เป็นปาจิตตีย์กับทุกกฏ.   เมื่อกลืนกินยามกาลิก  ทางปาก </p><p>ที่มีอามิส   เมื่อมีเหตุ   เป็นปาจิตตีย์  ๒ ตัว.    ทางปากไม่มีอามิสเป็นปาจิตตีย์</p><p>ตัวเดียวเท่านั้น.    เมื่อกลืนกินเพื่อประโยชน์เป็นอาหาร    ทุกกฏเพิ่มขึ้นแม้ใน</p><p>วิกัปทั้ง ๒.  ถ้าภิกษุกลืนกินในเวลาวิกาล,  ในโภชนะตามปรกติ  เป็นปาจิตตีย์</p><p>๒ ตัว  เพราะการสันนิธิเป็นปัจจัย ๑    เพราะฉันในวิกาลเป็นปัจจัย  ๑.    ใน</p><p>อกัปปิยมังสะ     ถุลลัจจัยและทุกกฏเพิ่มขึ้น.     ในพวกยามกาลิกไม่เป็นอาบัติ</p><p>เพราะฉันในวิกาลเป็นปัจจัย.   แต่ไม่เป็นอาบัติในวิกัปทุกอย่าง   ในเวลาวิกาล</p><p>เพราะความไม่เป็นเดนในยามกาลิกเป็นปัจจัย.</p><p>            ข้อว่า  <strong>สตฺตาหกาลิก  ยาวชีวิก  อาหารตฺถาย</strong>  มีความว่า   เมื่อ</p><p>ภิกษุรับประเคนเพื่อประโยชน์เป็นอาหาร    เป็นทุกกฏ    เพราะการรับประเคน</p><p>เป็นปัจจัยก่อน.    แต่เมื่อกลืนกิน    ถ้าเป็นของไม่มีอามิสเป็นทุกกฏ    ทุก  ๆ</p><p>คำกลืน.  ถ้าสัตตาหกาลิก  ยาวชีวิก  ระคนด้วยอามิสเป็นของที่ภิกษุรับประเคน</p><p>เก็บไว้   เป็นปาจิตตีย์ตามวัตถุแท้.</p><p>            ในคำว่า  <strong>อนาปตฺติ  ยาวกาลิก</strong>   เป็นต้น    มีวินิจฉัยว่า   ขาทนียะ</p><p>โภชนียะ     ทำพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงขยายไว้แล้วในวิกาลโภชนสิกขาบท</p><p>เรียกว่า  ยาวกาลิก  เพราะเป็นของอันภิกษุพึงฉันได้ชั่วเวลา   คือ   เที่ยงวัน,</p><p>ปานะ  ๘  อย่าง    กับพวกอนุโลมปานะ    เรียกว่า  <strong>ยามกาลิก</strong>   ด้วยอรรถว่า</p><p>มีเวลาเป็นครู่ยาม   เพราะเป็นของที่ภิกษุพึงฉันได้ตลอดชั่วยาม  คือ ปัจฉิมยาม</p><p>แห่งราตรี,  เภสัช ๕ อย่าง    มีสัปปิเป็นต้น    เรียกว่า  <strong>สัตตาหกาลิก</strong>  ด้วย</p><p>อรรถว่า  มีเวลา ๗ วัน  เพราะเป็นของที่ภิกษุพึงเก็บไว้ได้ถึง ๗ วัน,   กาลิก</p><p>ที่เหลือแม้ทั้งหมด   เว้นน้ำเสีย   เรียกว่า   ยาวชีวิก    เพราะเป็นของที่ภิกษุพึง</p><p>รักษาไว้ฉันได้ตลอดชีวิตเมื่อมีเหตุ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 546</p><p>           บรรดากาลิกเหล่านั้น   ภิกษุเก็บยาวกาลิกที่รับประเคนในเวลารุ่งอรุณ</p><p>ไว้  ฉันได้ทั้งร้อยครั้ง   ตราบเท่าที่กาลเวลายังไม่ล่วงเลยไป,    ฉันยามกาลิกได้</p><p>ตลอดวัน  ๑  กับคืน  ๑,  ฉันสัตตาหกาลิกได้  ๗  คืน  ฉันยาวชีวิกนอกนี้ได้แม้</p><p>ตลอดชีวิตเมื่อมีเหตุ  ไม่เป็นอาบัติ.  บทที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.</p><p>           แต่ในฐานะนี้  ในอรรถกถาทั้งหลาย  ท่านกล่าวปานกถา   กัปปิยานุ- </p><p>โลนกถา   กถามีอาทิว่า  ยามกาลิก  กับยาวกาลิก  ระคนกัน  ควรไหมหนอ  ?</p><p>และกัปปิยภูมิกถาไว้พิสดารแล้ว.     ข้าพเจ้าจักกล่าวกถานั้น ๆ   ในอาคตสถาน</p><p>นั้นแล.                                   </p><p>           สิกขาบทนี้  มีสมุฎฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท  เกิดขึ้นทางกาย ๑  ทาง</p><p>กายกับจิต ๑  เป็นกิริยา  โนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ  ปัณณัตติวัชชะ กายกรรม</p><p>มีจิต ๓   มีเวทนา ๓   ดังนี้แล.</p><p>                                 <em>สันนิธิการกสิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 547</p><p>                        <strong>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong>   </p><p>                        <strong> เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>          [๕๑๖]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน    อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี    ครั้งนั้น</p><p>พระฉัพพัคคีย์ขอโภชนะอันประณีตเพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉัน ประชาชนพากัน</p><p>เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า     ไฉนพระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตรจึงได้ขอ</p><p>โภชนะอันประณีตเพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉัน  โภชนะที่ดีใครจะไม่พอใจ  ของ</p><p>ที่อร่อยใครจะไม่ชอบ  ภิกษุทั้งหลายได้ยินคนพวกนั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนา</p><p>อยู่   บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย...ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนพระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์จึงได้ขอโภชนะอันประณีตเพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉันเล่า...  แล้ว</p><p>กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                              <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่าพวกเธอขอโภชนะอันประณีตเพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉัน    จริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ขอโภชนะอันประณีตเพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉันเล่า    การกระทำ</p><p>ของพวกเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือ</p><p>เพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 548</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-      </p><p>                                   <strong>พระบัญญัติ</strong>              </p><p>         ๘๘.   ๙.  ก.  อนึ่ง   ภิกษุใดขอโภชนะอันประณีตเห็นปานนี้</p><p>คือ  เนยใส  เนยข้น  น้ำมัน  น้ำผึ้ง  น้ำอ้อย  ปลา  เนื้อ  นมสด</p><p>นมส้ม  เพื่อประโยชน์แก่ตนแล้วฉัน   เป็นปาจิตตีย์.</p><p>          ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                              <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                            <strong>  เรื่องภิกษุอาพาธ</strong></p><p>           [๕๑๗]  ก็โดยสมัยนั้นแล     มีภิกษุทั้งหลายอาพาธอยู่    พวกภิกษุผู้</p><p>พยาบาล  ได้ถามพวกภิกษุผู้อาพาธว่า    อาวุโสทั้งหลาย    ยังพอทนได้อยู่หรือ</p><p>ยังพอครองอยู่หรือ                                                                 </p><p>           ภิกษุอาพาธเหล่านั้น  ตอบว่า  อาวุโสทั้งหลาย   เมื่อก่อนพวกกระผมขอ</p><p>โภชนะอันประณีตเพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉัน      เพราะเหตุนั้นพวกกระผมจึงมี</p><p>ความผาสุก   แต่เดี๋ยวนี้พวกกระผมรังเกียจอยู่ว่า     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้าม</p><p>แล้ว   จึงไม่ขอ   เพราะเหตุนั้นพวกกระผมจึงไม่มีความผาสุก</p><p>           ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>       <strong>ทรงอนุญาตให้ภิกษุอาพาธขอโภชนะอันประณีต</strong></p><p>           ลำดับนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้า   ทรงทำธรรมีกถา   ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น  แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า  ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย     เราอนุญาตให้ภิกษุผู้อาพาธขอโภชนะอันประณีต    เพื่อประโยชน์</p><p>แก่ตนมาฉันได้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 549</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                              <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>           ๘๘.  ๙. ข. อนึ่ง  ภิกษุใด   มิใช่ผู้อาพาธ  ขอโภชนะอัน</p><p>ประณีตเห็นปานนี้คือ   เนยใส   เนยข้น   น้ำมัน    น้ำผึ้ง  น้ำอ้อย</p><p>ปลา เนื้อ นมสด นมส้ม  เพื่อประโยชน์แก่ตนแล้วฉัน  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                             <em>เรื่องภิกษุอาพาธ  จบ</em></p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๕๑๘]  คำว่า  <strong>โภชนะอันประณีต</strong>   ความว่า   ที่ชื่อว่า   เนยใส</p><p>ได้แก่   เนยใสที่ทำจาก  น้ำนมโค  น้ำนมแพะ  น้ำนมกระบือ  หรือจากน้ำนม</p><p>สัตว์ที่มีมังสะเป็นกัปปิยะ</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>เนยข้น</strong>  ได้แก่เนยข้นที่ทำจากน้ำนมสัตว์เหล่านั้น</p><p>           ที่ชื่อว่า <strong>น้ำมัน</strong>  ได้แก่น้ำมันอันสกัดออกจากเมล็ดงา  จากเมล็ดพันธุ์</p><p>ผักกาด   จากเมล็ดมะซาง   จากเมล็ดละหุ่ง   หรือจากเปลวสัตว์</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>น้ำผึ้ง</strong>   ได้แก่รสหวานที่แมลงผึ้งทำ</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>น้ำอ้อย</strong>  ได้แก่รสหวานที่เกิดจากอ้อย</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ปลา</strong>  ท่านว่าได้แก่สัตว์ที่เที่ยวไปในน้ำ</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>เนื้อ</strong>  ได้แก่เนื้อของสัตว์บกที่มีมังสะเป็นกัปปิยะ</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>นมสด</strong>  ได้แก่น้ำนมโค  น้ำนมแพะ  น้ำนมกระบือ   หรือ</p><p>น้ำนมของสัตว์ที่มีมังสะเป็นกัปปิยะ</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>นมส้ม</strong>    ได้แก่นมส้มที่ทำจากน้ำนมของสัตว์เหล่านั้นแหละ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 550</p><p>           [๕๑๙] บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .          </p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>          บทว่า  <strong>โภชนะอันประณีตเห็นปานนั้น</strong>  ได้แก่ โภชนะอันประณีต</p><p>มีสภาพดังกล่าวแล้ว</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>มิใช่ผู้อาพาธ</strong>  คือผู้ที่เว้น โภชนะอันประณีต  ก็ยังผาสุก</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ผู้อาพาธ</strong>   คือผู้ที่เว้น โภชนะอันประณีต  ไม่ผาสุก</p><p>           ภิกษุมิใช่ผู้อาพาธขอเพื่อประโยชน์แก่ตน  เป็นทุกกฏในประโยคที่ขอ</p><p>           ได้ของนั้นมา  รับประเคนด้วยตั้งใจว่าจักฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ขณะกลืน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์   ทุก ๆ  คำกลืน.</p><p>                                 <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                    <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๕๒๐]  มิใช่ผู้อาพาธ    ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ผู้อาพาธ    ขอโภชนะอัน-</p><p>ประณีต  เพื่อประโยชน์แก่ตนแล้วฉัน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>          มิใช่ผู้อาพาธ     ภิกษุสงสัย    ขอโภชนะอันประณีต    เพื่อประโยชน์</p><p>แก่ตนแล้วฉัน    ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           มิใช่ผู้อาพาธ    ภิกษุสำคัญว่าอาพาธ    ขอโภชนะอันประณีต    เพื่อ</p><p>ประโยชน์แก่ตนแล้วฉัน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                                    <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>           ผู้อาพาธ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ผู้อาพาธ. . . ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ผู้อาพาธ   ภิกษุสงสัย . . . ต้องอาบัติ ทุกกฏ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 551</p><p>                             <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong> </p><p>           ผู้อาพาธ  ภิกษุสำคัญว่าผู้อาพาธ. . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                              <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๕๒๑]  ภิกษุอาพาธ ๑  ภิกษุเป็นผู้อาพาธ   ขอมา   หายอาพาธแล้ว</p><p>ฉัน ๑  ภิกษุฉันโภชนะที่เหลือของภิกษุอาพาธ ๑  ภิกษุขอต่อญาติ ๑  ภิกษุขอ</p><p>ต่อคนปวารณา ๑  ภิกษุขอเพื่อประโยชน์แก่ภิกษุอื่น ๑  ภิกษุจ่ายมาด้วยทรัพย์</p><p>ของตน ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                <strong>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๙  จบ</strong></p><p>                          <strong> ปณีตโภชนสิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>          ในสิกขาบทที่ ๙  มีวินิจฉัยดังนี้.</p><p>   <strong>[แก้อรรถปฐมบัญญัติ  เรื่องโภชนะอันประณีต]</strong></p><p>          บทว่า  <strong>ปณีตโภชนานิ</strong>  ได้แก่  โภชนะอย่างดียิ่ง.</p><p>          คำว่า   <strong>กสฺส   สมฺปนฺน  น  มนาป</strong>   ได้แก่  โภชนะที่ประกอบ</p><p>ด้วยคุณสมบัติ  ใครจะไม่ชอบใจ.</p><p>          บทว่า  <strong>สาทู</strong>  แปลว่า  มีรสอร่อย.</p><p>          ในคำว่า  <strong>โย  ปน  ภิกฺขุ  เอวรูปานิ   ปณีตโภชนานิ  อคิลาโน</strong></p><p><strong>อตฺตโน  อตฺถาย  วิญฺาเปตฺวา  ภุญฺเชยฺย</strong>  นี้   มีวินิจฉัยดังนี้ :-  ภิกษุ</p><p>ขอโภชนะที่ดีล้วน ๆ มีสัปปิเป็นต้นมาฉัน  ไม่ต้องปาจิตตีย์.  ต้องทุกกฏเพราะ</p><p>ขอแกงและข้าวสุกในพวกเสขิยวัตร.   แต่ภิกษุผู้ขอโภชนะดี   ทีระคนกับข้าวสุก</p><p>มาฉัน  บัณฑิตพึงทราบว่า  ต้องปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 552</p><p>            ทราบว่า    ในคำนี้   มีอธิบายดังต่อไปนี้:-    ก็เพราะเหตุนั้นแหละ </p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงไม่ตรัสว่า  <strong>ปณีตานิ</strong>  ตรัสในสูตรว่า   <strong>ปณีตโภชนานิ.</strong></p><p>จริงอยู่    เมื่อพระองค์ตรัสว่า    <strong>ปณีตานิ</strong>    ย่อมรวมสัปปิเป็นต้นเข้าด้วย.</p><p>แต่เมื่อตรัสว่า ปณีตโภชนานิ   เนื้อความย่อมปรากฏดังนี้ว่า  โภชนะที่เกิดจาก</p><p>ธัญชาติ  ๗  ชนิด  ระคนด้วยของประณีต  ชื่อว่า  โภชนะประณีต.</p><p>           บัดนี้  ในคำว่า  <strong>วิญฺาเปติ  ปโยเค  ทุกฺกฏ</strong>  เป็นต้น   มีวินิจฉัย</p><p>ดังต่อไปนี้:-   เมื่อภิกษุขอว่า    ท่านจงให้ภัตกับเนยใส,    จงราดเนยใสให้,</p><p>จงทำให้ระคนกับเนยใสแล้วให้,     จงให้เนยใส       จงให้เนยใสและภัต    ดังนี้</p><p>เป็นทุกกฏ   เพราะการออกปากขอ,   เป็นทุกกฏ  เพราะรับประเคน,  เป็นปาจิตตีย์</p><p>เพราะกลืนกิน.   แต่เมื่อภิกษุกล่าวว่า    ท่านจงให้สัปปิภัต     เพราะธรรมดาว่า</p><p>สัปปิภัตดุจสาลีภัต  ไม่มี   ฉะนั้น  บัณฑิตพึงทราบว่า  เป็นทุกกฏ  เพราะออก</p><p>ปากขอแกงและข้าวสุกอย่างเดียว.                                                             </p><p>             ก็ถ้าเมื่อภิกษุกล่าวว่า   จงให้ภัตกับเนยใส  แต่ทายกถวายภัตแล้ว  ถวาย</p><p>เนยขึ้น  นมสด    หรือนมส้ม     ด้วยกล่าวว่า  นิมนต์ท่านทำเนยใสฉันเถิด  ก็</p><p>หรือถวายมูลค่ากล่าวว่า    นิมนต์ท่านรับเอาเนยใสด้วยมูลค่านี้ฉันเถิด    (เป็น</p><p>ปาจิตตีย์)   ตามวัตถุทีเดียว.</p><p>             แต่เมื่อภิกษุกล่าวว่า  จงให้ภัตกับเนยใสโค  ทายกจงถวายด้วยเนยใสโค</p><p>หรือเมื่อเนยใสโคไม่มี     จงถวายเนยข้นโคเป็นต้นโดยนัยก่อนนั้นแล    หรือจง</p><p>ถวายแม่โคทีเดียวก็ตามที      กล่าวว่า     นิมนต์ท่านฉันด้วยเนยใสจากแม่โคนี้ </p><p>(เป็นปาจิตตีย์)  ตามวัตถุเหมือนกัน.</p><p>             แต่ถ้าทายกถูกภิกษุขอด้วยเนยใสโค    ถวายด้วยเนยใสของแพะเป็นต้น</p><p>เป็นอันผิดสังเกต.   จริงอยู่    เมื่อมีการถวายอย่างนี้   จึงเป็นอันทายกถูกภิกษุขอ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 553</p><p>อย่างหนึ่ง   ถวายไปอีกอย่างหนึ่ง   เพราะฉะนั้น    จึงไม่เป็นอาบัติ.   แม้ในคำว่า  </p><p>จงให้ด้วยเนยใสแพะ  เป็นต้นก็นัยนี้.</p><p>            เมื่อภิกษุกล่าวว่า    จงให้ด้วยกัปปิยะเนยใส    ทายกถวายด้วยอกัปปิยะ</p><p>เนยใส  เป็นอันผิดสังเกตเหมือนกัน.    เมื่อภิกษุกล่าวว่า    จงให้ด้วยอกัปปิยะ</p><p>เนยใส   ทายกถวายด้วยกัปปิยะเนยใส    เป็นทุกกฏเหมือนกัน    ทั้งในการรับ</p><p>ทั้งในการบริโภค.      เมื่ออกัปปิยะเนยใสไม่มี      เขาถวายด้วยอกัปปิยะเนยข้น</p><p>เป็นต้น   โดยนัยก่อนนั้นแล  ด้วยกล่าวว่า   นิมนต์ท่านทำเนยใสฉันเถิด  เป็น</p><p>อันเขาถวายด้วยอกัปปิยะเนยใสแท้.                                                  </p><p>            เมื่อภิกษุกล่าวว่า    ด้วยอกัปปิยะเนยใส     เขาถวายด้วยกัปปิยะเนยใส</p><p>เป็นอันผิดสังเกตเหมือนกัน.     เมื่อกล่าวว่า     ด้วยเนยใส     เขาถวายด้วยของ</p><p>อย่างใดอย่างหนึ่ง  มีเนยข้น  เป็นต้นที่เหลือ  เป็นอันผิดสังเกตเหมือนกัน. แม้ใน</p><p>คำว่า  จงถวายด้วยเนยข้น    เป็นต้น   ก็นัยนี้เหมือนกัน.</p><p>            แท้จริง   มีการออกปากขอด้วยวัตถุใด  ๆ   เมื่อภิกษุได้วัตถุนั้น    หรือ</p><p>มูลค่าแห่งวัตถุนั้นแล้ว   จัดว่าเป็นอันได้วัตถุนั้น ๆ แล้วเหมือนกัน.   แต่ถ้าเขา</p><p>ถวายของอื่นที่มาในพระบาลี    หรือมิได้มาก็ตาม    เป็นผิดสังเกต.   เมื่อภิกษุ</p><p>ออกปากขอด้วยเนยข้นเป็นต้นอย่างอื่น.   ยกเว้นเนยข้นที่มาในพระบาลีเป็นต้น</p><p>เสีย   เป็นทุกกฏ.    เหมือนอย่างที่ท่านกล่าวไว้ว่า     เมื่อภิกษุกล่าวว่า    จงให้</p><p>สัปปีภัต   การออกปากขอแกงและข้าวสุก    เป็นทุกกฏเท่านั้น    เพราะสัปปิภัต</p><p>ไม่มีเหมือนสาลีภัต  ฉันใด  แม้ในคำว่า    จงให้นวนีตภัต    เป็นต้นก็ฉันนั้น</p><p>(คือเป็นเพียงทุกกฏฉันนั้น).</p><p>             จริงอยู่    แม้เมื่อจะกล่าวเนยขึ้นเป็นต้นแต่ละอย่างให้พิสดารตามลำดับ</p><p>(แห่งเนยขึ้น)      ก็จะต้องกล่าวเนื้อความนี้นั่นและ.      และเนื้อความพิสดารนั้น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 554</p><p>บัณฑิตอาจรู้ได้แม้ด้วยความสังเขป,      จะมีประโยชน์อะไรด้วยความพิสดารใน </p><p>เนยข้นแต่ละอย่างเป็นต้นนั้น.   ด้วยเหตุนั้น    ข้าพเจ้าจึงได้กล่าวว่า  แม้ในคำว่า</p><p>จงให้ด้วยเนยขึ้น  เป็นต้น   ก็นัยนี้เหมือนกัน.</p><p>           แต่ถ้าภิกษุออกปากขอในที่เดียวกัน    หรือในทำต่างกัน   ด้วยวัตถุมีเนย-</p><p>ใสเป็นต้นแม้ทั้งหมด  เทของที่ได้แล้วลงในภาชนะเดียวกันทำให้เป็นรสเดียวกัน</p><p>แม้เอาปลายหญ้าคาแตะหยดลงที่ปลายลิ้นหยดเดียว     จากรสนั้นแล้วกลืนกิน</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ๙ ตัว.    สมจริงดังคำแม้นี้ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ใน</p><p>คัมภีร์ปริวารว่า</p><p>                        <strong>ภิกษุต้องปาจิตตีย์ที่เป็นไปทางกาย มิใช่</strong></p><p><strong>                 เป็นไปทางวาจาทั้งหมด    (๙ ตัว)    มีวัตถุ </strong></p><p><strong>                 ต่าง ๆ กัน   พร้อม ๆ กัน คราวเดียว, ปัญหา</strong></p><p><strong>                 ข้อนี้ท่านผู้ฉลาดคิดกันแล้ว.</strong></p><p>          ในคำว่า  <strong>อคิลาโน  คิลานสญฺี</strong>   นี้   มีวินิจฉัยดังนี้:-   ถ้าภิกษุ</p><p>แม้เป็นผู้มีความสำคัญว่าอาพาธ    ออกปากขอเภสัช ๕ เพื่อประโยชน์แก่เภสัช,</p><p>พระวินัยธรพึงปรับเธอด้วยมหานามสิกขาบท.    แต่เมื่อออกปากขอโภชนะ</p><p>ประณีต ๙ อย่าง  พึงปรับด้วยสิกขาบทนี้ .  แต่โภชนะประณีต  ๙ อย่างนั้น  เป็น</p><p>ปาฏิเทสนียวัตถุสำหรับพวกภิกษุณี.     ในเพราะการออกปากขอแกงและข้าวสุก</p><p>เป็นทุกกฏที่ตรัสไว้ในเสขิยบัญญัติเท่านั้น    แก่ภิกษุและภิกษุณีแม้ทั้ง ๒ พวก.</p><p>บทที่เหลือในสิกขาบทนี้ตื้นทั้งนั้น.   </p><p>            สิกขาบทนี้     มีสมุฏฐาน ๔    เกิดจากทางกาย  ๑    ทางกายกับวาจา ๑</p><p>ทางกายกับจิต  ๑   ทางกายวาจากับจิต ๑  เป็นกิริยา  โนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม   มีจิต ๓  มีเวทนา ๓   ดังนี้แล.</p><p>                          <em>ปณีตโภชนะ  สิกขาบทที่  ๙  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 555</p><p>                          <strong> โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong> </p><p>                            <strong> เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง</strong></p><p>           [๕๒๒]  โดยสมัยนั้น พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ กูฏาคาร</p><p>ศาลาป่ามหาวัน   เขตพระนครเวสาลี    ครั้งนั้น   ภิกษุรูปหนึ่งเป็นผู้มีปกติถือ</p><p>ของทุกอย่างเป็นบังสกุล    สำนักอยู่ในสุสานประเทศ    ท่านไม่ปรารถนาจะรับ</p><p>อาหารที่ประชาชนถวาย  เที่ยวถือเอาอาหารเครื่องเซ่นเจ้าตามป่าช้าบ้าง   ตาม</p><p>โคนไม้บ้าง   ตามธรณีประตูบ้าง   มาฉันเอง   ประชาชนต่างก็เพ่งโทษติเตียน</p><p>โพนทะนาว่า  ไฉน  ภิกษุนี้จึงได้ถือเอาอาหารเครื่องเช่นเจ้าของพวกเราไปฉัน</p><p>เองเล่า  ภิกษุนี้อ้วนล่ำ  บางทีจะฉันเนื้อมนุษย์.</p><p>          ภิกษุทั้งหลายได้ยินประชาชนพวกนั้น    เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่</p><p>บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย . . .  ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉนภิกษุจึงได้</p><p>กลืนอาหารที่เขายังไม่ได้ให้     ล่วงช่องปากเล่า . . .     แล้ว กราบทูลเรื่องนั้นแด่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า.                                     </p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุรูปนั้นว่า   ดูก่อนภิกษุ   ข่าวว่า</p><p>เธอกลืนอาหารที่เขายังไม่ได้ให้   ล่วงช่องปาก   จริงหรือ.</p><p>           ภิกษุนั้นทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                        <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนโมฆบุรุษ  ไฉนเธอจึง</p><p>ได้กลืนอาหารที่เขายังไม่ได้ให้   ล่วงช่องปากเล่า   การกระทำของเธอนั่น   ไม่ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 556</p><p>เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่ง </p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว. . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-      </p><p>                                   <strong>พระบัญญัติ</strong>                        </p><p>         ๘๙.  ๑๐.  ค.  อนึ่ง ภิกษุใด    กลืนอาหารที่เขายังไม่ได้ให้ล่วง</p><p>ช่องปาก  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>           ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                 <em>เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง  จบ</em></p><p>                      <strong>ทรงอนุญาตน้ำและไม้ชำระฟัน</strong></p><p>           [๕๒๓]  ก็โดยสมัยนั้นแล    ภิกษุพากันรังเกียจน้ำและไม้ชำระฟัน</p><p>ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ  ทรงอนุญาตว่า</p><p>ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  เราอนุญาตให้ถือเอาน้ำ  และไม้ชำระฟันเองแล้วบริโภคได้.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                            <strong>  พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>          ๘๙.  ๑๐.  ข.  อนึ่ง ภิกษุใด กลืนอาหารที่เขายังไม่ได้ให้ ล่วง</p><p>ช่องปาก  เว้นไว้แต่น้ำและไม้ชำระฟัน  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                      <em>เรื่องทรงอนุญาตน้ำและไม้ชำระฟัน  จบ</em></p><p>                              <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๕๒๔]  บทว่า  อนึ่ง. . .ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือผู้เช่นใด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 557</p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ . . .นี้  </p><p>ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>           ที่ชื่อว่า  ที่เขายังไม่ได้ให้  ท่านกล่าวว่า  ที่ยังไม่ได้รับประเคน.</p><p>                       <strong> ลักษณะการรับประเคน</strong></p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>เขาให้</strong>  คือ  เมื่อเขาให้ด้วยกาย  ด้วยของเนื่องด้วยกาย  หรือ</p><p>โยนให้ ๑   เขาอยู่ในหัตถบาส ๑   ภิกษุรับประเคนด้วยกาย  หรือด้วยของเนื่อง</p><p>ด้วยกาย ๑   นี้ชื่อว่า   เขาให้.</p><p>             ที่ชื่อว่า   <strong>อาหาร</strong>  ได้แก่   ของที่กลืนกินได้  อย่างใดอย่างหนึ่ง  ยกเว้น</p><p>น้ำและไม้ชำระฟัน  นี้ชื่อว่าอาหาร.</p><p>            บทว่า  <strong>เว้นไว้แต่น้ำ และไม้ชำระฟัน</strong>  คือ ยกเว้นน้ำและไม้ชำระฟัน.</p><p>            ภิกษุถือเอาด้วยตั้งใจว่า  จักเคี้ยว  จักฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ  ขณะกลืน</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>                              <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                               <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๕๒๕]  อาหารที่ยังไม่ได้รับ ประเคน  ภิกษุสำคัญว่ายังมิได้รับประเคน</p><p>กลืนอาหารที่เขายังไม่ได้ให้   ล่วงช่องปาก   เว้นไว้แต่น้ำและไม้ชำระฟัน   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             อาหารที่ยังไม่ได้ประเคน    ภิกษุสงสัย    กลืนอาหารที่เขายังไม่ได้ให้</p><p>ล่วงช่องปาก   เว้นไว้แต่น้ำและไม้ชำระฟัน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             อาหารที่ยังไม่ได้รับประเคน     ภิกษุสำคัญว่าได้รับประเคนไว้แล้ว</p><p>กลืนอาหารที่เขายังไม่ได้ให้   ล่วงช่องปาก   เว้นไว้แต่น้ำและไม้ชำระฟัน   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 558</p><p>                                         <strong>ทุกะทุกกฏ</strong> </p><p>           อาหารที่รับประเคนไว้แล้ว  ภิกษุสำคัญว่ายังไม่ได้รับประเคน...ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>           อาหารที่รับประเคนไว้แล้ว  ภิกษุสงสัย...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                       <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           อาหารที่รับประเคนไว้แล้ว      ภิกษุสำคัญว่ารับประเคนไว้แล้ว ...ไม่</p><p>ต้องอาบัติ.</p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๕๒๖]  กลืนน้ำและไม้ชำระฟัน  ๑   ฉันยามหาวิกัติ ๔  ในเมื่อมีเหตุ</p><p>ฉุกเฉินเมื่อกัปปิยการกไม่มี    ภิกษุถือเอาเองแล้วฉันได้       ภิกษุวิกลจริต ๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>โภชนวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                              ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 559</p><p>                                <strong> ทันตโปณสิกขาบทที่  ๑๐</strong>  </p><p>          ในสิกขาบทที่  ๑๐ มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>                 <strong>[แก่อรรถด้วยภิกษุถือบังสุกุลทุกอย่าง]</strong></p><p>           ภิกษุนั้น     ชื่อว่า    สรรพบังสุกูลิกะ    (ผู้มีปกติถือบังสกุลทุกอย่าง)</p><p>เพราะอรรถว่า  ภิกษุนั้นมีบรรดาปัจจัย ๔ ทุกอย่าง  โดยที่สุด   แม้ไม้ชำระฟัน</p><p>ก็เป็นบังสกุลทั้งนั้น.  ได้ยินว่า  ภิกษุนั้น    ทำภาชนะที่เขาทั้งในป่าช้านั้นนั่นเอง</p><p>ให้เป็นบาตร    ทำจีวรด้วยท่อนผ้าที่เขาทิ้งในป่าช้านั้นนั่นแหละ     ถือเอาเตียง</p><p>และตั่งที่เขาทั้งในป่าช้านั้นเหมือนกันใช้สอย.</p><p>            ปู่และตาของบิดาผู้ล่วงลับไปแล้ว    เรียกว่า   <strong>อัยยะ</strong>   ในคำว่า   <strong>อยฺย-</strong></p><p><strong>โวสาฏิตกานิ</strong>   นี้.    ขาทนียะและโภชนียะที่เขาเซ่นทิ้งไว้ในป่าช้า    เป็นต้น</p><p>เพื่อประโยชน์แก่บรรพบุรุษเหล่านั้น     เรียกว่า   โวสาฏิตกะ   (เครื่องเซ่น).</p><p>ได้ยินว่า   พวกมนุษย์ได้ทำของอันเป็นที่รักแห่งพวกญาติเหล่านั้น     ในเวลาที่</p><p>ยังมีชีวิตอยู่   ให้เป็นก้อนข้าวบิณฑ์อุทิศพวกญาติผู้ล่วงลับไปแล้ว    เช่นวางไว้</p><p>ในที่ทั้งหลาย  มีป่าช้าเป็นต้นนั่นด้วยตั้งใจว่า   ขอเหล่าญาติของพวกเรา   จง</p><p>บริโภคเถิด.</p><p>           ภิกษุนั้นเอาข้าวบิณฑ์นั้นมาฉัน,  ไม่ปรารถนาของอื่นแม้ประณีตที่เขา</p><p>ถวาย.   ด้วยเหตุนั้น     พระธรรมสังคาหกาจารย์ทั้งหลายจึงได้กล่าวว่า   ถือเอา</p><p>อาหารเครื่องเซ่นเจ้าที่ป่าช้าบ้าง   ที่โคนไม้บ้าง   ที่ธรณีประตูบ้าง   มาฉันเอง</p><p>ดังนี้.</p><p>             บทว่า   <strong>เถโร</strong>   แปลว่า   แข็งแรง   คือ   ล่ำสัน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 560</p><p>           บทว่า  <strong>วทฺธโร</strong>  แปลว่า  อ้วนล่ำ.    มีคำอธิบายว่า   ภิกษุนี้ทั้งอ้วน </p><p>ทั้งมีร่างกายล่ำสัน.</p><p>           สามบทว่า  <strong>มนุสฺสมส  มญฺเ  ขาทติ</strong>   มีความว่า  พวกเราเข้าใจ</p><p>ภิกษุนั้นว่า    บางทีจะฉันเนื้อมนุษย์. ประชาชนเหล่านั้นมีความเข้าใจดังนี้ว่า</p><p>ความจริง  พวกคนกินเนื้อมนุษย์   ย่อมเป็นผู้เช่นนี้.</p><p>          ในคำว่า  <strong>อุทกทนฺตโปเณ   กุกฺกุจฺจายนฺติ</strong>  นี้  มีวินิจฉัยดังนี้</p><p>พวกภิกษุเหล่านั้นไม่ได้สังเกตอรรถแห่งบ่ทว่า  พึงกลืนกินอาหารที่เขาไม่ได้ให้</p><p>ผ่านทวารปากเข้าไป  ให้ถูกต้อง  จึงได้พากันรังเกียจ.   ฝ่ายพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>เมื่อจะทรงยังภิกษุเหล่านั้น     ให้ยอมตกลง   ด้วยอำนาจแห่งเรื่องตามที่เกิดขึ้น</p><p>แล้ว   ดุจบิดาชี้แจงให้พวกลูก ๆ ยินยอม   ฉะนั้น    จึงได้ทรงตั้งอนุบัญญัติไว้.</p><p>            บทว่า   <strong>อทินฺน</strong>   มีความว่า   เขาไม่ได้ให้ด้วยกาย   ของเนื่องด้วยกาย</p><p>และการโยนให้อย่างใดอย่างหนึ่ง     แก่ภิกษุผู้รับด้วยกายหรือด้วยของเนื่องด้วย</p><p>กาย.   จริงอยู่    พระอุบาลีเถระหมายเอาของที่เขาไม่ได้ให้นี้แหละ    จึงกล่าวไว้</p><p>ในบทภาชนะว่า ชื่อว่าของที่เขายังไม่ได้ให้  ท่านเรียกของที่ยังไม่ได้รับประเคน.</p><p>แต่ในทุติยปาราชิกตรัสว่า  ชื่อว่า   ของทำเขาไม่ได้ให้   ท่านเรียกทรัพย์ที่ผู้อื่น</p><p>หวงแหน.   ส่วนบทว่า  ของที่เขาให้นี้   ท่านยกขึ้นไว้   เพื่อแสดงลักษณะแห่ง</p><p>ของที่เขาไม่ได้ให้นั้นนั่นแหละ   ด้วยอำนาจแห่งนัยที่ทรงกันข้าม.</p><p>         <strong> [ว่าด้วยการประเคนและการรับประเคน]</strong></p><p>           ก็ในนิเทศแห่งบทว่า ทินฺน นั้น  มีวินิจฉัยดังนี้:-  ข้อว่า  <strong>กาเยน</strong></p><p><strong>วา  กายปฏิพทฺเธน  วา  นิสฺสคฺคิเยน  วา  เทนฺเต</strong>  ได้แก่   เมื่อคนอื่น</p><p>เขาให้อยู่อย่างนี้    (คือให้อยู่ด้วยกาย    หรือด้วยของเนื่องด้วยกายหรือด้วยการ</p><p>โยนให้).                                       </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 561</p><p>          ข้อว่า <strong>หตฺถปาเส  ิโต  กาเยน  วา กายปฏิพทฺเธน วา  ปฏิคฺคณ-  </strong></p><p><strong>หาติ</strong>   มีความว่า   ถ้าภิกษุอยู่ในหัตถบาสมีลักษณะดังกล่าวแล้วในก่อน    รับ</p><p>ประเคนของนั้นที่เขาให้อยู่อย่างนั้น   ชั้นที่สุดแม้ละอองรถด้วยกาย   หรือด้วย</p><p>ของเนื่องด้วยกาย.   วัตถุนั่นที่รับประเคนแล้ว   อย่างนั้นท่านเรียกชื่อว่า  ของที่</p><p>เขาให้.   ของที่เขาเสียสละด้วยคำว่า  ท่านจงถือเอาของนี้,   ของนี้จงเป็นของท่าน</p><p>เป็นต้น   ท่านไม่เรียกชื่อว่าของที่เขาให้.</p><p>           บรรดานิเทศเหล่านั้น   บทว่า  <strong>กาเยน</strong>  มีความว่า  ที่เขาให้ด้วยบรรดา</p><p>สรีราวัยวะมีมือเป็นต้น   อย่างใดอย่างหนึ่ง   ชั้นที่สุด   แม้ด้วยนิ้วเท้า    ก็เป็น</p><p>อันชื่อว่าเขาให้แล้วด้วยกาย.    แม้ในการรับประเคน   ก็นัยนี้นั่นแล.   แท้จริง</p><p>ของที่ภิกษุรับประเคนด้วยสรีราวัยวะ    (ส่วนแห่งร่างกาย)    ส่วนใดส่วนหนึ่ง</p><p>จัดว่า  รับประเคนแล้วด้วยกายเหมือนกัน.  ถ้าแม้นเขาให้ของที่ต้องทำการนัตถุ์</p><p>ภิกษุอาพาธไม่อาจนัตถุ์เข้าทางช่องจมูกได้เลย   รับเข้าทางปากได้  (รับประเคน</p><p>ทางปากได้).    ความจริง    เพียงความใส่ใจเท่านั้น     เป็นประมาณในการรับ</p><p>ประเคนนี้.  นัยนี้ท่านกล่าวไว้ในมหาปัจจรี.</p><p>           บทว่า  <strong>กายปฏิพทฺเธน</strong>  มีความว่า ของที่เขาให้ด้วยอุปกรณ์อย่างใด</p><p>อย่างหนึ่ง  บรรดาอุปกรณ์  มีทัพพีเป็นต้น    เป็นอันชื่อว่าเขาให้ด้วยของเนื่อง</p><p>ด้วยกาย.    แม้ในการรับประเคนก็นัยนี้เหมือนกัน.    ของที่ภิกษุรับด้วยวัตถุ</p><p>อย่างใดอย่างหนึ่งที่เนื่องด้วยร่างกาย  มีบาตรและถาดเป็นต้น   จัดว่ารับประเคน</p><p>ด้วยของเนื่องด้วยกายเหมือนกัน.</p><p>           บทว่า  <strong>นิสฺสคฺคิเยน</strong>  มีความว่า ก็ของที่เขาโยนถวายให้พ้นจากกาย</p><p>และจากของเนื่องด้วยกาย    แก่ภิกษุผู้อยู่ในหัตถบาส     ด้วยกายหรือของเนื่อง</p><p>ด้วยกาย  เป็นอันชื่อว่าเขาถวายด้วยประโยคที่โยนให้.  นี้เป็นการพรรณนาตาม</p><p>พระบาลีก่อน.                  </p><p> </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 562</p><p>                                        <strong>บาลีมุตตกวินิจฉัย</strong> </p><p>          ก็ในสิกขาบทนี้   พึงทราบบาลีมุตตกวินิจฉัยดังต่อไปนี้:-</p><p>                     <strong>[การรับประเคนมีองค์   ๕   อย่าง]</strong></p><p>           การรับประเคน  ย่อมขึ้นด้วยองค์  ๕  คือ  ของพอบุรุษมีกำลังปานกลาง</p><p>ยกได้   ๑    หัตถบาสปรากฏ     (เขาอยู่ในหัตถบาส)   ๑   การน้อมถวายปรากฏ</p><p>(เขาน้อมถวาย) ๑ เทวดาก็ตาม  มนุษย์ก็ตาม ดิรัจฉานก็ตาม ถวาย (ประเคน) ๑</p><p>และภิกษุรับประเคนของนั้นด้วยกาย   หรือด้วยของเนื่องด้วยกาย  ๑.    การรับ-</p><p>ประเคนย่อมขึ้นด้วยองค์   ๕  ด้วยประการอย่างนั้น.  ในองค์  ๕  นั้น  หัตถบาส</p><p>แห่งภิกษุผู้ยืนนั่งและนอน   บัณฑิตพึงทราบโดยนัยดังกล่าวแล้ว    ในปวารณา-</p><p>สิกขาบท.</p><p>            ก็ถ้าบรรดาผู้ให้และผู้รับประเคน   ฝ่ายหนึ่งอยู่บนอากาศ   ฝ่ายหนึ่งอยู่</p><p>บนพื้น,    พึงกำหนดประมาณหัตถบาสทางศีรษะของผู้ยืนอยู่บนพื้น    และทาง</p><p>ริมด้านในแห่งอวัยวะที่ใกล้กว่า   ของผู้ยืนอยู่บนอากาศ  ยกเว้นมือที่เหยียดออก</p><p>เพื่อให้หรือเพื่อรับเสีย.   ถ้าแม้นฝ่ายหนึ่งอยู่ในหลุม (บ่อ) อีกฝ่ายหนึ่งอยู่ริมหลุม</p><p>หรือฝ่ายหนึ่งอยู่บนต้นไม้    อีกฝ่ายหนึ่งอยู่บนแผ่นดิน    ก็พึงกำหนดประมาณ</p><p>หัตถบาส   โดยนัยดังกล่าวแล้วนั่นแหละ.</p><p>            ถ้าแม้นนกเอาจะงอยปากคาบดอกไม้    หรือผลไม่ถวาย    หรือช้างเอา</p><p>งวงจับดอกไม้     หรือผลไม่ถวายอยู่ในหัสถบาสเห็นปานนี้,     การรับประเคน</p><p>ย่อมขึ้น  (ใช้ได้).  ก็ถ้าภิกษุนั่งอยู่บนคอช้างแม้สูง   ๗  ศอกคืบ   จะรับของที่ช้าง</p><p>นั้นถวายด้วยงวงก็ควรเหมือนกัน.   ทายกคนหนึ่งทูนภาชนะข้าวสวยและกับข้าว</p><p>เป็นอันมากไว้บนศีรษะ    มายังสำนักของภิกษุพูดทั้งยืนว่า  นิมนต์ท่านรับเถิด </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 563</p><p>การน้อมถวายยังไม่ปรากฏก่อน   เพราะฉะนั้น    จึงไม่ควรรับ.   แต่ถ้าเขาน้อม </p><p>ลงมาแม้เพียงเล็กน้อย,      ภิกษุพึงเหยียดแขนออกรับภาชนะอันล่าง      แม้โดย</p><p>เอกเทศ.   ด้วยการรับเพียงเท่านี้   ภาชนะทั้งหมดเป็นอันรับประเคนแล้ว.  ตั้งแต่</p><p>รับประเคนนั้นไป    จะยกลง    หรือเลื่อนออก    แล้วหยิบเอาของที่คนต้องการ</p><p>สมควรอยู่.    ส่วนในภาชนะเดียวกันมีกระบุงซึ่งมีข้าวสวยเป็นต้น   ไม่มีคำที่จะ</p><p>พึงกล่าวเลย.</p><p>            แม้ทายกผู้หาบภัตตาหารไป   ถ้าน้อมหาบลงถวาย  สมควรอยู่.  ถ้าแม้น</p><p>มีไม้ไผ่ยาว  ๓๐  ศอก,   ที่ปลายข้างหนึ่งผูกหม้อน้ำอ้อยแขวนไว้  ที่ปลายข้างหนึ่ง</p><p>ผูกหม้อเนยใสแขวนไว้,    ถ้าภิกษุรับประเคนลำไม้ไผ่นั้น    เป็นอันรับประเคน</p><p>ของทั้งหมดเหมือนกัน.  </p><p>            ถ้าทายกกล่าวว่า       นิมนต์ท่านรับน้ำอ้อยสดซึ่งกำลังไหลออกจากราง</p><p>หีบอ้อย   การน้อมเข้ามาถวาย   ยิ่งไม่ปรากฏ   เพราะฉะนั้น    จึงไม่สมควรรับ.</p><p>แต่ถ้าเขาเอากากทิ้งแล้วเอามือวักขึ้นถวาย ๆ ควรอยู่.</p><p>            บาตรมากใบ   เขาวางไว้บนเตียงก็ดี     บนตั่งก็ดี    บนเสื่อลำแพนก็ดี</p><p>บนรางไม้ก็ดี   บนแผ่นกระดานก็ดี.   ทายก   (ผู้ให้)   อยู่ในหัตถบาสแห่งภิกษุ</p><p>ผู้อยู่ในที่ใด,   ของที่เขาให้ในบาตรเหล่านั้น   อันภิกษุผู้อยู่ในที่นั้น    แม้เอานิ้ว</p><p>แตะเตียงเป็นต้น    ด้วยความหมายว่ารับประเคนจะยืนอยู่ก็ตาม     นั่งอยู่ก็ตาม</p><p>นอนอยู่ก็ตาม  เป็นอันรับประเคนแล้วทั้งหมด.  ถ้าแม้นภิกษุขึ้นนั่งเตียงเป็นต้น</p><p>ด้วยหมายใจว่า   เราจักรับประเคน.  ก็ควรเหมือนกัน.</p><p>             ก็ถ้าแม้นเขาวางบาตรทั้งหลายไว้บนแผ่นดิน      เอากระพุ้งกับกระพุ้ง</p><p>จดกัน,  ของที่เขาถวายในบาตรใบที่ภิกษุนั่ง   เอานิ้วมือหรือเข็มแตะไว้เท่านั้น</p><p>เป็นอันรับประเคนแล้ว.   ท่านกล่าวไว้ในที่บางแห่งว่า  การรับประเคนในบาตร </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 564</p><p>ที่เขาตั้งไว้บนเสื่อลำแพนผืนใหญ่   และเครื่องลาดหลังช้างเป็นต้น    ย่อมไม่ขึ้น. </p><p>คำนั้นพึงทราบว่า  ท่านกล่าวหมายเอาการล่วงเลยหัตถบาสไป.    แต่เมื่อมีหัตถ- </p><p>บาสในที่ใดที่หนึ่งก็ควร  นอกจากของซึ่งเกิดอยู่กับที่นั้น.</p><p>          ก็การรับประเคนบนใบปทุม  หรือบนใบทองกวาวเป็นต้น   ซึ่งเกิดอยู่ </p><p>กับที่นั้น     ย่อมไม่ควร.    เพราะใบปทุมเป็นต้นนั้น  ไม่ถึงการนับว่าของเนื่อง</p><p>ด้วยกาย.   เหมือนอย่างว่าในของเกิดกับที่นั้น    การรับประเคนไม่ขึ้น   ฉันใด </p><p>ในเตียงที่ตั้งตรึงไว้ที่ตอเป็นต้น   ในแผ่นกระดาน  หรือในหินที่เป็นอสังหาริมะ</p><p>การรับประเคน   ก็ไม่ขึ้นเหมือนกัน   ฉันนั้น.  จริงอยู่   เตียงที่ตั้งตรึงไว้ที่ตอ</p><p>เป็นต้นแม้นั้นเป็นของควรสงเคราะห์เข้ากับของที่เกิดอยู่กับที่นั้น.</p><p>           แม้บนใบมะขามเป็นต้น   ซึ่งเป็นใบเล็ก ๆ    ดาดไว้บนพื้น    การรับ</p><p>ประเคนก็ไม่ขึ้น.   เพราะว่า   ใบมะขามเป็นต้นเหล่านั้น   ไม่สามารถจะทั้งไว้ได้</p><p>ด้วยดี.  แต่บนใบที่ใหญ่มีใบปทุมเป็นต้น    (รับประเคน)  ขึ้น.</p><p>            ถ้าทายก (ผู้ให้) ยืนเลยหัตถบาสในที่นั้น  เอากระบวยคันยาวตักถวาย,</p><p>ภิกษุพึงบอกเขาว่า    เข้ามาถวายใกล้ ๆ.   เขาไม่ได้ยินคำพูด    หรือไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>เทลงไปในบาตรทีเดียว,     ภิกษุพึงรับประเคนใหม่.     แม้ในบุคคลผู้ยืนอยู่ห่าง</p><p>โยนก้อนข้าวไปถวาย  ก็นัยนี้เหมือนกัน.    ถ้าในบาตรที่นำออกมาจากถุงบาตร</p><p>มีผงน้ำย้อม,  เมื่อมีน้ำพึงล้างเสียก่อน.   เมื่อไม่มี  พึงเช็ดผงน้ำย้อม    หรือรับ</p><p>ประเคนแล้ว  จึงเที่ยวไปบิณฑบาต. ถ้าเมื่อเที่ยวไปบิณฑบาตผงตกลง (ในบาตร)</p><p>พึงรับประเคนก่อนจึงรับภิกษา.     แต่เมื่อไม่รับประเคน  รับ   (ภิกษา)  เป็น</p><p>วินัยทุกกฏ.  แต่ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้รับประเคนธุลีที่ตกนั้นใหม่แล้วฉัน.  ก็ถ้า</p><p>เมื่อภิกษุกล่าวว่า   รับประเคนก่อนจงถวาย    พวกเขาไม่ได้ยินคำพูด  หรือไม่</p><p>เอื้อเฟื้อถวายภิกษุเลยทีเดียว,    ไม่เป็นวินัยทุกกฏ.    ภิกษุรับประเคนใหม่แล้ว</p><p>พึงรับภิกษาอื่นเถิด.                       </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 565</p><p>          <strong> [วิธีปฏิบัติเมื่อมีของตกลงในบาตรในเวลาต่าง ๆ]</strong> </p><p>           ถ้าลมแรงพัดธุลีให้ลอยไปตกจากที่นั้น  ๆ,  ภิกษุไม่อาจรับภิกษาได้,</p><p>จะผูกใจรับด้วยจิตบริสุทธิ์ว่า     เราจักให้แก่อนุปสัมบัน   ควรอยู่.     เที่ยวไป</p><p>บิณฑบาตอย่างนั้นแล้วกลับไปยังวิหาร     หรืออาสนศาลา     ให้ภิกษานั้นแก่</p><p>อนุปสัมบันแล้ว  จะรับเอาภิกษาที่อนุปสัมบันนั้น ถวายใหม่   หรือจะถือเอาของ</p><p>อนุปสัมบันนั้นด้วยวิสาสะฉัน  ก็ได้.</p><p>           ถ้าภิกษุให้บาตรที่มีธุลีแก่ภิกษุในเวลาเที่ยวภิกษาจาร,    พึงบอกภิกษุ</p><p>เจ้าของบาตรนั้นว่า    ท่านรับประเคนบาตรนี้แล้ว    พึงรับภิกษาหรือพึงฉัน.</p><p>ภิกษุเจ้าของบาตรนั้น     พึงทำอย่างนั้น.  ถ้าธุลีลอยอยู่ข้างบน,  พึงรินน้ำข้าวออก</p><p>แล้วฉันส่วนที่เหลือเถิด.   ถ้าธุลีจมแทรกลงข้างใน   พึงประเคนใหม่.   เมื่อไม่มี</p><p>อนุปสัมบันอย่าปล่อย   (บาตร)    จากมือเลย    พึงนำไปในที่ซึ่งมีอนุปสัมบัน</p><p>แล้วรับประเคนใหม่.   จะนำธุลีที่ตกลงในข้าวแห้งออกแล้วฉัน    ก็ควร.   แต่ถ้า</p><p>เป็นธุลีละเอียดมาก พึงนำออกพร้อมกับข้าวสวยส่วนข้างบน  หรือพึงรับประเคน</p><p>ใหม่   แล้วฉันเถิด.</p><p>              เมื่อชาวบ้านวางข้าวยาคูหรือแกงไว้ข้างหน้าแล้วคน   หยดแกงกระเซ็น</p><p>ขึ้นจากภาชนะตกลงในบาตร.  ภิกษุพึงรับประเคนบาตรใหม่.   เมื่อพวกเขาเอา</p><p>กระบวยตักมาถวาย   หยาดสูปะเป็นต้น    หยดออกจากกระบวยตกลงไปในบาตร</p><p>ก่อน,   เป็นอันตกลงไปด้วยดี  ไม่มีโทษ   เพราะเขาน้อมเข้ามาถวาย </p><p>              ถ้าแม้นเมื่อเขาเอาจอกน้ำเกลี่ยข้าวสุกลงอยู่   เขม่า     หรือเถ้าตกลงไป</p><p>จากจอกน้ำ   ไม่มีโทษเหมือนกัน   เพราะเขาน้อมถวาย    ของที่เขากำลังถวายแก่</p><p>ภิกษุรูปถัดไป   กระเด็นออกจากบาตรไปตกในบาตรของภิกษุอีกรูปหนึ่ง  เป็น</p><p>อันตกไปดี   จัดว่ารับประเคนแล้วเหมือนกัน.                       </p><p>             เมื่อเขาจัดผักปลัง    (ผักไห่)    ดองเป็นต้น       ถวายแก่ภิกษุรูปหนึ่ง</p><p>หยดน้ำ  (ผักดอง)  จากผักดองตกลงไปในบาตรของภิกษุอื่นเธอพึงรับประเคน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 566</p><p>บาตรใหม่.   พวกเขากำลังจับข้างบนบาตรของภิกษุใด,    เมื่อหยดน้ำผักดองตก </p><p>ลงไปในบาตรของภิกษุนั้น    ไม่มีโทษ    เพราะเขาน้อมเข้ามาด้วยความเป็นผู้</p><p>ประสงค์จะถวาย.                                     </p><p>            พวกชาวบ้านถวายบาตรเต็มด้วยข้าวปายาส,   ภิกษุไม่อาจจับข้างล่างได้</p><p>เพราะมันร้อน  จะจับแม้ที่ขอบปาก  ก็ควรเหมือนกัน.   ถ้าแม้นอย่างนั้นก็ไม่อาจ</p><p>(จับได้)  พึงรับด้วยเชิงรองบาตร  (ตีนบาตร)</p><p>           ภิกษุผู้นั่งถือบาตรหลับอยู่ที่หอฉัน.   เธอไม่รู้ว่าเขากำลังนำโภชนะ</p><p>มาเลย   เขาถวายอยู่ก็ไม่รู้,   โภชนะจัดว่ายังไม่ได้รับประเคน.    แต่ถ้าเธอเป็นผู้ </p><p>นั่งใส่ใจไว้   (แต่ต้น )     ควรอยู่.     ถ้าแม้นเธอวางมือจากเชิงบาตรแล้วเอาเท้า</p><p>หนีบไว้ม่อยหลับไป   สมควรเหมือนกัน.   แต่เมื่อเธอเอาเท้าเหยียบเชิงบาตรไว้</p><p>รับประเคน   ถึงจะตื่นอยู่   ก็เป็นการรับประเคนโดยไม่เอื้อเฟื้อ.    เพราะฉะนั้น</p><p>จึงไม่ควรทำ.</p><p>             อาจารย์บางพวกกล่าวว่า    การรับประเคนด้วยเชิงรองบาตรอย่างนี้</p><p>ชื่อว่า เป็นการรับประเคนด้วยของเนื่องกับบาตรซึ่งเนื่องด้วยกาย   เพราะฉะนั้น</p><p>จึงไม่ควร.   คำนั้นเป็นแค่เพียงกำพูดเท่านั้น.   แต่โดยอรรถ  ทั้งหมดนั่น ก็เป็น</p><p>ของเนื่องด้วยกายทั้งนั้น. และแม้ในกายสังสัคคสิกขาบท ก็ได้แสดงนัยนี้ไว้แล้ว.</p><p>ถึงจะหยิบแม้ของตกที่เขากำลังถวายแก่ภิกษุ   ขึ้นมาฉันเอง   ก็ควร.</p><p>           ในการหยิบเอาของตกฉันนั้น  มีพระสูตรเป็นเครื่องสาธกดังต่อไปนี้ว่า</p><p>ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  !      เราอนุญาตให้ภิกษุหยิบเอาของตกที่เขากำลังถวายฉัน</p><p>เองได้.    ข้อนั้นเป็นเพราะเหตุไร ?    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  !    เพราะของนั้น</p><p>พวกทายกเขาสละถวาย* แล้ว. ก็แล พระสูตรนี้  มีอรรถควรอธิบาย  เพราะฉะนั้น</p><p>ในพระสูตรนี้  พึงทราบอธิบายอย่างนี้:-    ของใดที่เขากำลังถวาย    พลัดหลุด</p><p>จากมือของผู้ถวาย  ตกลงไปบนพื้นที่สะอาด  หรือบนใบบัว   ผ้า   เสื่อลำแพน</p><p> *   วิ  จุลฺล.  ๗/๔๙ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 567</p><p>เป็นต้น,  ของนั้นจะหยิบขึ้นมาฉันเองก็ควร.   แต่ของใดตกลงไปบนพื้นที่มีฝุ่น  </p><p>ละออง,   ของนั้น  พึงเช็ด   หรือล้างฝุ่นละอองออกแล้ว   หรือรับประเคนแล้วฉัน</p><p>เถิด  ถ้าของกลิ้งไปยังสำนักของภิกษุอื่น,  แม้ภิกษุเจ้าของ ๆ  นั้น จะให้นำคืน</p><p>มาก็ควร.    ถ้าเธอกล่าวกะภิกษุนั้นว่า    นิมนต์ท่านนั่นแหละฉันเถิด  แม้ภิกษุ</p><p>นั้นจะฉัน  ก็ควร.  แต่ภิกษุนั้นอันภิกษุเจ้าของสิ่งของไม่ได้สั่ง   ไม่ควรรับ.</p><p>           ในกุรุนทีกล่าวว่า   แม้จะไม่ได้รับคำสั่ง   จะรับด้วยทั้งใจว่า    จักถวาย</p><p>ภิกษุเจ้าของสิ่งของนอกน  ก็ควร </p><p>           ถามว่า  ก็เพราะเหตุไร  ของนั่นจึงไม่ควรที่ภิกษุนอกนี้จะรับ ?</p><p>           แก้ว่า   เพราะพระผู้มีพระภาคเจ้ามิได้ทรงอนุญาตไว้.</p><p>           จริงอยู่   พระผู้มีพระภาคเจ้า  เมื่อตรัสว่า  เราอนุญาตให้ภิกษุหยิบของ</p><p>ฉันเองได้   ดังนี้     ก็ทรงอนุญาตแก่ภิกษุผู้ซึ่งเขากำลังถวายของที่พลัดตกไปนั้น</p><p>เท่านั้น    ให้หยิบเอาของนั้น   แม้ไม่ได้รับ ประเคนฉันได้.  แต่ด้วยคำว่า  ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย !  เพราะของนั้นพวกทายกสละให้แล้ว  จึงเป็นอันทรงแสดงความ</p><p>ไม่เป็นของคนอื่นในพระดำรัสนี้;    เพราะฉะนั้น   ภิกษุอื่นหยิบฉันเอง   จึงไม่</p><p>ควร,    แต่สมควร    เพราะการสั่งของภิกษุผู้เป็นเจ้าของแห่งสิ่งของนั้น.    นัยว่า</p><p>นี้เป็นอธิบายในคำว่า  <strong>อนุชานามิ  ภิกฺขเว</strong>  เป็นต้นนี้.</p><p>            ก็เพราะของที่พลัดตกนั้น     ทรงอนุญาตไว้   เพราะเป็นของยังไม่ได้รับ</p><p>ประเคน;    ฉะนั้น     ภิกษุไม่จับต้องของตามที่ตั้งอยู่นั่นแหละเอาของบางอย่าง</p><p>ปิดไว้  แล้วฉันแม้ในวันรุ่งขึ้น  ก็ควร,  ไม่เป็นอาบัติ  เพราะสันนิธิเป็นปัจจัย.</p><p>แต่ควรรับประเคนก่อนแล้ว   จึงฉัน.  จริงอยู่   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาต</p><p>การหยิบฉันเองแก่ภิกษุนั้น เฉพาะในวันนั้น  นอกจากวันนั้นไปไม่ทรงอนุญาต</p><p>ทราบว่า อรรถแม้นี้ก็เป็นอธิบายในพระดำรัสว่า  <strong>อนุชานามิ  ภิกฺเว</strong> เป็นต้นนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 568</p><p>                  <strong>[ว่าด้วยอัพโพหาริกนัยโดยทั่ว ๆ ไป]</strong> </p><p>           บัดนี้  ข้าพเจ้าจะกล่าวอัพโพหาริกนัยต่อไป:-   จริงอยู่   เมื่อภิกษุทั้ง</p><p>หลายฉันอยู่   ฟันทั้งหลายย่อมสึกหรือ,   เล็บทั้งหลาย   ย่อมสึกกร่อน  สี   (ผิว)</p><p>บาตรย่อมลอก,     ทั้งหมดเป็นอัพโพหาริก.    เมื่อภิกษุปอกอ้อยเป็นต้นด้วยมีด</p><p>สนิมย่อมปรากฏ.  สนิมนั้น   ธรรมดาเป็นของเกิดขึ้นใหม่  ควรรับประเคนก่อน</p><p>จึงฉัน.   เมื่อภิกษุล้างมีดแล้วจึงปอก   สนิมไม่ปรากฏ,    มีแต่สักว่ากลิ่นโลหะ,</p><p>เพียงกลิ่นโลหะนั้น    เป็นอัพโพหาริก.    ถึงแม้ในจำพวกของที่ผ่าด้วยมีดเล็กที่</p><p>พวกภิกษุเก็บรักรักษาไว้  ก็นัยนี้นั่นแล.  จริงอยู่    ภิกษุทั้งหลายจะเก็บมีดนั้น</p><p>ไว้เพื่อต้องการใช้สอย   ก็หามิได้แล.</p><p>            เมื่อภิกษุทั้งหลายบด    หรือตำอยู่ซึ่งเครื่องยา    มีรากยาเป็นต้น     ตัว</p><p>หินบด  ลูกหินบด  ครก   และสากเป็นต้น    ย่อมสึกกร่อนไป.    ภิกษุทั้งหลาย</p><p>จะเผามีดที่เก็บรักษาไว้    แล้วใส่ลงในเปรียง    หรือนมสดเพื่อประโยชน์เป็นยา</p><p>สีเขียวย่อมปรากฏในเปรียง  หรือนมสดนั้น.  มีวินิจฉัยเช่นเดียวกับที่กล่าวแล้ว</p><p>ในมีดเล็กนั่นแหละ. ส่วนในเปรียงดิบเป็นต้น   ไม่ควรจุ่มมีดที่เก็บไว้ลงไปด้วย</p><p>ตนเอง  หากว่า  ภิกษุจุ่มลงไป   ย่อมไม่พ้นสามปักกะ.</p><p>           เมื่อภิกษุเที่ยวบิณฑบาตในเมื่อฝนตก    น้ำสกปรกหยดจากตัวหรือจาก</p><p>จีวรลงในบาตร   พึงรับประเคนบาตรนั้นใหม่     แม้ในหยาดน้ำที่ตกลง    เมื่อ</p><p>ภิกษุกำลังฉันอยู่ที่โคนต้นไม้เป็นต้น    ก็นัยนี้เหมือนกัน.   ก็ถ้าว่า   เมื่อฝนตก</p><p>ตลอด ๗ วัน  เป็นน้ำบริสุทธิ์   หรือน้ำฝนที่ตกกลางแจ้งควรอยู่.</p><p>            ภิกษุเมื่อจะให้ข้าวสุกแก่สามเณร    พึงให้อย่าถูกต้องข้าวสุกที่อยู่ใน</p><p>บาตรของสามเณรนั้นเลย,  หรือว่า  พึงรับประเคนบาตรของสามเณรนั้น.  เมื่อ</p><p>ภิกษุถูกต้องข้าวสุกในบาตรที่ไม่ได้รับประเคน   แล้วจับข้าวสุกในบาตรของตน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 569</p><p>อีก  ข้าวสุกเป็นอุคคหิตก์.*     แต่ถ้าว่าภิกษุเป็นผู้มีความประสงค์จะให้  กล่าวว่า </p><p>แน่ะสามเณร !  เธอจงนำบาตรมา,    จงรับเอาข้าวสุก    ดังนี้,   แต่สามเณรนั้น</p><p>ปฏิเสธว่า     กระผมพอแล้ว,    และแม้เมื่อภิกษุกล่าวอีกว่า    ข้าวสุกนั่นเราสละ</p><p>แก่เธอแล้ว    สามเณรยังกล่าวว่า    กระผมไม่ต้องการข้าวสุกนั่น   ดังนี้,    ถึงจะ</p><p>สละตั้งร้อยครั้งก็ตามที     ตลอดเวลาที่ข้าวสุกยังอยู่ในมือของตนจัดว่าเป็นของ</p><p>รับประเคนแล้วแล.</p><p>            แต่ถ้าว่า    ข้าวสุกตั้งอยู่แม้บนเชิงรองบาตร     ภิกษุไม่มีความเสียดาย</p><p>กล่าวว่า.  เธอจงรับเอาไป,    ต้องรับประเคนใหม่    ถ้าภิกษุยังมีความเสียดายอยู่</p><p>วางบาตรไว้บนเชิงรองบาตร    แล้วกล่าวกะสามเณรว่า    เธอจงรับเอาขนมหรือ</p><p>ข้าวสวยจากบาตรนี้   ดังนี้,   สามเณรล้างมือแล้ว  ถ้าแม้นว่าถือเอาไปตั้งร้อยครั้ง</p><p>ไม่ถูกต้องของที่อยู่ในบาตรของตนเลยใส่ลงในบาตรของตนเอง,  ไม่มีกิจที่จะ</p><p>ต้องรับประเคนใหม่.     แต่ถ้าสามเณรถูกต้องของที่อยู่ในบาตรของตนหยิบเอา</p><p>ออกจากบาตรนั้น,   ของนั้นย่อมระคนกับของ ๆ สามเณรพึงรับประเคนใหม่.</p><p>              แต่เกจิอาจารย์ทั้งหลายกล่าวว่า   ถ้าแม้นว่า   ของที่สามเณรหยิบเอาอยู่</p><p>ขาดตกลงในบาตรนั้น  พึงรับประเคนใหม่.  คำนั้นบัณฑิตพึงทราบในก้อนข้าว</p><p>สุกเป็นต้น  ที่ภิกษุกล่าวจำกัดไว้อย่างนี้ว่า  เธอจงหยิบ เอาก้อนข้าวก้อนหนึ่ง,  จง</p><p>หยิบขนมชิ้นหนึ่ง,    จงหยิบเอาส่วนเท่านี้แห่งก้อนน้ำอ้อยนี้.    ส่วนในคำนี้ว่า</p><p>เธอจงหยิบเอาขนมหรือข้าวสวยจากบาตรนี้  ไม่มีการจำกัด;   เพราะฉะนั้น  ของ</p><p>ที่ตกลงในบาตรของสามเณรเท่านั้น    จึงจะขาดประเคน.   ส่วนข้าวสวยที่อยู่ใน</p><p>มือ   (ของสามเณร)    ยังเป็นของภิกษุนั้นเองตลอดเวลาที่สามเณรยังไม่บอกงด</p><p>หรือภิกษุยังไม่ห้ามว่า  พอละ,  เพราะฉะนั้น  จงยังไม่ขาดประเคน.</p><p>           ถ้าภิกษุใส่ข้าวสวยลงในภาชนะสำหรับต้มข้าวต้มของตน    หรือของ</p><p>ภิกษุทั้งหลาย เพื่อประโยชน์แก่ภิกษุสามเณรบางพวก พึงกล่าวว่า  แน่ะสามเณร !</p><p>*  ของฉันทุกอย่างที่ยังไม่ได้รับประเคน  ภิกษุจับต้องเรียกว่า  ของเป็นอุคคหิตก์,  ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 570</p><p>เธอจงวางมือไว้ข้างบนภาชนะ   แล้วตักลงที่มือของสามเณรนั้น.   ของตกจากมือ </p><p>ของสามเณรลงในภาชนะ.   ของที่ตกนั้น   ย่อมไม่ทำให้ภาชนะเป็นอกัปปิยะใน</p><p>วันรุ่งขึ้น  เพราะข้าวสุกนั้น  ภิกษุสละแล้ว.  ถ้าว่าภิกษุไม่ทำอย่างนั้นตักลงไป,</p><p>พึงทำภาชนะให้ปราศจากอามิสเหมือนบาตรแล้วฉันเถิด.</p><p>            พวกทายกวางหม้อข้าวต้มไว้แล้วไปเสีย.     สามเณรเล็กไม่อาจให้ภิกษุ</p><p>รับประเคนหม้อข้าวต้มนั้นได้,    ภิกษุเอียงบาตรเข้าไป.    สามเณรวางคอหม้อ</p><p>บนขอบปากบาตรแล้ว   เอียงลง.  ข้าวต้มทำไหลไปในบาตรเป็นอันประเคนแล้ว</p><p>แล.  อีกอย่างหนึ่ง   ภิกษุวางมือลงบนพื้น.   สามเณรหมุนไปวางลงบนมือของ</p><p>ภิกษุนั้น    ควรอยู่.   แม้ในกระเช้าขนมกระเช้าข้าวสวย  (กระบุงขนมและกระบุง</p><p> ข้าวสวย)   และมัดอ้อยเป็นต้น    ก็นัยนี้เหมือนกัน.   ถ้าสามเณร ๒ - ๓ รูป   จะ</p><p>ช่วยกันถวาย ภาระ  (ของหนัก)  ที่ควรประเคนได้,  หรือภิกษุ ๒-๓ รูปจะช่วย</p><p>กันรับของที่คนมีกำลังแข็งแรงคนเดียวยกขึ้นถวาย   ควรอยู่.</p><p>                 <strong> [ว่าด้วยของเป็นอุคคหิตก์และ   ไม่เป็น]   </strong>      </p><p>            ชนทั้งหลายแขวนหม้อน้ำมัน     หรือหม้อน้ำอ้อยไว้ที่เท้าเตียงหรือตั่ง,</p><p>ภิกษุจะนั่งบนเตียงก็ดี   บนตั่งก็ดี   ควรอยู่   น้ำมัน เป็นต้นนั้น    จะชื่อว่าเป็น</p><p>อุคคหิตก์หามิได้.    หม้อน้ำมัน ๒ หม้อเป็นของที่เขาแขวนไว้บนไม้ฟันนาค</p><p>หรือบนขอ.   หม้อบนรับประเคนแล้ว,   หม้อล่างยังไม่ได้รับประเคน,   จะจับ</p><p>หม้อบน    ควรอยู่.    หม้อล่างรับประเคนแล้ว,   หม้อบนยังไม่ได้รับประเคน.</p><p>เมื่อภิกษุจับหม้อบนแล้ว  จับหม้อล่าง   หม้อบน  เป็นอุคคหิตก์.   ภายใต้เตียงมี</p><p>ถ้วยน้ำมันยังไม่ได้รับประเคน.  ถ้าภิกษุกวาดเอาไม้กวาดกระทบถ้วยน้ำมัน,  น้ำ</p><p>มันนั้นยังไม่เป็นอุคคหิตก์.                </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 571</p><p>            ภิกษุตั้งใจว่า   เราจะหยิบของที่รับประเคนไว้แล้ว   ไพล่ไปหยิบของที่ </p><p>ไม่ได้รับประเคน  รู้แล้วกลับวางไว้ในที่ที่คนหยิบมา,  ของนั้นไม่เป็นอุคคหิตก์.</p><p>นำออกมาภายนอกแล้วจึงรู้.    อย่าตั้งไว้ข้างนอกพึงนำกลับเข้าไปตั้งในที่เดิมนั่น</p><p>เอง,  ไม่มีโทษ.  ก็ถ้าว่าถ้วยน้ำมันนั้นเมื่อก่อน   วางเปิดไว้,  ไม่ควรปิด  พึง</p><p>วางไว้ตามเคยเหมือนที่วางอยู่ก่อน.     ถ้าวางไว้ข้างนอก,     อย่าไปแตะต้องอีก.</p><p>ถ้าภิกษุกำลังลงมายังปราสาทชั้นล่าง  รู้เอาในท่ามกลางบันได  เพราะไม่มีโอกาส</p><p>พึงนำไปวางไว้ข้างบน   หรือข้างล่างก็ได้.                </p><p>            ราขึ้นในน้ำมันที่รับประเคนแล้ว,   ผงราขึ้นที่แง่งขิงเป็นต้น.   ราหรือ</p><p>ผงรานั่น   ธรรมดาเกิดในน้ำมันและขิงนั้นนั่นเอง,  ไม่มีกิจที่จะต้องรับประเคน</p><p>ใหม่.   คนขึ้นต้นตาล    หรือต้นมะพร้าว   เอาเชือกโรยทะลายผลตาลลงมา   ยัง</p><p>คงอยู่ข้างบน   กล่าวว่า   นิมนต์ท่านรับเถิด   อย่าพึงรับ.   ถ้าคนอื่นยืนอยู่บน</p><p>พื้นดิน   จับที่ห่วงเชือกยกถวาย,   จะรับควรอยู่.   ภิกษุให้ทำกิ่งไม้ใหญ่ที่มีผล</p><p>ให้เป็นกัปปิยะแล้ว รับประเคน.  ผลทั้งหลายเป็นอันภิกษุรับประเคนแล้วเหมือน</p><p>กัน    ควรบริโภคได้ตามสบาย.</p><p>             ชนทั้งหลายยืนอยู่ภายในรั้วแหวกรั้ว   (ลอดรั้ว)    ถวายอ้อยลำ   หรือ</p><p>ผลมะพลับ;   เมื่อได้หัตถบาส   ควรรับ.   เมื่อภิกษุรับอ้อยลำ   หรือผลมะพลับ</p><p>นั้นที่ลอดออกมา  ไม่ถูกบนคร่าวรั้ว   (ไม่พาดบนคร่าวรั้ว ) จึงควร.   ในอ้อยลำ</p><p>และผลมะพลับที่ลอดออกมาถูก     (บนคร่าวรั้ว)     ท่านไม่ได้แสดงโทษไว้ใน</p><p>อรรถกถาทั้งหลาย.    แต่พวกเราเข้าใจว่า    จากฐานที่ลำอ้อยเป็นต้นถูก    เป็น</p><p>เหมือนหยิบของตกขึ้นเอง.    แม้คำนั้นย่อมใช้ได้ในเมื่อของออกไปไม่หยุด</p><p>เหมือนภัณฑะที่โยนให้ตกกลิ้งไปภายนอกด่านภาษี  ฉะนั้น.</p><p>             พวกชนโยนของข้ามรั้ว   หรือกำแพงถวาย.  แต่ถ้ากำแพงไม่หนา  หัต-</p><p>ถบาสย่อมเพียงพอแก่ผู้ยืนอยู่ภายในกำแพงและภายนอกกำแพง   ภิกษุจะรับของ</p><p>ที่สะท้อนขึ้นสูงแม้ตั้งร้อยศอกแล้วลอยมาถึงควรอยู่.                </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 572</p><p>           ภิกษุเอาคอแบกสามเณรอาพาธไป  (ให้สามเณรอาพาธขี่คอไป).  เธอ </p><p>เห็นผลไม้น้อยใหญ่  เก็บถวาย ทั้งที่นั่งอยู่บนคอ,  ภิกษุควรจะรับ.   บุคคลอื่น</p><p>แบกภิกษุไป  ถวายผลไม้แก่ภิกษุผู้นั่งอยู่บนคอ,  สมควรรับเหมือนกัน.   ภิกษุ</p><p>ถือกิ่งไม้มีผล    เพื่อต้องการร่มเดินไป.    เมื่อเกิดความคิดอยากจะฉันผลขึ้นมา</p><p>จะให้อนุปสัมบันประเคนแล้ว  ควรอยู่.  ภิกษุให้ทำกับปิยะกิ่งไม้เพื่อไล่แมลงหวี่</p><p>(แมลงวัน)  แล้วรับประเคนไว้. หากว่า  มีความประสงค์จะฉัน,  การรับประเคน</p><p>ไว้เดิมนั่นแหละยังใช้ได้อยู่,   ไม่มีโทษแก่ภิกษุผู้ขบฉัน.</p><p>            ภิกษุวางภัณฑะทีควรรับประเคนไว้บนยานของพวกชาวบ้านเดินทาง</p><p>ไป.   ยานติดหล่ม.   ภิกษุหนุ่มจับล้อดันขึ้น   ควรอยู่.   สิ่งของไม่ชื่อว่า   เป็น</p><p>อุคคหิตก์.   ภิกษุวางของที่ควรประเคนไว้ในเรือ   เอาแจว ๆ  เรือไป    หรือเอา</p><p>มือพุ้ยไป  ควรอยู่.  แม้ในพ่วง (แพ)  ก็นัยนี้เหมือนกัน.  ภิกษุแม้วางภัณฑะไว้</p><p>ในถาดก็ดี  ในคนโท  (ตุ่ม)  ก็ดี ในหม้อ ก็ดี  แล้วใช้ให้อนุปสัมบันถือภัณฑะ</p><p>นั้นจับแขนอนุปสัมบันข้าม   (น้ำ)   ไปควรอยู่.   แม้เมื่อถาดเป็นต้นไม่มี   ให้</p><p>อนุปสัมบันถือแล้ว   จับอนุปสัมบันนั้นที่แขนข้ามไป  ก็ควร.</p><p>             พวกอุบาสกถวายข้าวสารเป็นเสบียงทางแก่พวกภิกษุผู้เตรียมตัวจะเดิน</p><p>ทาง.      พวกสามเณรช่วยถือข่าวสารภิกษุทั้งหลายแล้วไม่อาจเพื่อจะถือข้าวสาร</p><p>ส่วนของตนเอง.   พวกภิกษุจึงช่วยถือข้าวสารของสามเณรเหล่านั้น.  สามเณรทั้ง</p><p>ทั้งหลาย    เมื่อข้าวสารที่ตนถือหมดแล้วเอาข้าวสารนอกนี้ต้มข้าวต้ม    ทั้งบาตร</p><p>ของภิกษุสามเณรทั้งหมดไว้ตามลำดับแล้ว   เทข้าวต้มลง.   สามเณรผู้ฉลาดเอา</p><p>บาตรของคนถวายแก่พระเถระ    ถวายบาตรของพระเถระแก่พระเถระรูปที่ ๒</p><p>เปลี่ยนบาตรกันทั้งหมด  อย่างนี้เป็นต้นจนทั่วถึงกัน   เป็นอันภิกษุทั้งหมดฉัน</p><p>ข้าวต้มของสามเณร   ควรอยู่. ถ้าแม้นว่าสามเณรเป็นผู้ไม่ฉลาดเริ่มจะดื่มข้าวต้ม</p><p>ในบาตรของตน   ด้วยตัวเองเท่านั้น,    พวกพระเถระควรจะขอดื่มไปตามลำดับ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 573</p><p>อย่างนี้ว่า   ผู้มีอายุ ! จงให้ข้าวต้มของเธอแก่เรา   ดังนี้.   เป็นอันภิกษุทั้งหมด </p><p>ไม่ต้องโทษเพราะอุคคตหิตก์เป็นปัจจัย  ไม่ต้องโทษเพราะสันนิธิเห็นปัจจัย.</p><p>          แต่ในการเปลี่ยนบาตรกันนี้  ความแปลกกันแห่งภิกษุทั้งหลาย   ผู้นำ</p><p>น้ำมันเป็นต้นไป   เพื่อมารดาบิดา    และนำกิ่งไม้เป็นต้นไปเพื่อต้องการร่มเป็น</p><p>ต้น   กับภิกษุผู้แลกเปลี่ยนบาตรกันเหล่านี้   ไม่ปรากฏ;   เพราะฉะนั้น  บัณฑิต</p><p>พึงใคร่ครวญหาเหตุ.</p><p>            สามเณรประสงค์จะหุงข้าว  ไม่อาจจะซาวข้าวสารให้หมดกรวด*  ทราย</p><p>ได้.  ภิกษุพึงรับประเคนข้าวสารและภาชนะ  ซาวข้าวสารให้หมดกรวดทรายแล้ว</p><p>ยกภาชนะขึ้นสู่เตาเถิด.   อย่าพึงก่อไฟ.     ในเวลาหุงจะต้องเปิดดูจึงจะรู้ความที่</p><p>ข้าวเป็นของสุกได้.   ถ้าข้าวสุกไม่ดี   จะปิดเพื่อต้องการให้สุก   ไม่ควร.   จะปิด</p><p>เพื่อต้องการไม่ให้ผง  หรือขี้เถ้าตกลงไป  ควรอยู่.   เมื่อเวลาสุกแล้ว   จะปลงลง</p><p>ก็ดี  จะฉันก็ดี  ควรอยู่.  จำเดิมแต่นั้นไป  ไม่มีกิจที่จะต้องรับประเคนใหม่.</p><p>             สามเณรสามารถจะหุงได้,    แต่เธอไม่มีเวลา,    เธอประสงค์จะไปในที่</p><p>บางแห่ง,     ภิกษุรับประเคนภาชนะพร้อมทั้งข้าวสาร     และน้ำแล้วยกขึ้นสู่เตา</p><p>พึงกล่าวว่า   เธอจงก่อไฟให้ติดแล้วไปเถิด.   ต่อจากไฟติดโพลงนั้น แล้ว   จะทำ</p><p>กิจทุกอย่าง  สมควร  โดยนัยก่อนเหมือนกัน.  ภิกษุตั้งภาชนะสะอาดต้มน้ำเดือด</p><p>ไว้   เพื่อประโยชน์แก่ข้าวต้ม   ควรอยู่.   เมื่อน้ำเดือดแล้ว   สามเณรกรอกข้าว-</p><p>สารลง.  ก็จำเดิมแต่นั้นไป  ภิกษุอย่าพึงเร่งไฟ.   จะรับประเคนข้ามต้มที่สุกแล้ว</p><p>ดื่มควรอยู่.</p><p>           สามเณรต้มข้าวต้มอยู่.  ภิกษุคะนองมือเล่นอยู่  จับภาชนะ, จับฝาละมี,</p><p>ปาดฟองที่พลุ่งขึ้นทิ้งไป.   เฉพาะภิกษุนั้น   ไม่ควรจะดื่ม,   เป็นทุกกฏ   ชื่อ</p><p>ทุรุปจิณณะ.  ก็ถ้าว่า  ภิกษุจับทัพพี   หรือกระบวยแล้ว   คนไม่ยกขึ้น.   ข้าว</p><p>  *  สารตฺถทีปนิ  ๓/๓๔๕  นิจิจาเลตุ น สกฺโกตีติ  นิจฺจาเลตฺวา  สกฺขรา อปเนตุ   น  สกฺโกติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 574</p><p>ต้มนั้นไม่ควรแก่ภิกษุทั้งหมด,   ย่อมเป็นทั้งสามปักกะ   ทั้งทุรุปจิณณะ.  ถ้ายก </p><p>ขึ้น  เป็นทั้งอุคคหิตก์.                                                       </p><p>            ภิกษุเที่ยวบิณฑบาตวางบาตรไว้บนเชิงรอง.    ถ้าภิกษุโลเลรูปอื่นเล่น</p><p>อยู่ในที่นั้น    จับต้องบาตร,    จับต้องฝาบาตร.    ภัตที่ได้จากบาตรนั้นไม่ควร</p><p>เฉพาะแก่ภิกษุโลเลนั้น.  แต่ถ้าเธอยกบาตรขึ้นแล้ววางไว้  ไม่ควรแก่ภิกษุทุก ๆ</p><p>รูป.  ภิกษุจับกิ่งไม้หรือเถาวัลย์  เขย่าผลไม้ที่เกิดอยู่บนต้นไม้เป็นต้นนั้น.  ผล</p><p>ที่ได้จากกิ่งไม้    หรือเถาวัลย์นั้น    ไม่ควรแก่ภิกษุผู้เขย่านั้นเหมือนกัน.    และ</p><p>เธอย่อมต้องทุรุปจิณณทุกกฏด้วย.  ท่านกล่าวไว้ในมหาปัจจรีว่า  ภิกษุจะค้ำต้น</p><p>ไม้มีผล  หรือผูกหนามไว้ที่ต้นไม้นั้น  ควรอยู่  ไม่เป็นทุรุปจิณณทุกกฏ.</p><p>            ฝ่ายภิกษุเห็นผลไม้  มีผลมะม่วงเป็นต้นที่หล่นในป่า  ตั้งใจว่า  เราจัก</p><p>ให้แก่สามเณร   แล้วนำมาให้  ควรอยู่.   ภิกษุเห็นเนื้อเดนแห่งสีหะเป็นต้น    คิด</p><p>ว่า   เราจักให้แก่สามเณร   รับประเคนก็ตาม  ไม่ได้รับประเคนก็ตาม   นำมาให้</p><p>ควรอยู่.  ก็ถ้าอาจจะชำระวิตกให้หมดจดได้   แมจะขบฉันอาหารที่ได้มาจากเนื้อ</p><p>เป็นเดนสีหะเป็นต้นนั้น  ก็ควร. ไม่ต้องโทษเพราะรับประเคนเนื้อดิบเป็นปัจจัย</p><p>และไม่ต้องโทษเพราะของอุคคหิตก์เป็นปัจจัยเลย.</p><p>            เมื่อภิกษุถือน้ำมันเป็นต้นเดินไป    เพื่อประโยชน์แก่มารดา   และบิดา</p><p>เกิดพยาธิขึ้นในระหว่างทาง    จะรับประเคนสิ่งที่ตนปรารถนาจากน้ำมันเป็นต้น</p><p>นั้นแล้วฉัน   ควรอยู่.   แต่ถ้าเป็นของภิกษุรับประเคนไว้   แม้ในครั้งแรก,   ไม่</p><p>มีกิจที่จะต้องรับประเคนใหม่.                                                   </p><p>              ภิกษุนำข้าวสารมาให้เพื่อประโยชน์แก่มารดา   และบิดา.    มารดาและ</p><p>บิดานั้น     จัดปรุงข้าวต้มเป็นต้น    จากข้าวสารนั้นนั่นเอง    ถวายแก่ภิกษุนั้น</p><p>ควรอยู่.  ไม่มีโทษเพราะสันนิธิเป็นปัจจัย   หรือเพราะของอุคคหิตก์เป็นปัจจัย.</p><p>ภิกษุปิดฝาต้มน้ำร้อนให้เดือด,   ควรบริโภคได้จนกว่าจะหมด.   แต่ถ้าเถ้าตกลง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 575</p><p>ในน้ำร้อนนี้      พึงรับประเคน.    เมื่อภิกษุเอาปากคีมด้ามยาวจับถ้วยหุงน้ำมัน </p><p>เถ้าตกลงไป     อย่าปล่อยมือเสีย    เคี่ยวไปจนได้ที่ปลงลงแล้ว     พึงรับประเคน</p><p>ใหม่.   ถ้าแม้ถ่านก็ดี   ฟืนก็ดี  ภิกษุรับประเคนวางไว้,  การรับประเคนเดิมนั่น</p><p>แหละยังใช้ได้.</p><p>           ภิกษุเคี้ยว  (ฉัน)  อ้อยอยู่.  สามเณรกล่าวว่า   ท่านให้ผมบ้าง.  ภิกษุ</p><p>บอกเธอว่า   จงตัดเอาจากส่วนนี้ไป   แล้วถือเอา,   ก็ในส่วนที่ยังเหลือ   ไม่มีกิจ</p><p>ที่จะต้องรับประเคนใหม่.   แม้สำหรับภิกษุผู้ฉันงบน้ำอ้อย    ก็นัยนี้เหมือนกัน.</p><p>จริงอยู่     อ้อยส่วนที่เหลือจากที่สามเณรตัดเอาจากโอกาสที่ภิกษุบอกไว้   ยังไม่</p><p>ละ   (ไม่ขาด)   การรับประเคนไปเลย</p><p>            ภิกษุเมื่อจะแจกงบน้ำอ้อย    รับประเคนแล้วจัดไว้เป็นส่วน ๆ.   พวก</p><p>ภิกษุก็ดี  พวกสามเณรก็ดี  มาแล้วจะถือเอาคนละส่วน ๆ  โดยการหยิบครั้งเดียว</p><p>เท่านั้น.    ส่วนที่เหลือจากที่ภิกษุสามเณรหยิบเอาไปแล้ว    ยังเป็นของประเคน</p><p>อยู่อย่างเดิม.     ถ้าสามเณรซุกซนจับ ๆ วาง ๆ,  ส่วนที่เหลือจากสามเณรนั้นถือ</p><p>เอาไป   เป็นของไม่ได้รับประเคน.  </p><p>             ภิกษุรับประเคนกล้องยาสูบ    แล้วสูบยา.    ปากและคอเป็นเหมือนทา</p><p>ด้วยมโนศิลา.    จะฉันยาวกาลิก   ได้อยู่.   ไม่มีโทษเนื่องด้วยยาวชีวิกกับยาว-</p><p>กาลิกระคนกัน.  เมื่อภิกษุระบมบาตร  หรือต้มกรัก   ควันเข้าไปทางช่อหู  จมูก</p><p>และปาก,   จะสูดดมดอกไม้หรือผลไม้   เพราะความเจ็บไข้เป็นปัจจัย,   ควรอยู่</p><p>เพราะเป็นอัพโพหาริก.</p><p>            การเรออ้วกอาหารที่ฉันแล้วออกมากระทบเพดาน   กลับเข้าไปในภาย</p><p>ในอีก   ควรอยู่    เพราะเป็นเหตุสุดวิสัย.    ที่เรออ้วกออกมาถึงปากแล้วกลืนเข้า</p><p>ไปอีก   เป็นอาบัติ   เพราะวิกาลโภชนสิกขาบท.   รสของอามิสที่ติดอยู่ในซอก </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 576</p><p>ฟัน เข้าไป (ในลำคอ)  เป็นอาบัติเหมือนกัน.  ถ้าอามิสละเอียด  รสไม่ปรากฏ, </p><p>จัดเข้าฝักฝ่ายแห่งอัพโพหาริก.             </p><p>            เมื่อเวลาจวนแจ   ภิกษุฉันอาหารในที่ไม่มีน้ำ   ขากบ้วนน้ำลาย ทิ้งไป</p><p>๒ - ๓ ก้อน  แล้วพึงไปยังที่มีน้ำบ้วนปากเถิด.  หน่อขิงที่รับประเคนเก็บไว้เป็น</p><p>ต้นงอกออก,    ไม่มีกิจที่จะต้องรับประเคนใหม่.    ไม่มีเกลือจะทำเกลือด้วยน้ำ</p><p>ทะเล  ควรอยู่.  น้ำเค็มที่ภิกษุรับประเคนเก็บไว้กลายเป็นเกลือ  หรือเกลือกลาย</p><p>เป็นน้ำ,  น้ำอ้อยสดกลายเป็นน้ำอ้อยแข้นหรือน้ำอ้อยแข้นกลายเป็นน้ำอ้อยเหลว</p><p>ไป   การรับประเคนเดิมนั่นแหละยังใช้ได้อยู่.   หิมะและลูกเห็บ   มีคติอย่างน้ำ</p><p>นั้นแล.</p><p>           พวกภิกษุกวน (แกว่ง) น้ำให้ใสด้วยเมล็ดผลไม้ที่ทำน้ำให้ใส  (เมล็ด </p><p>ตุมกาก็ว่า)  ซึ่งเก็บรักษาไว้, น้ำมีน้าที่กวนให้ใสเป็นต้นนั้น   เป็นอัพโพหาริก</p><p>ระคนกับอามิส   ก็ควร.   น้ำที่กวนให้ใสด้วยผลมะขวิดเป็นต้น    ที่มีคติเหมือน</p><p>อามิส   ควรแต่ในเวลาก่อนฉันเท่านั้น.    น้ำในสระโบกขรณีเป็นต้น   ขุ่นข้น</p><p>ก็ควร แต่ถ้าว่า  น้ำขุ่นข้นนั้น  ติดปากและมือ  ไม่ควร.  น้ำนั้นควรรับประเคน</p><p>แล้วจึงบริโภค.      น้ำขุ่นข้นในสถานที่ถูกไถในนาทั้งหลาย     พึงรับประเคน.</p><p>ถ้าน้ำไหลลงสู่ลำธารเป็นต้น    แล้วเต็มแม่น้ำ   ควรอยู่.</p><p>           ชลาลัยมีบึงซึ่งมีต้นกุ่มเป็นต้น      มีน้ำอันดาดาษไปด้วยดอกไม้ที่หล่น</p><p>จากต้น.  ถ้ารสดอกไม้ไม่ปรากฏ   ไม่มีกิจที่จะต้องรับประเคน.  ถ้าน้ำนี้อยู่   มี</p><p>รสปรากฏ  พึงรับประเคน.  แม้ในน้ำที่ปกคลุมด้วยใบไม้สีดำในลำธารทั้งหลาย</p><p>มีซอกเขาเป็นต้น  ก็นัยนี้เหมือนกัน.  ดอกไม้ทั้งหลายมีเกสรก็ดี  มีน้ำต้อยที่ขั้ว</p><p>ก็ดี   (มีขั้วและน้ำนมก็ดี)    เขาใส่ลงในหม้อน้ำดื่ม,   พึงรับประเคน.   หรือว่า</p><p>ดอกไม้ทั้งหลายภิกษุรับประเคนแล้วพึงใส่ลงไปเถิด.  ดอกแคฝอยและดอกมะลิ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 577</p><p>เป็นของที่เขาใส่แช่ไว้,   น้ำคงอยู่เพียงถูกอบกลิ่น. น้ำนั้นเป็นอัพโพหาริก  ควร </p><p>กับอามิสแม้ในวันรุ่งขึ้น.                     </p><p>          สามเณรตัดน้ำดื่มจากน้ำดื่มอบดอกไม้ที่ภิกษุเก็บไว้   แล้วเทน้ำที่เหลือ</p><p>จากที่ตนดื่มแล้วลงในน้ำดื่มนั้นอีก,   พึงรับประเคนใหม่.   ภิกษุจะเอาหม้อน้ำ</p><p>แกว่งแหวกเกสรดอกไม้ที่แผ่คลุมน้ำอยู่ในสระบัวเป็นต้น    ออกไปแล้ว    ตักเอา</p><p>แต่น้ำ   ควรอยู่.</p><p>          ไม้สีฟันที่ภิกษุให้ทำเป็นกัปปียะแล้วรับประเคนเก็บไว้.  ถ้าภิกษุประสงค์</p><p>จะดูดรสแห่งไม้สีฟันนั้น,   การรับประเคนเดิมนั่นแหละสมควรอยู่.  ที่ไม่ได้รับ</p><p>ประเคนไว้  ต้องรับประเคน.   แม้เมื่อรสเข้าไปในลำคอ   ก็เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้</p><p>ไม่รู้เหมือนกัน.  จริงอยู่   สิกขาบทนี้เป็นอจิตตกะ.</p><p>           ถามว่า  บรรดามหาภูตรูป  อะไรควร  อะไรไม่ควร ?</p><p>           แก้ว่า    นมสด    สมควรก่อน.    จะเป็นนมสดแห่งสัตว์ที่มีมังสะเป็น</p><p>กัปปิยะ หรือนมสดแห่งสัตว์ที่มีมังสะเป็นอกัปปิยะ  ก็ตามที,  ภิกษุดื่ม  ไม่เป็น</p><p>อาบัติ.  วัตถุนี้   คือ  น้ำตา น้ำลาย   น้ำมูก   มูตร  กรีส   เศลษม์   มูลฟัน</p><p>คูถตา   คูถหู   ส่าเกลือ   (เหงื่อไหล)   เกิดในร่างกาย   ควรทุกอย่าง.</p><p>             แต่บรรดาสิ่งเหล่านี้    สิ่งใดเคลื่อนจากแหล่ง    (ของมัน)    แล้วตกลง</p><p>ในบาตรก็ดี  ที่มือก็ดี   สิ่งนั้นต้องรับประเคน.   สิ่งที่ยังติดอยู่ในอวัยวะ   เป็น</p><p>อันรับประเคนแล้วแท้.     เมื่อภิกษุฉันข้าวปายาสร้อนเหงื่อที่ติดตามนิ้วมือแล้ว</p><p>ติดอยู่ที่ข้าวปายาส  หรือว่าเมื่อภิกษุเที่ยวบิณฑบาตเหงื่อไหลจากมือถึงขอบปาก</p><p>บาตรลงสู่ก้นบาตร.    ในบาตรนี้ไม่มีกิจที่จะต้องรับประเคน,   ในมหาภูตที่เผา</p><p>แล้ว   ไม่มีคำว่า  ส่วนชื่อนี้   ไม่ควร.   แต่ที่เผาไม่ดี  (ไหม้ไม่สนิท)  ไม่ควร.</p><p>ก็ภิกษุ   จะบดแม้กระดูกมนุษย์   ที่เผาดีแล้วให้เป็นผง    แล้วโรยลงในของลิ้ม</p><p>ควรอยู่.                                                       </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 578</p><p>            เมื่อไม่มีกัปปิยการก   จะถือเอายามหาวิกัติ  ๔ ฉันแม้เอง  ก็ควร.   ก็</p><p>ในอธิการแห่งยามหาวิกัตินี้    กัปปิยะการกเป็นคนว่ายากก็ดี  เป็นผู้ไม่สามารถก็ดี</p><p>ย่อมตั้งอยู่ในฝักฝ่ายไม่มีเหมือนกัน.    เมื่อเถ้าไม่มี     ภิกษุพึงเผาไม้แห้งเอาเถ้า</p><p>เมื่อไม้ฟืนแห้งไม่มี  แม้จะตัดฟืนสดจากต้นไม้ทำเถ้าก็ควร.   ก็ยามหาวิกัติทั้ง ๔</p><p>อย่างนี้   ชื่อว่า  อนุญาตเฉพาะกาล  ควรแต่ในเวลาถูกงูกัดเท่านั้น.  บทที่เหลือ</p><p>ในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.                              </p><p>           สิกขาบทนี้      มีสมุฏฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท     เกิดจากทางกาย ๑</p><p>ทางกายกับจิต  ๑   เป็นกิริยา  เป็นโนสัญญาวิโมกข์   อจิตตกะ  ปัณณัตติวัขชะ</p><p>กายกรรม   มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                        <em>ทันตโปณสิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                         โภชนวรรคที่  ๔  จบบริบูรณ์</em></p><p><em>                                 ตามวรรณนานุกรม</em></p><p>                              <strong> หัวข้อประจำเรื่อง</strong></p><p>     ๑.  <strong>อาวสถปิณฑสิกขาบท</strong>     ว่าด้วยฉันอาหารในโรงทาน </p><p>     ๒.  <strong>คณโภชนสิกขาบท</strong>         ว่าด้วยฉันอาหารเป็นหมู่.</p><p>     ๓.  <strong>ปรัมปรโภชนสิกขาบท</strong>   ว่าด้วยฉันอาหารทีหลัง.</p><p>     ๔.  <strong>กาณมาตาสิกขาบท</strong>        ว่าด้วยอุบายสิกากาณมาตา.</p><p>     ๕. <strong>ปฐมปวารณาสิกขาบท</strong>    ว่าด้วยห้ามภัตแล้วฉันอีก.</p><p>     ๖.  <strong>ทุติยปวารณาสิกขาบท</strong>    ว่าด้วยห้ามภัตแล้วถูกแค่นให้ฉัน.</p><p>     ๗.  <strong>วิกาลโภชนสิกขาบท</strong>       ว่าด้วยฉันอาหารในเวลาวิกาล.</p><p>     ๘.   <strong>สันนิธิการกสิกขาบท</strong>      ว่าด้วยรับประเคนเว้นน้ำและไม้ชำระฟัน </p><p>     ๙.   <strong>ปณีตโภชนสิกขาบท</strong>       ว่าด้วยขอโภชนะอันประณีต.</p><p>   ๑๐.  <strong>ทันตไปณสิกขาบท</strong>        ว่าด้วยฉันอาหารที่ทำการสั่งสม. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 579</p><p>                            <strong>ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๕</strong> </p><p>                         <strong>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>                         <strong>  เรื่องพระอานนท์</strong></p><p>          [๕๒๗]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ</p><p>กูฏาคารศาลาป่ามหาวัน  เขตพระนครเวสาลี   ครั้งนั้น   กองขนมเครื่องขบฉัน</p><p>เกิดแก่พระสงฆ์    จึงท่านพระอานนท์ได้กราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระ</p><p>ภาคเจ้า ๆ ตรัสว่า  ดูก่อนอานนท์  ถ้าเช่นนั้น  เธอจงให้ขนมเป็นทานแก่พวก</p><p>คนกินเดน  ท่านพระอานนท์ทูลรับสนองพระพุทธดำรัส  แล้วจัดคนกินเดนให้</p><p>นั่งตามลำดับ     แล้วแจกขนมให้คนละชิ้นได้แจกขนม  ๒  ชิ้นสำคัญว่าชิ้นเดียว</p><p>แก่ปริพาชิกาผู้หนึ่ง    พวกปริพาชิกาที่อยู่ใกล้เคียง    ได้ถามปริพาชิกาผู้นั้นว่า</p><p>พระสมณะนั้นเป็นคู่รักของเธอหรือ  นางตอบว่า  ท่านไม่ใช่คู่รักของฉัน  ท่าน</p><p>แจกให้ ๒ ชิ้นสำคัญว่าชิ้นเดียว.</p><p>           แม้ครั้งที่สอง   ท่านพระอานนท์เมื่อแจกขนมให้คนละชิ้น   ก็ได้แจก</p><p>ขนม ๒ ชิ้นสำคัญว่าชิ้นเดียวแก่ปริพาชิกาคนนั้นแหละ  พวกปริพาชิกาที่อยู่ใกล้</p><p>เคียงได้ถามปริพาชิกาผู้นั้นว่า  พระสมณะนั่นเป็นคู่รักของเธอหรือ  นางตอบว่า</p><p>ท่านไม่ใช่คู่รักของฉัน  ท่านแจกให้ ๒ ชิ้น  สำคัญว่าชิ้นเดียว.</p><p>           แม้ครั้งที่สาม  ท่านพระอานนท์เมื่อแจกขนมให้คนละชิ้น  ได้แจกขนม</p><p>ให้ ๒ ชิ้นสำคัญว่าชิ้นเดียวแก่ปริพาชิกาคนนั้นแหละ    พวกปริพาชิกาที่อยู่ใกล้</p><p>เคียงได้ถามปริพาชิกาผู้นั้นว่า พระสมณะนั่น  เป็นคู่รักของเธอหรือ  นางตอบว่า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 580</p><p>ท่านไม่ใช่คู่รักของฉัน  ท่านแจกให้ ๒ ชิ้น  สำคัญว่าชิ้นเดียว  พวกปริพาชิกา </p><p>จึงล้อเลียนกันว่า  คู่รักหรือไม่ใช่คู่รัก</p><p>           อาชีวกอีกคนหนึ่ง   ได้ไปสู่ที่อังคาส   ภิกษุรูปหนึ่งคลุกข้าวกับเนยใส</p><p>เป็นอันมากแล้ว   ได้ให้ข้าวกอันใหญ่แก่อาชีวกนั้น    เมื่อเขาได้ถือข้าวก้อนนั้น</p><p>ไปแล้ว   อาชีวกอีกคนหนึ่งได้ถามอาชีวกผู้นั้นว่า   ท่านได้ก้อนข้าวมาจากไหน</p><p>อาชีวกนั้นตอบว่า  ได้มาจากที่อังคาสของสมณโคดมคหบดีโล้นนั้น.</p><p>           อุบาสกทั้งหลายได้ยินสองอาชีวกนั้นสนทนาปราศรัยกัน   จึงพากันเข้า</p><p>ไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า     ครั้นถวายบังคมแล้วนั่ง  ณ  ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง</p><p>ได้กราบทูลว่า    พระพุทธเจ้าข้า     เดียรถีย์พวกนี้เป็นผู้มุ่งติเตียนพระพุทธเจ้า</p><p>พระธรรม    พระสงฆ์    ข้าพระพุทธเจ้าขอประทานพระวโรกาส     ขออย่าให้</p><p>พระคุณเจ้าทั้งหลายให้ของแก่พวกเดียรถีย์ด้วยมือของตนเลย.</p><p>             ครั้งนั้นแล    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงชี้แจงให้อุบายสกเหล่านั้นเห็นแจ้ง</p><p>สมาทาน  อาจหาญ  ร่าเริง  ด้วยธรรมีกถา    ครั้นอุบายสกเหล่านั้นอันพระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าทรงชี้แจงให้เห็นแจง   สมาทาน   อาจหาญ   ร่าเริง   ด้วยธรรมีกถา</p><p>แล้ว   ลุกจากที่นั่งถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้าทำประทักษิณกลับไปแล้ว.</p><p>                 <strong>ประชุมสงฆ์ทรงบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์ในเพราะเหตุ</p><p>เป็นเค้ามูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น  แล้วทรงทำธรรมีกถาอันเหมาะสมแก่</p><p>เรื่องนั้น   อันสมควรแก่เรื่องนั้น แก่ภิกษุทั้งหลาย  แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  เพราะเหตุนั้นแล  เราจักบัญญัติสิกขาบทแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  อาศัยอำนาจประโยชน์  ๑๐  ประการ  คือ  เพื่อความรับว่าดีแห่งสงฆ์ ๑</p><p>เพื่อความสำราญแห่งสงฆ์  ๑    เพื่อข่มบุคคลผู้เก้อยาก  ๑     เพื่ออยู่สำราญแห่ง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 581</p><p>ภิกษุผู้มีศีลเป็นที่รัก ๑    เพื่อป้องกันอาสวะอันจะบังเกิดในปัจจุบัน  ๑   เพื่อ </p><p>กำจัดอาสวะอันจักบังเกิดในอนาคต  ๑     เพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่</p><p>เลื่อมใส  ๑   เพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว  ๑   เพื่อความตั้งมั่น</p><p>แห่งพระสัทธรรม ๑  เพื่อถือตามพระวินัย ๑.</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                     <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>                     อนึ่ง  ภิกษุใด   ให้ของเคี้ยวก็ดี    ของกินก็ดี    แก่</p><p>อเจลกก็ดี  แก่ปริพาชกก็ดี  แก่ปริพาชิกาก็ดี  ด้วยมือของตน   เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.                                                                     </p><p>                                  <em>เรื่องพระอานนท์  จบ</em></p><p>                                   <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๕๒๘]  บทว่า  อนึ่ง...ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>            บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>อเจลก</strong>   ได้แก่   ชีเปลือยคนใดคนหนึ่งที่จัดเข้าในจำพวก</p><p>นักบวช.</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>ปริพาชก</strong>   ได้แก่    บุรุษคนใดคนหนึ่งที่จัดเข้าในจำพวก</p><p>นักบวช  เว้น ภิกษุและสามเณร.</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>ปริพาชก</strong>   ได้แก่   สตรีคนใดคนหนึ่งที่จัดเข้าในจำพวก</p><p>นักบวช  เว้นภิกษุณี  สิกขมานา  และสามเณรี.</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>ของเคี้ยว</strong>  คือ  เว้นโภชนะ  ๕  อย่าง   น้ำและไม้ชำระฟัน</p><p>นอกนั้นชื่อว่า  ของเคี้ยว. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 582</p><p>            ที่ชื่อว่า  ของกิน  ได้แก่  โภชนะ ๕ อย่าง  คือ   ข้าวสุก  ขนมสด </p><p>ขนมแห้ง   ปลา   เนื้อ.</p><p>           บทว่า  ให้  คือ   ให้ด้วยกายก็ดี    ด้วยของเนื่องด้วยกายก็ดี    ด้วย</p><p>โยนให้ก็ดี   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                                 </p><p>                                     <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                    <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๕๒๙]   เดียรถีย์  ภิกษุสำคัญว่าเดียรถีย์  ให้ของเคี้ยวก็ดี  ของกินก็ดี</p><p>ด้วยมือของตน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           เดียรถีย์   ภิกษุสงสัย   ให้ของเคี้ยวก็ดี   ของกินก็ดี   ด้วยมือของตน</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            เดียรถีย์    ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่เดียรถีย์    ให้ของเคี้ยวก็ดี     ของกินก็ดี</p><p>ด้วยมือของตน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                     <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>            ให้น้ำและไม้ชำระฟัน   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ไม่ใช่เดียรถีย์   ภิกษุสำคัญว่าเดียรถีย์. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ไม่ใช่เดียรถีย์  ภิกษุสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            ไม่ใช่เดียรถีย์   ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่เดียรถีย์ . . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                 <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๕๓๐]  ภิกษุสั่งให้ให้   ไม่ให้เอง ๑ วางให้ ๑  ให้ของไล้ทาภายนอก ๑</p><p>ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 583</p><p>                  <strong>         ปาจิตตีย์  อเจลกวรรคที่  ๕</strong> </p><p>                        <strong> อเจลกสิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>           ในสิกขาบทที่  ๑  แห่งอเจลกวรรค  มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้:-</p><p>        <strong>  [แก่อรรถ   เรื่องให้ของกินแก่นักบวชนอกศาสนา]</strong></p><p>           บทว่า  <strong>ปริเวสน</strong>  แปลว่า  สถานที่อังคาส.</p><p>           บทว่า  <strong>ปริพฺพาชกสมาปนฺโน</strong>  คือ  ผู้เข้าถึงการบวช.</p><p>           สามบทว่า  <strong>เทติ  อาปตฺติ  ปาจิตฺติยสฺส</strong>  มีความว่า  ภิกษุให้ข้าวต้ม</p><p>และข้าวสวย    พออิ่มด้วยประโยคเดียว    เป็นปาจิตตีย์ตัวเดียว,    ให้ขาดเป็น</p><p>ระยะ ๆ เป็นปาจิตตีย์ ทุก ๆ ประโยค.  แม้ในขนมและข้าวสวยเป็นต้น   ก็นัยนี้ </p><p>เหมือนกัน          </p><p>           สองบทว่า  <strong>ติตฺถิเย  ติตถิยสญฺี</strong>   มีความว่า  มารดาก็ดี   บิดาก็ดี</p><p>(ของภิกษุ)  บวชในหมู่เดียรถีย์.  แม้ภิกษุ  (ผู้บุตร)  เมื่อให้แก่เดียรถีย์เหล่านั้น</p><p>ด้วยสำคัญว่ามารดาและบิดา   เป็นปาจิตตีย์เหมือนกัน</p><p>          บทว่า  <strong>ทาเปติ</strong>   คือ  สั่งให้อนุปสัมบันให้.</p><p>           สองบทว่า   <strong>อุปนิกฺขิปิตฺวา  เทติ</strong>   มีความว่า   วางบนภาชนะเห็น</p><p>ปานนั้นแล้ว   วางภาชนะนั้นให้บนพื้นดิน  ใกล้เดียรถีย์เหล่านั้น   หรือว่าใช้ให้</p><p>วางภาชนะของเดียรถีย์เหล่านั้นลงแล้ว      ให้บนภาชนะนั้น แม้จะตั้งบาตรไว้บน</p><p>เชิงรอง  หรือบนพื้นดินแล้วกล่าวว่า  ท่านทั้งหลายจงถือเอาจากบาตรนี้  ก็ควร.</p><p>ถ้าว่าเดียรถีย์พูดว่า  ของสิ่งนี้เป็นของส่วนตัวของเราแท้,  ขอท่านโปรดใส่อามิส</p><p>นั้นลงในภาชนะนี้   พึงใส่ลงไป.  เพราะเป็นของส่วนตัวของเดียรถีย์นั้น   จึงไม่</p><p>ชื่อว่า  เป็นการให้ด้วยมือตนเอง.  บทที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น.</p><p>           สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท   เป็นกิริยา  โนสัญญา-</p><p>วิโมกข์  อจิตตกะ  ปัณณัติวัชชะ  กายกรรม  มีจิต ๓  มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                           <em>อเจลกสิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 584</p><p>                                  <strong>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>                            <strong>เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร</strong></p><p>          [๕๓๑]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น    ท่าน</p><p>พระอุปนันทศากยบุตรได้กล่าวชวนภิกษุผู้เป็นสัทธิวิหาริกของพระพี่ชายว่า</p><p>มาเถิด    อาวุโส    เราจักเข้าบ้านเพื่อบิณฑบาตด้วยกัน    แล้วสั่งไม่ให้เขาถวาย</p><p>อะไรแก่เธอ  ซ้ำส่งกลับด้วยบอกว่า  กลับเถิด   อาวุโส   การพูดก็ดี   การนั่งก็ดี</p><p>ของเรากับคุณไม่นำความสำราญมาให้  การพูดก็ดี  การนั่งก็ดี  ของเราคนเดียว</p><p>ย่อมจะสำราญ    ขณะนั้นเป็นเวลาใกล้เที่ยงแล้ว    ภิกษุนั้นไม่สามารถเที่ยวหา</p><p>บิณฑบาตฉันได้  แม้จะไปฉันที่โรงฉันก็ไม่ทันกาล  จำต้องอดภัตตาหาร  ครั้น </p><p>เธอไปถึงอารามแล้ว    ได้แจ้งเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย.</p><p>           บรรดาภิกษุผู้มักน้อย...ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า  ท่าน</p><p>อุปนันทศากยบุตรกล่าวชวนภิกษุว่า     มาเถิด     อาวุโส     เราจักเข้าบ้านเพื่อ</p><p>บิณฑบาตด้วยกัน     แล้วไฉนจึงสั่งไม่ให้เขาถวายอะไรแก่เธอ     ซ้ำยังส่งกลับ</p><p>อีกเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                        <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระอุปนันทศากยบุตรว่า  ดูก่อน</p><p>อุปนันทะ  ข่าวว่า เธอชวนภิกษุว่า มาเถิด  อาวุโส  เราจักเข้าบ้านเพื่อบิณฑบาต</p><p>ด้วยกัน   แล้วสั่งไม่ให้เขาถวายอะไรแก่เธอ   ซ้ำยังส่งกลับอีก   จริงหรือ.</p><p>          ท่านพระอุปนันทศากยบุตรทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 585</p><p>                            <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong> </p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษ    เธอกล่าว</p><p>ชวนภิกษุว่า  มาเถิด  อาวุโส   เราจักเข้าบ้านเพื่อบิณฑบาตด้วยกัน   แล้วไฉน</p><p>จึงได้สั่งไม่ให้เขาถวายอะไรแก่เธอ  ซ้ำยังส่งกลับอีกเล่า   การกระทำของเธอนั้น</p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใส</p><p>ยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .                                       </p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                 <strong>  พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๙๑.  ๒.   อนึ่ง  ภิกษุใด  กล่าวต่อภิกษุอย่างนี้ว่า  ท่านจงมา</p><p>เข้าไปสู่บ้านหรือสู่นิคมเพื่อบิณฑบาตด้วยกัน   เธอยังเขาให้ถวายแล้ว</p><p>ก็ดี  ไม่ให้ถวายแล้วก็ดี   แก่เธอ  แล้วส่งไปด้วยคำว่า  ท่านจงไปเถิด</p><p>การพูดก็ดี   การนั่งก็ดี  ของเรากับท่าน  ไม่เป็นเผาสุกเลย  การพูดก็ดี</p><p>การนั่งก็ดี    ของเราคนเดียว   ย่อมเป็นผาสุก    ทำความหมายอย่างนี้</p><p>เท่านั่งแลให้เป็นปัจจัย  ทำใช่อย่างอื่นไม่  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                        <em>เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร  จบ</em></p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong> </p><p>           [๕๓๒]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>   ความว่า   ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด...</p><p>           บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ ...นี้</p><p>ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>          บทว่า  <strong>ต่อภิกษุ</strong>  หมายถึงภิกษุรูปอื่น</p><p>          คำว่า <strong>ท่านจงมา. . .สู่บ้าน หรือสู่นิคม</strong>  ความว่า  บ้านก็ดี  นิคม</p><p>ก็ดี   เมืองก็ดี   ชื่อว่าบ้านและนิคม. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 586</p><p>           บทว่า   ยังเขาให้ถวายแล้ว. . . แก่เธอ   คือ   ให้เขาถวายข้าวต้ม </p><p>หรือข้าวสวย   ของเคี้ยว  หรือของฉัน.</p><p>           บทว่า  ไม่ให้ถวายแล้ว   คือ  ไม่ให้เขาถวายอะไร ๆ สักอย่าง.</p><p>           บทว่า  ส่งไป  ความว่า  ปรารถนาจะกระซิกกระซี้  ปรารถนาจะเล่น</p><p>ปรารถนาจะนั่งในที่ลับ   ปรารถนาจะประพฤติอนาจารกับมาตุคาม  พูดอย่างนั้น</p><p>ว่ากลับไปเถิด   อาวุโส   การพูดก็ดี   การนั่งก็ดี   ของเรากับท่าน  ไม่เป็นผาสุก</p><p>การพูดก็ดี   การนั่งก็ดี    ของเราคนเดียว   ย่อมเป็นผาสุก  ดังนี้   ให้กลับ   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ   เมื่อเธอจะละอุปจารแห่งการเห็น   หรืออุปจารแห่งการฟัง   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ   เมื่อละแล้ว   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                              </p><p>         คำว่า    ทำความหมายอย่างนี้เท่านั้นแลให้เป็นปัจจัย     หาใช่</p><p>อย่างอื่นไม่  ความว่า  ไม่มีเหตุจำเป็นอย่างอื่นเพื่อจะส่งไป.</p><p>                                       <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                      <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>          [๕๓๓]  อุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน    ส่งกลับ    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>          อุปสัมบัน  ภิกษุสงสัย  ส่งกลับ    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน  ส่งกลับ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong>ฉักกทุกกฏ</strong></p><p>          ทำเป็นโกรธ  ส่งกลับ  ต้องอาบัติทุกกฏ.      </p><p>          ส่งอนุปสัมบันกลับ  ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>          ทำเป็นโกรธ  ส่งกลับ  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>          อนุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน . . . ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>          อนุปสัมบัน  ภิกษุสงสัย . . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>          อนุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน . . .ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 587</p><p>                                     <strong>อานาปัตติวาร</strong> </p><p>           [๕๓๔]  ภิกษุส่งกลับไปด้วยคิดว่า  เรา ๒ รูปรวมกันจักไม่พอฉัน  ๑</p><p>ภิกษุส่งกลับไปด้วยคิดว่า   รูปนั้นพบสิ่งของมีราคามากแล้ว   จักยังความโลภให้</p><p>เกิด ๑   ภิกษุส่งกลับไปด้วยคิดว่า   รูปนั้นเห็นมาตุคามแล้วจักยังความกำหนัด</p><p>ให้เกิด ๑   ภิกษุส่งกลับไปด้วยสั่งว่า   จงนำข้าวต้มหรือข้าวสวย   ของเคี้ยวหรือ</p><p>ของฉันไปให้แก่ภิกษุผู้อาพาธ   แก่ภิกษุผู้ตกค้างอยู่   หรือแก่ภิกษุผู้เฝ้าวิหาร ๑</p><p>ภิกษุไม่ประสงค์จะพระพฤติอนาจาร  แต่เมื่อมีกิจจำเป็น  จึงส่งกลับไป ๑  ภิกษุ</p><p>วิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ</em></p><p>                             <strong>อุยโยชน  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>          ในสิกขาบทที่ ๒ มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>    <strong> [แก้อรรถบางปาฐะในปฐมบัญญัติของสิกขาบท]</strong></p><p>           บทว่า  <strong>ปฏิกฺกมเนปิ</strong>   แปลว่า   แม้ในโรงฉัน.</p><p>           บทว่า  <strong>ภตฺตวิสฺสคฺค</strong>  แปลว่า  ภัตกิจ.</p><p>           บทว่า  <strong>น  สมฺภาเวสิ</strong>  แปลว่า  ไม่ทันเวลา.</p><p>           บทว่า   <strong>อนาจาร</strong>   ได้แก่   การละเมิดทางกายทวารและวจีทวาร   อัน</p><p>เหลือจากอนาจารที่กล่าวแล้ว .                                                 </p><p>           ในคำว่า   <strong>ทสฺสนูปจาร  วา  สวนูปจาร  วา  วิชหนฺตสฺส</strong>   นี้ </p><p>มีวินิจฉัยว่า  ถ้าภิกษุยืน  หรือนั่งขับไล่,  ภิกษุใดถูกขับไล่,   ภิกษุนั้นกำลังละ</p><p>อุปจารไป,   และชื่อว่า   อาบัติไม่มีแก่ภิกษุนั้น,   แต่เมื่อภิกษุผู้ถูกขับไล่ไปนั้น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 588</p><p>แม้กำลังละ   (อุปจาร)   ไป    โดยอรรถก็เป็นอันภิกษุผู้ขับไล่นอกนี้ละไปแล้ว </p><p>ทีเดียว;  เพราะฉะนั้น   ภิกษุผู้ขับไล่เท่านั้นเป็นอาบัตินี้.  บรรดาอาบัติเหล่านั้น</p><p>ถ้าว่าเท้าข้างหนึ่งยังอยู่ภายในอุปจารเป็นทุกกฏ,  ในขณะล่วงเขตแดนไป   เป็น</p><p>ปาจิตตีย์</p><p>            ก็บรรดาอุปจารการเห็นและอุปจารการได้ยินนี้     ประมาณ  ๑๒ ศอก</p><p>ในโอกาสกลางแจ้ง   เป็นประมาณแห่งอุปจารการเห็น,  อุปจารการได้ยิน   ก็มี</p><p>ประมาณเท่ากัน.     ก็ถ้าว่ามีฝาประตูและกำแพงเป็นต้นคั่นอยู่   ภาวะที่ฝาประตู </p><p>และกำแพงเป็นต้นนั้นคั่นไว้นั่นแหละ   เป็นการล่วงเลยทัสสนูปจาร.    บัณฑิต</p><p>พึงทราบอาบัติ   ด้วยอำนาจการล่วงเลยทัสสนูปจารนั้น.</p><p>          คำว่า  <strong>น  อญฺโ  โกจิ  ปจฺจโย  โหติ</strong>  มีความว่า  เว้นอนาจาร</p><p>มีประการดังกล่าวแล้ว   ไม่มีเหตุจำเป็นอะไรอย่างอื่น.</p><p>           สองบทว่า  <strong>กลิสาสน  อาโรเปติ</strong>   มีความว่า   ความโกรธ   ชื่อว่า</p><p><strong>กลิ</strong>.  ยกเรื่องแห่งความโกรธนั้นขึ้น คือ ยกอาชญาแห่งความโกรธขึ้น.  อธิบาย</p><p>ว่า  แสดงโทษในการยืนและการนั่งเป็นต้น    ด้วยอำนาจแห่งความโกรธ   กล่าว</p><p>ถ้อยคำอันไม่เจริญใจ   อย่างนี้ว่า   ท่านผู้เจริญ !  จงดู  การยืน  การนั่ง  การดู</p><p>การเหลียวแล   ของภิกษุนี้,  เธอยืนเหมือนหัวตอ,   นั่งเหมือนสุนัข,   เหลียวดู</p><p>ทางโน้นทางนี้เลิ่กลั่กเหมือนลิง    ด้วยตั้งใจว่า    แม้ไฉนผู้นี้ถูกเรารบกวนด้วย</p><p>ถ้อยคำอันไม่จำเริญใจอย่างนี้แล้ว   พึงหลีกไปเสีย.   บทที่เหลือตื้นทั้งนั้นแล </p><p>            สิกขาบทนี้  มีสมุฏฐาน ๓ เกิดขึ้นทางกายกับจิต ๑   ทางวาจากับจิต ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑   เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ โลกวัชชะ กายกรรม</p><p>วจีกรรม   อกุศลจิต   มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                          <em>อุยโยชนสิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 589</p><p>                           <strong>  อเจลกวรรค  สิกขาบทที่ ๓</strong>  </p><p>                      <strong> เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร</strong></p><p>          [๕๓๕]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น     ท่าน</p><p>พระอุปนันทศากยบุตรไปสู่เรือนของสหายแล้ว    สำเร็จการนั่งในเรือนนอนกับ</p><p>ภรรยาของเขา  จึงบุรุษสหายนั้นเข้าไปหาท่านพระอุปนันทศากยบุตร  ครั้นแล้ว</p><p>กราบไหว้ท่านพระอุปนันทศากยบุตรแล้วนั่ง  ณ  ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง    เขานั่ง</p><p>เรียบร้อยแล้วบอกภรรยาว่า  จงถวายภิกษาแก่พระคุณเจ้า  จึงนางได้ถวายภิกษา</p><p>แก่ท่านพระอุปนันทศากยบุตร   บุรุษนั้นได้เรียนท่านพระอุปนันทศากยบุตรว่า</p><p>นิมนต์ท่านกลับเถิดขอรับ     เพราะภิกษาข้าพเจ้าก็ได้ถวายแก่พระคุณเจ้าแล้ว</p><p>สตรีภรรยานั้นกำหนดรู้ในขณะนั้นว่า   บุรุษนี้อันราคะรบกวนแล้ว    จึงเรียน</p><p>ท่านพระอุปนันทศากยบุตรว่า  นิมนต์ท่านนั่งอยู่ก่อนเถิดเจ้าค่ะ  อย่าเพิ่งไป.</p><p>           แม้ครั้งที่สอง  บุรุษนั้น...</p><p>           แม้ครั้งที่สาม  บุรุษนั้นก็ได้เรียนท่านพระอุปนันทศากยบุตรว่า นิมนต์</p><p>ท่านกลับเถิด   ขอรับ   เพราะภิกษาข้าพเจ้าก็ได้ถวายแก่พระคุณเจ้าแล้ว.</p><p>           แม้ครั้งที่สาม  หญิงนั้นก็ได้เรียนท่านพระอุปนันทศากยบุตรว่า นิมนต์</p><p>ท่านนั่งอยู่ก่อนเถิด   เจ้าค่ะ   อย่าเพิ่งไป.</p><p>           ทันใด    บุรุษสามีเดินออกไปกล่าวยกโทษต่อภิกษุทั้งหลายว่า    ท่าน</p><p>เจ้าข้า    พระคุณเจ้าอุปนันท์นี้นั่งในห้องนอนกับภรรยาของกระผม    กระผม</p><p>นิมนต์ให้ท่านกลับไป  ก็ไม่ยอมกลับ   กระผมมีกิจมาก  มีกรณียะมาก.</p><p>           บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย . . .ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า</p><p>ไฉนท่านอุปนันทศากยบุตรจึงได้สำเร็จการนั่งแทรกแซง    ในตระกูลที่มีคน ๒</p><p>คนเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 590</p><p>                                       <strong>ทรงสอบถาม</strong>  </p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระอุปนันท์ว่า    ดูก่อนอุปนันท์</p><p>ข่าวว่าเธอสำเร็จการนั่งแทรกแซง  ในตระกูลที่มีคน ๒ คน   จริงหรือ.</p><p>            ท่านพระอุปนันท์ทูลรับ ว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong>  </p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนโมฆบุรุษ   ไฉนเธอจึง</p><p>ได้สำเร็จ  การนั่งแทรกแซงในตระกูลที่มีคน  ๒  คนเล่า  การกระทำเองเธอนั่น</p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใส</p><p>ยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                 <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๙๒.๓.    อนึ่ง. . .ภิกษุใด   สำเร็จการนั่งแทรกแซงในตระกูลที่</p><p>มีคน ๒ คน  เป็นปาจิตติย์.</p><p>                         <em>เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร  จบ</em></p><p>                               <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๕๓๖]  บทว่า  อนึ่ง . . .ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือผู้เช่นใด. . .</p><p>           บทว่า  ภิกษุ  ความว่า ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.                                </p><p>           ตระกูลที่ชื่อว่า   มีคน ๒ คน  คือ  มีเฉพาะสตรี  ๑   บุรุษ ๑   ทั้ง</p><p>สองคนยังไม่ออกจากกัน   ทั้งสองคนหาใช่ผู้ปราศจากราคะไม่.</p><p>           บทว่า   แทรกแซง   คือ   กีดขวาง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 591</p><p>          บทว่า  <strong>สำเร็จการนั่ง</strong>   ความว่า   ในเรือนใหญ่  ภิกษุนั่งละหัตบาส </p><p>แห่งบานประตู  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          ในเรือนเล็ก   นั่งล้ำท่ามกลางห้องเรือน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                     <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                      <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>          [๕๓๗]   ห้องนอนภิกษุสำคัญว่าห้องนอน    สำเร็จการนั่งแทรกแซง</p><p>ในตระกูลที่มีตน ๒ คน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                         </p><p>          ห้องนอน ภิกษุสงสัย   สำเร็จการนั่งแทรกแซงในตระกูลที่มีตน ๒ คน</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                                                </p><p>          ห้องนอน  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่ห้องนอน  สำเร็จการนั่งแทรกแซง  ใน</p><p>ตระกูลที่มีตน ๒ คน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                     <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>          ไม่ใช่ห้องนอน  ภิกษุสำคัญว่าห้องนอน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>          ไม่ใช่ห้องนอน  ภิกษุสงสัย...ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>                                  <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>          ไม่ใช่ห้องนอน  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่ห้องนอน...ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                 <strong>อานาปัตติวาร</strong></p><p>          [๕๓๘]  ภิกษุนั่งในเรือนใหญ่    ไม่ล่วงล้ำหัตถบาสแห่งบานประตู ๑</p><p>ภิกษุนั่งในเรือนเล็ก   ไม่เลยท่ามกลางห้อง ๑   ภิกษุมีเพื่อนอยู่ด้วย ๑   คนทั้ง</p><p>สองออกจากกันแล้ว   ทั้งสองปราศจากราคะแล้ว  ๑   ภิกษุนั่งในสถานที่อันมิใช่</p><p>ห้องนอน ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 592</p><p>                    <strong>สโภชนสิกขาบทที่  ๓</strong> </p><p>          ในสิกขาบทที่  ๓ มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>           <strong> [แก้อรรถบางปาฐะในปฐมบัญญัติแห่งสิกขาบท]</strong></p><p>          บทว่า   <strong>สยนีฆเร</strong>  แปลว่า  ในเรือนนอน.</p><p>          คำว่า   <strong>ยโต   อยฺยสฺส  ภิกฺขา  ทินฺนา</strong>   แปลว่า  เพราะข้าพเจ้าได้</p><p>ถวายภิกษาแล้ว.    อธิบายว่า    สิ่งใดอันผู้มาแล้วพึงได้,     ท่านได้สิ่งนั้นแล้ว,</p><p>นิมนต์ท่านกลับไปเถิด,</p><p>           บทว่า   <strong>ปริยฏฺิโต</strong>  คือ   เป็นผู้อันราคะกลุ้มรุมแล้ว,    ความว่า  มี</p><p>ความประสงค์ในเมถุน.                                  </p><p>           บทว่า  <strong>สโภชเน</strong>   ได้แก่   สกุลที่เป็นไปกับด้วยคน ๒ คน   ชื่อว่า</p><p>สโภชนะ.    ในสกุลมีคน  ๒  คนนั้น.   อีกอย่างหนึ่ง  บทว่า   สโภชเน  คือ</p><p>ในสกุลมีโภคะ.    เพราะว่า    สตรีเป็นโภคะของบุรุษ    ผู้อันราคะกลุ้มรุมแล้ว</p><p>และบุรุษก็เป็นโภคะของสตรี     (ผู้กลัดกลุ้มด้วยราคะ),    ด้วยเหตุนั้นนั่นแล</p><p>ในบทภาชนะแห่งบทว่า   สโภชเน  นั้น   พระผู้มีพระภาคจึงตรัสว่า   มีสตรี</p><p>กับบุรุษ  เป็นต้น.</p><p>          สองบทว่า  <strong>มหลฺลเก  ฆเร</strong>  คือ   ในเรือนนอนหลังใหญ่.</p><p>          สามบทว่า   <strong>ปิฏฺิสงฆาฏสฺส   หตฺถปาส   วิชหิตฺวา</strong>   มีความว่า</p><p>ละหัตถบาสแห่งบานประตูห้องในเรือนนอนนั้น      แล้วนั่ง ณ ที่ใกล้ภายในที่</p><p>นอน.    ก็เรือนนอนเช่นนี้     มีในศาลา  ๔  มุขเป็นต้น.    พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ย่อมทรงแสดงการล้ำท่ามกลางด้วยคำนี้ว่า   <strong>ปิฏฺิวส  อติกฺกมิตฺวา.</strong>   เพราะ</p><p>เหตุนั้น    บัณฑิตพึงทราบอาบัติ     เพราะล้ำท่ามกลางแห่งเรือนนอนหลังเล็ก</p><p>ที่เขาสร้างไว้  อย่างใดอย่างหนึ่ง.  บทที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น.</p><p>           สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐานดุจปฐมปาราชิก    เป็นกิริยา    สัญญาวิโมกข์</p><p> สจิตตกะ   โลกวัชชะ   กายกรรม   อกุสลจิต   มีเวทนา ๒ ดังนี้แล.</p><p>                             <em>สโภชนสิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 593</p><p>                               <strong>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong> </p><p>                             <strong> เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร</strong></p><p>          [๕๓๙]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น ท่าน</p><p>พระอุปนันทศากยบุตรไปสู่เรือนของสหายแล้วสำเร็จการนั่งในที่ลับ   คือใน</p><p>อาสนะกำบังกับภรรยาของเขา      จึงบุรุษสหายนั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระคุณเจ้าอุปนันท์จึงได้สำเร็จการนั่งในที่ลับ    คือ    ในอาสนะกำบังกับ</p><p>ภรรยาของเขาเล่า            </p><p>           ภิกษุทั้งหลายได้ยินเขาเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่     บรรดาที่เป็นผู้</p><p>มักน้อย...ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉนท่านพระอุปนันทศากยบุตร</p><p>จึงได้สำเร็จการนั่งในที่ลับ    คือในอาสนะกำบังกับมาตุคามเล่า    แล้วกราบทูล</p><p>เรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. . .  </p><p>                                      <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระอุปนันท์ว่า   ดูก่อนอุปนันท์</p><p>ข่าวว่า  เธอสำเร็จการนั่งในที่ลับ  คือในอาสนะกำบังกับมาตุคาม  จริงหรือ.</p><p>           ท่านพระอุปนันท์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ    ไฉนเธอจึง</p><p>ได้สำเร็จการนั่งในที่ลับ     คือในอาสนะกำบังกับมาตุคามเล่า   การกระทำของ</p><p>เธอนั่น     ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 594</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                  <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>         ๙๓. ๔.  อนึ่ง  ภิกษุใด  สำเร็จการนั่งในที่ลับ   คือในอาสนะ</p><p>กำบัง  กับมาตุคาม  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                        <em>เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร  จบ</em></p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๕๔๐]   บทว่า  อนึ่ง ...ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...</p><p>นี้  ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้        </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>มาตุคาม</strong>   ได้แก่หญิงมนุษย์  ไม่ใช่หญิงยักษ์ ไม่ใช่หญิงเปรต</p><p>ไม่ใช่สัตว์ดิรัจฉานตัวเมีย  โดยที่สุดแม้เด็กหญิงที่เกิดในวันนั้น   ไม่ต้องพูดถึง</p><p>หญิงผู้ใหญ่.                                                                 </p><p>          บทว่า  <strong>กับ</strong>  คือ  ร่วมกัน.</p><p>          ที่ชื่อว่า  <strong>ในที่ลับ</strong>    ได้แก่  ที่ลับตา  ๑  ที่ลับหู  ๑</p><p>          ที่ชื่อว่า  <strong>ที่ลับตา</strong>  ได้แก่  ที่ซึ่งไรเมื่อภิกษุหรือมาตุคามขยิบตา   ยักคิ้ว</p><p>หรือชะเง้อศรีษะ.  ไม่มีใครสามารถจะแลเห็นได้          </p><p>          ที่ชื่อว่า   <strong>ที่ลับหู</strong>  ได้แก่  ที่ซึ่งไม่มีใครสามารถจะได้ยินถ้อยคำที่สนทนา</p><p>กันตามปกติได้</p><p>           อาสนะที่ชื่อว่า    <strong>กำบัง</strong>  คือ   เป็นอาสนะที่เขากำบังด้วยฝา   บานประตู</p><p>ลำแพน   ม่านบัง   ต้นไม้   เสา   หรือฉางข้าว   อย่างใดอย่างหนึ่ง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 595</p><p>           คำว่า   <strong>สำเร็จการนั่ง</strong>   ความว่า   เมื่อมาตุคามนั่งแล้ว     ภิกษุนั่งใกล้ </p><p>หรือนอนใกล้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           เมื่อภิกษุนั่งแล้ว   มาตุคามนั่งใกล้  หรือนอนใกล้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>           ทั้งสองนั่งก็ดี  ทั้งสองนอนก็ดี  ภิกษุก็ดี  อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                 <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๕๔๑]  มาตุคาม  ภิกษุสำคัญว่ามาตุคาม  สำเร็จการนั่งในที่ลับ   คือ</p><p>ในอาสนะกำบัง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>          มาตุคาม  ภิกษุสงสัย    สำเร็จการนั่งในที่ลับคือในอาสนะกำบัง   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์</p><p>          มาตุคาม  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่มาตุคาม   สำเร็จการนั่งในที่ลับ    คือใน</p><p>อาสนะกำบัง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                                <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>          ภิกษุสำเร็จการนั่งในที่ลับ   คือ  ในอาสนะกำบังกับหญิงยักษ์ หญิงเปรต</p><p>บัณเฑาะก์   หรือสัตว์ดิรัจฉานตัวเมียมีกายดังมนุษย์    ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>          ไม่ใช่มาตุคาม   ภิกษุสำคัญว่ามาตุคาม...ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>          ไม่ใช่มาตุคาม    ภิกษุสงสัย ... ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>                             <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>          ไม่ใช่มาตุคาม  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่มาตุคาม...   ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 596</p><p>                                      <strong> อนาปัตติวาร</strong> </p><p>           [๕๔๒]   ภิกษุมีบุรุษผู้รู้เตียงสาคนใดคนหนึ่งอยู่เป็นเป็นเพื่อน ๑ ภิกษุ</p><p>ยืนมิได้นั่ง ๑  ภิกษุมิได้มุ่งที่ลับ   ๑  ภิกษุนั่งส่งใจไปในอารมณ์อื่น ๑  ภิกษุ</p><p>วิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๔ จบ</em></p><p>                            <strong> สิกขาบทที่  ๔ และที่  ๕</strong></p><p>            คำที่จะพึงกล่าวในสิกขาบทที่   ๔   และที่   ๕   ทั้งหมด   มีนัยดังกล่าวแล้ว</p><p>ในอนิยสิกขาบททั้ง   ๒  นั่นแล.  เหมือนอย่างว่า   สโภชนสิกขาบทมีสมุฏฐาน</p><p>ดุจปฐมปาราชิกสิกขาบท  ฉันใด  สิกขาบทที่   ๔   และที่   ๕   แม้น    ก็มีสมุฏฐาน</p><p>ดุจปฐมปาราชิกสิกขาบทเหมือนกันฉันนั้นแล.        </p><p>                            <em>สิกขาบทที่  ๔-๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 597</p><p>                             <strong>  อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong> </p><p>                        <strong> เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร</strong></p><p>          [๕๔๓]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี    ครั้งนั้น  ท่าน</p><p>พระอุปนันทศากยบุตรไปสู่เรือนของสหายแล้ว    สำเร็จการนั่งในที่ลับกับภรรยา</p><p>ของเขาหนึ่งต่อหนึ่ง     จึงบุรุษสหายนั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า     ไฉน</p><p>พระคุณเจ้าอุปนันท์จึงได้สำเร็จการนั่งในที่ลับกับภรรยาของเขาหนึ่งต่อหนึ่งเล่า</p><p>          ภิกษุทั้งหลายได้ยินบุรุษนั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่   บรรดาที่เป็น</p><p>ผู้มักน้อย...    ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉน   ท่านพระอุปนันท-</p><p>ศากยบุตรจึงได้สำเร็จการนั่งในที่ลับกับมาตุคาม  หนึ่งต่อหนึ่งเล่า   แล้วกราบทูล</p><p>เรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.  </p><p>                                     <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระอุปนันท์ว่า   ดูก่อนอุปนันท์</p><p>ข่าวว่าเธอสำเร็จการนั่งในที่ลบกับมาตุคามหนึ่งต่อหนึ่ง   จริงหรือ.</p><p>          ท่านพระอุปนันท์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนโมฆบุรุษ  ไฉนเธอจึง</p><p>ได้สำเร็จการนั่งในที่ลับกับมาตุคามหนึ่งต่อหนึ่งเล่า   การกระทำของเธอนั่น </p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่ง</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 598</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนั้น </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                  <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๙๔. ๕  อนึ่ง  ภิกษุใด  ผู้เดียว  สำเร็จการนั่งในที่ลับ   กับ</p><p>มาตุคามผู้เดียว  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                       <em>เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร  จบ</em></p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๕๔๔]   บทว่า  อนึ่ง ...ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>           บทว่า  ภิกษุ   ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...</p><p>           นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>           ที่ชื่อว่า มาตุคาม  ได้แก่หญิงมนุษย์ไม่ใช่หญิงยักษ์  ไม่ใช่หญิงเปรต</p><p>ไม่ใช่สัตว์ดิรัจฉานตัวเมีย.  เป็นหญิงที่รู้เดียงสา     สามารถทราบถ้อยคำที่เป็น</p><p>สุภาษิต   และทุพภาษิต   ที่ชั่วหยาบและไม่ชั่วหยาบ.</p><p>           บทว่า  <strong>กับ</strong>   คือ  ร่วมกัน.</p><p>           บทว่า  <strong>ผู้เดียว. . .ผู้เดียว</strong>  คือ  มีภิกษุ ๑  มาตุคาม ๑</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ที่ลับ</strong>   ได้แก่ที่ลับตา ๑  ที่ลูบหู ๑</p><p>           ที่ชื่อว่า    <strong>ที่ลับตา</strong>    ได้แก่   สถานที่ซึ่งมีภิกษุหรือมาตุคาม  ขยิบตา</p><p>ยักคิ้ว   หรือชะเง้อศีรษะ  ไม่มีใครสามารถจะแลเห็นได้</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ที่ลับหู</strong> ได้แก่   สถานที่ซึ่งไม่มีใครสามารถจะได้ยินถ้อยคำ</p><p>ที่สนทนากันตามปกติได้</p><p>           คำว่า   <strong>สำเร็จการนั่ง</strong>   ความว่า   เมื่อมาตุคามนั่งแล้ว    ภิกษุนั่งใกล้</p><p>หรือนอนใกล้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 599</p><p>          เมื่อภิกษุนั่งแล้ว   มาตุคามนั่งใกล้หรือนอนใกล้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>          ทั้งสองนั่งก็ดี  ทั้งสองนอนก็ดี  ภิกษุต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                 <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>          [๕๔๕]  มาตุคามภิกษุสำคัญ ว่ามาตุคาม  สำเร็จการนั่งในที่ลับหนึ่งต่อ</p><p>หนึ่ง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>          มาตุคาม  ภิกษุสงสัย  สำเร็จการนั่งในที่ลับ หนึ่งต่อหนึ่ง ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์                            </p><p>          มาตุคาม   ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่มาตุคาม   สำเร็จการนั่งในที่ลับ  หนึ่ง</p><p>ต่อหนึ่ง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.              </p><p>                                  <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>          ภิกษุสำเร็จการนั่งในที่ลับ  กับหญิงยักษ์ หญิงเปรต  บัณเฑาะก์  หรือ</p><p>สัตว์ดิรัจฉานตัวเมียมีกายดังมนุษย์  หนึ่งต่อหนึ่ง  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>          ไม่ใช่มาตุคาม  ภิกษุสำคัญว่ามาตุคาม . . .  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>          ไม่ใช่มาตุคาม  ภิกษุสงสัย...  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                             <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>          ไม่ใช่มาตุคาม   ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่มาตุคาม ...  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                             <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>          [๕๔๖]  ภิกษุมีบุรุษผู้รู้เดียงสา     คนใดคนหนึ่ง     อยู่เป็นเพื่อน ๑</p><p>ภิกษุยืน  ไม่ได้นั่ง   ๑  ภิกษุไม่ได้มุ่งที่ลับ  ๑  ภิกษุนั่งส่งใจไปในอารมณ์อื่น ๑</p><p>ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                     <em>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 600</p><p>                                  <strong> อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๖</strong> </p><p>                             <strong> เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร</strong></p><p>           [๕๔๗]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เวฬุวันวิหาร อันเป็นสถานที่พระราชทานเหยื่อแก่กระแต  เขตพระนครราชคฤห์</p><p>ครั้งนั้น   ตระกูลอุปัฏฐากของท่านพระอุปนันทศากยบุตร    นิมนต์ท่านฉัน</p><p>ภัตตาหาร  แม้ภิกษุเหล่าอื่นเขาก็นิมนต์ด้วย  เวลานั้น เป็นเวลาก่อนอาหาร  ท่าน</p><p>พระอุปนันทศากยบุตรยังกำลังเข้าไปสู่ตระกูลทั้งหลายอยู่      จึงภิกษุเหล่านั้น  ได้</p><p>บอกทายกเหล่านั้นว่า    ท่านทั้งหลายจงถวายภัตตาหารเถิด    พวกทายกกล่าวว่า</p><p>นิมนต์รออยู่จนกว่าพระคุณเจ้าอุปนันท์จะมา  ขอรับ.</p><p>           แม้ครั้งที่สอง  ภิกษุเหล่านั้นก็ได้บอกทายกเหล่านั้นว่า   ท่านทั้งหลาย</p><p>จงถวายภัตตาหารเถิด     พวกทายกกล่าวว่า     นิมนต์รออยู่จนกว่าพระคุณเจ้า</p><p>อุปนันท์จะมา  ขอรับ.</p><p>            แม้ครั้งที่สาม   ภิกษุเหล่านั้นก็ได้บอกทายกเหล่านั้นว่า    ท่านทั้งหลาย</p><p>จงถวายภัตตาหารเถิด   เวลาก่อนเที่ยงจะล่วงเลยแล้ว   ทายกอ้อนวอนว่า   พวก</p><p>กระผมตกแต่งภัตตาหารก็เพราะเหตุแห่งพระคุณเจ้าอุปนันท์    นิมนต์รออยู่จน</p><p>กว่าพระคุณเจ้าอุปนันท์จะมา  ขอรับ.</p><p>           คราวนั้น  ท่านพระอุปนันท์ศากยบุตรได้เข้าไปสู่ตระกูลทั้งหลาย  ก่อน</p><p>เวลาฉัน มาถึงเวลาบ่ายภิกษุทั้งหลายไม่ได้ฉันตามประสงค์  บรรดาภิกษุที่เป็น</p><p>ผู้มักน้อย. . .ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ท่านพระอุปนันทศากยบุตรรับ</p><p>นิมนต์เขาแล้ว   มีภัตตาหารอยู่แล้ว   ไฉนจึงได้ถึงความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูล</p><p>ทั้งหลาย   ก่อนเวลาฉันเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ... </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 601</p><p>                                <strong>ทรงสอบถาม</strong> </p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระอุปนันท์ว่า   ดูก่อนอุปนันท์</p><p>ข่าวว่า  เธอรับนิมนต์เข้าแล้ว    มีภัตตาหารอยู่แล้ว    ถึงความเป็นผู้เที่ยวไปใน</p><p>ตระกูลทั้งหลาย  ก่อนเวลาฉัน  จริงหรือ.</p><p>            ท่านพระอุปนันท์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                      <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษ     เธอรับ</p><p>นิมนต์เขาแล้ว   มีภัตตาหารอยู่แล้ว   ไฉนจึงได้ถึงความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูล</p><p>ทั้งหลาย   ก่อนฉันเล่า   การกระทำของเธอนั่นไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของ</p><p>ชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                     <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๙๕.  ๖.  ก.  อนึ่ง  ภิกษุใด  รับนิมนต์แล้ว  มีภัตอยู่แล้ว  ถึง</p><p>ความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูลทั้งหลายก่อนฉัน  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                <em>เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร  จบ</em></p><p>                      <strong>  เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร  (ต่อ)</strong></p><p>            [๕๔๘]  ก็โดยสมัยนั้นแล     ตระกูลอุปัฏฐากของท่านพระอุปนันท-</p><p>ศากยบุตรได้ส่งของเคี้ยวไปถวายแก่สงฆ์  สั่งว่า  ต้องมอบให้พระคุณเจ้าอุปนันท์</p><p>ถวายแก่สงฆ์     แต่เวลานั้นท่านพระอุปนันทศากยบุตรกำลังเข้าไปบิณฑบาตยัง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 602</p><p>หมู่บ้าน  เมื่อชาวบ้านเหล่านั้นไปถึงอารามแล้วถามภิกษุทั้งหลายว่า  พระคุณเจ้า </p><p>อุปนันท์ไปไหน  เจ้าข้า.</p><p>           ภิกษุทั้งหลายตอบว่า ท่านพระอุปนันทศากยบุตรนั้น  เข้าไปบิณฑบาต</p><p>ยังหมู่บ้านแล้วจ้ะ.</p><p>           ชาวบ้านสั่งว่า  ท่านขอรับ   ของเคี้ยวนี้ต้องมอบให้พระคุณเจ้าอุปนันท์</p><p>ถวายแก่สงฆ์.                  </p><p>           ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ รับสั่ง</p><p>ว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ถ้าเช่นนั้นพวกเธอจงรับประเคนแล้วเก็บไว้จนกว่า</p><p>อุปนันท์จะกลับมา.</p><p>           ส่วนท่านพระอุปนันทศากยบุตรได้คิดว่า     การถึงความเป็นผู้เที่ยวไป</p><p>ในตระกูลทั้งหลายก่อนเวลาฉัน   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว   จึงเข้าไปยัง</p><p>ตระกูลทั้งหลายหลังเวลาฉันแล้ว   บ่ายจึงกลับ   ของเคี้ยวได้ถูกส่งคืนกลับไป.</p><p>           บรรดาภิกษุที่มักน้อย. . .   ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉน</p><p>ท่านพระอุปนันทศากยบุตร   จึงได้ถึงความเป็นผู้เที่ยวไป    ในตระกูลทั้งหลาย</p><p>หลังเวลาฉันเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระอุปนันท์ว่า    ดูก่อนอุปนันท์</p><p>ข่าวว่า   เธอถึงความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูลทั้งหลายหลังเวลาฉัน   จริงหรือ.</p><p>           ท่านพระอุปนันท์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรง  ติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ   ไฉนเธอจึง</p><p>ได้ถึงความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูลทั้งหลายหลังเวลาฉันเล่า     การกระทำของ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 603</p><p>เธอนั่นไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความ </p><p>เลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้ :-</p><p>                               <strong> พระอนุบัญญัติ  ๑</strong></p><p>           ๙๕.  ๖.  ข.  อนึ่ง  ภิกษุใด    รับนิมนต์แล้ว    มีภัตอยู่แล้ว</p><p>ถึงความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูลทั้งหลาย  ก่อนฉันก็ดี  ทีหลังฉันก็ดี</p><p>เป็นปาจิตตีย์.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                          <em>เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร  จบ</em></p><p>           <strong> ทรงอนุญาตให้เข้าสู่ตระกูลในคราวถวายจีวร</strong></p><p>             [๕๔๙]   โดยสมัยต่อมา    ถึงคราวถวายจีวรกัน    ภิกษุทั้งหลายพากัน</p><p>รังเกียจ     ไม่เข้าไปสู่ตระกูล     จีวรจึงเกิดขึ้นเพียงเล็กน้อย     ภิกษุทั้งหลายได้</p><p>กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ  ตรัสว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ใน</p><p>คราวที่ถวายจีวร   เราอนุญาตให้เข้าไปสู่ตระกูลได้.</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้ :-</p><p>                              <strong> พระอนุบัญญัติ  ๒</strong></p><p>           ๙๕.  ๖.  ค.  อนึ่ง  ภิกษุใด    รับนิมนต์แล้ว    มีภัตอยู่แล้ว</p><p>ถึงความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูลทั้งหลาย   ก่อนฉันก็ดี   ทีหลังฉันก็ดี</p><p>เว้นไว้แต่สมัย เป็นปาจิตตีย์  นี้สมัยในเรื่องนั้น   คือ  คราวที่ถวายจีวร</p><p>นี้สมัยในเรื่องนั้น. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 604</p><p>           ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ </p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>             <em>เรื่องทรงอนุญาตให้เข้าสู่ตระกูลในคราวถวายจีวร  จบ</em></p><p>            <strong> ทรงอนุญาตให้เข้าสู่ตระกูลในคราวทำจีวร</strong></p><p>           [๕๕๐]  โดยสมัยต่อมาอีก  ภิกษุทั้งหลายทำจีวรกันอยู่    ต้องการเข็ม</p><p>บ้าง   ด้ายบ้าง    มีดบ้าง    ภิกษุทั้งหลายพากันรังเกียจไม่เข้าไปสู่ตระกูล    จึง</p><p>กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ ตรัสว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ใน</p><p>คราวที่ทำจีวร   เราอนุญาตให้เข้าไปสู่ตระกูลได้.</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้   ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้ :- </p><p>                            <strong>พระอนุบัญญัติ  ๓</strong></p><p>          ๙๕. ๖. ฆ.  อนึ่ง  ภิกษุใด  รับนิมนต์แล้ว  มีภัตอยู่แล้ว</p><p>ถึงความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูลทั้งหลาย  ก่อนฉันก็ดี  ทีหลังฉันก็ดี</p><p>เว้นไว้แต่สมัย    เป็นปาจิตตีย์    นี้สมัยในเรื่องนั้น  คือ  คราวที่ถวาย</p><p>จีวร  คราวที่ทำจีวร  นี้สมัยในเรื่องนั้น.</p><p>          ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>               <em>เรื่องทรงอนุญาตให้เข้าสู่ตระกูลในคราวทำจีวร  จบ</em></p><p>            <strong>  ทรงอนุญาตให้บอกลาก่อนเข้าสู่ตระกูล</strong></p><p>          [๕๕๑]   โดยสมัยต่อจากนั้นมา     ภิกษุทั้งหลายอาพาธ    และมีความ</p><p>ต้องการเภสัช   ภิกษุทั้งหลายพากันรังเกียจไม่เข้าไปสู่ตระกูล    จึงกราบทูลเรื่อง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 605</p><p>นั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ ตรัสว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  เราอนุญาตให้บอกลา  </p><p>ภิกษุซึ่งมีอยู่แล้วเข้าไปสู่ตระกูลได้.                            </p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                           <strong>  พระอนุบัญญัติ  ๔</strong></p><p>          ๙๕.  ๖.  ง.  อนึ่ง  ภิกษุใด  รับนิมนต์แล้ว  มีภัตอยู่แล้วไม่</p><p>บอกลาภิกษุซึ่งมีอยู่  ถึงความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูลทั้งหลาย  ก่อน</p><p>ฉันก็ดี   ทีหลังฉันก็ดี   เว้นไว้แต่สมัย  เป็นปาจิตตีย์  นี้สมัยในเรื่องนั้น</p><p>คือ  คราวที่ถวายจีวร  คราวที่ทำจีวร  นี้สมัยในเรื่องนั้น.</p><p>                <em>เรื่องทรงอนุญาตให้บอกลาก่อนเข้าสู่ตระกูล  จบ</em></p><p>                               <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๕๕๒]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>           บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>รับนิมนต์แล้ว</strong>   คือ   รับนิมนต์ฉันโภชนะ  ๕   อย่างใด</p><p>อย่างหนึ่ง.                                                                </p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>มีภัตอยู่แล้ว</strong>  คือ   มีอาหารที่รับนิมนต์เขาไว้แล้ว.</p><p>            ภิกษุที่ชื่อว่า  <strong>ซึ่งมีอยู่</strong>  คือ  อาจที่จะบอกลาก่อนเข้าไป.</p><p>            ภิกษุที่ชื่อว่า  <strong>ซึ่งไม่มีอยู่</strong>  คือ  ไม่อาจที่จะบอกลาก่อนเข้าไป </p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>ก่อนฉัน</strong>    คือ  ภิกษุยังไม่ได้ฉันอาหารที่รับนิมนต์เขาไว้.</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>ทีหลังฉัน</strong>    คือ   ภิกษุฉันอาหารที่รับนิมนต์เขาไว้แล้วโดย</p><p>ที่สุด   แม้ด้วยปลายหญ้าคา. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 606</p><p>           ที่ชื่อว่า    <strong>ตระกูล</strong>    ได้แก่ตระกูล   ๔  คือ   ตระกูลกษัตริย์  ตระกูล</p><p>พราหมณ์   ตระกูลแพศย์   ตระกูลศทร.</p><p>          คำว่า  <strong>ถึงความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูลทั้งหลาย</strong>  นั้น  ความว่า</p><p>ภิกษุก้าวลงสู่อุปจารเรือนของผู้อื่น  ต้องอาบัติทุกกฏ  ก้าวเท้าที่  ๑  ล่วงธรณี-</p><p>ประตู   ต้องอาบัติทุกกฏ  ก้าวเท้าที่ ๒  ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>           บทว่า  <strong>เว้นไว้แต่สมัย</strong>   คือ   ยกเว้นแต่มีสมัย.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>คราวที่ถวายจีวร</strong>   คือ   เมื่อยังไม่ได้กรานกฐิน  ๑  เดือน</p><p>ท้ายฤดูฝน   เมื่อกรานกฐินแล้ว  ๕  เดือน.                           </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>คราวที่ทำจีวร</strong>  คือ  เมื่อคราวกำลังทำจีวรกันอยู่.</p><p>                                    <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                     <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๕๕๓]  รับนิมนต์แล้ว  ภิกษุสำคัญว่ารับนิมนต์แล้ว   ไม่บอกลาภิกษุ</p><p>ซึ่งมีอยู่   ถึงความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูลทั้งหลาย  ก่อนฉันก็ดี    ทีหลังฉันก็ดี</p><p>เว้นไว้แต่สมัย   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                          </p><p>           รับนิมนต์แล้ว   ภิกษุสงสัย  ไม่บอกภิกษุซึ่งมีอยู่   ถึงความเป็นผู้เที่ยว</p><p>ไปในตระกูลทั้งหลาย  ก่อนฉันก็ดี   เว้นไว้แต่สมัย   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           รับนิมนต์แล้ว   ภิกษุสำคัญว่ามิได้รับนิมนต์   ไม่บอกลาภิกษุซึ่งมีอยู่</p><p>ถึงความเป็นผู้เที่ยวไปในตระกูลทั้งหลาย  ก่อนฉันก็ดี  ทีหลังฉันก็ดี  เว้นไว้แต่</p><p>สมัย  ต้องอาบัติ ปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>           ไม่ได้รับนิมนต์  ภิกษุสำคัญว่ารับนิมนต์แล้ว .. . ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>           ไม่ได้รับนิมนต์  ภิกษุสงสัย...ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 607</p><p>                                      <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            ไม่ได้รับนิมนต์  ภิกษุสำคัญว่าไม่ได้รับนิมนต์...ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                      <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๕๕๔]  ภิกษุฉันในสมัย  ๑  ภิกษุบอกลาภิกษุซึ่งมีอยู่แล้วจึงเข้าไป ๑</p><p>ไม่ได้บอกลาภิกษุซึ่งไม่มีอยู่    แล้วเข้าไป ๑    เดินทางผ่านเรือนผู้อื่น ๑   เดิน</p><p>ทางผ่านอุปจารเรือน   ๑   ไปอารามอื่น ๑    ไปสู่สำนักภิกษุณี ๑    ไปสู่สำนัก</p><p>เดียรถีย์ ๑   ไปโรงฉัน ๑   ไปเรือนที่เขานิมนต์ฉัน ๑   ไปเพราะมีอันตราย ๑</p><p>ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล. </p><p>                          <em>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๖  จบ</em></p><p>                                 <strong> จาริตสิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>            ในสิกขาบทที่  ๖ มีวินิจฉัยดังนี้ :-</p><p>         <strong> [แก้อรรถบางปาฐะปฐมบัญญัติและอนุบัญญัติ]</strong></p><p>             ในคำว่า  <strong>เทถาวุโส  ภตฺต</strong>  นี้   มีวินิจฉัยว่า  ได้ยินว่า  ภัตนั้น เป็น</p><p>ของที่พวกชาวบ้านน้อมนำมาแล้ว;   เพราะเหตุนั้น   พวกภิกษุจึงได้กล่าวอย่าง</p><p>นั้น .  แต่ในภัตตาหาร  ที่พวกชาวบ้านมิได้น้อมนำมา  ภิกษุย่อมไม่ได้เพื่อที่จะ</p><p>กล่าวอย่างนั้น     (กล่าวว่า   ให้ภัตตาหารเถิด   อาวุโส)   เป็นปยุตตวาจา    (การ</p><p>ออกปากขอของ).     </p><p>             ก็พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสคำนี้ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ถ้าเช่นนั้นพวก</p><p>เธอจงรับประเคนแล้วเก็บไว้    ดังนี้    เพื่อต้องการรักษาศรัทธาของตระกูล.   ก็ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 608</p><p>ถ้าว่า    พระผู้มีพระภาคเจ้าพึงตรัสว่า     พวกเธอแบ่งกันฉันเถิด,    พวกชาว-</p><p>บ้านจะพึงคลายความเลื่อมใส.</p><p>           บทว่า  <strong>อุสฺสาทยิตฺถ</strong>   แปลว่า  ได้ถูกนำกลับคืนไป.  มีคำอธิบายว่า</p><p>พวกชาวบ้านได้นำขาทนียะนั้นกลับไปยังเรือนอย่างเดิม.</p><p>           ในคำว่า  <strong>สนฺต  ภีกฺขุ</strong>   นี้   มีวินิจฉัยดังนี้:-    ภิกษุชื่อว่ามีอยู่ด้วย</p><p>เหตุมีประมาณเท่าไร ?  ชื่อว่า   ไม่มี  ด้วยเหตุมีประมาณเท่าไร ?   คือ  ภิกษุ</p><p>ผู้อยู่ในสถานแห่งใดภายในวิหาร     เกิดมีความคิดว่า     จะเข้าไปเยี่ยมตระกูล,</p><p>จำเติมแต่นั้น  เห็นภิกษุใดที่ข้าง ๆ หรือตรงหน้า  หรือภิกษุใดที่ตนอาจจะบอก</p><p>ด้วยคำพูดตามปกติได้,   ภิกษุนี้ชื่อว่า  มีอยู่.  แต่ไม่มีกิจที่จะต้องเที่ยวไปบอก</p><p>ลาทางโน้นและทางนี้.    จริงอยู่    ภิกษุที่ตนต้องเที่ยวหาบอกลาอย่างนี้     ชื่อว่า</p><p>ไม่มีนั่นเอง.   อีกนัยหนึ่ง   ภิกษุไปด้วยทำในใจว่า   เราพบภิกษุภายในอุปจาร-</p><p>สีมาแล้วจักบอกลา   พึงบอกลาภิกษุที่ตนเห็นภายในอุปจารสีมานั้น    ถ้าไม่พบ</p><p>ภิกษุ  ชื่อว่า  เป็นผู้เข้าไปไม่บอกลาภิกษุที่ไม่มี.</p><p>           บทว่า  <strong>อนฺตราราม</strong>  ได้แก่  ไปสู่วิหารที่มีอยู่ในภายในบ้าน.</p><p>           บทว่า   <strong>ภตฺติยฆร</strong>   ได้แก่   เรือนที่เขานิมนต์   หรือเรือนของพวก</p><p>ชาวบ้านผู้ถวายสลากภัตเป็นต้น.</p><p>           บทว่า  <strong>อาปทาสุ</strong>  มีความว่า  เมื่อมีอันตรายแห่งชีวิตและพรหมจรรย์</p><p>จะไปก็ควร.  บทที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น .</p><p>            สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐานเหมือนกฐินสิกขาบท   เกิดขึ้นทางกายกับวาจา</p><p>๑ ทางกายวาจากับจิต ๑ เป็นทั้งกิริยาทั้งอกิริยา  เป็นโนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ</p><p>ปันณัตติวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล </p><p>                            <em>จาริตสิกขาบทที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 609</p><p>                             <strong> อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>                            <strong>  เรื่องมหานามศากยะ</strong></p><p>            [๕๕๕]  โดยสมัยนั้น      พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับ อยู่   ณ</p><p>นิโครธาราม  เขตพระนครกบิลพัสดุ์   สักกชนบท  ครั้งนั้น  มหานามศากยะมี</p><p>เภสัชมากมาย  จึงเข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า   ถวายบังคมแล้วนั่ง  ณ ที่ควรส่วน</p><p>ข้างหนึ่ง   ได้กราบทูลว่า   ข้าพระพุทธเจ้าประสงค์จะปวารณาต่อสงฆ์ด้วยปัจจัย</p><p>เภสัชตลอด ๔ เดือน  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>              พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า  ดี ๆ  มหานาม  ถ้าเช่นนั้น  เธอจงปวารณา</p><p>ต่อสงฆ์ด้วยปัจจัยเภสัชตลอด ๘ เดือนเถิด.</p><p>             ภิกษุทั้งหลายรังเกียจไม่รับปวารณา     ได้กราบทูลเหตุนั้นแด่พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้า ๆ ทรงอนุญาตว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    เราอนุญาตให้ยินดีการ</p><p>ปวารณาด้วยปัจจัย   ๔   ตลอด  ๔  เดือน.</p><p>              ก็สมัยนั้นแล    ภิกษุทั้งหลายขอปัจจัยเภสัชต่อมหานามศากยะเพียงเล็ก</p><p>น้อยเท่านั้น      ปัจจัยเภสัชของมหานามศากยะ    จึงยังคงมากมายอยู่ตามเดิมนั่น </p><p>แหละ.</p><p>                แม้ครั้งที่สอง  มหานามศากยะก็เข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า  ถวายบังคม</p><p>แล้วนั่ง  ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง    ได้กราบทูลว่า    ข้าพระพุทธเจ้าประสงค์จะ</p><p>ปวารณาต่อสงฆ์ด้วยปัจจัยเภสัชต่ออีก  ๔ เดือน  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>              พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า  ดี ๆ มหานาม  ถ้าเช่นนั้น  เธอจงปวารณา</p><p>ต่อสงฆ์ด้วยปัจจัยเภสัชต่ออีก   ๔  เดือนเถิด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 610</p><p>            ภิกษุทั้งหลายรังเกียจไม่รับปวารณา    ได้กราบทูลเหตุนั้นแด่พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้า ๆ  ทรงอนุญาตว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   เราอนุญาตให้ยินดีการ</p><p>ปวารณาต่ออีกได้. </p><p>             ก็สมัยนั้นแล    ภิกษุทั้งหลายขอปัจจัยเภสัชต่อมหานามศากยะเพียงเล็ก</p><p>น้อยเท่านั้น  ปัจจัยเภสัชของมหานามศากยะจึงยังคงมากมายอยู่ตามเดิมนั่นแหละ</p><p>              แม้ครั้งที่สาม  มหานามศากยะก็เข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า  ถวายบังคม</p><p>แล้วนั่ง   ณ  ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง    ได้กราบทูลว่า    ข้าพระพุทธเจ้าประสงค์จะ</p><p>ปวารณาต่อสงฆ์ด้วยปัจจัยเภสัชตลอดชีวิต  พระพุทธเจ้าข้า.                    </p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า  ดี ๆ มหานาม  ถ้าเช่นนั้น  เธอจงปวารณา</p><p>ต่อสงฆ์ด้วยปัจจัยเภสัชตลอดชีวิตเถิด</p><p>         ภิกษุทั้งหลายรังเกียจไม่รับปวารณา  ได้กราบทูลเหตุนั้นแด่พระผู้มีพระ-</p><p>ภาคเจ้า ๆ ทรงอนุญาตว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  เราอนุญาตให้ยินดี   แม้ซึ่งการ</p><p>ปวารณาเป็นนิตย์.</p><p>            [๕๕๖]  ครั้นสมัยต่อมา  พระฉัพพัคคีย์นุ่งผ้าไม่เรียบร้อย ไม่สมบูรณ์</p><p>ด้วยมรรยาท   ถูกมหานามศากยะกล่าวตำหนิว่า   ทำไมท่านทั้งหลายจึงนุ่งห่มผ้า</p><p>ไม่เรียบร้อย    ไม่สมบูรณ์ด้วยมรรยาท    ธรรมเนียมบรรพชิตต้องนุ่งห่มผ้าให้</p><p>เรียบร้อย   ต้องสมบูรณ์ด้วยมรรยาท   มิใช่หรือ    พระฉัพพัคคีย์ผูกใจเจ็บใน</p><p>มหานามศากยะ   ครั้นแล้วได้ปรึกษากันว่า   ด้วยอุบายวิธีไหนหนอ   เราจึงจะ</p><p>ทำมหานามศากยะให้ได้รับความอัปยศ  แล้วปรึกษากันต่อไปว่า  อาวุโสทั้งหลาย</p><p>มหานามศากยะได้ปวารณาไว้ต่อสงฆ์ด้วยปัจจัยเภสัช   พวกเราพากันไปขอเนยใส</p><p>ต่อมหานามศากยะเถิด   แล้วเข้าไปมหานามศากยะกล่าวคำนี้ว่า    อาตมภาพทั้ง-</p><p>หลายต้องการเนยใส  ๑ ทะนาน.                                                           </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 611</p><p>             มหานามศากยะขอร้องว่า   วันนี้ขอพระคุณเจ้าได้โปรดคอยก่อน   คน</p><p>ทั้งหลายยังไปคอกนำเนยใสมา  พระคุณเจ้าทั้งหลายจักได้รับทันกาล.</p><p>              แม้ครั้งที่สอง . . .</p><p>              แม้ครั้งที่สาม  พระฉัพพัคคีย์ก็ได้กล่าวว่า  อาตมภาพทั้งหลายต้องการ</p><p>เนยใส ๑ ทะนาน</p><p>             มหานามศากยะรับสั่งว่า วันนี้ขอพระคุณเจ้าทั้งหลาย  ได้โปรดรอก่อน</p><p>คนทั้งหลายยังไปคอกนำเนยใสมา  พระคุณเจ้าจักได้รับทันกาล  พระฉัพพัคคีย์</p><p>ต่อว่า  จะมีประโยชน์อะไรด้วยเนยใสที่ท่านไม่ประสงค์จะถวาย  แต่ได้ปวารณา</p><p>ไว้   เพราะท่านปวารณาไว้แล้วไม่ถวาย.</p><p>             จึงมหานามศากยะ    เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า     ก็เมื่อฉันขอร้อง</p><p>พระคุณเจ้าว่า   วันนี้    ขอพระคุณเจ้าทั้งหลายได้โปรดคอยก่อน   ดังนี้   ไฉน</p><p>พระคุณเจ้าจึงรอไม่ได้เล่า.</p><p>             ภิกษุทั้งหลาย    ได้ยินมหานามศากยะ    เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่</p><p>บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย.. .ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  พระฉัพพัคคีย์อัน</p><p>มหานามศากยะ  ขอร้องว่า  วันนี้   ขอพระคุณเจ้าทั้งหลายได้โปรดคอยอยู่ก่อน</p><p>ดังนี้    ไฉนจึงคอยไม่ได้เล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า .. .</p><p>                                     <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธออันมหานามศากยะพูดขอร้องว่า   วันนี้ขอพระคุณเจ้าทั้งหลาย</p><p>ได้โปรดคอยก่อน  ดังนี้   แล้วไม่คอย  จริงหรือ.</p><p>             พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 612</p><p>                          <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย   พวกเธอ</p><p>อันมหานามศากยะพูดขอร้องเช่นนั้นแล้ว  ไฉนจึงคอยอยู่ไม่ได้เล่า  การกระทำ</p><p>ของเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อ</p><p>ความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้  ว่า</p><p>ดังนี้ :-</p><p>                                    <strong>พระบัญญัติ</strong>  </p><p>           ๙๖. ๗. ภิกษุมิใช่ผู้อาพาธ  พึงยินดีปวารณาด้วยปัจจัยเพียงสี่ </p><p>เดือน  เว้นไว้แต่ปวารณาอีก   เว้นไว้แต่ปวารณาเป็นนิตย์   ถ้าเธอยิน</p><p>ดี  ยิ่งกว่านั้น   เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                             <em>เรื่องมหานามศากยะ  จบ</em></p><p>                             <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๕๕๗]  คำว่า  <strong>ภิกษุมิใช่ผู้อาพาธ  พึงยินดีปวารณาด้วยปัจจัย</strong></p><p><strong>สี่เดือน</strong>  นั้น  ความว่าพึงยินดีปวารณาเฉพาะปัจจัยของภิกษุไข้แม้เขาปวารณา</p><p>อีกก็พึงยินดีว่า    เราจักขอชั่วเวลาที่ยังอาพาธอยู่    แม้เขาปวารณาเป็นนิตย์   ก็</p><p>พึงยินดีว่า   เราจักขอชั่วเวลาที่ยังอาพาธอยู่.</p><p>            [๕๕๘]  บทว่า   <strong>ถ้าเธอยินดียิ่งกว่านั้น</strong>     ความว่า    การปวารณา</p><p>กำหนดเภสัชแต่ไม่กำหนดกาลก็มี   กำหนดกาลแต่ไม่กำหนดเภสัชก็มี   กำหนด</p><p>ทั้งเภสัชและกาลก็มี   ไม่กำหนดเภสัชไม่กำหนดกาลก็มี</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>กำหนดเภสัช</strong>    คือ   เขากำหนดเภสัชไว้ว่า   ข้าพเจ้าขอ</p><p>ปวารณาด้วยเภสัชประมาณเท่านี้ . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 613</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>กำหนดกาล</strong>  คือ  เขากำหนดกาลไว้ว่า  ข้าพเจ้าขอปวารณา</p><p>ในระยะกาลเท่านี้ </p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>กำหนดทั้งเภสัชและกาล</strong>  นั้น   คือ  เขากำหนดเภสัช และ</p><p>กาลไว้ว่า  ข้าพเจ้าขอปวารณาด้วยเภสัชมีประมาณเท่านี้   ในระยะกาลเพียงเท่านี้ </p><p>           ที่ชื่อว่า   ไม่กำหนดเภสัชไม่กำหนดกาล   นั้น   คือ  เขาไม่ได้</p><p>กำหนดเภสัชและกาลไว้ว่า   ข้าพเจ้าขอปวารณาด้วยเภสัชมีประมาณเท่านี้    ใน</p><p>ระยะกาลเพียงเท่านี้.</p><p>                                      <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                      <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๕๕๙]  ในการกำหนดเภสัช    ภิกษุขอเภสัชอย่างอื่นนอกจากเภสัชที่</p><p>เขาปวารณา   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            ในการกำหนดกาล  ภิกษุขอในกาลอื่นนอกจากกาลที่เขาปวารณา  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์</p><p>            ในการกำหนดทั้งเภสัชกำหนดทั้งกาล   ภิกษุขอเภสัชอย่างอื่นนอกจาก</p><p>เภสัชที่เขาปวารณา      และในกาลอื่นนอกจากกาลที่เขาปวารณา      ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>             ในการไม่กำหนดเภสัช  ไม่กำหนดกาละ...  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                   <strong>ปัญจกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๕๖๐]  ในเมื่อต้องการใช้ของที่มิใช่เภสัช  ภิกษุขอเภสัช  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 614</p><p>           ในเมื่อต้องการใช้เภสัชอย่างอื่น  ขอเภสัชอีกอย่าง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ยิ่งกว่านั้น  ภิกษุสำคัญว่ายิ่งกว่านั้น  ขอเภสัช   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ยิ่งกว่านั้น   ภิกษุยังแคลงอยู่   ขอเภสัช  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           ยิ่งกว่านั้น  ภิกษุสำคัญว่าไม่ยิ่งกว่านั้น    ขอเภสัช  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                       <strong>ทุกะทุกกฏ</strong> </p><p>           ไม่ยิ่งกว่านั้น    ภิกษุสำคัญว่ายิ่งกว่านั้น.. .  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                     <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           ไม่ยิ่งกว่านั้น  ภิกษุสำคัญว่าไม่ยิ่งกว่านั้น...  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                      <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๕๖๑]  ภิกษุผู้ขอเภสัช ตามที่เขาปวารณาไว้  ๑  ขอในระยะกาลตามที่</p><p>เขาปวารณาไว้ ๑ บอกขอว่า    ท่านปวารณาพวกข้าพเจ้าด้วยเภสัชเหล่านี้     แต่</p><p>พวกข้าพเจ้าต้องการเภสัชชนิดนี้และชนิดนี้   ๑ บอกขอว่า  ระยะกาลที่ท่านได้</p><p>ปวารณาไว้ได้ผ่านพ้นไปแล้ว    แต่ข้าพเจ้ายังต้องการเภสัช  ๑  ขอต่อญาติ ๑  ขอ</p><p>ต่อคนปวารณา ๑  ขอเพื่อประโยชน์แก่ภิกษุรูปอื่น  ๑  จ่ายมาด้วยทรัพย์ของตน ๑</p><p>ภิกษุวิกลจริต ๑ ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                               <em>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 615</p><p>                             <strong>มหานามสิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>             ในสิกขาบทที่ ๗ มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>      <strong>[แก้อรรถ   เรื่องท้าวมหานามปวารณาเภสัช ]</strong></p><p>             พระโอรสแห่งพระเจ้าอาว์ของพระผู้มีพระภาคเจ้า    แก่กว่าพระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าเพียงเดือนเดียว   เป็นพระอริยสาวก   ดำรงอยู่ในผลทั้ง ๒ ทรงพระ</p><p>นามว่า  ท้าวมหานาม. </p><p>             สามบทว่า  <strong>เภสชฺช  อุสฺสนฺน   โหติ</strong>   มีความว่า   เนยใสที่เขานำ</p><p>มาจากดอกเก็บไว้มีเป็นอันมาก.</p><p>            บทว่า  <strong>สาทิตพฺพา</strong>  มีความว่า  ภิกษุไม่พึงปฏิเสธในสมัยนั้นว่า ไม่</p><p>มีโรค   พึงรับไว้ด้วยใส่ใจว่า   เราจักขอในเมื่อมีโรค.</p><p>             สามบทว่า  <strong>เอตฺตเกหิ   เภสชฺเชหิ  ปวาเรมิ</strong>   มีความว่า  เขาปวารณา</p><p>ด้วยอำนาจชื่อ คือ ด้วยเภสัช ๒-๓ อย่าง  มีเนยใสและ  น้ำมันเป็นต้น     หรือ</p><p>ด้วยอำนาจจำนวน คือ ด้วยกอบ ๑ ทะนาน ๑ อาฬหกะ   ๑ เป็นต้น .</p><p>             สามบทว่า  <strong>อญฺ  เภสชฺช  วิญฺาเปติ</strong>  มีความว่า   เขาปวารณา</p><p>ด้วยเนยใส  ขอน้ำมัน  เขาปวารณาด้วยอาฬหกะ  ขอโทณะ.</p><p>             สองบทว่า <strong>น  เภสฺชฺช  กรณีเย</strong>   มีความว่า  ถ้าภิกษุอาจเพื่อดำรง</p><p>อัตภาพอยู่ได้  แม้ด้วยภัตระคนกัน    ชื่อว่า  กิจจะพึงทำด้วยเภสัชไม่มี.</p><p>             บทว่า  <strong>ปวาริตาน</strong>  มีความว่า ไม่เป็นอาบัติแก่พวกภิกษุที่คนของตน</p><p>ปวารณาไว้ ด้วยการปวารณาเป็นส่วนบุคคล  เพราะการออกปากขอตามสมควร</p><p>แก่เภสัชที่ปวารณาไว้.  แต่ในเภสัช ที่เขาปวารณาด้วยอำนาจแห่งสงฆ์ ควรกำหนด</p><p>รู้ประมาณทีเดียวแล.  คำทีเหลือตื้นทั้งนั้น.</p><p>             สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐาน  ๖  เป็นกิริยา   โนสัญญาวิโมกข์   อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม   มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                          <em>มหานามสิกขาบทที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 616</p><p>                         <strong>   อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>                         <strong>   เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>            [๕๖๒]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น  พระเจ้า</p><p>ปเสนทิโกศลทรงยกกองทัพออก      พระฉัพพัคคีย์ได้ไปดูกองทัพที่ยกออกแล้ว</p><p>พระเจ้าปเสนทิโกศลได้ทอดพระเนตรเห็นพระฉัพพัคคีย์กำลังเดินมาแต่ไกล</p><p>เทียว   ครั้นแล้วรับสั่งให้นิมนต์มาตรัสถานว่า   พระคุณเจ้าทั้งหลายมาเพื่อประ-</p><p>สงค์อะไร   เจ้าข้า.</p><p>             พระฉัพพัคคีย์ถวายพระพรว่า    พวกอาตมภาพประสงค์จะเฝ้ามหา-</p><p>บพิตร.</p><p>            พระเจ้าปเสนทิโกศลรับสั่งว่า     จะได้ประโยชน์อะไรด้วยการดูดิฉันผู้</p><p>เพลิดเพลินในการรบ    พระคุณเจ้าควรเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้ามิใช่หรือ.</p><p>            ประชาชนพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉน   พระสมณะเชื้อ</p><p>สายพระศากยบุตรจึงได้พากันมาดูกองทัพซึ่งยกออกแล้วเล่า  ไม่ใช่ลาภของพวก</p><p>เรา    แม้พวกเราที่พากันมาในกองทัพ    เพราะเหตุแห่งอาชีพ   เพราะเหตุแห่ง</p><p>บุตรภรรยาก็ได้ไม่ดีแล้ว.</p><p>            ภิกษุทั้งหลายได้ยินประชาชนเหล่านั้น  พากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนา</p><p>อยู่  บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย . . .  ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉน  พระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์จึงได้ได้ไปดูกองทัพที่ยกออกไปเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้า . . .      </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 617</p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอไปดูกองทัพซึ่งยกออกแล้ว   จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                 <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนโมฆบุรุทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอได้ไปดูกองทัพซึ่งยกออกไปเล่า     การกระทำของพวกเธอนั่น     ไม่</p><p>เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่ง</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว...</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้   ว่า</p><p>ดังนี้:-</p><p>                                  <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๙๗.  ๘.  อนึ่ง ภิกษุใด  ไปเพื่อจะดูเสนาอันยกออกแล้วเป็น</p><p>ปาจิตตีย์ .</p><p>              ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                           <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์   จบ</em>  </p><p>                          <strong> เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง</strong></p><p>             [๕๖๓]  ก็โดยสมัยนั้นแล  ลุงของภิกษุรูปหนึ่งป่วยอยู่ในกองทัพ   เขา</p><p>ส่งทูตไปในสำนักภิกษุนั้นว่า   ลุงกำลังป่วยอยู่ในกองทัพ     ขอพระคุณเจ้าจงมา</p><p>ลุงต้องการให้พระคุณเจ้ามา   จึงภิกษุนั้นดำริว่า  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติ</p><p>สิกขาบทแก่ภิกษุทั้งหลายไว้ว่า   ภิกษุไม่พึงไปเพื่อจะดูเสนาอันยกออกแล้ว   ก็นี่ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 618</p><p>ลุงของเราป่วยอยู่ในกองทัพ    เราจะพึงปฏิบัติอย่างไรหนอ    แล้วแจ้งความนั้น</p><p>แก่ภิกษุทั้งหลาย ๆ กราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>               <strong>ทรงอนุญาตให้ไปในกองทัพได้เมื่อจำเป็น</strong></p><p>           ลำดับนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถาในเพราะเป็นเค้ามูล</p><p>นั้น ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น  แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>เราอนุญาตให้ไปในกองทัพได้   เพราะปัจจัยเห็นปานนั้น</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                              <strong> พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>                   ๙๗. ๘.  อนึ่ง  ภิกษุใด  ไปเพื่อจะดูเสนาอันยกออกแล้วเว้น</p><p>ไว้แต่ปัจจัยมีอย่างนั้นเป็นรูป  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                              <em>เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง  จบ</em></p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๕๖๔]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด   คือ   ผู้เช่นใด...</p><p>            บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้  ชื่อว่าภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.                               </p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>อันยกออกแล้ว</strong>   ได้แก่  กองทัพซึ่งยกออกจากหมู่บ้านแล้ว</p><p>ยังพักอยู่หรือเคลื่อนขบวนต่อไปแล้ว.                                       </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>เสนา</strong>   ได้แก่กองทัพช้าง  กองทัพม้า   กองทัพรถ  กองพล</p><p>เดินเท้า</p><p>           ช้าง  ๑  เชือก  มีทหารประจำ ๑๒  คน ม้า   ๑   ม้ามีทหารประจำ ๓ คน</p><p>รถ ๑ คัน  มีทหารประจำ ๔ คน  กองพลเดินเท้ามีทหารถือปืน  ๔ คน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 619</p><p>            ภิกษุไปเพื่อจะดู  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            ภิกษุละทัศนูปจารแล้ว   ยังมองดูอยู่อีก    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            บทว่า  <strong>เว้นไว้แต่ปัจจัยมีอย่างนั้นเป็นรูป</strong>  คือ  ยกเหตุจำเป็นเสีย.</p><p>                                   <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                   <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๕๖๕]   กองทัพยกออกไปแล้ว     ภิกษุสำคัญว่ายกออกไปแล้ว     ไป</p><p>เพื่อจะดูเว้นไว้แต่ปัจจัยเห็นปานนั้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            กองทัพยกออกไปแล้ว   ภิกษุยังแคลงอยู่  ไปเพื่อจะดู  เว้นไว้แต่ปัจจัย</p><p>เห็นปานนั้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            กองทัพยกออกไปแล้ว    ภิกษุสำคัญว่ายิ่งไม่ได้ยกออกไป   ไปเพื่อจะดู</p><p>เว้นไว้แต่ปัจจัยเห็นปานนั้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                 <strong>ปัญจกทุกกฏ</strong></p><p>            ไปเพื่อจะดูกองทัพแต่ละกอง   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ยืนดูอยู่ในที่ใดมองเห็นได้  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ละทัศนูปจารแล้วยังมองดูอยู่อีก   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            กองทัพยังไม่ได้ยกออกไป   ภิกษุสำคัญว่ายกออกไปแล้ว. ..ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>            กองทัพยังไม่ได้ยกออกไป  ภิกษุยังแคลงอยู่ ...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                               <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            กองทัพยังไม่ได้ยกออกไป   ภิกษุสำคัญว่ายังไม่ได้ยกออกไป . .. ไม่ต้อง</p><p>อาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 620</p><p>                                        <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๕๖๖]  ภิกษุอยู่ในอารามมองเห็น ๑ กองทัพยกผ่านมายังสถานที่ภิกษุ</p><p>ยืนนั่ง หรือนอน  เธอมองเห็น  ๑  ภิกษุเดินสวนทางไปพบเข้า   ๑ มีเหตุจำเป็น</p><p>๑  มีอันตราย  ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ</em></p><p>                               <strong>อุยยุตตสิกขาบทที่  ๘</strong> </p><p>           ในสิกขาบทที่  ๘  มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้:-</p><p>              <strong>[ว่าด้วยกองทัพ  ๔  เหล่าสมัยโบราณ]</strong></p><p>            บทว่า   <strong>อพฺภุยยาโต</strong>   คือ   ทรงยกกองทัพออกไป,     มีใจความว่า</p><p>เคลื่อนกองทัพออกไปจากพระนคร    ด้วยตั้งพระทัยว่า    เราจักไปประจัญหน้า</p><p>ข้าศึก.                                                                               </p><p>            บทว่า <strong>อุยฺยุตฺต</strong>  ได้แก่   กองทัพที่ทำการยกออกไปแล้ว,   มีใจความว่า</p><p>กองทัพที่เคลื่อนออกจากหมู่บ้านไปแล้ว.</p><p>            สองบทว่า  <strong>ทฺวาทสปุริโส  หตฺถี</strong>   มีความว่า  ช้าง ๑ เชือก มีทหาร</p><p>ประจำ  ๑๒  คน อย่างนี้  คือ  พลขับขี่  ๔ คน,   พลรักษาประจำ   เท้าช้างเท้าละ</p><p>๒  คน.               </p><p>            สองบทว่า  <strong>ติปุริโส   อสฺโส</strong>   มีความว่า  ม้า  ๑  ม้า   มีทหารประจำ</p><p>๓  คน  อย่างนี้   คือ   พลขับขี่  ๑ คน.   พลรักษาประจำเท้า ๒ คน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 621</p><p>            สองบทว่า    <strong>จตุปฺปุริโส   รโถ</strong>   มีความว่า  รถ  ๑  คัน  มีทหาร </p><p>ประจำ ๔ คน  อย่างนี้  คือ  สารถี   (พลขับ)  ๑ คน  นักรบ  (นายทหาร) ๑</p><p>พลรักษาสลักเพลา  ๒  คน.</p><p>             ข้อว่า   <strong>จตฺตาโร   ปุริสา   สรหตฺถา</strong>   ได้แก่   พลเดินเท้า   มีพล</p><p>อย่างนี้   คือ  ทหารถืออาวุธครบมือ  ๔  คน.   กองทัพประกอบด้วยองค์  ๔  นี้ </p><p>โดยกำหนดอย่างต่ำ   ชื่อว่า   เสนา.    เมื่อไปดูเสนาเช่นนี้     เป็นทุกกฏ   ทุก ๆ</p><p>ย่างเท้า.</p><p>            สองบทว่า  <strong>ทสฺสนูปจาร   วิชหิตฺวา</strong>  มีความว่า    กองทัพถูกอะไร</p><p>บังไว้  หรือว่า  ลงสู่ที่ลุ่ม  มองไม่เห็น,  คือ ภิกษุยืนในที่นี้แล้วไม่อาจมองเห็น</p><p>เพราะเหตุนั้น  เมื่อภิกษุไปยังสถานที่อื่นดู   เป็นปาจิตตีย์  ทุก ๆ ประโยค.</p><p>              บทว่า <strong>เอกเมก</strong>  มีความว่า บรรดาองค์  ๔  มีช้างเป็นต้น   แต่ละองค์ ๆ</p><p>ชั้นที่สุดช้าง ๑ เชือกมีพลขับ ๑ คนก็ดี   พลเดินเท้าอาวุธ ๑ คนก็ดี.  พระราชา</p><p>ชื่อว่าไม่ได้เสด็จยาตราทัพ  เสด็จไปประพาสพระราชอุทยานหรือแม่น้ำ   อย่างนี้</p><p>ชื่อว่า  ไม่ได้ทรงยาตราทัพ.</p><p>              บทว่า   <strong>อาปทาสุ</strong>   มีความว่า   เมื่อมีอันตรายแห่งชีวิต  และอันตราย</p><p>แห่งพรหมจรรย์     ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้ ไปด้วยคิดว่า     เราไปในกองทัพนี้</p><p>จักพ้นไปได้.  บทที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.</p><p>              สิกขาบทนี้     มีสมุฏฐานเหมือนเอฬกโลมสิกขาบท     เป็นกิริยา</p><p>โนสัญญาวิโมกข์   อจิตตกะ    โลกวัชชะ   กายกรรม   อกุศลจิต  มีเวทนา  ๓</p><p>ดังนี้แล.</p><p>                             <em>อุยยุตตสิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 622</p><p>                                 <strong>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>                                 <strong>เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong> </p><p>           [๕๖๗]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น    พระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์มีกิจจำเป็นเดินผ่านกองทัพไป  แล้วแรมคืนอยู่ในกองทัพ   ๓  ราตรี</p><p>ประชาชนพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉน    พระสมณะเชื้อสายพระ-</p><p>ศากยบุตรจึงได้พักแรมอยู่ในกองทัพเล่า   มิใช่ลาภของพวกเรา  แม้พวกเราที่มา</p><p>อยู่ในกองทัพ   เพราะเหตุแห่งอาชีพ   เพราะเหตุแห่งบุตรภรรยา   ก็ได้ไม่ดีแล้ว</p><p>            ภิกษุทั้งหลายได้ยินประชาชนเหล่านั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่</p><p>บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย ...ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่าไฉนพระฉัพพัคคีย์</p><p>จึงได้พักแรมอยู่ในกองทัพเกิน  ๓ ราตรีเล่า    แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้า . . .</p><p>                                    <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอพักแรมอยู่ในกองทัพเกิน ๓ ราตรี   จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลายไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้พักแรมอยู่ในกองทัพเกิน ๓ ราตรีเล่า การกระทำของพวกเธอนั่น</p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่ง</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 623</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้  ว่า</p><p>ดังนี้:-</p><p>                                   <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๙๘.  ๙.  อนึ่ง ปัจจัยบางอย่างเพื่อจะไปสู่เสนา มีแก่ภิกษุนั้น</p><p>ภิกษุนั้นพึงอยู่ได้   ในเสนาเพียง  ๒-๓ คืน  ถ้าอยู่ยิ่งกว่านั้น     เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                             <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๕๖๘]  คำว่า  อนึ่ง    ปัจจัยบางอย่างเพื่อจะไปสู่เสนา   มีแก่</p><p>ภิกษุนั้น    คือ   มีเหตุ  ได้แก่   มีกิจจำเป็น.</p><p>           คำว่า  ภิกษุนั้นพึงอยู่ได้ในเสนาเพียง  ๒-๓ คืน  คือ  พึงอยู่ได้</p><p>๒-๓  คืน.</p><p>             คำว่า   ถ้าอยู่ยิ่งกว่านั้น  ความว่า  เมื่ออาทิตย์อัสดงในวันที่  ๔  แล้ว</p><p>ภิกษุยังอยู่ในกองทัพ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                             <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>                               <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๕๖๙]   เกิน ๓ คืน  ภิกษุสำคัญว่าเกิน   อยู่ในกองทัพ    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>              เกิน ๓ คืน   ภิกษุยังแคลงอยู่   อยู่ในกองทัพ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              เกิน ๓ คืน  ภิกษุสำคัญว่ายังไม่ถึง อยู่ในกองทัพต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                           <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>             ยังไม่ถึง ๓ คืน  ภิกษุสำคัญว่าเกิน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ยังไม่ถึง ๓ คืน   ภิกษุยังแคลงอยู่ . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.                   </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 624</p><p>                                  <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            ยังไม่ถึง ๓ คืน   ภิกษุสำคัญว่ายังไม่ถึง . . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                 <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>          [๕๗๐]  ภิกษุอยู่ ๒-๓ คืน ๑  ภิกษุอยู่ไม่ถึง ๒-๓ คืน ๑  ภิกษุอยู่</p><p>๒ คืนแล้ว   ออกไปก่อนอรุณของคืนที่  ๓ ขึ้น  กลับอยู่ใหม่ ๑  ภิกษุอาพาธพัก</p><p>แรมอยู่  ๑ ภิกษุอยู่ด้วยกิจธุระของภิกษุอาพาธ ๑ ภิกษุตกอยู่ในกองทัพที่ถูกข้าศึก</p><p>ล้อมไว้ ๑   ภิกษุมีเหตุบางอย่างขัดขวางไว้ ๑   มีอันตราย  ๑   ภิกษุวิกลจริต ๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                   <strong>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๙  จบ</strong></p><p>                               <strong>เสนาวาสสิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>           ในสิกขาบทที่  ๙ มีวินิจฉัยดังนี้ :-</p><p>      <strong>  [ว่าด้วยเหตุต้องอยู่ในกองทัพเกิน ๓ ราตรี ]</strong></p><p>            คำว่า  <strong>อตฺถงฺคเต   สุริเย   เสนาย   วสติ</strong>  มีความว่า ถ้าแม้นภิกษุ</p><p>สำเร็จอิริยาบถบางอิริยาบถ    บนอากาศด้วยฤทธิ์    จะยืนหรือนั่ง   หรือนอน</p><p>ก็ตามที  เป็นปาจิตตีย์ทั้งนั้น.</p><p>            คำว่า   <strong>เสนา   วา   ปฏิเสนาย  รุทฺธา  โหติ</strong>  มีความว่า   กองทัพ</p><p>ถูกทัพข้าศึกล้อมไว้  ทำให้ทางสัญจรขาดลง.</p><p>            บทว่า  <strong>ปลิพุทฺโธ</strong>   คือ  ถูกไพรีหรืออิสรชนขัดขวางไว้.  บทที่เหลือ</p><p>ตื้นทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบทนี้มีสมุฏฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท  เป็นกิริยา โนสัญญาวิโมกข์</p><p>อจิตตกะ  ปัณณัตติวัชชะ   กายกรรม  มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.  </p><p>                            <em>เสนาวาสสิกขาบทที่  ๙  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 625</p><p>                          <strong>  อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>                          <strong>   เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong> </p><p>            [๕๗๑]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น   พระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์กำลังอยู่ในกองทัพ  ๒-๓ คืน    ไปสู่สนามรบบ้าง   ไปสู่ที่พักพลบ้าง</p><p>ไปสู่ที่จัดขบวนทัพบ้าง    ไปดูกองทัพที่จัดเป็นขบวนแล้วบ้าง    พระฉัพพัคคีย์</p><p>รูปหนึ่งไปสู่สนามรบแล้วถูกยิงด้วยลูกปืน  คนทั้งหลายจึงล้อเธอว่า  พระคุณเจ้า</p><p>ได้รบเก่งมาแล้วกระมัง   พระคุณเจ้าได้คะแนนเท่าไร   เธอถูกเขาล้อได้เก้อเขิน</p><p>แล้ว     ชาวบ้านจึงเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนพระสมณะเชื้อสายพระ-</p><p>ศากยบุตร   จึงได้มาถึงสนามรบ    เพื่อจะดูเขาเล่า    มิใช่ลาภของพวกเรา   แม้</p><p>พวกเราที่มาสนามรบ   เพราะเหตุแห่งอาชีพ   เพราะเหตุแห่งบุตรภรรยา   ก็ได้</p><p>ไม่ดีแล้ว.</p><p>             ภิกษุทั้งหลายได้ยินเขาเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่       บรรดาที่เป็น </p><p>ผู้มักน้อย. . .  ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้ไป</p><p>ถึงสนามรบเพื่อดูเขา   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ...</p><p>                                <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอไปถึงสนามรบเพื่อดูเขา   จริงหรือ.</p><p>              พระฉัพพัคคีย์ทูลรับ ว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 626</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ถึงสนามรบเพื่อดูเขาเล่า   การกระทำของพวกเธอนั่น   ไม่เป็นไป</p><p>เพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชน</p><p>ที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้  ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๙๙. ๑๐.  ถ้าภิกษุอยู่ในเสนา   ๒-๓ คืน ไปสู่สนามรบก็ดี  ไปสู่</p><p>ที่พักพลก็ดี  ไปสู่ที่จัดขบวนทัพก็ดี  ไปดูกองทัพที่จัดเป็นขบวนแล้ว</p><p>ก็ดี  เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>                           <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                             <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๕๗๒]  คำว่า  ถ้าภิกษุอยู่ในเสนา ๒-๓ คืน  นั้น คือ  พักแรม</p><p>อยู่ ๒-๓ คืน.</p><p>            ที่ชื่อว่า  สนามรบ  ได้แก่  สถานที่มีการรบพุ่ง  ซึ่งยังปรากฏอยู่ </p><p>            ที่ชื่อว่า  ที่พักพล  ได้แก่สถานที่พักกองช้างมีประมาณเท่านี้   กองม้า</p><p>มีประมาณเท่านี้   กองรถมีประมาณเท่านี้   กองพลเดินเท้ามีประมาณเท่านี้. </p><p>            ที่ชื่อว่า  ที่จัดขบวนทัพ  ได้แก่สถานที่เขาจัดว่า กองช้างจงอยู่ทางนี้ </p><p>กองม้าจงอยู่ทางนี้    กองรถจงอยู่ทางนี้    กองพลเดินเท้าจงอยู่ทางนี้ .</p><p>            ที่ชื่อว่า  กองทัพที่จัดเป็นขบวนแล้ว  ได้แก่  กองทัพช้าง ๑  กอง    </p><p>ทัพม้า  ๑  กองทัพรถ ๑  กองพลเดินเท้า ๑. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 627</p><p>            กองทัพช้างอย่างต่ำมี ๓ เชือก   กองทัพม้าอย่างต่ำมี  ๓  ม้า   กองทัพ</p><p>รถอย่างต่ำมี  ๓  คัน  กองพลเดินเท้าอย่างต่ำมีทหารถือปืน ๔ คน.</p><p>                                       <strong> บทภาชนีย์</strong> </p><p>            [๕๗๓]  ภิกษุไปเพื่อจะดู  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ภิกษุยืนอยู่ในสถานที่เช่นไรมองเห็น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            ภิกษุละทัศนูปจารแล้ว   ยังมองดูอยู่อีก   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            ภิกษุไปเพื่อจะดูกองทัพแต่ละกอง  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ภิกษุยืนดูอยู่ในที่ใดมองเห็น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ภิกษุละทัศนูปจารแล้วยังมองดูอีก  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                   <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๕๗๔]  ภิกษุอยู่ในอารามมองเห็น ๑    การรบพุ่งผ่านมายังสถานที่</p><p>ภิกษุยืน  นั่ง  หรือนอน  เธอมองเห็น  ๑  ภิกษุเดินสวนทางไปพบเข้า  ๑</p><p>ภิกษุมีกิจจำเป็นเดินไปพบเข้า  ๑  มีอันตราย  ๑  ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิ-</p><p>กัมมิกะ  ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                     <em>อเจลกวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                           ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 628</p><p>                                   <strong>  อุยโยธิก  สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>          ในสิกขาบทที่   ๑๐   มีวินิจฉัยดังนี้ :-</p><p>                 <strong>  [ว่าด้วยการจัดขบวนทัพสมัยโบราณ]</strong></p><p>           ชนทั้งหลายยกพวกไปรบกัน ณ  ที่นี้     เพราะฉะนั้น    ที่นั้นจึงชื่อว่า</p><p><strong>สนามรบ.</strong>   คำว่า   <strong>อุยโยธิกะ</strong>  นี้    เป็นชื่อแห่งที่สัมประหารกัน   (ยุทธภูมิ</p><p>หรือสมรภูมิ). </p><p>          พวกชนย่อมรู้จักที่พักของพลรบ ณ  ที่นี้  ฉะนั้น  ที่นั้น  จึงชื่อว่า <strong>ที่พัก</strong></p><p><strong>พล.</strong>  ได้ความว่าสถานที่ตรวจพล.</p><p>           การจัดขบวนทัพ   ชื่อว่า   <strong>เสนาพยูหะ.</strong>   คำว่า   <strong>เสนาพยูหะ</strong>   นี้</p><p>เป็นชื่อแห่งการจัดขบวนทัพ.</p><p>           ข้อว่า   กองทัพช้างอย่างต่ำมีช้าง  ๓  เชือก  นั้น   ได้แก่  ช้าง ๓ เชือก</p><p>รวมกับช้างเชือกที่มีทหารประจำ  ๑๒  คน  ดังกล่าวแล้วในเบื้องต้น .   แม้ในบท</p><p>ที่เหลือก็นัยนี้นั่นแล.   คำที่เหลือพร้อมด้วยสมุฏฐานเป็นต้น    บัณฑิตพึงทราบ</p><p>โดยนัยดังกล่าวแล้ว  ในอุยยุตตสิกขาบทนั้นแล.</p><p>                        <em>อุยโยธิกสิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>         อเจลกวรรคที่  ๕  จบบริบูรณ์ตามวรรณนานุกรม </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 629</p><p>                  <strong>  หัวข้อประจำเรื่อง</strong></p><p>   ๑.  <strong>อเจลกสิกขาบท</strong>            ว่าด้วยแจกขนมแก่นักบวช</p><p>   ๒.  <strong>อุยโยชนสิกขาบท</strong>        ว่าด้วยบอกให้กลับ</p><p>  ๓.  <strong>สโภชนสิกขาบท</strong>          ว่าด้วยนั่งแทรกแซง </p><p>  ๔.  <strong>ปฐมานิยตสิกขาบท</strong>      ว่าด้วยนั่งในที่กำบัง</p><p>  ๕. <strong>ทุติยานิยตสิกขาบท</strong>        ว่าด้วยนั่งในที่ลับ</p><p>  ๖.  <strong>จาริตตสิกขาบท</strong>             ว่าด้วยรับนิมนต์แล้วไปฉันที่อื่น</p><p>  ๗. <strong>มหานามสิกขาบท</strong>          ว่าด้วยปวารณาด้วยปัจจัย.</p><p>  ๘.  <strong>อุยยุตตสิกขาบท</strong>           ว่าด้วยไปดูกองทัพ</p><p>  ๙.  <strong>เสนาวาลสิขาบท</strong>         ว่าด้วยอยู่ในกองทัพ</p><p>๑๐. <strong>อุยโยธิกสิกขาบท</strong>           ว่าด้วยไปสู่สนามรบ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 630</p><p>                              <strong>ปาจิตตีย์   วรรคที่  ๖</strong></p><p>                         <strong> สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>                              <strong> เรื่องพระสาคตะ</strong> </p><p>            [๕๗๕]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าเสด็จจาริกในเจติย-</p><p>ชนบท ได้ทรงพระดำเนินไปทางตำบลบ้านรั้วงาม  คนเลี้ยงโค  คนเลี้ยงปศุสัตว์</p><p>คนชาวนา   คนเดินทาง  ได้แลเห็นพระผู้มีพระภาคเจ้ากำลังทรงพระดำเนินมา</p><p>แต่ไกลเทียว   ครั้นแล้วได้กราบทูลพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า    ขอพระองค์อย่าได้</p><p>เสด็จไปยังท่ามะม่วงเลย   พระพุทธเจ้าข้า   เพราะที่ท่ามะม่วงมีนาคอาศัยอยู่ใน</p><p>อาศรมชฎิล  เป็นสัตว์มีฤทธิ์   เป็นอสรพิษมีพิษร้าย  มันจะได้ไม่ทำร้ายพระองค์</p><p>พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>             เมื่อเขากราบทูลอย่างนั้นแล้ว   พระองค์ได้ทรงดุษณี.</p><p>             แม้ครั้งที่สองแล . . . แม้ครั้งที่สามแล . . .</p><p>             ครั้นพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จจาริกโดยลำดับ  ถึงตำบลบ้านรั้วงามแล้ว</p><p>ทราบว่า  พระองค์ประทับอยู่ ณ ตำบลบ้านรั้วงามนั้น.</p><p>            ครั้งนั้นแล    ท่านพระสาคตะเดินผ่านไปทางท่ามะม่วง    อาศรมชฎิล</p><p>ครั้นถึงแล้วได้เข้าไปยังโรงบูชาไฟ    ปูหญ้าเครื่องลาด   นั่งบัลลังก์    ตั้งกาย</p><p>ตรง  ดำรงสติไว้เฉพาะหน้า   นาคนั้นพอแลเห็นท่านพระสาคตะเดินผ่านเข้ามา</p><p>ได้เป็นสัตว์ดุร้ายขุ่นเคือง    จึงบังหวนควันขึ้นในทันใด    แม้ท่านพระสาคตะก็</p><p>บังหวนควันขึ้น   มันทนความลบหลู่ไม่ได้   จึงพ่นไฟสู้ในทันที   แม้ท่านพระ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 631</p><p>สาคตะก็เข้าเตโชธาตุกสิณสมาบัติ    บันดาลไฟต้านทานไว้   ครั้นท่านครอบงำ</p><p>ไฟของนาคนั้นด้วยเตโชกสิณแล้ว  เดินผ่านไปทางตำบลบ้านรั้วงาม. </p><p>            ส่วนพระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ ทำบลบ้านรั้วงาม    ตามพระ-</p><p>พุทธาภิรมย์แล้ว     เสด็จหลีกไปสู่จาริกทางพระนครโกสัมพี    พวกอุบาสกชาว</p><p>พระนครโกสัมพีได้ทราบข่าวว่า    พระคุณเจ้าสาคตะได้ต่อสู้กับนาคผู้อยู่ ณ</p><p>ทำบลท่ามะม่วง    พอดีพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จจาริกโดยลำดับถึงพระนคร</p><p>โกสัมพี    จึงพวกอุบายสกชาวพระนครโกสัมพีพากันรับเสด็จพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>แล้ว    เข้าไปหาท่านพระสาคตะ    กราบไหว้แล้วยืนอยู่  ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง</p><p>แล้วถามท่านว่า ท่านขอรับ  อะไรเป็นของหายากและเป็นของชอบของพระคุณ-</p><p>เจ้า   พวกกระผมจะจัดของอะไรถวายดี.</p><p>            เมื่อเขาถามอย่างนั้นแล้ว     พระฉัพพัคคีย์ได้กล่าวตอบคำนี้กะพวก</p><p>อุบาสกว่า    มี    ท่านทั้งหลาย    สุราใสสีแดงดังเท้านกพิราบ    เป็นของหายาก</p><p>ทั้งเป็นของชอบของพวกพระ  ท่านทั้งหลายจงแต่งสุรานั้น ถวายเถิด.</p><p>            ครั้งนั้น    พวกอุบาสกชาวพระนครโกสัมพี   ได้จัดเตรียมสุราใสสีแดง</p><p>ดังเท้านกพิราบไว้ทุก ๆ ครัวเรือน    พอเห็นท่านพระสาคตะเดินมาบิณฑบาต </p><p>จึงต่างพากันกล่าวเชื้อเชิญว่า    นิมนต์พระคุณเจ้าสาคตะดื่มสุราใสสีแดงดังเท้า</p><p>นกพิราบเจ้าข้า  นิมนต์พระคุณเจ้าสาคตะดื่มสุราใสสีแดงดังเท้านกพิราบ เจ้าข้า.</p><p>            ครั้งนั้น ท่านพระสาคตะได้ดื่มสุราใสสีแดงดังเท้านกพิราบทุก ๆ ครัว</p><p>เรือนแล้ว   เมือจะเดินออกจากเมือง  ได้ล้มกลิ้งอยู่ที่ประตูเมือง.</p><p>            พอดีพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จออกจากเมืองพร้อมด้วยภิกษุเป็นอันมาก</p><p>ได้ทอดพระเนตรเห็นท่านพระสาคตะล้มกลิ้งอยู่ที่ประตูเมือง    จึงรับสั่งกะภิกษุ</p><p>ทั้งหลายว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  พวกเธอจงช่วยกันหามสาคตะไป. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 632</p><p>            ภิกษุเหล่านั้นรับสนองพระพุทธดำรัสแล้ว    หามท่านพระสาคตะไปสู่</p><p>อาราม    ให้นอนหันศีรษะไปทางพระผู้มีพระภาคเจ้า     แต่ท่านพระสาคตะได้</p><p>พลิกกลับนอนผันแปรเท้าทั้งสองไปทางพระผู้มีพระภาคเจ้า.   </p><p>            ลำดับนั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งถามภิกษุทั้งหลายว่า  ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  สาคตะมีความเคารพ  มีความยำเกรงในคถาคตมิใช่หรือ.</p><p>            ภิกษุทั้งหลายกราบทูลว่า  เป็นดังรับสั่ง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>            ภ.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   เออก็บัดนี้    สาคตะมีความเคารพ   มีความ</p><p>ยำเกรงในตถาคตอยู่หรือ. </p><p>            ภิ.  ข้อนั้นไม่มีเลย  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>            ภ.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    สาคตะได้ต่อสู้กับนาคอยู่ที่ตำบลท่ามะม่วง</p><p>มิใช่หรือ.</p><p>            ภิ.  ใช่  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>            ภ. ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     เดี๋ยวนี้สาคตะสามารถจะต่อสู้แม้กับงูน้ำได้</p><p>หรือ.</p><p>            ภิ.  ไม่ได้  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>            ภ.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   น้ำที่ดื่มเข้าไปแล้วถึงวิสัญญีภาพนั้น ควรดื่ม</p><p>หรือไม่.                                                      </p><p>            ภิ.  ไม่ควรดื่ม  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>            ภ.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    การกระทำของสาคตะไม่เหมาะ.    ไม่สม</p><p>ไม่ควร  ไม่ใช่กิจของสมณะ  ใช้ไม่ได้  ไม่ควรทำ  ไฉนสาคตะจึงได้ดื่มน้ำที่ทำ</p><p>ผู้ดื่มให้เมาเล่า     การกระทำของสาคตะนั่น      ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของ</p><p>ชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . .. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 633</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                        <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๐๐. ๑.  เป็นปาจิตตีย์  ในเพราะดื่มสุราและเมรัย.</p><p>                                    <em>เรื่องพระสาคตะ  จบ</em></p><p>                                    <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๕๗๖]   นี้ชื่อว่า   สุรา   ได้แก่สุราที่ทำด้วยแป้ง    สุราที่ทำด้วยขนม</p><p>สุราที่ทำด้วยข้าวสุก   สุราที่หมักส่าเหล้า   สุราที่ผสมด้วยเครื่องปรุง</p><p>             ที่ชื่อ    เมรัย     ได้แก่น้ำดองดอกไม้    น้ำดองผลไม้    น้ำดองน้ำผึ้ง</p><p>น้ำดองน้ำอ้อยงบ  น้ำดองที่ผสมด้วยเครื่องปรุง.</p><p>             คำว่า  ดื่ม  คือ  ดื่มโดยที่สุดแม้ด้วยปลายหญ้าคา  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                        <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                       <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๕๗๗]   น้ำเมา  ภิกษุสำคัญว่าน้ำเมา  ดื่ม  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  น้ำเมา</p><p>ภิกษุสงสัย  ดื่ม  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            น้ำเมา  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่น้ำเมา  ดื่ม  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                      <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>            ไม่ใช่น้ำเมา  ภิกษุสำคัญว่าน้ำเมา  ดื่ม  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ไม่ใช่น้ำเมา  ภิกษุสงสัย  ดื่ม   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 634</p><p>                                   <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            ไม่ใช่น้ำเมา  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่น้ำเมา  ดื่ม  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                 <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๕๗๘]  ภิกษุดื่มน้ำที่มีกลิ่นรสเหมือนน้ำเมา  แต่ไม่ใช่น้ำเมา ๑ ภิกษุ</p><p>ดื่มน้ำเมาที่เจือลงในแกง  ๑   . . .ที่เจือลงในเนื้อ  ๑   ... ที่เจือลงในน้ำมัน  ๑</p><p>...น้ำเมาในน้ำอ้อยที่ดองมะขามป้อม  ๑    ภิกษุดื่มยาดองอริฏฐะซึ่งไม่ใช่ของ</p><p>เมา ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมนิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติและ</p><p>                         <em>สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 635</p><p>                            <strong>ปาจิตตีย์  สุราปานวรรคที่  ๖</strong></p><p>                               <strong> สุราปานสิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>               พึงทราบวินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๑  แห่งสุราปานวรรค ดังต่อไปนี้:-</p><p>              <strong>[แก้อรรถปฐมบัญญัติ  เรื่องสุราเมรัย]</strong></p><p>               หมู่บ้านแห่งหนึ่ง   ชื่อว่า    <strong>ภัททวติกะ.</strong>    หมู่บ้านนั้นได้ชื่ออย่างนี้</p><p>เพราะประกอบด้วยรั้วงาม.</p><p>               บทว่า  <strong>ปถาวิโน</strong>  แปลว่า  คนเดินทาง.</p><p>               สองบทว่า  <strong>เตชสา  เตช</strong>  ได้แก่  (ครอบงำ)  ซึ่งเดชแห่งนาคด้วยเดช</p><p>คือ  ด้วยอานุภาพของตน.</p><p>               บทว่า  <strong>กาโปติกา</strong> คือ มีสีแดงเสมอเหมือนกับสีเท้าแห่งพวกนกพิราบ.</p><p>               คำว่า  <strong>ปสนฺนา</strong>  นี้   เป็นชื่อแห่งสุราใส.</p><p>               สามบทว่า  <strong>อนนุจฺฉวิก  ภิกฺขเว  สาคตสฺส</strong>  มีรูปความที่ท่านกล่าว</p><p>ไว้ว่า   ชื่อว่า   การดื่มน้ำเมา   เป็นการไม่สมควรแก่สาคตะผู้สำเร็จอภิญญา ๕.</p><p>               เมรัยที่เขาทำด้วยรสแห่งดอกมะซางเป็นต้น  ชื่อว่า <strong>ปุปผาสวะ.</strong>  เมรัย</p><p>ที่เขาคั้นผลลูกจันทน์เป็นต้นแล้ว  ทำด้วยรสแห่งผลลูกจันทน์เป็นต้นนั้น  ชื่อว่า</p><p><strong>ผลาสวะ.</strong>   เมรัยที่เขาทำด้วยรสชาติแห่งผลลูกจันทน์   (หรือองุ่น)   เป็นต้น</p><p>ชื่อว่า  <strong>มัธวาสวะ.</strong>    อาจารย์บางพวกกล่าวว่า   เขาทำด้วยน้ำผึ้งก็มี.    เมรัยที่</p><p>ชื่อว่า  <strong>คุฬาสวะ.</strong>   เขาทำด้วยน้ำอ้อยสด  เป็นต้น.</p><p>               ธรรมดาสุรา     ที่เขาใส่เธอแป้ง     กระทำด้วยรสแม้แห่งจั่นมะพร้าว</p><p>เป็นต้น    ย่อมถึงการนับว่า   สุราทั้งนั้น.   อาจารย์บางพวกกล่าวว่า   เมื่อตักเอา</p><p>น้ำใสแห่งสุราใส่เชื้อแล้วนั่นแล   (ที่เหลือ)   ย่อมถึงการนับว่าเมรัยทั้งนั้น. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 636</p><p>           สามบทว่า  <strong>อนฺตมโส  กุสคฺเคนาปิ  ปิวติ</strong> มีความว่า  ภิกษุดื่มสุรา</p><p>หรือเมรัยนั่นตั้งแต่เชื้อ  แม้ด้วยปลายหญ้าคา  เป็นปาจิตตีย์.   แต่เมื่อดื่มแม้มาก</p><p>ด้วยประโยคเดียว  เป็นอาบัติเพียงตัวเดียว.  เมื่อดื่มขาดเป็นระยะ ๆ เป็นอาบัติ</p><p>มากตัวโดยนับประโยค.</p><p>         คำว่า  <strong>อมชฺชญฺจ  โหต  มชฺชวณฺณ  มชฺชคนฺธ  มชฺชรส</strong>   มี</p><p>ความว่า   เป็นยาดองน้ำเกลือก็ดี   มีสีแดงจัดก็ดี.</p><p>           บทว่า    <strong>สูปสปาเก</strong>    มีความว่า    ชนทั้งหลายใส่น้ำเมาลงนิดหน่อย</p><p>เพื่ออบกลิ่นแล้วต้มแกง,     เป็นอนาบัติ    ในเพราะแกงใส่น้ำเมาเล็กน้อยนั้น.</p><p>แม้ในต้มเนื้อก็นัยนี้เหมือนกัน .    ก็ชนทั้งหลายย่อมเจียวน้ำมันกับน้ำเมา    แม้</p><p>เพื่อเป็นยาระงับลม,     ไม่เป็นอาบัติในน้ำมัน แม้นั้นที่ไม่ได้เจือน้ำเมาจนเกินไป</p><p>เท่านั้น.    ในน้ำมันที่เจือน้ำเมาจัดไป   จนมีสีมีกลิ่น   และรสแห่งน้ำเมาปรากฏ</p><p>เป็นอาบัติแท้.</p><p>            สองบทว่า  <strong>อมชฺช  อริฏฺ</strong>  มีความว่า  ในยาดองชื่ออริฏฐะซึ่งไม่ใช่</p><p>น้ำเมา  ไม่เป็นอาบัติ.   ได้ยินว่า  ชนทั้งหลายทำยาดองชื่ออริฏฐะ   ด้วยรสแห่ง</p><p>มะขามป้อมเป็นต้นนั่นแหละ.    ยาดองนั้นมี   สี   กลิ่น    และรสคล้ายน้ำเมา</p><p>แต่ไม่เมา.   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงหมายเอายาดองชื่ออริฏฐะนั้น     จึงตรัสคำนี้</p><p>แต่ยาดองอริฏฐะที่เขาปรุงด้วยเครื่องปรุงจัดเป็นน้ำเมา   ไม่ควรตั้งแต่เชื้อ.   บท</p><p>ที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบทนี้   มีสมุฎฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท  เป็นกิริยา   โนสัญญา-</p><p>วิโมกข์ อจิตตกะ  โลกวัชชะ  กายกรรม  อกุศลจิต  มีเวทนา ๓ แล.    ก็ใน</p><p>สมุฏฐานเป็นต้นนี้   บัณฑิตพึงทราบว่า   เป็นอจิตตกะ.   เพราะไม่รู้วัตถุ.  พึง</p><p>ทราบว่า  เป็นโลกวัชชะ  เพราะจะพึงดื่มด้วยอกุศลจิตเท่านั้น   ดังนี้แล.</p><p>                           <em>สุราปานสิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 637</p><p>                      <strong> สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>                       <strong>   เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>            [๕๗๙]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน     อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี    ครั้งนั้น</p><p>พระฉัพพัคคีย์ได้ทำภิกษุรูปหนึ่งในจำพวกภิกษุสัตตรสวัคคีย์ให้หัวเราะ   เพราะ</p><p>จี้ด้วยนิ้วมือ  ภิกษุรูปนั้นเหนื่อย  หายใจไม่ทันได้ถึงมรณภาพลง  บรรดาภิกษุ</p><p>ที่เป็นผู้มักน้อย.. .  ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึง</p><p>ได้ทำภิกษุให้หัวเราะ   เพราะจี้ด้วยนิ้วมือเล่า    แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้า . . .</p><p>                                  <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอทำภิกษุให้หัวเราะเพราะจี้ด้วยนิ้วมือ   จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ทำภิกษุให้หัวเราะ    เพราะจี้ด้วยนิ้วมือเล่า    การกระทำของพวก</p><p>เธอนั่นไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสยิงของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว ...                 </p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 638</p><p>                                <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๐๑.  ๒.  เป็นปาจิตตีย์  ในเพราะจี้ด้วยนิ้วมือ.</p><p>                            เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ </p><p>                              <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>          [๕๘๐]  ที่ชื่อว่า  จี้ด้วยนิ้วมือ  คือ  ใช้นิ้วมือจี้   อุปสัมบันมีความ</p><p>ประสงค์จะยังอุปสัมบันให้หัวเราะ   ถูกต้องกายด้วยกาย   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                  <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                  <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๕๘๑]  อุปสัมบัน    ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน    ใช้นิ้วมือจี้ให้หัวเราะ</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           อุปสัมบัน   ภิกษุสงสัย  ใช้นิ้วมือจี้ให้หัวเราะ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           อุปสัมบัน    ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน    ใช้นิ้วมือจี้ให้หัวเราะ    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                        <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>            [๕๘๒]   ภิกษุเอากายถูกต้องของเนื่องด้วยกาย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ภิกษุเอาของเนื่องด้วยกายถูกต้องกาย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ภิกษุเอาของเนื่องด้วยกายถูกต้องของเนื่องด้วยกาย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ภิกษุเอาของโยนถูกต้องกาย  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ภิกษุเอาของโยนถูกต้องของเนื่องด้วยกาย  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ภิกษุเอาของโยนถูกต้องของโยน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           [๕๘๓]  ภิกษุเอากายถูกต้องกายอนุปสัมบัน   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 639</p><p>              ภิกษุเอากายถูกต้องของเนื่องด้วยกาย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              ภิกษุอาของเนื่องด้วยกายถูกต้องกาย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              ภิกษุเอาของเนื่องด้วยกายถูกต้องของเนื่องด้วยกาย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              ภิกษุเอาของโยนถูกต้องกาย  ต้องอาบัติทุกกฏ.   </p><p>              ภิกษุเอาของโยนถูกต้องของเนื่องด้วยกาย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              ภิกษุเอาของโยนไปถูกต้องของโยนมา  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              [๕๘๔]  อนุปสัมบัน    ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน  เอานิ้วมือจี้ให้หัวเราะ</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              อนุปสัมบัน    ภิกษุสงสัย... ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              อนุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                               <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>              [๕๘๕]  ภิกษุไม่ประสงค์จะให้หัวเราะ  เมื่อมีกิจจำเป็น  ถูกต้องเข้า ๑</p><p>ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ</em> </p><p> </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 640</p><p>                                 <strong> อังคุลีปโฏทกสิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>          ในสิกขาบทที่ ๒  มีวินิจฉัยดังนี้:- </p><p>                     <strong> [แก้อรรถว่าด้วยการจี้ด้วยนิ้วมือ]</strong></p><p>          ด้วยบทว่า  <strong>องฺคุลีปโฏทเกน</strong> นี้ ตรัสการเอานิ้วมือจี้ที่รักแร้เป็นต้น .</p><p>          บทว่า  <strong>อุตฺตสนฺโต</strong>  คือ   เหน็ดเหนื่อยด้วยการหัวเราะเกินไป.</p><p>          บทว่า  <strong>อนสฺสาสโก</strong>  คือ   เป็นผู้มีลมอัสสาสะปัสสาสะขาดการสัญจร</p><p>ไปมา.</p><p>          สามบทว่า <strong>อนุปสมฺปนฺน  กาเยน  กาย</strong>  มีความว่า  แม้นางภิกษุณี</p><p>ก็ตั้งอยู่ในฐานแห่งอนุปสัมบัน    ในสิกขาบทนี้.     เมื่อภิกษุถูกต้องนางภิกษุณี</p><p>แม้นั้น   ด้วยประสงค์จะเล่น  ก็เป็นทุกกฏ.  บทที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.</p><p>          สิกขาบทนี้    มีสมุฎฐานดุจปฐมปาราชิกสิกขาบท  เป็นกิริยา   สัญญา-</p><p>วิโมกข์   สจิตตกะ  โลกวัชชะ   กายกรรม   อกุศลจิต   มีเวทนา ๒ ดังนี้แล.</p><p>                        <em>อังคุลีปโฏทกสิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 641</p><p>                          <strong> สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>                         <strong> เรื่องพระสัตตรสวัคคีย์</strong> </p><p>            [๕๘๖]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น  พระ-</p><p>สัตตรสวัคคีย์กำลังเล่นน้ำกันอยู่ในแม่น้ำอจิรวดี  ขณะนั้น  พระเจ้าปเสนทิโกศล</p><p>ประทับอยู่ ณ พระปราสาทชั้นบน    พร้อมด้วยพระนางมัลลิกาเทวี    ได้ทอด</p><p>พระเนตรเห็นพระสวัตตรสวัคคีย์กำลังเล่นน้ำอยู่ในแม่น้ำอจิรวดี    ครั้นแล้วก็ได้</p><p>รับสั่งกะพระนางมัลลิกาเทวีว่า   นี่แน่ะแม่มัลลิกา   นั่นพระอรหันต์กำลังเล่นน้ำ.</p><p>             พระนางกราบทูลว่า   ขอเดชะ   ชะรอยพระผู้มีพระภาคเจ้ายังมิได้ทรง</p><p>บัญญัติสิกขาบท  หรือภิกษุเหล่านั้นจะยังไม่สันทัดในพระวินัยเป็นแน่  พระพุทธ</p><p>เจ้าข้า.</p><p>             ขณะนั้น  ท้าวเธอทรงรำพึงว่า  ด้วยอุบายอย่างไรหนอ  เราจะไม่ต้อง</p><p>กราบทูลพระผู้มีพระภาคเจ้า  และพระผู้มีพระภาคเจ้าจะพึงทรงทราบได้ว่า ภิกษุ</p><p>เหล่านั้นเล่นน้ำ    ครั้นแล้วท้าวเธอรับสั่งให้นิมนต์พระสัตตรสวัคคีย์มา    แล้ว</p><p>พระราชทานน้ำอ้อยงบใหญ่แก่ภิกษุเหล่านั้น    รับสั่งว่า     ขอพระคุณเจ้าโปรด</p><p>ถวายน้ำอ้อยงบนี้แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>             พระสัตตรสวัคคีย์ได้นำน้ำอ้อยงบนั้นไปเข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าแล้ว</p><p>กราบทูลว่า   พระเจ้าแผ่นดินถวายน้ำอ้อยงบนี้แต่พระองค์   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถามว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็พระเจ้าแผ่นดิน</p><p>พบพวกเธอที่ไหนเล่า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 642</p><p>             พระสัตตรสวัคคีย์กราบทูลว่า    พบพวกข้าพระพุทธเจ้ากำลังเล่นน้ำอยู่</p><p>ในแม่น้ำอจิรวดี   พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>                           <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า     ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย</p><p>ไฉนพวกเธอจึงได้เล่นน้ำเล่า   การกระทำของพวกเธอนั่น  ไม่เป็นไปเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใสแล้ว      หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่</p><p>เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้  ว่า</p><p>ดังนี้ :-</p><p>                                          <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๐๒.๓.  เป็นปาจิตตีย์  ในเพราะธรรมคือหัวเราะในน้ำ.</p><p>                                 <em>เรื่องพระสัตตรสวัคคีย์  จบ</em></p><p>                                       <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๕๘๗]  ที่ชื่อว่า  ธรรมคือหัวเราะในน้ำ  ความว่า    ในน้ำลึกพ้น</p><p>ข้อเท้าขึ้นไป   ภิกษุมีความประสงค์จะรื่นเริง   ดำลงก็ดี   ผุดขึ้นก็ดี   ว่ายไปก็ดี</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>                                      <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                      <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๕๘๘]   เล่นน้ำ  ภิกษุสำคัญว่าเล่น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             เล่นน้ำ  ภิกษุสงสัย  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             เล่นน้ำ  ภิกษุก็สำคัญว่ามิได้เล่น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 643</p><p>                                           <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>               [๕๘๙]  ภิกษุเล่นน้ำตื้นใต้ข้อเท้า  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>               ภิกษุเล่นเรือ  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>               ภิกษุเอามือวักน้ำก็ดี  เอาเท้าแกว่งน้ำก็ดี  เอาไม้ขีดน้ำก็ดี เอากระเบื้อง</p><p>ปาน้ำเล่นก็ดี   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>               น้ำ  น้ำส้ม  น้ำนม  เปรียง  น้ำย้อม  น้ำปัสสาวะ  หรือน้ำโคลน ซึ่ง</p><p>ขังอยู่ในภาชนะ  ภิกษุเล่น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>               [๕๙๐]  ไม่ได้เล่นน้ำ  ภิกษุสำคัญว่าเล่น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>               ไม่ได้เล่นน้ำ  ภิกษุสงสัย  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                   <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>               ไม่ได้เล่นน้ำ  ภิกษุสำคัญว่าไม่ได้เล่น  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                   <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>                [๕๙๑]   ภิกษุไม่ประสงค์จะเล่น   แต่เมื่อมีกิจจำเป็น   ลงน้ำแล้วดำลง</p><p>ก็ดี   ผุดขึ้นก็ดี    ว่ายไปก็ดี  ๑ ภิกษุผู้จะข้ามฟาก  ดำลงก็ดี   ผุดขึ้นก็ดี   ว่ายไป</p><p>ก็ดี ๑ มีอันตราย  ๑ ภิกษุวิกลจริต  ๑ ภิกษุอาทิกัมมิกะ  ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 644</p><p>                                      <strong> หัสสธรรมสิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>           ในสิกขาบทที่ ๓ มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>                  <strong>[แก้อรรถว่าด้วยธรรม  คือหัวเราะในน้ำ]</strong></p><p>           บทว่า  <strong>อปฺปกตญฺญุโน</strong>    มีความว่า   ภิกษุเหล่านั้นจะยังไม่รู้ข้อที่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแต่งตั้ง ไว้ คือ ทรงบัญญัติไว้แล้ว.  การเล่นน้ำ  พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าตรัสเรียกว่า  ธรรม คือ การหัวเราะในน้ำ.                           </p><p>           บทว่า  <strong>อุปริโคปฺผเก</strong>  คือ  ในน้ำลึกขนาดท่วมส่วนเบื้องบนของข้อ</p><p>เท้าทั้ง  ๒.                   </p><p>            บทว่า  <strong>หสุสาธิปฺปาโย</strong>   แปลว่า  มีความประสงค์จะเล่น.</p><p>            ในคำว่า  <strong>นิมุชฺชติ   วา</strong>  เป็นต้น   มีวินิจฉัยว่า   เนื้อหยั่งลงเพื่อต้อง</p><p>การจะดำลง   เป็นทุกกฏ   ทุก ๆ ย่างเท้า.    ในการดำลงและผุดขึ้นเป็นปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ ประโยค.  ภิกษุดำลงว่ายไปภายในน้ำนั่นเอง  เป็นปาจิตตีย์  ทุก ๆ ครั้ง</p><p>ที่ขยับมือขยับเท้าในที่ทั้งปวง.</p><p>             บทว่า   <strong>ปลวติ</strong>   แปลว่า   ว่ายข้ามไป.    เมื่อใช้มือทั้ง ๒ ว่ายข้ามไป</p><p>เป็นปาจิตตีย์ ทุก ๆ ครั้งที่ขยับมือ.  แม้ในเท้าทั้ง ๒ ก็นัยนี้นั้นแล  ภิกษุว่ายข้าม</p><p>ไปด้วยอวัยวะใด ๆ เป็นปาจิตตีย์  ทุก ๆ ประโยค   แห่งอวัยวะนั้น ๆ.   ภิกษุ</p><p>กระโดดลงในน้ำ  จากฝั่งก็ดี  จากต้นไม้ก็ดี   เป็นปาจิตตีย์เหมือนกัน .</p><p>            สองบทว่า   <strong>นาวาย   กีฬติ</strong>   มีความว่า  ภิกษุแล่นเรือด้วยพายและถ่อ</p><p>เป็นต้น   หรือเข็นเรือบนตลิ่ง  ชื่อว่าเล่นเรือ  เป็นทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 645</p><p>            แม้ในบทว่า  <strong>หตฺเถน  วา</strong>  เป็นต้น    บัณฑิตพึงทราบว่าเป็นทุกกฏ</p><p>ทุก ๆ ประโยค.    อาจารย์บางพวกกล่าวว่า    เมื่อภิกษุเอามือปากระเบื้องไปบน</p><p>น้ำ  เป็นทุกกฏ   ทุก ๆ ครั้งที่กระเบื้องตกลงและแฉลบขึ้น.  คำนั้นไม่ควรถือ</p><p>เอา  แท้จริง  ในเพราะกระเบื้องที่ปาลงไปในน้ำนั้น   เป็นทุกกฏตัวเดียวเท่านั้น</p><p>เพราะมีประโยคเดียว. </p><p>             อีกนัยหนึ่ง   ภิกษุข้ามน้ำ   หรือมิได้ข้าม    เล่นน้ำที่ขังอยู่ในที่แห่งใด</p><p>แห่งหนึ่ง   ด้วยอาการอย่างใดอย่างหนึ่งอื่น    เว้นการคำผุดเป็นต้น ที่กล่าวแล้ว</p><p>ในน้ำพ้น ข้อเท้าขึ้นไป  ขึ้นที่สุด   แม้เล่นวักหยาดน้ำสาดก็เป็นทุกกฏเหมือนกัน.</p><p>แต่จะเขียนอักษรขยายความ  ควรอยู่.  ในสิกขาบทนี้   มีวินิจฉัยเท่านี้.   บทที่</p><p>เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.</p><p>              สิกขาบทนี้  มีสมุฏฐานเหมือนปฐมปาราชิก  เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์</p><p>สจิตตกะ  โลกวัชชะ  กายกรรม  อกุศลจิต   มีเวทนา ๓ ดังนี้ แล.</p><p>                            <em>หัสสธรรมสิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 646</p><p>                            <strong>   สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>                                      <strong> เรื่องพระฉันนะ</strong></p><p>             [๕๙๒]  โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ โฆสิตาราม</p><p>เขตพระนครโกสัมพี  ครั้งนั้น  ท่านพระฉันนะประพฤติอนาจาร  ภิกษุทั้งหลาย</p><p>ได้ว่ากล่าวอย่างนี้ว่า  อาวุโสฉันนะ  ท่านอย่าได้ทำเช่นนั้น    การกระทำเช่นนั้น</p><p>ไม่ควร  ท่านพระฉันนะไม่เอื้อเฟื้อยังขืนทำอยู่อย่างเดิม  บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มัก</p><p>น้อย...ต่างก็พากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉนท่านพระฉันนะจึงได้ไม่</p><p>เอื้อเฟื้อยังขืนทำอยู่เล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                                        <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระฉันนะว่า  ดูก่อนฉันนะ  ข่าว</p><p>ว่า   เธอไม่เอื้อเฟื้อยังขืนทำอยู่   จริงหรือ.</p><p>             ท่านพระฉันนะทูลรับ  ว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                      <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษ    ไฉนเธอ</p><p>จึงได้ไม่เอื้อเฟื้อยังขืนทำอยู่อีกเล่า   การกระทำของเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อม</p><p>ใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย       ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                    <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๐๓.๔.   เป็นปาจิตตีย์  ในเพราะความไม่เอื้อเฟื้อ.</p><p>                               <em>เรื่องพระฉันนะ  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 647</p><p>                          <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๕๙๓]   ที่ชื่อว่า  ความไม่เอื้อเฟื้อ  ได้แก่ความไม่เอื้อเฟื้อ  ๒ อย่าง</p><p>คือ  ความไม่เอื้อเฟื้อในบุคคล ๑ ความไม่เอื้อเฟื้อในธรรม ๑.</p><p>            ที่ชื่อว่า   ความไม่เอื้อเฟื้อในบุคคล   ได้แก่   ภิกษุผู้อันอุปสัมบัน</p><p>ว่ากล่าวอยู่ด้วยพระบัญญัติ    แสดงความไม่เอื้อเฟื้อโดยอ้างว่า    ท่านผู้นี้ถูกยก</p><p>วัตร   ถูกดูหมิ่น   หรือถูกติเตียน    เราจักไม่ทำตามถ้อยคำของท่านผู้นี้   ดังนี้ </p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            ที่ชื่อว่า  ความไม่เอื้อเฟื้อในธรรม  ได้แก่ภิกษุผู้อันอุปสัมบัน  ว่า</p><p>กล่าวอยู่ด้วยพระบัญญัติ   แสดงความไม่เอื้อเฟื้อโดยอ้างว่า    ไฉนธรรมข้อนี้จะ</p><p>พึงเสื่อม  สูญหาย  หรืออันตรธานเสีย ดังนี้ก็ดี  ไม่ประสงค์จะศึกษาพระบัญญัติ</p><p>นั้น    จึงแสดงความไม่เอื้อเฟื้อก็ดี   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                   <strong>   บทภาชนีย์</strong></p><p>                                       <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๕๙๔]  อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน    แสดงความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              อุปสัมบัน   ภิกษุสงสัยแสดงความไม่เอื้อเฟื้อ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                         <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>              [๕๙๕]  ภิกษุอุปสัมบันว่ากล่าวอยู่    ด้วยข้อธรรมอันมิใช่พระบัญญัติ</p><p>แสดงความไม่เอื้อเฟื้อโดยอ้างว่า   ข้อนี้ไม่เป็นไปเพื่อความขัดเกลา    ไม่เป็นไป</p><p>เพื่อความกำจัด   ไม่เป็นไปเพื่อความเป็นผู้ที่น่าเลื่อมใส  ไม่เป็นไปเพื่อความไม่</p><p>สะสม  ไม่เป็นไปเพื่อปรารภความเพียร  ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 648</p><p>            ภิกษุถูกอนุปสัมบันว่ากล่าวอยู่ด้วยพระบัญญัติก็ดี    ด้วยข้อธรรมอัน</p><p>มิใช่พระบัญญัติก็ดี   แสดงความไม่เอื้อเฟื้อโดยอ้างว่า  ข้อนี้ ไม่เป็นไปเพื่อความ</p><p>ขัดเกลาไม่เป็นไปเพื่อความกำจัด  ไม่เป็นไปเพื่อความเป็นผู้ที่น่าเลื่อมใส  ไม่</p><p>เป็นไปเพื่อความไม่สะสม  ไม่เป็นไปเพื่อปรารภความเพียร  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             [๕๙๖]  อนุปสัมบัน    ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน  แสดงความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>            อนุปสัมบัน  ภิกษุสงสัย  แสดงความไม่เอื้อเฟื้อ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            อนุปสัมบัน    ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน  แสดงความไม่เอื้อเฟื้อ  ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.                                        </p><p>                                   <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>              [๕๙๗]   ภิกษุกล่าวชี้เหตุว่า  อาจารย์ทั้งหลายของพวกข้าพเจ้าเรียนมา</p><p>อย่างนี้     สอบถามมาอย่างนี้  ๑    ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ  ๑ ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.                             </p><p>                       <em>สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 649</p><p>                                <strong>อนาทริยสิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>             ในสิกขาบทที่  ๔ มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>            <strong>[แก้อรรถว่าด้วยความไม่เอื้อเฟื้อในธรรม]</strong></p><p>              คำว่า  <strong>กถาย  นสฺเสยฺย</strong>   มีความว่า   ไฉน  ธรรม   คือแบบแผน</p><p>ประเพณีนี้   จะพึงเสื่อมไปเสีย. </p><p>              คำว่า   <strong>ต  วา  น  สิกฺขิตุกาโม</strong>   มีความว่า  ผู้ไม่ประสงค์จะศึกษา</p><p>พระบัญญัติ   ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติไว้  ซึ่งเป็นเหตุให้พวกภิกษุเรียก</p><p>(เธอว่าผู้ไม่เอื้อเฟื้อ).  </p><p>             บทว่า  <strong>อปฺปญฺตฺเตน</strong>  คือ  ไม่ได้มาในพระสูตร    หรือในพระ-</p><p>อภิธรรม.</p><p>             ในคำว่า  <strong>เอว  อมฺหาก  อาจริยาน   อุคฺคโห</strong>  นี้  ไม่ควรถือเอา</p><p>การเรียนของอาจารย์ที่น่าติเตียน.    ควรถือเอาการเรียนของอาจารย์ที่มาตาม</p><p>ประเพณีเท่านั้น.   ในกุรุนที   กล่าวว่า   การเรียนตามอาจารย์ในทางโลกวัชชะ</p><p>ไม่ควร,  แต่ในทางปัณณัตติวัชชะ  ควรอยู่.  ในมหาปัจจรีกล่าวว่า   การเรียน</p><p>ของพวกอาจารย์ผู้เรียนสูตร  และสุตตานุโลมเท่านั้น   จัดเป็นประมาณได้,  ถ้อย</p><p>คำของพวกอาจารย์ผู้ไม่รู้  (สูตรและสุตตานุโลม)   หาเป็นประมาณได้ไม่.  คำ</p><p>ทั้งหมดนั้น  ก็รวมลงในการเรียนที่มาตามประเพณี.  บทที่เหลือตื้นทั้งนั้น .</p><p>             สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐาน ๓ เกิดขึ้นทางกายกับจิต ๑ ทางวาจากับจิต ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑ เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ โลกวัชชะ  กายกรรม</p><p>วจีกรรม  อกุศลจิต  เป็นทุกชเวทนา  ดังนี้แล.</p><p>                            <em>อนาทริยสิกขาบทที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 650</p><p>                           <strong> สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>                           <strong>   เรื่องพระฉัพพัคคีย์ </strong></p><p>           [๕๙๘]  โดยสมัยนั้น      พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ</p><p>พระเชตวัน อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น พระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์หลอนพระสัตตรสวัคคีย์  พวกเธอถูกหลอนจึงร้องไห้.</p><p>          ภิกษุทั้งหลายถามพระสัตตรสวัคคีย์ว่า     อาวุโสทั้งหลาย     พวกท่าน</p><p>ร้องไห้ทำไม.                                    </p><p>          พระสัตตรสวัคคีย์ตอบว่า   พระฉัพพัคคีย์พวกนี้หลอนพวกผมขอรับ.</p><p>          บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย.. .   ต่างก็พากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนา  </p><p>ว่า   ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้หลอนภิกษุทั้งหลายเล่า    แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า. . .                                             </p><p>                                    <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>          พระผู้มีตระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอหลอนภิกษุทั้งหลาย   จริงหรือ.</p><p>          พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้หลอนภิกษุทั้งหลายเล่า     การกระทำของพวกเธอนั่น      ไม่เป็น</p><p>ไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของ</p><p>ชุมชมที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>          ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดง    อย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 651</p><p>                                    <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>              ๑๐๔.๕.   อนึ่ง  ภิกษุใดหลอนซึ่งภิกษุ  เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>                                 เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ </p><p>                                  <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              [๕๙๙]  บทว่า   อนึ่ง . . . ใด   ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด...</p><p>              บทว่า   <strong>ภิกษุ</strong>   ความว่า   ที่ชื่อว่า   ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. ..</p><p>นี้   ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>              บทว่า  <strong>ซึ่งภิกษุ</strong>  ได้แก่  ภิกษุรูปอื่น.</p><p>              บทว่า  หลอน  ความว่า  อุปสัมบันมุ่งจะหลอนอุปสันบัน  แสดงรูป</p><p>ก็ดี เสียงก็ดี  กลิ่นก็ดี   รสก็ดี  โผฏฐัพพะก็ดี   เธอผู้ถูกหลอนนั้น  จะตกใจก็ตาม</p><p>ไม่ตกใจก็ตาม   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              อุปสันบันมุ่งจะหลอนอุปสัมบัน  บอกเล่าทางกันดารเพราะโจรก็ดี  ทาง</p><p>กันดารเพราะสัตว์ร้ายก็ดี   ทางกันดารเพราะปีศาจก็ดี    เธอจะตกใจก็ตาม    ไม่</p><p>ตกใจก็ตาม   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                     <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                      <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>               [๖๐๐]  อุปสัมบัน ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน หลอน ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>               อุปสัมบัน  ภิกษุสงสัย  หลอน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>               อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน  หลอน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                           <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>                [๖๐๑]   อุปสัมบันมุ่งจะหลอนอนุปสัมบัน   แสดงรูปก็ดี  เสียงก็ดี  กลิ่น</p><p>ก็ดี   รสก็ดี   โผฏฐัพพะก็ดี   เขาจะตกใจก็ตาม  ไม่ตกใจก็ตาม  ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 652</p><p>           อุปสัมบันมุ่งจะหลอนอนุปสัมบัน      บอกเล่าทางกันดารเพราะโจรก็ดี</p><p>ทางกันดารเพราะสัตว์ร้ายก็ดี     ทางกันดารเพราะปีศาจก็ดี     เขาจะตกใจก็ตาม</p><p>ไม่ตกใจก็ตาม  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>          [๖๐๒]  อนุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน   หลอน    ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ. </p><p>          อนุปสัมบัน   ภิกษุสงสัย  หลอน  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>          อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญ ว่าอนุปสัมบัน  หลอน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                               <strong> อาปัตติวาร</strong></p><p>            [๖๐๓]   ภิกษุไม่ประสงค์จะหลอน   แต่แสดงรูปก็ดี  เสียงก็ดี  กลิ่นก็ดี</p><p>รสก็ดี   โผฏฐัพพะก็ดี   หรือบอกเล่าทางกันดารเพราะโจร   ทางกันดารเพราะ</p><p>สัตว์ร้าย  ทางกันดารเพราะปีศาจ  ๑ ภิกษุวิกลจริต ๑ ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                         <em>สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ</em></p><p>                              <strong>ภิงสาปนสิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>           การนำรูปเข้าไปแสดงเป็นต้น   ในสิกขาบทที่ ๕ พึงทราบโดยนัย   ดัง</p><p>กล่าวแล้ว  ในมนุสสวิคคหสิกขาบทนั่นแล.   บทที่เหลือตื้นทั้งนั้น.   ปกิณกะมี</p><p>สมุฏฐานเป็นต้น    เป็นเช่นเดียวกับอนาทริยสิกขาบทนั้นแล.</p><p>                        <em>ภิงสาปนสิกขาบทที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 653</p><p>                          <strong>สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>                               <strong>เรื่องภิกษุหลายรูป</strong></p><p>              [๖๐๔]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  เภสกลา-</p><p>มฤคทายวัน   เขตเมืองสุงสุมารคิระ  ในภัคคชนบท  สมัยนั้น  ถึงเดือนฤดูหนาว</p><p>ภิกษุทั้งหลายได้ก่อไฟที่ขอนไม้มีโพรงใหญ่ท่อนหนึ่งแล้วผิง  ก็งูเห่าในโพรงไม้</p><p>ท่อนใหญ่นั้นถูกไฟร้อนเข้า  ได้เลื้อยออกไล่พวกภิกษุ  ๆ ได้วิ่งหนีไปในที่นั้นๆ</p><p>บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย...  ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนภิกษุ</p><p>ทั้งหลายจึงได้ก่อไฟผิงเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                                 <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>              พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกภิกษุก่อไฟผิง  จริงหรือ.</p><p>              ภิกษุทั้งหลายทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                      <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>              พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า     ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ไฉน</p><p>ภิกษุโมฆบุรุษเหล่านั้น    จึงได้ก่อไฟผิงเล่า    การกระทำของภิกษุโมฆบุรุษ</p><p>เหล่านั้นนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อ</p><p>ความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว. . .</p><p>                ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-   </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 654</p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๐๕.  ๖.  อนึ่ง ภิกษุใด มุ่งการผิง  ติดก็ดี   ให้ติดก็ดี ซึ่งไฟ</p><p>เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>           ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                 <em>เรื่องภิกษุหลายรูป  จบ</em></p><p>                 <strong> ทรงอนุญาติให้พระอาพาธผิงไฟได้</strong></p><p>           [๖๐๕]  ก็โดยสมัยนั้นแล     ภิกษุทั้งหลายอาพาธ    บรรดาภิกษุผู้</p><p>พยาบาลไข้    ได้ถามพวกภิกษุอาพาธว่า    อาวุโสทั้งหลาย    พออดทนได้หรือ</p><p>พอยังอัตภาพให้เป็นไปได้หรือ.</p><p>           ภิกษุอาพาธตอบว่า    อาวุโสทั้งหลาย    เมื่อก่อนพวกผมก่อไฟผิงได้</p><p>เพราะเหตุนั้นความผาสุกจึงมีแก่พวกผม  แต่บัดนี้พวกผมรังเกียจอยู่ว่า  พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว   จึงผิงไฟไม่ได้    เพราะเหตุนั้น   ความผาสุกจึงไม่มี</p><p>แก่พวกผม.</p><p>           ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ ทรงอนุญาต</p><p>ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   เราอนุญาตให้ภิกษุผู้อาพาธก่อเองก็ดี  ให้ผู้อื่นก่อก็ดี</p><p>ซึ่งไฟ  แล้วผิงได้   อนึ่ง   พวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้   ว่าดังนี้:-</p><p>                         <strong>   พระอนุบัญญัติ  ๑</strong></p><p>            ๑๐๕.  ๖.  ก. อนึ่ง  ภิกษุใด มิใช่ผู้อาพาธ  มุ่งการผิง ติดก็ดี</p><p>ให้ติดก็ดี  ซึ่งไฟ  เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>           ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                  <em>เรื่องทรงอนุญาตให้พระอาพาธผิงไฟได้  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 655</p><p>                   <strong>  ทรงอนุญาตให้ตามประทีปเป็นต้นได้</strong></p><p>             [๖๐๖]   ก็โดยสมัยนั้นแล   ภิกษุทั้งหลายพากันรังเกียจการตามประทีป</p><p>บ้าง    การก่อไฟบ้าง    การติดไฟในเรือนไฟบ้าง    จึงได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ  ทรงอันอนุญาตว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  เราอนุญาตให้ติด</p><p>เองก็ดี   ให้ผู้อื่นติดก็ดี  ซึ่งไฟ  เพราะปัจจัยเห็นปานนั้นได้   อนึ่ง   พวกเธอ</p><p>พึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ ว่าดังนี้:- </p><p>                              <strong>พระอนุบัญญัติ  ๒</strong></p><p>              ๑๐๕.  ๖.  ข.  อนึ่ง   ภิกษุใดมิใช่ผู้อาพาธ  มุ่งการผิง  ติดก็ดี</p><p>ให้ติดก็ดี  ซึ่งไฟ  เว้นไว้แต่ปัจจัยมีอย่างนั้นเป็นรูป  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                   <em>เรื่องทรงอนุญาตให้ตามประทีปเป็นต้นได้  จบ</em></p><p>                             <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๖๐๗]  บทว่า  อนึ่ง . . .ใด   ความว่าผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด ...</p><p>             บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>มิใช่ผู้อาพาธ</strong>  คือ  ผู้ที่เว้นไฟก็ยังมีความผาสุก.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>ผู้อาพาธ</strong>   คือ  ผู้ที่เว้นไฟแล้ว  ไม่มีความผาสุก.</p><p>             บทว่า  <strong>มุ่งการผิง</strong>  คือ  ประสงค์จะให้ร่างกายอบอุ่น.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>ไฟ</strong>  คือ  ที่เรียกกันว่า  อัคคี.</p><p>             บทว่า  <strong>ติด</strong>   คือ  ติดเอง   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             บทว่า  <strong>ให้ติด</strong>   คือ ใช้ผู้อื่น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             ภิกษุสั่งหนเดียว   แต่เขาติดแม้หลายหน   ก็ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             บทว่า   <strong>เว้นไว้แต่ปัจจัยมีอย่างนั้นเป็นรูป</strong>   คือ   ยกไว้แต่ปัจจัย</p><p>เห็นปานนั้น. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 656</p><p>                                 <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                  <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>          [๖๐๘]  มิใช่ผู้อาพาธ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ผู้อาพาธ  มุ่งการผิง  ติดก็ดี</p><p>ให้ติดก็ดี  ซึ่งไฟ  เว้นไว้แต่มีปัจจัยเห็นปานนั้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          มิใช่ผู้อาพาธ  ภิกษุสงสัย  มุ่งการผิง  ติดก็ดี  ให้ติดก็ดี   ซึ่งไฟเว้นไว้</p><p>แต่มีปัจจัยเห็นปานนั้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          มิใช่ผู้อาพาธ  ภิกษุสำคัญว่าผู้อาพาธ   มุ่งการผิง   ติดก็ดี   ให้ติดก็ดี</p><p>ซึ่งไฟ  เว้นไว้แต่มีปัจจัยเห็นปานนั้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                  <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>           ภิกษุยกฟืนที่ติดไฟไว้ในที่เดิม  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ผู้อาพาธ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ผู้อาพาธ...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ผู้อาพาธ  ภิกษุสงสัย...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                              <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           ผู้อาพาธ  ภิกษุสำคัญว่าผู้อาพาธ...ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                           <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๖๐๙]  ภิกษุอาพาธ ๑  ภิกษุผิงไฟที่ผู้อื่นติดไว้  ๑  ภิกษุผิงถ่านไฟที่</p><p>ปราศจากเปลว  ๑  ภิกษุตามประทีปก็ดี  ก่อไฟใช้อย่างอื่นก็ดี  ติดไฟในเรือนไฟ</p><p>ก็ดี  เพราะมีเหตุเห็นปานนั้น  ๑   มีอันตราย ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑   ภิกษุอาทิ-</p><p>กัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                   <em>สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 657</p><p>                    <strong> โชตสมาทหนสิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>             ในสิกขาบทที่ ๖  มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>         <strong>  [ แก้อรรถบางปาฐะเกี่ยวกับ การจุดไฟผิง]</strong></p><p>              คำว่า <strong>ภัคคะ</strong>  นี้    เป็นชื่อของชนบท.  คำว่า <strong>สุงสุมารคีระ</strong>  เป็นชื่อ</p><p>ของเมือง.   คำว่า   <strong>เภสกลาวัน</strong>   เป็นชื่อแห่งป่าที่อาศัยเมืองนั้น     (วนอุทยาน</p><p>ที่ตั้งอยู่ใกล้เมืองนั้น).  ก็ป่านั้นเรียกว่า  มฤคทายะ  เพราะเป็นที่พระราชทาน</p><p>อภัยแก่พวกเนื้อ   เพื่อต้องการให้อยู่สบาย.</p><p>              บทว่า  <strong>สมาทหิตฺวา</strong>  คือ  ให้ลุกโพลงขึ้น.</p><p>              บทว่า  <strong>ปริปาเตสิ</strong>   คือ  ไล่ติดตามไป.</p><p>              ในคำว่า   <strong>สย  สมาทหติ</strong>  นี้   มีวินิจฉัยว่า   เริ่มแต่จุดไม้สีไฟด้วย</p><p>ความประสงค์จะก่อไฟไป  จนกระทั่งถึงเปลวไฟยังไม่ลุกขึ้น  เป็นทุกกฏ ทุก ๆ</p><p>ประโยค.</p><p>              บทว่า  <strong>ปทีเปปิ</strong>  คือ   ในการตามประทีปก็ดี.</p><p>              บทว่า <strong>โชติเกปิ</strong>  ได้แก่  การก่อไฟในกิจมีการระบมบาตร  และอบตัว</p><p>เป็นต้นก็ดี.</p><p>               บทว่า  <strong>ตถารูปปจฺจยา</strong>  คือ   มีการตามประทีปเป็นต้นเป็นปัจจัย.</p><p>              สองบทว่า   <strong>ปฏิลาต  อุกฺขิปติ</strong>   มีความว่า   ภิกษุยกดุ้นฟืนที่กำลัง</p><p>ติดไฟ   ซึ่งตกลงไปขึ้นมา    อธิบายว่า   ยกวางไว้ในที่เดิมอีก   เมื่อภิกษุหยิบ</p><p>ดุ้นฟืนที่ไฟยังไม่ดับอย่างนี้  ใส่ลงไปเท่านั้น  เป็นทุกกฏ   แต่เป็นปาจิตตีย์แท้</p><p>แก่ภิกษุผู้ก่อไฟฟืนที่ไฟดับแล้วให้ลุกอีก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 658</p><p>            บทว่า  <strong>ตถารูปปจฺจยา</strong>  ได้แก่  ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้ติดไฟ  เพราะ</p><p>ปัจจัยเห็นปานนั้นแม้อย่างอื่น  เว้นการตามประทีปเป็นต้นเสีย.           </p><p>            บทว่า  <strong>อาปทาสุ</strong>   มีความว่า  มีอันตรายเพราะถูกงูกัด  ถูกโจรล้อม</p><p>เนื้อร้ายและอมนุษย์ขัดขวาง    ไม่เป็นอาบัติแม้แก่ภิกษุผู้ติดไฟในเพราะอุปัทวะ</p><p>นั้น บทที่เหลือตื้นทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบทนี้     มีสมุฎฐาน ๖ เป็นกิริยา    โนสัญญาวิโมกข์   อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  มีจิต ๓  นีเวทนา ๓  ดังนี้แล.</p><p>                        <em>โชติสมาทหนสิกขาบทที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 659</p><p>                             <strong>  สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>                              <strong> เรื่องพระเจ้าพิมพิสาร</strong></p><p>               [๖๑๐]   โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระเวฬุวัน-</p><p>วิหาร  อันเป็นสถานที่พระราชทานเหยื่อแก่กระแต  เขตพระนครราชคฤห์  ครั้ง</p><p>นั้นภิกษุพากันสรงน้ำอยู่ในแม่น้ำตโปทา   ขณะนั้นแล   พระเจ้าพิมพิสารจอม-</p><p>ทัพแห่งมคธรัฐเสด็จไปสู่แม่น้ำตโปทา     ด้วยพระราชประสงค์จะทรงสนาน</p><p>พระเศียรเกล้าแล้วประทับพักรออยู่ในที่ควรแห่งหนึ่ง    ด้วยตั้งพระทัยว่า    จัก</p><p>สรงสนานต่อเมื่อพระคุณเจ้าสรงน้ำเสร็จ      ภิกษุทั้งหลายได้สรงน้ำอยู่จนถึง</p><p>เวลาพลบ   ดังนั้นท้าวเธอจึงทรงสนานพระเศียรเกล้าในเวลาพลบค่ำ  เมื่อประตู</p><p>พระนครปิด    จำต้องประทับแรมอยู่นอกพระนคร    แล้วเสด็จเข้าเฝ้าพระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าแต่เช้า     ทั้ง ๆ ที่เครื่องประทินทรงยังคงปรากฏอยู่     ถวายบังคม</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า   แล้วประทับเหนือราชอาสน์  อันสมควรส่วนข้างหนึ่ง.</p><p>                พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสถามท้าวเธอผู้นั่งประทับเรียบร้อยแล้วว่า    ดู</p><p>ก่อนมหาบพิตร   พระองค์เสด็จมาแต่เช้า    ทั้งเครื่องวิเลปนะที่ทรงยังคงปรากฏ</p><p>อยู่   เพื่อพระราชประสงค์อะไร.</p><p>                จึงท้าวเธอกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระะผู้มีพระภาคเจ้า ๆ ทรงชี้แจงให้ท้าว</p><p>เธอทรงเห็นแจ้ง  สมาทาน   อาจหาญ   ร่าเริง   ด้วยธรรมีกถา  ครั้นท้าวเธอ</p><p>อันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงชี้แจงให้เห็นแจ้ง   สมาทาน  อาจหาญ   ร่าเริงด้วย</p><p>ธรรมีกถาแล้วเสด็จลุกจากที่ประทับ    ทรงอภิวาทพระผู้มีพระภาคเจ้า    ทำ</p><p>ประทักษิณแล้วเสด็จกลับ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 660</p><p>                    <strong>ประชุมสงฆ์ทรงบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           ลำดับนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์    ในเพราะ</p><p>เหตุเป็นเค้ามูลนั้น   ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น     แล้วทรงสอบถามภิกษุทั้งหลาย</p><p>ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ข่าวว่า  พวกภิกษุแม้พบพระเจ้าแผ่นดินแล้ว   ก็ยังอาบ</p><p>น้ำอยู่ไม่รู้จักประมาณจริงหรือ.</p><p>           ภิกษุทั้งหลายทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ไฉน</p><p>ภิกษุโมฆบุรุษเหล่านั้น    แม้เห็นพระเจ้าแผ่นดินแล้ว  จึงยิ่งอาบน้ำอยู่   ไม่รู้จัก</p><p>ประมาณเล่า   การกระทำของภิกษุโมฆบุรุษเหล่านั้นนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อม</p><p>ใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                  <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๑๐๖. ๗.  อนึ่ง   ภิกษุใด    ยังหย่อนกึ่งเดือน   อาบน้ำเป็น</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้ว แก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                            <em>เรื่องพระเจ้าพิมพิสาร  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 661</p><p>                  <strong>  ทรงอนุญาตให้อาบน้ำในฤดูร้อน</strong></p><p>            [๖๑๐]  ครั้นถึงคราวร้อน  คราวกระวนกระวาย  ภิกษุทั้งหลายพากัน</p><p>รังเกียจ ไม่อาบน้ำ ย่อมนอนทั้งๆ ที่ร่างกายชุ่มด้วยเหงื่อ  เหงื่อนั้นย่อมประทุษ</p><p>ร้ายทั้งจีวร    ทั้งเสนาสนะ    ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระ-</p><p>ภาคเจ้า ๆ ทรงอนุญาตว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ในคราวร้อน  ในคราวกระวน</p><p>กระวาย  เราอนุญาต  ยังหย่อนกึ่งเดือนก็อาบน้ำได้</p><p>             ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้    ว่าดังนี้:-</p><p>                            <strong>  พระอนุบัญญัติ  ๑</strong></p><p>           ๑๐๖. ๗. ก. อนึ่ง ภิกษุใด ยังหย่อนกึ่งเดือน  อาบน้ำ เว้นไว้</p><p>แต่สมัย   เป็นปาจิตตีย์  นี้สมัยในเรื่องนั้น  เดือนกึ่งท้ายฤดูร้อน  เดือน</p><p>ต้นแห่งฤดูฝน   สองเดือนกึ่งนี้   เป็นคราวร้อน   เป็นคราวกระวน-</p><p>กระวาย  นี้สมัยในเรื่องนั้น.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                      <em>เรื่องทรงอนุญาตให้อาบน้ำในฤดูร้อน  จบ</em></p><p>                <strong> ทรงอนุญาตให้ภิกษุผู้อาพาธอาบน้ำได้</strong></p><p>            [๖๑๒]  สมัยต่อมา   ภิกษุทั้งหลายอาพาธ   บรรดาภิกษุผู้พยาบาลไข้</p><p>ได้ถามพวกภิกษุผู้อาพาธว่า  อาวุโสทั้งหลายพออดทนได้หรือ  พอยังอัตภาพให้</p><p>เป็นไปได้หรือ</p><p>            ภิกษุผู้อาพาธตอบว่า   อาวุโสทั้งหลาย   เมื่อก่อน   พวกผมอาบน้ำใน</p><p>กาล  ยังหย่อนกึ่งเดือนได้   เพราะเหตุนั้น   พวกผมจึงมีความผาสุก   แต่บัดนี้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 662</p><p>พวกผมรังเกียจอยู่ว่า  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว  จึงไม่ได้อาบน้ำ  เพราะ</p><p>เหตุนั้น    พวกผมจึงไม่มีความผาสุก</p><p>            ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ ทรงอนุญาต</p><p>ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  เราอนุญาตให้ภิกษุอาพาธ  ยังหย่อนกึ่งเดือน  อาบน้ำ</p><p>ได้      </p><p>            ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้    ว่าดังนี้:-</p><p>                               <strong> พระอนุบัญญัติ  ๒</strong></p><p>            ๑๐๖. ๗.  ข.  อนึ่ง ภิกษุใด  ยังหย่อนกึ่งเดือน  อาบน้ำ  เว้น</p><p>ไว้แต่สมัย    เป็นปาจิตตีย์   นี้สมัยในเรื่องนั้น     เดือนกึ่งท้ายฤดูร้อน</p><p>เดือนต้นแห่งฤดูฝน  สองเดือนกึ่งนี้  เป็นคราวร้อนเป็นคราวกระวน</p><p>กระวาย  คราวเจ็บไข้  นี้สมัยในเรื่องนั้น .</p><p>            ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้ว แก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                     <em>เรื่องอนุญาตให้ภิกษุผู้อาพาธอาบน้ำได้  จบ</em></p><p>              <strong> ทรงอนุญาตให้ภิกษุทำนวกรรมอาบน้ำได้</strong></p><p>             [๖๒๓]   สมัยต่อมา   ภิกษุทั้งหลายทำนวกรรมแล้ว    พากันรังเกียจไม่</p><p>อาบน้ำ    ย่อมนอนทั้ง ๆ ที่ร่างกายชุ่มด้วยเหงื่อ    เหงื่อนั้นย่อมประทุษร้ายทั้ง</p><p>จีวรทั้งเสนาสนะ     ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ</p><p>ทรงอนุญาตว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ในคราวทำงาน   เราอนุญาต   หย่อนกึ่ง</p><p>เดือน  อาบน้ำได้</p><p>              ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้    ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 663</p><p>                            <strong> พระอนุบัญญัติ  ๓</strong></p><p>            ๑๐๖. ๗.  ค.  อนึ่ง  ภิกษุใด  ยังหย่อนกึ่งเดือน  อาบน้ำ  เว้น</p><p>ไว้แต่สมัย    เป็นปาจิตตีย์   นี้สมัยในเรื่องนั้น     เดือนกึ่งท้ายฤดูร้อน</p><p>เดือนต้นแห่งฤดูฝน  สองเดือนกึ่งนี้  เป็นคราวร้อน   เป็นคราวกระ-</p><p>วนกระวาย  คราวเจ็บไข้  คราวทำการงาน  นิสมัยในเรื่องนั้น.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้ .           </p><p>               <em>เรื่องทรงอนุญาตให้ภิกษุทำนวกรรมอาบน้ำได้  จบ</em></p><p>             <strong> ทรงอนุญาตให้ภิกษุไปทางไกลอาบน้ำได้</strong></p><p>             [๖๑๔]   สมัยต่อมา   ภิกษุทั้งหลายพากันเดินทางไกลไปแล้ว    พากัน</p><p>รังเกียจ    ไม่อาบน้ำ    ย่อมนอนทั้ง ๆ ที่ร่างกายชุ่มด้วยเหงื่อ    เหงื่อนั้นย่อม</p><p>ประทุษร้ายทั้งจีวรทั้งเสนาสนะ    ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้า ๆ ทรงอนุญาตว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ในคราวไปทางไกล  เรา</p><p>อนุญาต  ยังหย่อนกึ่งเดือน  อาบน้ำได้.</p><p>             ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้   ว่าดังนี้:-</p><p>                          <strong> พระอนุบัญญัติ  ๔</strong></p><p>             ๑๐๖. ๗. ง. อนึ่ง  ภิกษุใด ยังหย่อนกึ่งเดือน  อาบน้ำ  เว้นไว้</p><p>แต่สมัย เป็นปาจิตตีย์  นี้สมัยในเรื่องนั้น  เดือนกึ่งท้ายฤดูร้อน เดือน</p><p>ต้นแห่งฤดูฝน   สองเดือนกึ่งนี้   เป็นคราวร้อน   เป็นคราวกระวน-</p><p>กระวาย  คราวเจ็บไข้  คราวทำการงาน  คราวไปทางไกล  นี้สมัยใน</p><p>เรื่องนั้น.</p><p>             ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>           <em>เรื่องทรงอนุญาตให้ภิกษุไปทางไกลอาบน้ำได้  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 664</p><p>                     <strong>ทรงอนุญาตให้ภิกษุทำจีวรอาบน้ำได้</strong></p><p>            [๖๑๕]  สมัยต่อมา    ภิกษุหลายรูปกำลังช่วยกัน ทำจีวรกรรมอยู่ในที่</p><p>แจ้งถูกต้องลมผสมธุลี  ทั้งฝนก็ตกถูกต้องประปราย  ภิกษุทั้งหลายพากันรังเกียจ</p><p>ไม่อาบน้ำ  ย่อมนอนทั้ง ๆ ที่ร่างกายโสมม  ร่างกายที่โสมมนั้นย่อมประทุษร้าย</p><p>ทั้งจีวร ทั้งเสนาสนะ ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ</p><p>ทรงอนุญาตว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ในคราวฝนปนพายุ    เราอนุญาต   ยัง</p><p>หย่อนกึ่งเดือน   อานน้ำได้.</p><p>            ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้   ว่าดังนี้:-</p><p>                            <strong> พระอนุบัญญัติ  ๕</strong></p><p>            ๑๐๖.  ๗.  จ.  อนึ่ง  ภิกษุใด  ยังหย่อนกึ่งเดือน  อาบน้ำ  เว้น</p><p>ไว้แต่สมัย   เป็นปาจิตตีย์   นี้สมัยในเรื่องนั้น    เดือนกึ่งท้ายฤดูร้อน</p><p>เดือนต้นแห่งฤดูฝน    สองเดือนกึ่งนี้    เป็นคราวร้อน    เป็นคราว</p><p>กระวนกระวาย   คราวเจ็บไข้   คราวทำการงาน    คราวไปทางไกล</p><p>คราวฝนมากับพายุ  นี้สมัยในเรื่องนั้น.</p><p>           <em>เรื่องทรงอนุญาตให้ภิกษุทำจีวรอาบน้ำได้  จบ</em></p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๖๐๖]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>            บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...  นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.                    </p><p>           บทว่า  <strong>ยังหย่อนกึ่งเดือน</strong>  คือ  ยังไม่ถึงครึ่งเดือน.</p><p>           บทว่า  <strong>อาบน้ำ</strong>  ได้แก่   อาบน้ำด้วยจุรณหรือดินเหนียว  เป็นทุกกฏ</p><p>ในประโยค   เมื่ออาบน้ำเสร็จ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 665</p><p>             บทว่า  <strong>เว้นไว้แต่สมัย</strong>  คือ  ยกไว้แต่มีสมัย.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>คราวร้อน</strong> คือ   เดือนกึ่งท้ายฤดูร้อน.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>คราวกระวนกระวาย</strong>  คือ  เดือนต้นแห่งฤดูฝน  ภิกษุอาบ</p><p>น้ำได้   เพราะถือว่าสองเดือนกึ่งนี้    เป็นคราวร้อน   เป็นคราวกระวนกระวาย.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>คราวเจ็บไข้</strong>  คือ   เว้นอาบน้ำ   ย่อมไม่สบาย   ภิกษุอาบ</p><p>น้ำได้   เพราะถือว่าเป็นคราวเจ็บไข้.</p><p>             ที่ชื่อว่า   <strong>คราวทำการงาน</strong>   คือ   โดยที่สุดแม้กวาดบริเวณ   ภิกษุ</p><p>อาบน้ำได้   เพราะถือว่าเป็นคราวทำการงาน.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>คราวไปทางไกล</strong>  คือ  ภิกษุตั้งใจว่า  จักเดินทางกึ่งโยชน์</p><p>อาบน้ำได้  คือ  ตอนจะไปอาบน้ำได้  ไปถึงแล้วก็อาบน้ำได้.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>คราวฝนมากับพายุ</strong>  คือ  ภิกษุทั้งหลายถูกต้องลมผสมธุลี</p><p>หยาดฝนตกถูกต้องกาย ๒-๓ หยาด  อาบน้ำได้  เพราะถือว่าเป็นคราวฝนมากับ</p><p>พายุ.</p><p>                              <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>                                  <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๖๑๗]  หย่อนกึ่งเดือน  ภิกษุสำคัญว่าหย่อน อาบน้ำ  เว้นไว้แต่สมัย</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             หย่อนกึ่งเดือน    ภิกษุสงสัย    อาบน้ำ    เว้นไว้แต่สมัย    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>             หย่อนกึ่งเดือน  ภิกษุสำคัญว่าเกิน  อาบน้ำ  เว้นไว้แต่สมัย  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 666</p><p>                                  <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>            เกินกึ่งเดือน  ภิกษุสำคัญว่าหย่อน.. .  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            เกินกึ่งเดือน  ภิกษุสงสัย...   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                               <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            เกินกึ่งเดือน  ภิกษุสำคัญว่าเกิน...  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                           <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๖๑๘]  ภิกษุอาบน้ำในสมัย ๑  ภิกษุอาบน้ำในเวลากึ่งเดือน ๑  ภิกษุ</p><p>อาบน้ำในเวลาเกินกึ่งเดือน ๑ ภิกษุข้ามฟากอาบน้ำ ๑  ภิกษุอาบน้ำในปัจจันต-</p><p>ชนบท  ทุก ๆ แห่ง ๑  ภิกษุอาบน้ำเพราะมีอันตราย  ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                   <em>สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๗  จบ</em></p><p>                          <strong> นหานสิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>            ในสิกขาบทที่ ๗ มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>            ในคำว่า   <strong>จุณฺเณน   วา   มตฺติกาย   วา</strong>   นี้    มีวินิจฉัยว่า  เป็น</p><p>ทุกกฏ   ทุก ๆ ประโยค   เริ่มต้นแต่เวลาที่เตรียมแป้งและดินเป็นต้น .</p><p>            ในคำว่า  <strong>ปาร คจฺฉนฺโต  นหายติ</strong>  นี้   มีวินิจฉัยว่า  ภิกษุจะอาบน้ำ</p><p>ในหลุม   (แอ่ง)   ที่ตนคุ้ยทรายขึ้นทำไว้ในแม่น้ำแห้ง   ควรอยู่.</p><p>            บทว่า  <strong>อาปทาสุ</strong>   มีความว่า  ภิกษุถูกแมลงภู่เป็นต้น ไล่ต่อยจะดำลง</p><p>ในน้ำ  ก็ควร.  บทที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้นแล.</p><p>            สิกขาบทนี้    มีสมฏฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท  เป็นกิริยา  โนสัญญา-</p><p>วิโมกข์ อจิตตกะ  ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                         <em>นหานสิกขาบทที่  ๗  จบ</em>   </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 667</p><p>                                    <strong> สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>                                      <strong>  เรื่องภิกษุหลายรูป</strong> </p><p>             [๖๑๙]  โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบินฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น พวกภิกษุ</p><p>กับพวกปริพาชกต่างพากันเดินทาง  จากเมืองสาเกตไปยังพระนครสาวัตถี   ใน</p><p>ระหว่างทาง  พวกโจรได้พากันออกมาแย่งชิงพวกภิกษุกับพวกปริพาชกเหล่านั้น</p><p>พวกเจ้าหน้าที่ได้ออกจากพระนครสาวัตถี    ไปจับโจรเหล่านั้นได้พร้อมทั้งของ</p><p>กลาง     แล้วส่งทูตไปในสำนักภิกษุทั้งหลายว่า     นิมนต์พระคุณเจ้าทั้งหลายมา</p><p>จำจีวรของตน ๆ ไว้แล้วจงรับเอาไป   ภิกษุทั้งหลายจำจีวรไม่ได้   ชาวบ้านพา</p><p>กันเพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า  ไฉนพระคุณเจ้าทั้งหลายจำจีวรของตน ๆ</p><p>ไม่ได้เล่า  ภิกษุทั้งหลายได้ยินชาวบ้านเหล่านั้นเพ่งโทษ ติเตียน  โพนทะนาอยู่</p><p>จึงกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                       <strong>ประชุมสงฆ์ทรงบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>               ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์  ในเพราะเหตุ</p><p>เป็นเค้ามูลนั้น     ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    ทรงทำธรรมีกถาที่สมควรแก่เรื่อง</p><p>นั้น  ที่เหมาะสมแก่เรื่องนั้น   แก่ภิกษุทั้งหลาย   แล้วรับสั่งว่า   ดูก่อนภิกษุทั้ง</p><p>หลาย   เพราะเหตุนั้นแล   เราจักบัญญัติสิกขาบทแก่ภิกษุทั้งหลาย   อาศัยอำนาจ</p><p>ประโยชน์  ๑๐  ประการ คือ เพื่อความรับว่าดีแห่งสงฆ์ ๑ เพื่อความสำราญแห่ง</p><p>สงฆ์ ๑. . .   เพื่อความตั้งมั่นแห่งพระสัทธรรม ๑ เพื่อถือความพระวินัย ๑.</p><p>                ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ว่า</p><p>ดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 668</p><p>                                <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๑๐๗.  ๘.  อนึ่ง   ภิกษุได้จีวรมาใหม่   พึงถือเอาวัตถุสำหรับ</p><p>ทำให้เสียสี  ๓ อย่าง  อย่างใดอย่างหนึ่ง คือ ของเขียวความก็ได้  ตม</p><p>ก็ได้  ของดำคล้ำก็ได้   ถ้าภิกษุไม่ถือเอาวัตถุสำหรับ ทำให้เสียสี ๓</p><p>อย่าง  อย่างใดอย่างหนึ่ง  ใช้จีวรใหม่  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                             <em>เรื่องภิกษุหลายรูป  จบ</em></p><p>                            <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>          [๖๒๐]   ที่ชื่อว่า  <strong>ใหม่</strong>  ท่านกล่าวว่ายังมิได้ทำเครื่องหมาย.</p><p>          ที่ชื่อว่า  <strong>จีวร</strong>  ได้แก่   ผ้า ๖ ชนิด ชนิดใดชนิดหนึ่ง.</p><p>          พากย์ว่า  <strong>พึงถือเอาวัตถุ สำหรับทำให้เสียสี ๓ อย่าง อย่างใด</strong></p><p><strong>อย่างหนึ่ง</strong>  นั้น   คือ  พึงถือ  โดยที่สุดแม้ด้วยปลายหญ้าคา.</p><p>          ที่ชื่อว่า   <strong>ของเขียวคราม</strong>   ได้แก่ของเขียวคราม ๒ อย่าง    คือของ</p><p>เขียวครามเหมือนสำริดอย่าง ๑  ของเขียวครามเหมือนน้ำใบไม้เขียวอย่าง  ๑.    </p><p>          ที่ชื่อว่า   <strong>สีตม</strong>  ตรัสว่า  สีน้ำตม.</p><p>          ที่ชื่อว่า  <strong>สีดำคล้ำ</strong>     ได้แก่สีดำคล้ำชนิดใดชนิดหนึ่ง.</p><p>          พากย์ว่า     <strong>ถ้าภิกษุไม่ถือเอาวัตถุสำหรับทำให้เสียสี  ๓  อย่าง</strong></p><p><strong>อย่างใดอย่างหนึ่ง</strong>  นั้น  ความว่า   ภิกษุไม่ถือเอาวัตถุสำหรับทำให้เสียสี  ๓</p><p>อย่าง     อย่างใดอย่างหนึ่ง     (ทำเป็นวงกลม)    โดยที่สุดแม้ด้วยปลายหญ้าคา</p><p>แล้วใช้จีวรใหม่   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 669</p><p>                                       <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                         <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๖๒๑]  มิได้ถือเอา  ภิกษุสำคัญว่ามิได้ถือเอา  ใช้นุ่งห่ม   ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>             มิได้ถือเอา  ภิกษุสงสัย  ใช้นุ่งห่ม   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             มิได้ถือเอา   ภิกษุสำคัญว่าถือเอา   ใช้นุ่งห่ม   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                         <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>             ถือเอาแล้ว  ภิกษุสำคัญว่ามิได้ถือเอา   ใช้นุ่งห่ม   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ถือเอาแล้ว   ภิกษุสงสัย   ใช้นุ่งห่ม   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                        <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>             ถือเอาแล้ว   ภิกษุสำคัญว่าถือเอาแล้วใช้นุ่งห่ม   ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                      <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๖๒๒]   ภิกษุถือเอาแล้วนุ่งห่ม ๑  ภิกษุนุ่งห่มจีวรที่มีเครื่องหมายหาย</p><p>สูญไป ๑ ภิกษุนุ่งห่มจีวร     ที่มีโอกาสทำเครื่องหมายไว้      แต่จางไป ๑ ภิกษุ</p><p>นุ่งห่มจีวรที่ยังมิได้ทำเครื่องหมาย      แต่เย็บติดกับจีวรที่ทำเครื่องหมายแล้ว  ๑</p><p>ภิกษุนุ่งห่มผ้าปะ  ๑  ภิกษุนุ่งห่มผ้าทาบ  ๑  ภิกษุใช้ผ้าดาม  ๑ ภิกษุวิกลจริต ๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                            <em>สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 670</p><p>                                    <strong> ทุพพัณณกรณสิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>           ในสิกขาบทที่ ๘ มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>                <strong>[ว่าด้วยการพ้นทุจีวรที่ได้มาใหม่ก่อนใช้]</strong></p><p>          ในคำว่า  <strong>นว  ปน  ภิกขุนา  จีวรลาเภน</strong>   นี้    มีวินิจฉัยดังนี้ :-</p><p>ภิกษุได้จีวรใด,  เพราะเหตุนั้น  จีวรนั้น    จึงชื่อว่าลภะ,    ลภะนั่นแหละ   คือ</p><p>ลาภ.  ได้อะไร ? ได้จีวร.   จีวรเช่นไร ?   จีวรใหม่.   เมื่อควรตรัสโดยนัยอย่าง</p><p>นี้ว่า <strong>นวจีวรลาเภน</strong>   ไม่ลบนิคหิคตรัสว่า  <strong>นว  จีวรลาเภน</strong>  ดังนี้.   มีใจ</p><p>ความว่า  ได้จีวรใหม่มา.  ศัพท์ว่า ปน ในบททั้ง  ๒ วางไว้ตรงกลางเป็นนิบาต.</p><p>            คำว่า   <strong>ภิกฺขุนา</strong>    เป็นการแสดงถึงภิกษุผู้ได้จีวร.    แต่ในบทภาชนะ</p><p>ไม่ทรงเอื้อเฟื้อพยัญชนะ    เพื่อจะแสดงแต่จีวรที่ภิกษุได้    จึงตรัสคำว่า    <strong>จีวร</strong></p><p><strong>นาม  ฉนฺน   จีวราน</strong>  เป็นต้น.               </p><p>           ก็ในบทว่า  <strong>จีวร</strong>   นี้   พึงทราบว่า   เป็นจีวรที่อาจนุ่งหรือห่มได้เท่า</p><p>นั้น.   เพราะเหตุนั้นนั่นแหละ   พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงไม่ตรัสว่า   จีวรควรวิกัป</p><p>ได้เป็นอย่างต่ำ.</p><p>            บทว่า  <strong>กสนีล</strong>  คือ   สีเขียวของช่างหนัง.   แต่ในมหาปัจจรีกล่าวว่า</p><p>สนิมเหล็ก  สนิมโลหะ  นั่น  ชื่อว่า  สีเขียวเหมือนสำริด.                       </p><p>           บทว่า  <strong>ปลาสนีล</strong>   ได้แก่   น้ำใบไม้ชนิดใดชนิดหนึ่ง   ซึ่งมีสีเขียว</p><p>ความ.</p><p>          คำว่า  <strong>ทุพฺพณฺณกรณ   อาทาตพฺพ</strong>  นี้   พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส</p><p>หมายเอากัปพินทุ    (จุดเครื่องหมาย)    มิได้ตรัสหมายถึงการกระทำจีวรทั้งผืน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 671</p><p>ให้เสียสี    ด้วยสีเขียวเป็นต้น.    ก็แล    ภิกษุเมื่อจะถือเอากัปปะนั้น   ย้อมจีวร</p><p>แล้วพึงถือเอาจุดเครื่องหมายเท่าแววตานกยูง   หรือว่าหลังตัวเรือด   ที่มุมทั้ง ๔</p><p>หรือที่มุมทั้ง ๓ ทั้ง  ๒ หรือมุมเดียวก็ได้.</p><p>             แต่ในมหาปัจจรีกล่าวว่า   จะถือเอาพินทุกัปปะที่ผืนผ้า    หรือที่ลูกดุม</p><p>ไม่ควร.   ส่วนในมหาอรรถกถากล่าวว่า   ควรแท้    ก็กัปปะที่เป็นแนว    และ</p><p>กัปปะที่เป็นช่อเป็นต้น    ท่านห้ามไว้ในทุก ๆ อรรถกถา;   เพราะฉะนั้น จึงไม่</p><p>ควรทำกัปปะ   โดยวิการแม้อะไรอย่างอื่น   เว้นจุดกลมจุดเดียว.</p><p>              ในคำว่า  <strong>อคฺคเฬ</strong>   เเป็นต้น    มีวินิจฉัยว่า    ไม่มีกิจที่จะเพิ่มผ้าเพาะ</p><p>เป็นต้นนี้   ในจีวรที่กระทำกัปปะแล้ว  ทำกัปปะใหม่ในภายหลัง.  บทที่เหลือตื้น</p><p>ทั้งนั้น.</p><p>             สิกขาบทนี้  มีสมุฎฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท    เป็นทั้งกิริยาทั้งอกิริยา</p><p>โนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ  ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  มีจิต  ๓  มีเวทนา  ๓  ดัง</p><p>นี้แล.</p><p>                            <em>ทุพพัณณกรณสิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 672</p><p>                           <strong>   สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>                        <strong> เรื่องพระอุปนันทศายบุตร</strong> </p><p>            [๖๒๓]  โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระเชตวัน</p><p>อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี ครั้งนั้น  ท่านพระอุปนันท-</p><p>ศากยบุตร   วิกัปจีวรเองแก่ภิกษุสัทธิวิหาริกของภิกษุผู้เป็นพี่น้องกัน    แล้วใช้</p><p>สอยจีวรนั้นซึ่งยังมิได้ถอน      ครั้นแล้วภิกษุนั้นเล่าเรื่องนั้น แก่ภิกษุทั้งหลายว่า</p><p>อาวุโสทั้งหลาย   ท่านพระอุปนันทศากยบุตรนี้     วิกัปจีวรเองแก่ผมแล้วใช้สอย</p><p>จีวรนั้นซึ่งยังมิได้ถอน  บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย.. .  ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน</p><p>โพนทะนาว่า  ท่านพระอุปนันทศากยบุตรวิกัปจีวรเองแก่ภิกษุแล้ว   ไฉนจึงได้</p><p>ใช้สอยจีวรนั้นซึ่งยังมิได้ถอนเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามว่า  ดูก่อนอุปนันท์   ข่าวว่า  เธอวิกัป</p><p>จีวรเองแก่ภิกษุแล้วใช้สอยจีวรนั้นซึ่งยังมิได้ถอน   จริงหรือ.</p><p>            ท่านพระอุปนันทศากยบุตรทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า     ดูก่อนโมฆบุรุษ     เธอวิกัป</p><p>จีวรเองแก่ภิกษุแล้ว    ไฉนจึงได้ใช้สอยจีวรนั้นซึ่งยังมิได้ถอนเล่า    การกระทำ</p><p>ของเธอนั้น  ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส หรือเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสยิ่ง  ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 673</p><p>                                 <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๐๘. ๙.  อนึ่ง  ภิกษุใดวิกัปจีวรเอง  แก่ภิกษุก็ดี   ภิกษุณีก็ดี</p><p>สิกขมานาก็ดี    สามเณรก็ดี   สามเณรีก็ดี   แล้วใช้สอยจีวรนั้น   ซึ่ง</p><p>ไม่ให้เขาถอนก่อน  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                         <em>เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร  จบ</em></p><p>                             <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๖๒๔] บทว่า  <strong>อนึ่ง . . .ใด</strong>   ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>             บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...นี้ </p><p>ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>             บทว่า  <strong>แก่ภิกษุ</strong>  คือ   แก่ภิกษุรูปอื่น.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุณี</strong>  ได้แก่   สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์ ๒ ฝ่าย.</p><p>             ที่ชื่อว่า    <strong>สิกขมานา</strong>    ได้แก่     สามเณรีผู้มีสิกขาอันศึกษาแล้วใน</p><p>ธรรม ๖ ประการตลอด ๒ ปี.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>สามเณร</strong>  ได้แก่  บุรุษผู้ถือสิกขาบท ๑๐.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>สามเณรี</strong>   ได้แก่  สตรีผู้ถือสิกขาบท ๑๐. </p><p>             บทว่า  <strong>เอง</strong>  คือ   วิกัปด้วยตน.</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>จีวร</strong>  ได้แก่  ผ้า ๖ ชนิด    ชนิดใดชนิดหนึ่ง    ซึ่งเข้าองค์</p><p>กำหนดแห่งผ้าต้องวิกัปเป็นอย่างต่ำ.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>วิกัป</strong>    (โดยใจความก็คือทำให้เป็นของสองเจ้าของ)    มี  ๒</p><p>อย่าง  คือ  วิกัปต่อหน้า ๑  วิกัปลับหลัง ๑.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>วิกัปต่อหน้า</strong>  คือกล่าวคำว่า  ข้าพเจ้าวิกัปจีวรผืนนี้แก่ท่าน</p><p>หรือว่าข้าพเจ้าวิกัปจีวรผืนนี้แก่สหธรรมิกผู้มีชื่อนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 674</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>วิกัปลับหลัง</strong>   คือกล่าวคำว่า   ข้าพเจ้าให้จีวรผืนนี้แก่ท่าน</p><p>เพื่อช่วยวิกัป     ภิกษุผู้รับวิกัปนั้นพึงถามว่า     ใครเป็นมิตรหรือเป็นผู้เคยเห็น</p><p>ของท่าน  พึงตอบว่า   ท่านผู้มีชื่อนี้   และท่านผู้มีชื่อนี้   ภิกษุผู้รับวิกัปนั้น พึง</p><p>กล่าวว่า   ข้าพเจ้าให้แก่ภิกษุมีชื่อนี้นั้นและภิกษุมีชื่อนั้น    จีวรผืนนี้เป็นของภิกษุ</p><p>เหล่านั้น   ท่านจงใช้สอยก็ตาม  จงสละก็ตาม  จงทำตามปัจจัยก็ตาม.</p><p>          ที่ชื่อว่า  <strong>ซึ่งไม่ให้เขาถอนก่อน</strong>  คือ   ภิกษุใช้สอยจีวรที่ผู้รับวิกัป</p><p>นั้นยังมิได้คืนให้  หรือไม่วิสาสะแก่ภิกษุผู้รับวิกัปนั้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                   <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๖๒๕]  จีวรยังมิได้ถอน  ภิกษุสำคัญว่ายังมิได้ถอน   ใช้สอย   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.                         </p><p>           จีวรยังมิได้ถอน  ภิกษุสงสัย  ใช้สอย  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           จีวรยังมิได้ถอน   ภิกษุสำคัญว่าถอนแล้ว. . . ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>                                     <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>           ภิกษุอธิษฐานก็ดี  สละให้ไปก็ดี   ใช้สอย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            จีวรที่ถอนแล้ว   ภิกษุสำคัญว่ายังมิได้ถอน  ใช้สอย  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            จีวรที่ถอนแล้ว   ภิกษุสงสัย   ใช้สอย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            จีวรที่ถอนแล้ว   ภิกษุสำคัญว่าถอนแล้ว   ใช้สอย   ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 675</p><p>                                     <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๖๒๖]  ภิกษุใช้สอยจีวรที่ภิกษุผู้รับวิกัปคืนให้    หรือวิสาสะแก่ภิกษุ</p><p>ผู้รับวิกกัป  ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                           <em>สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๙  จบ</em></p><p>                                   <strong> วิกัปปนสิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>             ในสิกขาบทที่ ๗  มีวินิจฉัยดังนี้:- </p><p>                 <strong> [ว่าด้วยการใช้จีวรยังไม่ได้ถอนวิกัป]</strong></p><p>             สองบทว่า  <strong>ตสฺส   วา  อทินฺน</strong>  ได้แก่   (จีวร)  ที่ภิกษุผู้รับวิกัปยัง</p><p>ไม่กล่าวให้แก่ภิกษุเจ้าของจีวรอย่างนี้ว่า     ท่านจงใช้สอยก็ตาม     จงสละก็ตาม</p><p>จงทำตามปัจจัยก็ตาม.</p><p>             สองบทว่า   <strong>ตสฺส  วา  อวิสฺสาเสนฺโต</strong>    มีความว่า   หรือด้วยไม่</p><p>วิสาสะแก่ภิกษุผู้ทำวินัยกรรม.  แต่ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้ใช้สอยจีวรที่ภิกษุผู้รับ</p><p>วิกัป นั้น ให้แล้ว  หรือด้วยวิสาสะแก่ภิกษุผู้รับวิกัปนั้น.  บทที่เหลือในสิกขาบทนี้</p><p>ตื้นทั้งนั้น     เพราะมีนัยดังที่ได้กล่าวแล้ว  ในติงสกกัณฑวรรณนานั้นแล.</p><p>              สิกขาบทนี้     มีสมุฏฐานดุจกฐินสิกขาบท    เกิดขึ้นทางกายกับวาจา ๑</p><p>ทางวาจากับจิต ๑    เป็นทั้งกิริยาทั้งอกิริยา    เป็นโนสัญญาวิโมกข์    อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชระ   กายกรรม   วจีกรรม   มีจิต ๓   มีเวทนา ๓.    ดังนี้แล.</p><p>                           <em>วิกัปปนสิกขาบทที่  ๙  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 676</p><p>                               <strong>    สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>                                 <strong> เรื่องพระสัตตรสวัคคีย์</strong></p><p>            [๖๒๗]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน    อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี    ครั้งนั้น</p><p>พระสัตตรสวัคคีย์เป็นผู้ไม่เก็บงำบริขาร  พระฉัพพัคคีย์จึงซ่อนบาตรบ้าง  จีวร</p><p>บ้าง  ของพระสัตตรสวัคคีย์ ๆ จึงกล่าวขอร้องพระฉัพพัคคีย์ว่า  อาวุโสทั้งหลาย</p><p>ขอท่านจงคืนบาตรให้แก่พวกผมดังนี้บ้าง     ว่าขอท่านจงคืนจีวรให้แก่พวกผม</p><p>ดังนี้บ้าง  พระฉัพพัคคีย์พากันหัวเราะ  พระสัตตรสวัคคีย์ร้องไห้  ภิกษุทั้งหลาย</p><p>พากันถามว่า  อาวุโสทั้งหลาย  พวกท่านร้องไห้ทำไม.</p><p>          พระสัตตรสวัคคีย์ตอบว่า  อาวุโสทั้งหลาย  พวกพระฉัพพัคคีย์เหล่านี้</p><p>พากัน ซ่อนบาตรบ้าง  จีวรบ้าง  ของพวกผม.</p><p>           บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. ..ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน   โพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้ซ่อนบาตรบ้าง   จีวรบ้าง   ของภิกษุทั้งหลายเล่า   แล้ว</p><p>กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. . .</p><p>                                        <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอซ่อนบาตรบ้าง   จีวรบ้าง   ของภิกษุทั้งหลายจริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า   จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                        <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ซ่อนบาตรบ้าง   จีวรบ้าง   ของภิกษุทั้งหลายเล่า    การกระทำของ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 677</p><p>พวกเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อ</p><p>ความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>              ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้ :- </p><p>                                    <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๐๙.   ๑๐.  อนึ่ง ภิกษุใด ซ่อนก็ดี  ให้ซ่อนก็ดี  ซึ่งบาตรก็ดี </p><p>จีวรก็ดี  ผ้าปูนั่งก็ดี  กล่องเข็มก็ดี ประคดเอวก็ดี   ของภิกษุ  โดยที่สุด  </p><p>แม้หมายจะหัวเราะ  เป็นปาจิตตีย์.                   </p><p>                           <em>เรื่องพระสัตตรสวัคคีย์  จบ</em></p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              [๖๒๘]  บทว่า   <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>   ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>              บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .                               </p><p>            บทว่า  <strong>ของภิกษุ</strong>  คือ  ของภิกษุอื่น.</p><p>              ที่ชื่อว่า  <strong>บาตร</strong>  ได้แก่   บาตร ๒ ชนิด  คือ  บาตรเหล็กชนิดหนึ่ง</p><p>บาตรดินเผาชนิดหนึ่ง.</p><p>              ที่ชื่อว่า  <strong>จีวร</strong>  หมายถึงผ้า ๖ ชนิด   ชนิดใดชนิดหนึ่ง    ซึ่งเข้าองค์</p><p>กำหนดแห่งผ้าต้องวิกัป เป็นอย่างต่ำ.</p><p>              ที่ชื่อว่า  <strong>ผ้าปูนั่ง</strong>  ตรัสหมายผ้าปูนั่งที่มีชาย.</p><p>              ที่ชื่อว่า  <strong>กล่องเข็ม</strong>  ได้แก่กล่องที่มีเข็มก็ตาม  ไม่มีเข็มก็ตาม </p><p>              ที่ชื่อว่า  <strong>ประคดเอว</strong>  ได้แก่ประคดเอว ๒ ชนิด    คือ    ประคดผ้า</p><p>ชนิดหนึ่ง  ประคดไส้สุกรชนิดหนึ่ง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 678</p><p>             บทว่า  <strong>ซ่อน</strong>  คือ  ซ่อนเอง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             บทว่า  <strong>ให้ซ่อน</strong>   คือ   ใช้ผู้อื่นให้ซ่อน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์    ใช้</p><p>หนเดียว   เขาซ่อนแม้หลายหน   ก็ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             บทว่า  <strong>โดยที่สุดแม้หมายจะหัวเราะ</strong>  คือ  มุ่งจะล้อเล่น.</p><p>                                       <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                         <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๖๒๙]  อุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน   ซ่อนก็ดี   ให้ซ่อนก็ดี</p><p>ซึ่งบาตรก็ดี  จีวรก็ดี   ผ้าปูนั่งก็ดี  กล่องเข็มก็ดี   ประคดเอวก็ดี   โดยที่สุดแม้</p><p>หมายจะหัวเราะ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             อุปสัมบัน  ภิกษุสงสัย  ซ่อนก็ดี   ให้ซ่อนก็ดี   ซึ่งบาตรก็ดี   จีวรก็ดี</p><p>ผ้าปูนั่งก็ดี   กล่องเข็มก็ดี   ประคดเอวก็ดี   โดยที่สุดแม้หมายจะหัวเราะ   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน  ซ่อนก็ดี  ให้ซ่อนก็ดี  ซึ่งบาตร</p><p>ก็ดี   จีวรก็ดี   ผ้าปูนั่งก็ดี   กล่องเข็มก็ดี   ประคดเอวก็ดี   โดยที่สุดแม้หมายจะ</p><p>หัวเราะ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                       <strong>ปัญจกทุกกฏ</strong></p><p>             ภิกษุซ่อนก็ดี   ให้ซ่อนก็ดี   ซึ่งบริขารอย่างอื่น   โดยที่สุดแม้หมายจะ</p><p>หัวเราะ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ภิกษุซ่อนก็ดี  ให้ซ่อนก็ดี  ซึ่งบาตรก็ดี  จีวรก็ดี  บริขารอย่างอื่นก็ดี</p><p>ของอนุปสัมบัน   โดยที่สุดแม้หมายจะหัวเราะ   คือ  อาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 679</p><p>              อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              อนุปสัมบัน  ภิกษุสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>              อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                       <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>              [๖๓๐]  ภิกษุไม่มีความประสงค์จะหัวเราะ ๑   ภิกษุเก็บบริขารที่ผู้อื่น</p><p>วางไว้ไม่ดี ๑  ภิกษุเก็บไว้ด้วยหวังสั่งสอนแล้วจึงจะคืนให้ ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>สุราปานวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                                 ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 680</p><p>                            <strong>จีวราปนิธานสิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>          ในสิกขาบทที่  ๑๐  มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>          บทว่า  <strong>อปนิเธนฺติ</strong>  คือ  นำไปเก็บซ่อนไว้.</p><p>          บทว่า  <strong>หสฺสาเปกฺโข</strong> คือ  มีความประสงค์จะหัวเราะ.</p><p>          สองบทว่า   <strong>อญฺ  ปริกฺขาร</strong>   ได้แก่   บริขารอื่นมีถุงบาตรเป็นต้น</p><p>ซึ่งมิได้มาในพระบาลี.</p><p>          สามบทว่า   <strong>ธมฺมึ  กถ กตฺวา</strong>  มีความว่า เมื่อภิกษุเก็บไว้ด้วยทำใจว่า</p><p>เราจักกล่าวธรรมกถาอย่างนี้ว่า     ชื่อว่า   สมณะเป็นผู้ไม่เก็บงำบริขารไม่ควร</p><p>แล้วจึงจักให้   ดังนี้    ไม่เป็นอาบัติ.   บทที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้นแล.</p><p>          สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐาน ๓ เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์   สจิตตกะ  โลก</p><p>วัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม   อกุศลจิต   มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                          <em>จีวราปนิธานสิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                           สุราปานวรรคที่  ๖  จบบริบูรณ์</em></p><p><em>                                  ตามวรรณนานุกรม</em></p><p>                             <strong> หัวข้อประจำเรื่อง</strong></p><p>           ๑.  <strong>สุราปานสิกขาบท</strong>             ว่าด้วยการดื่มสุรา</p><p>          ๒.  <strong>อังคุลิปโตทกสิกขาบท</strong>     ว่าด้วยการจี้</p><p>          ๓.  <strong>หัสสธัมสิกขาบท</strong>              ว่าด้วยการเล่นน้ำ</p><p>          ๔.  <strong>อนาทริยสิกขาบท</strong>             ว่าด้วยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>          ๕.  <strong>ภิงสาปนสิกขาบท</strong>              ว่าด้วยการหลอนภิกษุ</p><p>          ๖.  <strong>โชติสมาทหนสิกขาบท</strong>      ว่าด้วยการติดไฟ</p><p>          ๗.  <strong>นหานสิกขาบท</strong>                  ว่าด้วยการอาบน้ำ</p><p>          ๘.  <strong>ทุพพัณณกรณสิกขาบท</strong>     ว่าด้วยของสำหรับทำให้เสียสี</p><p>          ๙.   <strong>วิกัปปนสิกขาบท</strong>                ว่าด้วยการวิกัปจีวร  และ</p><p>       ๑๐.    <strong>จีวราปนิธานสิกขาบท</strong>       ว่าด้วยการซ่อนจีวร </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 681</p><p>                                       <strong>ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๗</strong></p><p>                                <strong> สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>                                         <strong>เรื่องพระอุทายี</strong></p><p>            [๖๓๑]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น    ท่าน</p><p>พระอุทายีเป็นผู้ชำนาญในการยิงธนู   นกกาทั้งหลายไม่เป็นที่ชอบใจของท่านๆ</p><p>ได้ยิงมัน    แล้วตัดศีรษะเสียบหลาวเรียงไว้เป็นลำดับ.</p><p>             ภิกษุทั้งหลายถามอย่างนี้ว่า   อาวุโส   ใครฆ่านกกาเหล่านี้ .</p><p>             พระอุทายีตอบว่า  ผมเองขอรับ  เพราะผมไม่ชอบนกกา.</p><p>             บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย .. . ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า</p><p>ไฉนท่านพระอุทายีจึงได้แกล้งพรากสัตว์จากชีวิตเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า. . .</p><p>                                          <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระอุทายีว่า  ดูก่อนอุทายี   ข่าว</p><p>ว่า   เธอแกล้งพรากสัตว์จากชีวิต   จริงหรือ.</p><p>             ท่านพระอุทายีทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                            <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนโมฆบุรุษ  ไฉนเธอจึง</p><p>ได้แกล้งพรากสัตว์จากชีวิตเล่า    การกระทำของเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 682</p><p>เลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อม</p><p>ใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้  :- </p><p>                                       <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๑๐.   ๑.  อนึ่ง   ภิกษุใด   เเกล้งพรากสัตว์จากชีวิต   เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                      <em>เรื่องพระอุทายีจบ</em></p><p>                                     <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๖๓๒]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>            บุทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า   <strong>ภิกษุ</strong>   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>             บทว่า   <strong>แกล้ง</strong>   คือ   รู้อยู่   รู้ดีอยู่   ตั้งใจ   พยายาม   ละเมิด.</p><p>            ทีชื่อว่า  <strong>สัตว์</strong>  ตรัสหมายสัตว์ดิรัจฉาน.</p><p>           บทว่า  <strong>พราก. . .จากชีวิต</strong> ความว่า    ตัดทอน บั่นทอน ซึ่งอินทรีย์</p><p>มีชีวิต  ทำความสืบต่อให้กำเริบ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                        <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>            [๖๓๓]  สัตว์มีชีวิต   ภิกษุสำคัญว่าสัตว์มีชีวิต  พรากจากชีวิต   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            สัตว์มีชีวิต  ภิกษุสงสัย  พรากจากชีวิต   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 683</p><p>              สัตว์มีชีวิต   ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่สัตว์มีชีวิต  พรากจากชีวิต    ไม่ต้อง</p><p>อาบัติ.</p><p>             ไม่ใช่สัตว์มีชีวิต ภิกษุสำคัญว่าสัตว์มีชีวิต . ..ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ไม่ใช่สัตว์มีชีวิต  ภิกษุสงสัย...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ไม่ใช่สัตว์มีชีวิต  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่สัตว์มีชีวิต...ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                     <strong> อนาปัตติวาร</strong> </p><p>               [๖๓๔]   ภิกษุไม่แกล้งพราก ๑ ภิกษุพรากด้วยไม่มีสติ  ๑  ภิกษุ ไม่รู้ ๑</p><p>ภิกษุไม่ประสงค์ จะให้ตาย ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                           <em>สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ</em></p><p>                      <strong>ปาจิตตีย์   สัปปาณวรรค *  ที่  ๗</strong></p><p>                                <strong>สัญจิจจปาน  สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>              พึงทราบวินิจฉัยในสิกขาบทที่ ๑ แห่งสัปปาณวรรคดังต่อไปนี้:-</p><p>       <strong>[แก้อรรถปาฐะเรื่องการแกล้งพรากสัตว์จากชีวิต]</strong></p><p>              สองบทว่า   <strong>อิสฺสาโส   โหติ</strong>   ความว่า   เคยเป็นอาจารย์ของพวก</p><p>นายขมังธนูในคราวเป็นคฤหัสถ์</p><p>               สองบทว่า   <strong>ชีวิตา   โวโรปิตา</strong>  ได้แก่   พรากเสียจากชีวิต.   แม้ใน</p><p>สิกขาบท   คำว่า  <strong>โวโรเปยฺย</strong>   ก็แปลว่า   พึงพรากเสีย.   ก็เพราะคำว่า  <strong>โวโร-</strong></p><p><strong>เปยฺย</strong>   นั่น   เป็นเพียงโวหารเท่านั้น,    เพราะว่า    เมื่อสัตว์ถูกพรากจากชีวิต</p><p>   *  บาลีเป็น  สัปปาณกวรรค.  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 684</p><p>แล้ว   ไม่มีชีวิตไร ๆ จะยังคงอยู่ต่างหากในสัตว์นี้   คือ   จะถึงความอันตรธาน</p><p>ไปแน่นอน  เหมือนศีรษะเมื่อถูกพรากเครื่องประดับศีรษะ   ฉะนั้น;   เพราะ-</p><p>ฉะนั้น    เพื่อจะแสดงอรรถนั้น    ในบทภาชนะ   พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงได้ตรัส</p><p>คำว่า   <strong>ชีวิตินฺทฺริย  อุปจฺฉินฺทติ</strong>  เป็นต้น.   ก็ในสิกขาบทนี้    จำเพาะสัตว์</p><p>ดิรัจฉานเท่านั้น บัณฑิตพึงทราบว่า  <strong>ปาณะ (ปราณ).</strong> ภิกษุฆ่าสัตว์เดรัจฉาน</p><p>นั้น   เล็กบ้าง  ใหญ่บ้าง  เป็นอาบัติเท่ากัน,  ไม่มีความต่างกัน.  แต่ในสัตว์ใหญ่</p><p>เป็นอกุศลมาก    เพราะมีความพยามมาก. </p><p>           สองบทว่า  <strong>ปาเณ  ปาณสญฺี</strong>  มีความว่า   ชั้นที่สุด   ภิกษุจะทำ</p><p>ความสะอาดเตียง   และทิ้ง   มีความสำคัญแม้ในไข่เรือดว่า   เป็นสัตว์เล็ก   บี้ไข่</p><p>เรือดนั้นให้แตกออก    เพราะขาดความกรุณา    เป็นปาจิตตีย์.    เพราะเหตุนั้น</p><p>ภิกษุพึงตั้งความกรุณาไว้ในฐานะเช่นนั้น  เป็นผู้ไม่ประมาททำวัตรเถิด.  บทที่</p><p>เหลือพร้อมทั้งสมุฏฐานเป็นต้น     บัณฑิตพึงทราบโดยนัยดังได้กล่าวแล้วใน</p><p>มนุสสวิคคหสิกขาบทนั่นแล.</p><p>                            <em>สัญจิจปาณสิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 685</p><p>                             <strong> สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>                               <strong>  เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>             [๖๓๕]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น   พระ</p><p>ฉัพพัคคีย์รู้อยู่   บริโภคนามีตัวสัตว์   บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย .. .ต่างก็เพ่ง</p><p>โทษ   ติเตียน   โพนทะนาว่า   ไฉนพระฉัพพัคคีย์รู้อยู่    จึงได้บริโภคน้ำมีตัว</p><p>สัตว์เล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า...    </p><p>                                      <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอรู้อยู่   บริโภคน้ำมีตัวสัตว์   จริงหรือ.</p><p>             พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                       <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอรู้อยู่  จึงได้บริโภคน้ำมีตัวสัตว์เล่า  การกระทำของพวกเธอนั่น    ไม่เป็น</p><p>ไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของ</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>              ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 686</p><p>                                     <strong>  พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๑๑.  ๒.  อนึ่ง   ภิกษุใด   รู้อยู่   บริโภคน้ำมีตัวสัตว์   เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                <em>เรื่องของพระฉัพพัคคีย์   จบ</em></p><p>                                   <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๖๓๖]  บทว่า  อนึ่ง ...ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด . . .</p><p>           บทว่า  ภิกษุ   ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>           ที่ชื่อว่า  รู้อยู่  คือ  รู้เอง  หรือคนอื่น ๆ บอกแก่เธอ.</p><p>           บทว่า   มีตัวสัตว์  ความว่าภิกษุรู้อยู่  คือ  รู้ว่า  สัตว์ทั้งหลายจักตาย</p><p>เพราะการบริโภค  ดังนี้  บริโภค  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                     <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>           [๖๓๗]  น้ำมีตัวสัตว์    ภิกษุสำคัญว่ามีตัวสัตว์   บริโภค    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>           น้ำมีตัวสัตว์  ภิกษุสงสัย  บริโภค  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           น้ำมีตัวสัตว์  ภิกษุสำคัญว่าไม่มีตัวสัตว์  บริโภค  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>           น้ำไม่มีตัวสัตว์  ภิกษุสำคัญว่ามีตัวสัตว์. . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           น้ำไม่มีตัวสัตว์  ภิกษุสงสัย  บริโภค   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           น้ำไม่มีตัวสัตว์  ภิกษุสำคัญว่าไม่มีตัวสัตว์. . .ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 687</p><p>                                            <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๖๓๘]  ภิกษุไม่รู้ว่าน้ำมีตัวสัตว์  ๑  ภิกษุรู้ว่าน้ำไม่มีตัวสัตว์  คือรู้ว่า</p><p>สัตว์จักไม่ตายเพราะการบริโภค  ดังนี้   บริโภค  ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑   ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล. </p><p>                                <em>สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๒ จบ</em></p><p>                                 <strong>สัปปาณกสิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>             ในสิกขาบทที่   ๒  มีวินิจฉัยดังนี้ :- </p><p>                   <strong> [แก้อรรถว่าด้วยการบริโภคน้ำมีตัวสัตว์]</strong></p><p>             บทว่า  <strong>สปฺปาณก</strong>  ได้แก่   น้ำมีมีตัวสัตว์ด้วยจำพวกสัตว์เล็ก ๆ ซึ่งจะ</p><p>ตายเพราะการบริโภค.  อธิบายว่า  ก็ภิกษุรู้อยู่บริโภคนาเช่นนั้น  ต้องปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ ประโยค.    เมื่อภิกษุดื่มน้ำแม้เต็มบาตร    โดยประโยคเดียวไม่ขาดตอน</p><p>ก็เป็นอาบัติตัวเดียว.    ภิกษุเอาน้ำเช่นนั้นแกว่งล้างบาตรมีอามิสก็ดี   ทำบาตร</p><p>ข้าวต้มร้อนให้เย็นในน้ำเช่นนั้นก็ดี   เอามือวัก   หรือเอากระบวยตักน้ำนั้นอาบ</p><p>ก็ดี  เป็นปาจิตตีย์  ทุก ๆ ประโยค.</p><p>               แม้ภิกษุเข้าไปสู่สระพังน้ำก็ดี    สระโบกขรณีก็ดี    ให้คลื่นเกิดขึ้นเพื่อ</p><p>ต้องการให้น้ำทะลักออกภายนอก   (เป็นปาจิตตีย์).   พวกภิกษุเมื่อชำระสระพัง</p><p>หรือสระโบกขรณี   พึงถ่ายเทน้ำที่ตักจากสระพังหรือจากสระโบกขรณีนั้นลงใน</p><p>น้ำเท่านั้น.    เมื่อในที่ใกล้ไม่มีน้ำ    พึงเทน้ำที่เป็นกัปปิยะ  ๘ หม้อ  หรือ ๑๐</p><p>หม้อลงในประเทศที่ขังน้ำได้   (แอ่งน้ำ)   แล้วพึงเทลงในน้ำที่เป็นกัปปิยะซึ่งเท</p><p>ไว้นั้น .  อย่าพึงเทน้ำลงบนหินอันร้อน  ด้วยสำคัญว่า  จักไหลกลับลงไปในน้ำ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 688</p><p>แต่จะรดให้หินเย็นด้วยน้ำที่เป็นกัปปิยะ  ควรอยู่.   บทที่เหลือในสิกขาบทนี้ตื้น</p><p>ทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบทนี้    มีสมุฎฐาน  ๓   เป็นกิริยา    สัญญาวิโมกข์   สจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  มีจิต ๓  มีเวทนา ๓ แล.   แต่ในสิกขา-</p><p>บทนี้    บัณฑิตพึงทราบว่าเป็นปัณณัตติวัชชะ    เพราะภิกษุแม้รู้ว่าน้ำมีตัวสัตว์</p><p>แล้วบริโภคด้วยสำคัญว่าเป็นน้ำ     ดุจในการที่แม้รู้ว่าตั๊กแตนและสัตว์เล็กจะตก</p><p>ลงไปแล้ว   ตามประทีปด้วยจิตบริสุทธิ์   ฉะนั้น   ดังนี้แล </p><p>                           <em>สัปปาณกสิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 689</p><p>                           <strong>  สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>                              <strong>  เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong> </p><p>           [๖๓๙]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับ อยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน     อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี    ครั้งนั้น</p><p>พระฉัพพัคคีย์รู้อยู่    ฟื้นอธิกรณ์ที่ทำเสร็จแล้วทามธรรมเพื่อทำอีก   ด้วยกล่าว</p><p>หาว่า  กรรมไม่เป็นอันทำแล้ว.   กรรมที่ทำแล้วไม่ดี   กรรมต้องทำใหม่   กรรม</p><p>ไม่เป็นอันทำเสร็จแล้ว   กรรมที่ทำเสร็จแล้วไม่ดี   ต้องทำให้เสร็จใหม่   บรรดา</p><p>ภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย ... ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน    โพนทะนาว่า    ไฉนพระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์รู้อยู่    จึงได้ฟื้นอธิกรณ์ที่ทำเสร็จแล้วตามธรรมเพื่อทำใหม่เล่า   แล้ว</p><p>กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                                      <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอรู้อยู่   ฟื้นอธิกรณ์ที่ทำเสร็จแล้วตามธรรมเพื่อทำอีก    จริงหรือ.</p><p>             พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                      <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอรู้อยู่     จึงได้ฟื้นอธิกรณ์ที่ทำเสร็จแล้วตามธรรมเพื่อทำอีกเล่า     การ</p><p>กระทำของพวกเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส</p><p>หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 690</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้ :-</p><p>                                  <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>              ๑๑๒.  ๓.  อนึ่ง  ภิกษุใด   รู้อยู่   ฟื้นอธิกรณ์ที่ทำเสร็จแล้ว</p><p>ตามธรรม  เพื่อทำอีก  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                               <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                                <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๖๔๐]   บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong> ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>             บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>             ที่ชื่อว่า <strong>รู้อยู่</strong>   คือ  รู้เอง  หรือคนอื่น ๆ บอกแก่เธอ หรือเจ้าตัวบอก.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>ตามธรรม</strong>  คือ  ที่สงฆ์ก็ดี   บุคคลก็ดี   ทำแล้วตามธรรม</p><p>ตามสัตถุศาสน์  นี้ชื่อว่า  ตามธรรม.</p><p>              [๖๔๑]   ที่ชื่อว่า    <strong>อธิกรณ์</strong>    ได้แก่     เรื่องที่เกิดขึ้นแล้วจะต้องจัด</p><p>ต้องทำมี  ๔  คือ  วิวาทาธิกรณ์  ๑    อนุวาทาธิกรณ์  ๑    อาบัติทาธิกรณ์  ๑</p><p>กิจจาธิกรณ์ ๑.               </p><p>            บทว่า  <strong>ฟื้น. . .เพื่อทำอีก</strong>  คือ  ภิกษุฟื้นขึ้นด้วยกล่าวหาว่า  กรรม</p><p>ไม่เป็นอันทำแล้ว    กรรมที่ทำแล้วไม่ดี   กรรมต้องทำใหม่   กรรมไม่เป็นอัน</p><p>ทำเสร็จแล้ว   กรรมที่ทำเสร็จแล้วไม่ดี    สงฆ์ต้องทำให้เสร็จใหม่    ดังนี้    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 691</p><p>                                        <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>              [๖๔๒]  กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม  ฟื้น  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์. </p><p>              กรรมเป็นธรรม  ภิกษุมีความสงสัย  ฟื้น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม  ฟื้น ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>              กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม   ฟื้น   ต้องอาบัติ </p><p>ทุกกฏ.</p><p>              กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุมีความสงสัย  ฟื้น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม   ฟื้น   ไม่ต้อง</p><p>อาบัติ.                                                                     </p><p>                                       <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>              [๖๔๓]  ภิกษุรู้อยู่ว่า  ทำกรรมโดยไม่เป็นธรรม  โดยเป็นวรรค หรือ</p><p>ทำแก่บุคคลผู้ไม่ควรแก่กรรม  ดังนี้    ฟื้น ๑    ภิกษุวิกลจริต ๑    ภิกษุอาทิ-</p><p>กัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ</em></p><p>                                 <strong> อุกโกฏนสิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>              ในสิกขาบทที่ ๓  มีวินิจฉัยดังนี้ :-</p><p>       <strong> [ว่าด้วยการรื้อฟื้นอธิกรณ์ที่ทำเสร็จแล้วตามธรรม]</strong></p><p>               บทว่า  <strong>อุกฺโกเฏนฺติ</strong>  มีความว่า  พวกภิกษุฉัพพัคคีย์ไปยังสำนักของ</p><p>ภิกษุนั้น ๆ แล้ว   พูดคำโยกโย้ไปมามีอาทิว่า  กรรมไม่เป็นอันทำ  คือ  ไม่ให้</p><p>การยืนยันโดยความเป็นเรื่องควรยืนยัน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 692</p><p>            บทว่า  <strong>ยถาธมฺม</strong> มีความว่า  โดยธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสแล้ว</p><p>เพื่อเป็นเครื่องระงับอธิกรณ์ใดเล่า.</p><p>            บทว่า  <strong>นีหตาธิกรณ</strong>  คือ  อธิกรณ์ที่สงฆ์วินิจฉัยแล้ว      อธิบายว่า</p><p>อธิกรณ์ซึ่งสงฆ์ระงับแล้วโดยธรรมที่พระศาสดาตรัสแล้วนั่นแหละ.</p><p>           สองบทว่า   <strong>ธมฺมกมฺเม   ธมฺมกมมสญฺี</strong>      มีความว่า   อธิกรณ์นั้น</p><p>สงฆ์ระงับแล้วด้วยกรรมใด,    ถ้ากรรมนั้นเป็นกรรมชอบธรรม.    แม้ภิกษุนี้ก็</p><p>เป็นผู้มีความสำคัญในกรรมที่เป็นธรรมนั้นว่า  เป็นกรรมชอบธรรม  ถ้ารื้อฟื้น</p><p>อธิกรณ์นั้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.    แม้บทที่เหลือ   บัณฑิตพึงทราบโดยนัยนี้.</p><p>นี้เป็นความย่อในสิกขาบทนี้ .    ส่วนความพิสดาร    พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้</p><p>ในคัมภีร์ปริวารโดยนัยมีอาทิว่า  การรื้ออธิกรณ์ ๔ นี้   มีเท่าไร ?  ดังนี้ .</p><p>             พระอรรถกถาจารย์นำถ้อยคำที่ตรัสไว้ในคัมภีร์ปริวารนั้น    ทั้งหมดมา</p><p>แล้วพรรณนาอรรถแห่งคำนั้นนั่นแลไว้ในอรรถกถาทั้งหลาย      แต่พวกเราจะ</p><p>พรรณนาคำนั้นในคัมภีร์ปริวารนั่นแหละ.     เพราะเมื่อเราจะนำมาพรรณนาใน</p><p>สิกขาบทนี้    จะพึงฟั่นเฝือยิ่งขึ้น;   ฉะนั้น    พวกเราจึงไม่ได้พรรณนาคำนั้น.</p><p>บทที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบทนี้    มีสมุฎฐาน  ๓    เป็นกิริยา    สัญญาวิโมกข์    สจิตตกะ</p><p>โลกวัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม   เป็นทุกชเวทนา   ดังนี้แล </p><p>                            <em>อุกโกฏนสิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 693</p><p>                          <strong> สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>                     <strong>  เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร</strong> </p><p>              [๖๔๔]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน    อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น    ท่าน</p><p>พระอุปนันทศากยบุตรต้องอาบัติชื่อสัญเจตนิกาสุกกวิสัฏฐิแล้ว      บอกแก่ภิกษุ</p><p>สัทธิวิหาริกของภิกษุผู้พี่น้องกันว่า   อาวุโส   ผมต้องอาบัติชื่อสัญเจตนิกาสุกก-</p><p>วิสัฎฐิแล้ว    คุณอย่าได้บอกแก่ใคร ๆ เลย    ครั้นต่อมาภิกษุรูปหนึ่งต้องอาบัติ</p><p>ชื่อสัญเจตนิกาสุกกวิสัฏฐิแล้ว     ขอปริวาสเพื่อาบัตินั้นต่อสงฆ์     สงฆ์ได้ให้</p><p>ปริวาสเพื่ออาบัตินั้นแก่เธอแล้ว    เธอกำลังอยู่ปริวาสอยู่    พบภิกษุรูปนั้นแล้ว</p><p>ได้บอกภิกษุรูปนั้นว่า  อาวุโส  ผมต้องอาบัติชื่อสัญเจตนิกาสุกกวิสัฏฐิแล้ว  ได้</p><p>ขอปริวาสเพื่ออาบัตินั้นต่อสงฆ์     สงฆ์ได้ให้ปริวาสเพื่อาบัตินั้นแก่ผมแล้ว</p><p>ผมนั้นกำลังอยู่ปริวาส    ผมขอบอกให้ทราบ    ขอท่านจงจำผมว่าบอกให้ทราบ</p><p>ดังนี้.</p><p>              ภิกษุนั้นถามว่า  อาวุโส  แม้ภิกษุรูปอื่นใด  ต้องอาบัตินี้    แม้ภิกษุนั้น</p><p>ก็ทำอย่างนี้หรือ.</p><p>              ภิกษุผู้อยู่ปริวาสตอบว่า  ทำอย่างนี้    อาวุโส.</p><p>              ภิกษุนั้นพูดว่า   อาวุโส    ท่านพระอุปนันทศากยบุตรนี้ต้องอาบัติชื่อ</p><p>สัญเจตนิกาสุกกวิสัฏฐิแล้ว     ท่านได้บอกแก่ผมว่า   อาวุโส   ผมต้องอาบัติชื่อ</p><p>สัญเจตนิกาสุกกวิสัฏฐิแล้ว   คุณอย่าได้บอกแก่ใครเลย.</p><p>              ภิกษุผู้อยู่ปริวาสถามว่า  อาวุโส  ก็ท่านปกปิดอาบัตินั้นหรือ.</p><p>              ภิกษุนั้นตอบว่า  เป็นเช่นนั้น   ขอรับ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 694</p><p>              ครั้นแล้วภิกษุผู้อยู่ปริวาสนั้นได้แจ้งเรื่องแก่ภิกษุทั้งหลาย  บรรดาภิกษุ</p><p>ที่เป็นผู้มักน้อย...ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน โพนทะนาว่า  ไฉนภิกษุรู้อยู่   จึงได้</p><p>ปกปิดอาบัติชั่วหยาบของภิกษุเล่า  แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                  <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุผู้ปกปิดอาบัตินั้นว่า  ดูก่อนภิกษุ</p><p>ข่าวว่า  เธอรู้อยู่ปกปิดอาบัติชั่วหยาบของภิกษุ  จริงหรือ.</p><p>             ภิกษุผู้ปกปิดอาบัตินั้นทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                      <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ  ไฉนเธอรู้อยู่</p><p>จึงได้ปกปิดอาบัติชั่วหยาบของภิกษุเล่า   การกระทำของเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อ.</p><p>ความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่</p><p>เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดง   อย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้ :-</p><p>                                   <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๑๓. ๔.  อนึ่ง  ภิกษุใด  รู้อยู่  ปิดอาบัติชั่วหยาบของภิกษุ</p><p>เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>                         <em>เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร  จบ</em></p><p>                                 <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๔๓๕]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด. . .</p><p>             บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 695</p><p>              บทว่า  <strong>ของภิกษุ</strong>  คือ  ของภิกษุรูปอื่น.</p><p>              ที่ชื่อว่า  <strong>รู้อยู่</strong> คือ รู้เอง หรือคนอื่น ๆ บอกแก่เธอ หรือเจ้าตัวบอก.</p><p>              ที่ชื่อว่า   <strong>อาบัติชั่วหยาบ</strong>    ได้แก่    อาบัติปาราชิก ๔    และอาบัติ</p><p>สังฆาทิเสส ๑๓.</p><p>              บทว่า  <strong>ปิด</strong>  ความว่า  เมื่อภิกษุติดเห็นว่า  คนทั้งหลายรู้อาบัตินี้แล้ว</p><p>จักโจท   จักบังคับให้  ให้การ   จักด่าว่า   จักติเตียน  จักทำให้เก้อ    เราจักไม่</p><p>บอกละ  ดังนี้   พอทอดธุระเสร็จ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                                                     </p><p>                                      <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>              [๖๔๖]  อาบัติชั่วหยาบ  ภิกษุสำคัญว่าอาบัติชั่วหยาบ ปิด  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>              อาบัติชั่วหยาบ  ภิกษุยังสงสัยอยู่   ปิด  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              อาบัติชั่วหยาบ   ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่อาบัติชั่วหยาบ   ปิด   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>              ภิกษุปิดอาบัติไม่ชั่วหยาบ    ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              ภิกษุปิดอัชฌาจารอันชั่วหยาบก็ดี   ไม่ชั่วหยาบก็ดี    ของอนุปสัมบัน</p><p>ต้องอาบัติ ทุกกฏ.</p><p>              อาบัติไม่ชั่วหยาบ  ภิกษุสำคัญว่าอาบัติชั่วหยาบ  ปิด  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              อาบัติไม่ชั่วหยาบ  ภิกษุยังสงสัยอยู่   ปิด  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              อาบัติไม่ชั่วหยาบ  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่อาบัติชั่วหยาบ  ปิด  ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.            </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 696</p><p>                                     <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๖๔๗]  ภิกษุติดเห็นว่าความบาดหมางก็ดี   ความทะเลาะก็ดี   ความ</p><p>แก่งแย่งก็ดี   การวิวาทก็ดี   จักมีแก่สงฆ์   แล้วไม่บอก ๑    ไม่บอกด้วยคิดเห็น</p><p>ว่าสงฆ์จักแตกแยกกัน    หรือจักร้าวรานกัน  ๑   ไม่บอกด้วยคิดเห็นว่าภิกษุรูปนี้</p><p>เป็นผู้โหดร้ายหยาบคาย    จักทำอันตรายชีวิต    หรืออันตรายพรหมจรรย์  ๑</p><p>ไม่พบภิกษุอื่นที่สมควรจึงไม่บอก ๑  ไม่ตั้งใจจะปิดแต่ยังไม่ได้บอก  ๑  ไม่บอก</p><p>ด้วยคิดเห็นว่าจักปรากฎเอง  ด้วยการกระทำของตน  ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล. </p><p>                       <em>สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>                             <strong> ทุฏฐุลลสิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>           ในสิกขาบทที่  ๔    มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>     <strong> [แก้อรรถว่าด้วยการปกปิดอาบัติชั่วหยาบ]</strong></p><p>           ในคำว่า   <strong>ทุฏฺฐุลฺลา  นาม   อาปตฺติ</strong>  นี้  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรง</p><p>แสดงปาราชิก  ๔ ไว้     ด้วยอำนาจแห่งการทรงขยายความ,     แต่ทรงประสงค์</p><p>อาบัติสังฆาทิเสส.  เมื่อภิกษุปกปิดอาบัติสังฆาทิเสสนั้น  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>            สองบทว่า  <strong>ธุร  นิกฺขิตฺตมตฺเต</strong>  คือ   เมื่อสักว่าทอดธุระเสร็จ.   ถ้า</p><p>แม้นทอดธุระแล้ว    บอกในภายหลัง,   รักษาไม่ได้.   มีคำอธิบายว่า  พอทอด</p><p>ธุระเสร็จเท่านั้น   ก็เป็นปาจิตตีย์.   แต่ถ้าว่า  ภิกษุทอดธุระแล้วอย่างนั้น   บอก</p><p>แก่ภิกษุอื่นเพื่อปกปิดไว้นั่นเอง,   แม้ภิกษุผู้รับบอกนั้นเล่า   ก็บอกแก่ภิกษุอื่น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 697</p><p>โดยอุบายดังกล่าวมานี้   สมณะทั้งร้อยก็ดี  สมณะตั้งพันก็ดี  ย่อมต้องอาบัติทั้งนั้น</p><p>ตราบเท่าที่สุดยังไม่ขาดลง.</p><p>            ถามว่า   ที่สุดจะขาดเมื่อไร  ?</p><p>            ตอบว่า  ท่านมหาสุมเถระกล่าวไว้ก่อนว่า  ภิกษุต้องอาบัติ   แล้วบอก</p><p>แก่ภิกษุรูปหนึ่ง     ภิกษุผู้รับบอกนั้น     กลับมาบอกแก่เธอผู้ต้องอาบัตินั้น อีก,</p><p>ที่สุดย่อมขาดลงอย่างนี้.   ส่วนพระมหาปทุมเถระกล่าวว่า   เพราะว่า   ภิกษุนี้ </p><p>เป็นวัตถุบุคคลทีเดียว.   (บุคคลผู้ต้องอาบัติ)    แต่ต้องอาบัติแล้วก็บอกแก่ภิกษุ.</p><p>รูปหนึ่ง,    ภิกษุรูปที่  ๒  นี้ก็บอกแก่ภิกษุรูปต่อไป,    ภิกษุรูปที่  ๓ นั้น  กลับมา</p><p>บอกเรื่องที่ภิกษุรูปที่  ๒ บอกเธอแก่ภิกษุรูปที่ ๒ นั้นแล,  เมื่อบุคคลที่  ๓ กลับ</p><p>มาบอกแก่บุคคลที่ ๒ อย่างนี้   ที่สุดย่อมขาดตอนลง.</p><p>             สองบทว่า  <strong>อทุฏฺฐุลฺล  อาปตฺตึ</strong>   ได้แก่   อาบัติ ๕ กองที่เหลือ.</p><p>             อัชฌาจารนี้     คือ    สุกกวิสัฏฐิ    และกายสังสัคคะ    ชื่อว่าว่าอัชฌาจาร</p><p>อันชั่วหยาบสำหรับอนุปสัมบัน  ในคำว่า  <strong>อนุปสมฺปนฺนสฺส  ทุฏฺฐุลฺล  วา</strong></p><p><strong>อทุฏฺฐุลฺล  วา  อชฺฌาจาร</strong>  นี้.  บทที่เหลือตื้นทั้งนั้นแล.</p><p>             สิกขาบทนี้   มีการทอดธุระเป็นสมุฏฐาน  เกิดขึ้นทางกาย  วาจากับจิต </p><p>เป็นอกิริยา สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ โลกวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  อกุศลจิต</p><p>ทุกขเวทนา   ดังนี้แล.</p><p>                                <em>ทุฏฐุลลสิกขาบทที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 698</p><p>                          <strong> สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>                                <strong>เรื่องเด็กชายอุบาลี</strong> </p><p>           [๖๔๘]  โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ พระ-</p><p>เวฬุวันวิหาร อันเป็นสถานที่พระราชทานเหยื่อแก่กระแต  เขตพระนครราชคฤห์</p><p>ครั้งนั้น   ในพระนครราชคฤห์    มีเด็กชายพวกหนึ่ง  ๑๗  คน    เป็นเพื่อนกัน</p><p>เด็กชายอุบาลีเป็นหัวหน้าของเด็กเหล่านั้น    ครั้งนั้น    มารดาบิดาของเด็กชาย</p><p>อุบาลีได้หารือกันว่า   ด้วยวิธีอย่างไรหนอ   เมื่อเราทั้งสองล่วงลับไปแล้ว    เจ้า</p><p>อุบาลีจะพึงอยู่เป็นสุขและไม่ต้องลำบาก     ครั้นแล้วหารือกันต่อไปว่า     ถ้าเจ้า</p><p>อุบาลีจะพึงเรียนหนังสือ     ด้วยวิธีอย่างนี้แหละ     เมื่อเราทั้งสองล่วงลับไป</p><p>เจ้าอุบาลีก็จะอยู่เป็นสุขและไม่ต้องลำบาก     แล้วหารือกันต่อไปอีกว่า     ถึงเจ้า</p><p>อุบาลีจักเรียนหนังสือ   นิ้วมือก็จักระบม   ถ้าเจ้าอุบาลีเรียนวิชาคำนวณ   ด้วย</p><p>วิธีอย่างนี้แหละ   เมื่อเราทั้งสองล่วงลับไป   เจ้าอุบาลีก็จะอยู่เป็นสุขและไม่ต้อง</p><p>ลำบาก   ครั้นต่อมาจึงหารือกันอีกว่า   ถ้าเจ้าอุบาลีจักเรียนวิชาคำนวณ  เขาจัก</p><p>หนักอก   ถ้าจะพึงเรียนวิชาดูรูปภาพ   ด้วยอุบายอย่างนี้แหละ    เมื่อเราทั้งสอง</p><p>ล่วงลับไป    เจ้าอุบาลีก็จะอยู่เป็นสุขและไม่ต้องลำบาก    ครั้นต่อมาจึงหารือกัน</p><p>อีกว่า    ถ้าเจ้าอุบาลีจักเรียนวิชาดูรูปภาพ     นัยน์ตาทั้งสองของเขาจักชอกช้ำ</p><p>พระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตรเหล่านี้แล     มีความสุขเป็นปกติ     มีความ</p><p>ประพฤติเรียบร้อย  บริโภคอาหารที่ดี  นอนในห้องนอนอันมิดชิด  ถ้าเจ้าอุบาลี</p><p>จะพึงได้บวชในสำนักพระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตร    ด้วยวิธีอย่างนี้แหละ</p><p>เมื่อเราทั้งสองล่วงลับไป   เจ้าอุบาลีก็จะอยู่เป็นสุขและไม่ต้องลำบาก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 699</p><p>                                    <strong>ชวนกันออกบวช</strong></p><p>             [๖๔๙]   เด็กชายอุบาลีได้ยินถ้อยคำที่มารดาบิดาสนทนาหารือกันดังนี้</p><p>จึงเข้าไปหาเพื่อนเด็กเหล่านั้น    ครั้นแล้วได้พูดชวนดังนี้ว่า    มาเถิดพวกเจ้า</p><p>เราจักพากันไปบวชในสำนักพระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตร. </p><p>              เด็กชายพวกนั้นพูดว่า  ถ้าเจ้าบวช   แม้พวกเราก็จักบวชเหมือนกัน.</p><p>              ไม่รอช้า  เด็กชายเหล่านั้นต่างคนต่างก็ไปหามารดาบิดาของตน ๆ แล้ว</p><p>ขออนุญาตว่า    ขอท่านทั้งหลายจงอนุญาตให้พวกข้าพเจ้าออกจากเรือนบวช</p><p>เป็นบรรพชิตเถิด.</p><p>             มารดาของเด็กเหล่านั้นก็อนุญาตทันที    ด้วยติดเห็นว่า    เด็กเหล่านี้</p><p>ต่างก็มีฉันทะร่วมกัน  มีความมุ่งหมายดีด้วยกันทุกคน </p><p>              เด็กพวกนั้นเข้าไปหาภิกษุทั้งหลายขอบรรพชาแล้ว .</p><p>             ภิกษุทั้งหลายก็ได้ให้เด็กพวกนั้นบรรพชาและอุปสมบท.</p><p>             ครั้นปัจจุสสมัยแห่งราตรี  ภิกษุใหม่เหล่านั้นลุกขึ้นร้องไห้วิงวอนว่า</p><p>ขอท่านทั้งหลาย   จงให้ข้าวต้ม   จงให้ข้าวสวย   จงให้ของเคี้ยว.</p><p>               ภิกษุทั้งหลายกล่าวอย่างนี้ว่า  อาวุโสทั้งหลาย  จงรอให้ราตรีสว่างก่อน</p><p>ถ้าข้าวต้มมี   จักดื่มได้  ถ้าข้าวสวยมี   จักฉันได้  ถ้าของเคี้ยวมี  จักเคี้ยวฉันได้</p><p>ถ้าข้าวต้มข้าวสวยหรือของเคี้ยวไม่มี   ต้องเที่ยวบิณฑบาตฉัน .</p><p>              ภิกษุใหม่เหล่านั้นอันภิกษุทั้งหลายแม้กล่าวอยู่อย่างนี้แล  ก็ยังร้องไห้</p><p>วิงวอนอยู่อย่างนั้นแลว่า   จงให้ข้าวต้ม   จงให้ข้าวสวย   จงให้ของเคี้ยว   ดังนี้</p><p>ย่อมถ่ายอุจจาระรดบ้าง   ถ่ายปัสสาวะรดบ้าง   ซึ่งเสนาสนะ.</p><p>              [๖๕๐]   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงตื่นบรรทม ณ เวลาปัจจุสสมัยแห่ง</p><p>ราตรี    ได้ทรงสดับเสียงเด็ก ๆ ครั้นแล้วตรัสเรียกท่านพระอานนท์มาตรัสถาน</p><p>ว่า  นั่นเสียงเด็ก ๆ หรือ  อานนท์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 700</p><p>          จึงท่านพระอานนท์ได้กราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาคแล้ว.</p><p>                          <strong>ประชุมสงฆ์ทรงบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>          ลำดับนั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์  ในเพราะเหตุ</p><p>เป็นเค้ามูลนั้น     ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    แล้วทรงสอบถามภิกษุทั้งหลายว่า</p><p>กูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ข่าวว่า  ภิกษุทั้งหลายรู้อยู่ยังบุคคลมีอายุหย่อน ๒๐ ปี  ให้</p><p>อุปสมบทจริงหรือ.</p><p>          ภิกษุทั้งหลายทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>          พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ไฉน โมฆบุรุษ</p><p>เหล่านั้นรู้อยู่  จึงได้ยังบุคคลมีอายุหย่อน ๒๐  ปี  ให้อุปสมบทเล่า  เพราะบุคคล</p><p>มีอายุหย่อน  ๒๐  ปี   เป็นผู้ไม่อดทนต่อเย็น  ร้อน  หิวกระหาย   เป็นผู้มีปกติไม่</p><p>ทนทานต่อสัมผัสแห่ง   เหลือบ  ยุง  ลม  แดด   สัตว์เสือกคลาน   ต่อคำกล่าวที่</p><p>เขากล่าวร้าย   อันมาแล้วไม่ดี   ต่อทุกขเวทนาทางกาย   อันกล้าแข็ง    เผ็ดร้อน</p><p>ไม่เป็นที่ยินดี  ไม่เป็นที่พอใจ  อันอาจผลาญชีวิตได้  ที่เกิดขึ้นแล้ว  อันบุคคล</p><p>มีอายุครบ  ๒๐  ปีเท่านั้น   จึงจะเป็นผู้อดทนต่อเย็น   ร้อน   หิว   กระหาย   เป็น</p><p>ผู้มีปกติทนทานต่อสัมผัสแห่ง   เหลือบ   ยุง   ลม   แดด   สัตว์เสือกคลาน   ต่อ</p><p>คำกล่าวที่เขากล่าวร้าย   อันมาแล้วไม่ดี   ต่อทุกขเวทนาทางกาย   อันกล้า   แข็ง</p><p>เผ็ดร้อน   ไม่เป็นที่ยินดี   ไม่เป็นที่พอใจ   อันอาจผลาญชีวิตได้ที่เกิดขึ้นแล้ว</p><p>การกระทำของโมฆบุรุษเหล่านั้นนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่</p><p>ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว .. .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 701</p><p>                                 <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๑๑๔. ๕.  อนึ่ง  ภิกษุใด   รู้อยู่  ยังบุคคลมีปีหย่อน ๒๐ ให้</p><p>อุปสมบท บุคคลนั้นไม่เป็นอุปสัมบันด้วย ภิกษุทั้งหลายนั้นถูกติเตียน</p><p>ด้วย  นี้เป็นปาจิตตีย์ในเรื่องนั้น.</p><p>                           เรื่องเด็กชายอุบาลี  จบ</p><p>                             <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๖๕๑]  บทว่า  อนึ่ง . . .ใด   ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด ...</p><p>            บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ความว่า  ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. ..</p><p>นี้   ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>รู้อยู่</strong>  คือ  รู้เอง  หรือคนอื่นบอกแก่เธอ  หรือเจ้าตัวบอก.</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>มีปีหย่อน</strong> ๒๐ คือ  มีอายุยังไม่ครบ ๒๐  ปี.</p><p>            ภิกษุตั้งใจว่าจักให้อุปสมบท    แล้วแสวงหาคณะก็ดี    พระอาจารย์ก็ดี</p><p>บาตรก็ดี  จีวรก็ดี  สมมติสีมาก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ  จบญัตติ  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>จบกรรมวาจา  ๒  ครั้ง    ต้องอาบัติทุกกฏ  ๒  ตัว     จบกรรมวาจาครั้งสุดท้าย</p><p>พระอุปัชฌายะต้องอาบัติปาจิตตีย์  คณะและพระอาจารย์   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                             <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>             [๖๕๒]  บุคคลมีอายุหย่อน  ๒๐  ปี   ภิกษุสำคัญว่ามีอายุหย่อน ๒๐ ปี</p><p>ให้อุปสมบท   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             บุคคลมีอายุหย่อน  ๒๐  ปี   ภิกษุสงสัยอยู่    ให้อุปสมบท   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฎ.</p><p>             บุคคลมีอายุหย่อน  ๒๐  ปี   ภิกษุสำคัญว่ามีอายุครบ ๒๐  ปี    ให้อุป-</p><p>สมบท  ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 702</p><p>           บุคคลมีอายุครบ ๒๐  ปี   ภิกษุสำคัญว่ายังไม่ครบ  ๒๐ ปี  ให้อุปสมบท</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           บุคคลมีอายุครบ ๒๐   ปี    ภิกษุสงสัยอยู่    ให้อุปสมบท    ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>           บุคคลมีอายุครบ ๒๐  ปี  ภิกษุสำคัญว่ามีอายุครบ ๒๐  ปี  ให้อุปสมบท</p><p>ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                    <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๖๕๓]  บุคคลมีอายุหย่อน  ๒๐  ปี   ภิกษุสำคัญว่ามีอายุครบ  ๒๐  ปี</p><p>ให้อุปสมบท ๑ บุคคลมีอายุ  ๒๐  ปี  ภิกษุสำคัญมีอายุครบ ๒๐  ปี  ให้อุปสมบท</p><p>๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ</p><p>                           <strong>อูนวีสติวัสสสิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>           ในสิกขาบทที่   ๕ มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>              <strong>  [แก้อรรถบางปาฐะในปฐมบัญญัติ]</strong></p><p>           ข้อว่า  <strong>องฺคุลิโย  ทุกฺขา  ภวิสฺสนฺติ</strong>   มีความว่า   มารดาบิดาของ</p><p>เด็กชายอุบาลีคิดว่า   เมื่อเจ้าอุบาลีเขียนหนังสือ   นิ้วมือจักระบม.</p><p>           สองบทว่า  <strong>อุรสฺส  ทุกฺโข</strong>   มีความว่า   มารดาบิดาของอุบาลีสำคัญ</p><p>ว่า    เมื่ออุบาลีเรียนวิชาคำนวณจำจะต้องคิดแม้มาก ;    เพราะเหตุนั้น      เขาจัก</p><p>หนักอก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 703</p><p>            สองบทว่า  <strong>อกฺขีนิสฺส    ทุกฺขานิ</strong>  มีความว่า   มารดาบิดาของอุบาลี</p><p>สำคัญว่า อุบาลีเมื่อเรียนตำราดูรูปภาพ จำต้องพลิกไปพลิกมาดูเหรียญกษาปณ์;</p><p>เพราะเหตุนั้น   นัยน์ตาทั้ง  ๒ ของเขาจักชอกช้ำ.  ในบทว่า   ฑังสะ  เป็นต้น</p><p>จำพวกแมลงสีเหลือง   ชื่อว่า   ฑังสะ   (เหลือบ).</p><p>            บทว่า  <strong>ทุกฺขาน</strong>  แปลว่า  ทนได้ยาก.</p><p>            บทว่า  <strong>ติพฺพาน</strong>  แปลว่า  กล้า.</p><p>            บทว่า    <strong>ขราน</strong>   แปลว่า   แข็ง </p><p>            บทว่า   <strong>กฏุกาน</strong>  แปลว่า  เผ็ดร้อน.  อนึ่ง   ความว่า   เป็นเช่นกับ</p><p>รสเผ็ดร้อน  เพราะไม่เป็นที่เจริญใจ.</p><p>            บทว่า  <strong>อสาตาน</strong>  แปลว่า  ไม่เป็นที่ยินดี.</p><p>            บทว่า   <strong>ปาณหราน</strong>  แปลว่า  อาจผลาญชีวิตได้.</p><p>            สองบทว่า   <strong>สีม    สมฺมนฺนติ</strong>   ได้แก่   ผูกสีมาใหม่.   แต่ในกุรุนที</p><p>ท่านปรับเป็นทุกกฏเเม้ไม่การกำหนดวักน้ำสาด.</p><p>           บทว่า  <strong>ปริปุณฺณวีสติวสฺโส</strong>  ได้แก่  ผู้มีอายุครบ ๒๐  ปี  บริบูรณ์</p><p>นับแต่ถือปฏิสนธิมา.                                                              </p><p>          <strong>[ว่าด้วยบุคคลผู้มีอายุหย่อนและครบ ๒๐  ปี]</strong></p><p>             ความจริง    แม้ผู้มีอายุครบ  ๒๐ ปี    ทั้งอยู่ในครรภ์    ก็ถึงการนับว่า</p><p>ผู้มีอายุครบ  ๒๐  ปีเหมือนกัน.   เหมือนอย่างที่พระธรรมสังคาหกาจารย์กล่าวไว้</p><p>ก็โดยสมัยนั้นแล  ท่านพระกุมารกัสสป  เป็นผู้มีอายุครบ ๒๐  ปี  ทั้งอยู่ในครรภ์</p><p>จึงอุปสมบท  ครั้งนั้นแล  ท่านพระกุมารกัสสปได้มีความดำริว่า   พระผู้มีพระ-</p><p>ภาคเจ้าทรงบัญญัติว่า   บุคคลมีอายุหย่อน ๒๐  ปี   ภิกษุไม่พึงอุปสมบทให้   ก็</p><p>เรามีอายุครบ ๒๐  ปี    ทั้งอยู่ในครรภ์    จึงได้อุปสมบท,   เราจะเป็นอุปสัมบัน</p><p>หรือไม่เป็นอุปสัมบันหนอ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 704</p><p>           พวกภิกษุได้กราบทูลเรื่องนั่นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย .   จิตดวงแรกใดเกิด</p><p>แล้วในท้องของมารดา,  วิญญาณดวงแรกปรากฏแล้ว,  อาศัยจิตดวงแรกวิญญาณ</p><p>ดวงแรกนั้นนั่นแหละ    เป็นความบังเกิดของสัตว์นั้น,    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย !</p><p>เราอนุญาตให้อุปสมบทกุลบุตรมีอายุครบ ๒๐  ปีทั้งอยู่ในครรภ์. </p><p>          ในคำว่า   <strong>อนุชานามิ   ภิกฺขเว   คพฺภวีส   อุปสมฺปาเทตุ </strong> นั้น</p><p>บัณฑิตพึงทราบวินิจฉัยดังต่อไปนี้ :-  ผู้ใดอยู่ในท้องของมารดาถึง  ๑๒ เดือน</p><p>เกิด  (คลอด)  ในวันมหาปวารณา,  ตั้งแต่วันมหาปวารณานั้นไปจนถึงวันมหา-</p><p>ปวารณาในปีที่   ๑๙  พึงให้ผู้นั้นอุปสมบทในวันปาฏิบท   (แรมค่ำ   ๑)   เลยวัน</p><p>มหาปวารณานั้นไป.  พึงทราบการลดลงและเพิ่มขึ้นโดยอุบายนั่น.</p><p>           แต่พวกพระเถระครั้งก่อนให้สามเณรอายุ   ๑๙  ปีอุปสมบทในวันปาฏิบท</p><p>(วันแรมค่ำ  ๑)   เลยวันเพ็ญเดือน   ๙ ไป.</p><p>           ถามว่า  การอุปสมบทนั้นมีได้  เพราะเหตุไร ?</p><p>           ข้าพเจ้าจะกล่าวเฉลย:-   ในปีหนึ่ง   มีจาตุทสีอุโบสถ   (อุโบสถวัน</p><p>๑๔ ค่ำ)  ๖ วัน,     เพราะฉะนั้น    ใน  ๒๐   ปีจะมีเดือนขาดไป  ๔ เดือน,   เจ้าผู้</p><p>ครองบ้านเมืองจะเลื่อนกาลฝนออกไปทุก ๆ  ๓  ปี   (เพิ่มอธิกมาสทุก ๆ ๓ ปี),</p><p>ฉะนั้น    ใน ๑๘  ปี   จะเพิ่มเดือนขึ้น  ๖ เดือน   (เพิ่มอธิกมาส ๖ เดือน).   นำ</p><p>๔ เดือนที่ขาดไปด้วยอำนาจอุโบสถออกไปจาก  ๖   เดือนที่เพิ่มเข้ามาใน  ๑๘ ปี</p><p>นั้น  ยังคงเหลือ ๒ เดือน.  เอา  ๒  เดือนนั้นมาเพิ่มเข้า   จึงเป็น  ๒๐   ปีบริบูรณ์</p><p>ด้วยประการอย่างนี้      พระเถระทั้งหลายจึงหมดความสงสัยอุปสมบทให้    (สาม</p><p>เณรอายุ ๑๙ ปี)  ในวันปาฏิบทเลยวันเพ็ญเดือน ๙ ไป. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 705</p><p>             ก็ในคำว่า  สามเณรมีอายุ   ๑๙ ปี  เป็นต้นนี้   ท่านกล่าวคำว่ามีอายุ ๑๙</p><p>ปี   หมายเอาสามเณรผู้ซึ่งปวารณาแล้ว    จักมีอายุครบ ๒๐  ปี.    เพราะฉะนั้น</p><p>ผู้ที่อยู่ในท้องมารดาถึง ๑๒ เดือน   จะเป็นผู้มีอายุครบ ๒๑ ปี.   ผู้ซึ่งอยู่   (ใน</p><p>ท้องมารดา) ๗  เดือน   จะเป็นผู้มีอายุ ๒๐  ปี   กับ ๗ เดือน.   แต่ผู้   (อยู่ใน</p><p>ท้องมารดา)  ๖ เดือนคลอด  จะไม่รอด. </p><p>          ในคำว่า  <strong>อนาปตฺติ  อูนวีสติวสฺส  ปุคฺคล  ปริปุณฺณสญฺี</strong>      นี้ </p><p>มีวินิจฉัยว่า   ไม่เป็นอาบัติแก่อุปัชฌายะผู้ให้อุปสมบทแม้โดยแท้.   ถึงอย่างนั้น</p><p>บุคคลก็ไม่เป็นอันอุปสมบทเลย.    แต่ถ้าบุคคลนั้น     ให้ผู้อื่นอุปสมบทโดยล่วง</p><p>ไป   ๑๐  พรรษา,   หากว่า   เว้นบุคคลนั้นเสียคณะครบ    บุคคลผู้นั้นเป็นอัน</p><p>อุปสมบทดีแล้ว.   และแม้บุคคลผู้ไม่ใช่อุปสัมบันนั้น    ยังไม่รู้เพียงใด   ยังไม่</p><p>เป็นอันตรายต่อสวรรค์   ไม่เป็นอันตรายต่อพระนิพพานของเขาเพียงนั้น.   แต่</p><p>ครั้นรู้แล้ว   พึงอุปสมบทใหม่.   บทที่เหลือ     ตื้นทั้งนั้นแล.</p><p>             สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐาน ๓ เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ  ปัณ-</p><p>ณัตติวัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม   มีจิต ๓  มีเวทนา ๓ ดังนี้ แล.</p><p>                         <em>อูนวีสติวัสสสิกขาบทที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 706</p><p>                       <strong>  สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>                             <strong> เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง</strong></p><p>           [๖๕๘]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับ อยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น   พวก</p><p>พ่อค้าเกวียนต่างหมู่หนึ่งประสงค์จะเดินทาง  จากพระนครราชคฤห์  ไปสู่ชนบท</p><p>ทางทิศทะวันตก  ภิกษุรูปหนึ่ง   ได้กล่าวกะพ่อค้าพวกนั้นว่า   แม้อาตมาจักขอ</p><p>เดินทางไปร่วมกับพวกท่าน.</p><p>            พวกพ่อค้าเกวียนต่างกล่าวว่า  พวกกระผมจักหลบหนีภาษีขอรับ.</p><p>            ภิกษุนั้น พูดว่า  ท่านทั้งหลายจงรู้กันเองเถิด.</p><p>            เจ้าพนักงานศุลกากรทั้งหลายได้ทราบข่าวว่า   พวกพ่อค้าเกวียนต่างจัก</p><p>หลบหนีภาษี  จึงคอยซุ่มอยู่ที่หนทาง  ครั้นพวกเจ้าพนักงานเหล่านั้นจับพ่อค้า-</p><p>เกวียนต่างหมู่นั้น     ริบของต้องห้ามไว้ได้แล้ว     ได้กล่าวกะภิกษุพวกนั้นว่า</p><p>พระคุณเจ้ารู้อยู่      เหตุไรจึงได้เดินทางร่วมกับพ่อค้าเกวียนต่างผู้ลักซ่อนของ</p><p>ต้องห้ามเล่า    เจ้าหน้าที่ไต่สวนแล้วปล่อยภิกษุนั้นไป    ครั้นภิกษุรูปนั้นไปถึง</p><p>พระนครสาวัตถีแล้ว      ได้เล่าเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย     บรรดาภิกษุที่เป็นผู้</p><p>มักน้อย. . .   ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน   โพนทะนาว่า   ไฉนภิกษุรู้อยู่    จึงได้</p><p>ชักชวนแล้วเดินทางไกลสายเดียวกันกับพวกพ่อค้าผู้เป็นโจรเล่า   แล้วกราบทูล</p><p>เรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .</p><p>                                      <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุรูปนั้นว่า    ดูก่อนภิกษุ   ข่าวว่า</p><p>เธอรู้อยู่   ชักชวนแล้ว   เดินทางสายเดียวกันกับพวกเกวียน   พวกต่างผู้เป็นโจร</p><p>จริงหรือ.   </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 707</p><p>             ภิกษุรูปนั้นทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                  <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ  ไฉนเธอรู้อยู่</p><p>จึงได้ชักชวนแล้ว     เดินทางไกลสายเดียวกันกับพวกเกวียน    พวกต่างผู้เป็น</p><p>โจรเล่า  การกระทำของเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่</p><p>เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>              ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                               <strong> พระบัญญัติ</strong> </p><p>             ๑๑๕.  ๖.  อนึ่ง  ภิกษุใด  รู้อยู่  ชักชวนแล้ว   เดินทางไกล</p><p>สายเดียวกัน กับพวกเกวียนพวกต่างผู้เป็นโจร    โดยที่สุดแม้สั้นระยะ</p><p>บ้านหนึ่ง  เป็นปาจิตตีย์.                               </p><p>                            <em>เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง  จบ</em></p><p>                             <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๖๕๕]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>             บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>รู้อยู่</strong>  คือ  รู้เอง  หรือคนอื่นบอกแก่เธอ  หรือเจ้าตัวบอก.</p><p>             ที่ชื่อว่า    <strong>พวกเกวียนพวกต่างผู้เป็นโจร</strong>   ได้แก่    พวกโจรผู้ทำ</p><p>โจรกรรมมาก็ดี  ไม่ได้ทำมาก็ดี  ผู้ที่ลักของหลวงก็ดี  ผู้ที่หลบซ่อนของเสียภาษี</p><p>ก็ดี. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 708</p><p>            บทว่า  <strong>กับ</strong>   คือร่วมกัน.</p><p>            บทว่า <strong>ชักชวนแล้ว</strong> ความว่า ชักชวนกันว่า  ท่านทั้งหลาย  พวกเรา</p><p>ไปกันเถิด  ไปซิขอรับ  จงไปกันเถิดขอรับ  ไปซิ  ท่านทั้งหลาย   พวกเราไป</p><p>กันวันนี้  ไปกันพรุ่งนี้  หรือไปกันมะรืนนี้   ดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>           บทว่า   โดยที่สุดแม้สั้นระยะบ้านหนึ่ง   ความว่า   ในตำบลบ้าน</p><p>กำหนดชั่วไก่บินถึง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ  ระยะบ้าน   ในป่าหาบ้านมิได้</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ ระยะกึ่งโยชน์. </p><p>                                  <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>            [๖๕๖]  พวกเกวียนพวกต่างผู้เป็นโจร  ภิกษุสำคัญว่าพวกเกวียนพวก</p><p>ต่างผู้เป็นโจร     ชักชวนแล้วเดินทางไกลสายเดียวกัน     โดยที่สุดแม้สิ้นระยะ</p><p>บ้านหนึ่ง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                                                    </p><p>            พวกเกวียนพวกต่างผู้เป็นโจร    ภิกษุมีความสงสัย    ชักชวนแล้วเดิน</p><p>ทางไกลสายเดียวกัน    โดยที่สุดแม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            พวกเกวียนพวกต่างผู้เป็นโจร    ภิกษุสำคัญว่ามิใช่พวกเกวียนพวกต่าง</p><p>ผู้เป็นโจร   ชักชวนแล้วเดินทางไกลสายเดียวกัน  โดยที่สุดแม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง</p><p>ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>           ภิกษุชักชวน  คนทั้งหลายมิได้ชักชวน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           มิใช่พวกเกวียนพวกต่างผู้เป็นโจร  ภิกษุสำคัญว่า   พวกเกวียนพวกต่าง</p><p>ผู้เป็นโจร... ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            มิใช่พวกเกวียนพวกต่างผู้เป็นโจร    ภิกษุมีความสงสัย . . .  ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>            มิใช่พวกเกวียนพวกต่างผู้เป็นโจร    ภิกษุสำคัญว่า    มิใช่พวกเกวียน</p><p>พวกต่างผู้เป็นโจร . . .ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 709</p><p>                                         <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๖๕๗]  ภิกษุไม่ได้ชักชวนกันไป ๑  คนทั้งหลายชักชวน  ภิกษุมิได้</p><p>ชักชวน  ๑    ไปผิดวันผิดเวลา  ๑    มีอันตราย  ๑    ภิกษุวิกลจริต  ๑    ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.      </p><p>                              <em>สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๖  จบ</em></p><p>                                  <strong>  เถยยสัตตถสิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>             ในสิกขาบทที่  ๖  มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>   <strong>[ว่าด้วยการเดินทางร่วมพวกพ่อค้าเกวียนผู้เป็นขโมย]</strong></p><p>             บทว่า  <strong>ปฏิยาโลก</strong> ความว่า ตรงหน้าแสงอาทิตย์  คือ  ทิศทะวันตก.</p><p>             บทว่า  <strong>กมฺมิกา</strong>  ได้แก่   เจ้าพนักงานที่ด่านศุลกากร.</p><p>              ข้อว่า  <strong>ราชาน  วา  เถยฺย   คจฺฉนฺติ</strong>   มีความว่า   พวกโจรขโมย</p><p>ของหลวง  คือหลอกลวงลักเอาของหลวงบางอย่างไปด้วยตั้งใจว่า  คราวนี้เราจัก</p><p>ไม่ถวายหลวง.</p><p>              บทว่า   <strong>วิสงฺเกเตน</strong>   มีความว่า   ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้ไปผิดเวลา</p><p>นัดหมาย  และผิดวันนัดหมาย.  แต่ไปผิดทางที่นัดหมาย  หรือผิดดังที่นัดหมาย</p><p>เป็นอาบัติเหมือนกัน.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น   เพราะมีนัยดังกล่าว</p><p>แล้วในภิกขุนีวรรค.</p><p>              สิกขาบทนี้      มีพวกพ่อค้าเกวียนพ่อค้าต่างผู้เป็นโจรเป็นสมุฎฐานเกิด</p><p>ขึ้นทางกายกับจิต ๑  ทางกายวาจากับจิต ๑  เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  มีจิต ๓  มีเวทนา ๓  ดังนี้แล.</p><p>                             <em>เถยยสัตถสิกขาบทที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 710</p><p>                             <strong>  สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>                                   <strong> เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง</strong></p><p>            [๖๕๘]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น  ภิกษุ</p><p>รูปหนึ่งกำลังเดินทางไปสู่พระนครสาวัตถีในโกศลชนบท   เดินทางไปทางประตู</p><p>บ้านแห่งหนึ่ง    สตรีผู้หนึ่งทะเลาะกับสามีแล้วเดินออกจากบ้านไป    พบภิกษุ</p><p>รูปนั้นแล้วได้ถามว่า   พระคุณเจ้าจักไปไหน   เจ้าข้า.</p><p>            ภิกษุนั้นตอบว่า  ฉันจักไปสู่พระนครสาวัตถี  จ้ะ.</p><p>            สตรีนั้นขอร้องว่า  ดิฉันจักไปกับพระคุณเจ้าด้วย.</p><p>            ภิกษุนั้นกล่าวรับรองว่า  ไปเถิด   จ้ะ.</p><p>            ขณะนั้น    สามีของสตรีนั้นออกจากบ้านแล้ว     ถามคนทั้งหลายว่า</p><p>พวกท่านเห็นสตรีมีรูปร่างอย่างนี้บ้างไหม.</p><p>            คนทั้งหลายตอบว่า  สตรีมีรูปร่างเช่นว่านั้นเดินไปกับพระ.</p><p>            ในทันที   เขาได้ติดตามไปจับภิกษุนั้นทุบตีแล้วปล่อยไป   ภิกษุนั้นนั่ง</p><p>พ้อตนเองอยู่   ณ  โคนต้นไม้แห่งหนึ่ง.</p><p>            จึงสตรีนั้น ได้กล่าวกะบุรุษผู้สามีว่า   นาย   พระรูปนั้นมิได้พาดิฉันไป</p><p>ดิฉันต่างหากไปกับท่าน    พระรูปนั้นไม่ใช่เป็นตัวการ    นายจงไปขอขมาโทษ</p><p>ท่านเสีย.</p><p>           บุรุษนั้นได้ขอขมาโทษภิกษุนั้น    ในทันใดนั้นแล.</p><p>           ครั้นภิกษุนั้นไปถึงพระนครสาวัตถีแล้ว  ได้เล่าเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย</p><p>บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. . .ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน โพนทะนาว่า  ไฉนภิกษุ</p><p>จึงได้ชักชวนแล้ว    เดินทางไกลสายเดียวกันกับมาตุคามเล่า . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 711</p><p>                                    <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุรูปนั้นว่า    ดูก่อนภิกษุ   ข่าวว่า</p><p>เธอชักชวนแล้วเดินทางไกลสายเดียวกับมาตุคาม   จริงหรือ.</p><p>             ภิกษุรูปนั้นทูลรับ  ว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ   ไฉนเธอจึง</p><p>ได้ชักชวนแล้วเดินทางไกลสายเดียวกับมาตุคามเล่า  การกระทำของพวกเธอนั่น</p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่ง</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๑๖.  ๗.  อนึ่ง ภิกษุใด   ชักชวนแล้ว  เดินทางไกลสายเดียว</p><p>กันกับมาตุคาม   โดยที่สุดแม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                         <em>เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง  จบ</em></p><p>                         <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๖๕๙]  บทว่า   อนึ่ง. . . ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>             บทว่า  ภิกษุ  ความว่า  ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ . . .</p><p>นี้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>             ที่ชื่อว่า <strong>มาตุคาม</strong>  ได้แก่หญิงมนุษย์  มิใช่หญิงยักษ์  มิใช่หญิงเปรต</p><p>มิใช่สัตว์ดิรัจฉานตัวเมีย   เป็นสตรีผู้รู้เดียงสา    สามารถทราบซึ้งถึงถ้อยคำเป็น</p><p>สุภาษิตทุพภาษิต   วาจาชั่วหยาบและสุภาพ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 712</p><p>           บทว่า  <strong>กับ</strong>   คือร่วมกัน.</p><p>           บทว่า   <strong>ชักชวนแล้ว</strong>  คือ  ชักชวนว่า  เราไปกันเถิดจ้ะ   เราไปกัน</p><p>เถิดค่ะ    เราไปกันเถิดพระคุณเจ้า    เราไปกันเถิดน้องหญิง    เราไปกันวันนี้ </p><p>ไปกันพรุ่งนี้   หรือไปกันมะรืนนี้  ดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           บทว่า  <strong>โดยที่สุดแม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง</strong>   ความว่า   ในตำบลบ้าน</p><p>กำหนดชั่วไก่บินถึง   ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ ระยะบ้าน    ในป่าหาบ้านมิได้</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ ระยะกึ่งโยชน์.                                             </p><p>                           <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>                             <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๖๖๐]   มาตุคาม  ภิกษุสำคัญว่ามาตุคาม   ชักชวนกันแล้วเดินทางไกล</p><p>สายเดียวกัน   โดยที่สุดแม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           มาตุคาม   ภิกษุสงสัย   ชักชวนแล้ว    เดินทางไกลสายเดียวกัน   โดย</p><p>ที่สุดแม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           มาตุคาม    ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่มาตุคาม    ชักชวนแล้ว     เดินทางไกล</p><p>สายเดียวกัน  โดยที่สุดแม้สิ้นระยะบ้านหนึ่ง   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                             <strong>จตุกทุกกฏ</strong></p><p>           ภิกษุชักชวน  มาตุคามมิได้ชักชวน. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ภิกษุชักชวนแล้วเดินทางไกลสายเดียวกันกับหญิงยักษ์    หญิงเปรต</p><p>บัณเฑาะก์   หรือสัตว์ดิรัจฉานตัวเมียมีกายคล้ายมนุษย์    โดยที่สุดแม้สิ้นระยะ</p><p>บ้านหนึ่ง  ต้องอาบัติทุกกฏ.  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 713</p><p>             ไม่ใช่มาตุคาม  ภิกษุสำคัญว่ามาตุคาม .. .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ไม่ใช่มาตุคาม  ภิกษุสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ไม่ใช่มาตุคาม  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่มาตุคาม. . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๖๖๑]  ภิกษุไม่ได้ชักชวนกันไป ๑    มาตุคามชักชวน    ภิกษุไม่ได้</p><p>ชักชวน ๑  ภิกษุไปผิดวันผิดเวลา ๑   มีอันตราย ๑   ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                 <em>สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๗  จบ</em></p><p>                         <strong>  สังวิธานสิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>             ในสิกขาบทที่ ๗  มีวินิจฉัยดังนี้:-                   </p><p>             สองบทว่า  <strong>ปธูเปนฺโต  นิสีทิ</strong>  มีความว่า  <strong>ภิกษุนั้นนั่งพ้อ</strong>  หรือ</p><p>ตำหนิตนเองอยู่.</p><p>             ข้อว่า  <strong>นายฺโย โส ภิกฺขุ  ม  นิปฺปาเทสิ</strong>  มีความว่า  <strong>แน่ะนาย !</strong></p><p>ภิกษุนี้มิได้ให้ฉันออกไป  คือ  มิได้พาฉันไป.   คำที่เหลือในสิกขาบทนี้พร้อม</p><p>กับสมุฏฐานเป็นต้น   บัณฑิตพึงทราบโดยนัยดังกล่าวแล้ว   ในสิกขาบทว่าด้วย</p><p>การชักชวนเดินทางร่วมกันกับนางภิกษุณีนั่นแล.</p><p>                    <em>สังวิธาน  สิกขาบทที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 714</p><p>                         <strong> สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>                   <strong>  เรื่องพระอริฏฐะ  มิจฉาทิฏฐิ</strong> </p><p>            [๖๖๒]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น  พระ</p><p>อริฏฐะผู้เกิดในตระกูลพรานแร้ง  มีทิฏฐิทรามเห็นปานนี้เกิดขึ้นว่า  เรารู้ทั่วถึง</p><p>ธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้วดังข้อที่ตรัสธรรมเหล่าใดว่า    ธรรม</p><p>เหล่านี้เป็นธรรมทำอันตราย     ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริง</p><p>ไม่  ภิกษุหลายรูปได้ทราบข่าวว่า  พระอริฏฐะผู้เกิดในตระกูลพรานแร้ง  มีทิฏฐิ</p><p>ทรามเห็นปานนี้เกิดขึ้นว่า   เรารู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว</p><p>ดังข้อที่ตรัสธรรมเหล่าใดว่า ธรรมเหล่านี้เป็นธรรมทำอันตราย  ธรรมเหล่านั้น</p><p>หาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่     แล้วพากันเข้าไปหาพระอริฏฐะผู้เกิดใน</p><p>ตระกูลพรานแร้งถามว่า  อาวุโสอริฎฐะ  ข่าวว่า  ท่านมีทิฏฐิทรามเห็นปานนี้เกิด</p><p>ขึ้นว่า    ข้าพเจ้ารู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว    ดังข้อที่ตรัส</p><p>ธรรมเหล่าใดว่า   ธรรมเหล่านี้เป็นธรรมทำอันตราย   ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำ</p><p>อันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่   ดังนี้  จริงหรือ.</p><p>            อ.   จริงอย่างว่านั้นแล   อาวุโสทั้งหลาย    ผมรู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว  ดังข้อที่ตรัสว่าเป็นธรรมทำอันตราย  ธรรมเหล่านั้น</p><p>หาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่.</p><p>            ภิ.   อาวุโสอริฏฐะ   ท่านอย่าได้ว่าอย่างนั้น   ท่านอย่าได้กล่าวตู่พระ-</p><p>ผู้มีพระภาคเจ้า     การกล่าวตู่พระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ดีแน่    พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ไม่ได้ตรัสอย่างนั้นเลย    ธรรมอันทำอันตรายพระผู้มีพระภาคเจ้า    ตรัสไว้โดย </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 715</p><p>บรรยายเป็นทำอันมาก     ก็แลธรรมเหล่านั้น อาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริง</p><p>กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า  มีความยินดีน้อย  มีทุกข์มาก  มีความ</p><p>คับแค้นมาก  โทษในกามทั้งหลายนี้มากยิ่งนัก  กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสว่า   เปรียบเหมือนร่างกระดูก   มีทุกข์มาก   มีความคับแค้นมาก   โทษใน</p><p>กามทั้งหลายนี้มากยิ่งนัก  กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า  เปรียบเหมือน</p><p>ร่างกระดูก   กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า   เปรียบเหมือนชิ้นเนื้อ . . .</p><p>กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า  เปรียบเหมือนคบหญ้า . . . กามทั้งหลาย</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า    เปรียบเหมือนหลุมถ่านเพลิง . . .    กามทั้งหลาย</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า    เปรียบเหมือนความฝัน. . .    กามทั้งหลาย</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า    เปรียบเหมือนของยืม . . .    กามทั้งหลายพระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าตรัสว่า   เปรียบเหมือนผลไม้ . . .    กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสว่า  เปรียบเหมือนเขียงสำหรับสับเนื้อ . . .  กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสว่า  เปรียบเหมือนแหลนหลาว . . .   กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า</p><p>เปรียบเหมือนศีรษะงู   มีทุกข์มาก    มีความคับแค้นมาก    โทษในการทั้งหลาย</p><p>นี้มากยิ่งนัก.</p><p>             พระอริฎฐะผู้เกิดในตระกูลพรานแร้ง   แม้อันภิกษุเหล่านั้น ว่ากล่าวอยู่</p><p>อย่างนี้ก็ยังยึดถือทิฎฐิเห็นปานนั้นอยู่    ด้วยความยึดมั่นอย่างเดิม    ซ้ำยังกล่าว</p><p>ยืนยันว่า   ผมกล่าวอย่างนั้นจริง  อาวุโสทั้งหลาย   ผมรู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว  ดังข้อที่ตรัสธรรมเหล่าใดว่า  ธรรมเหล่านี้เป็นธรรม</p><p>ทำอันตราย   ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่   ดังนี้ .</p><p>             เมื่อภิกษุเหล่านั้น   ไม่อาจเปลื้องของพระอริฏฐะผู้เกิดในตระกูลพรานแร้ง</p><p>จากทิฏฐิอันทรามนั้นได้   จึงพากันเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า   กราบทูลเรื่อง</p><p>นั้นให้ทรงทราบ.</p><p>         </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 716</p><p>                            <strong>ประชุมสงฆ์ทรงบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           ลำดับนั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์ ในเพราะเหตุ  </p><p>เป็นเค้ามูลนั้น     ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น      แล้วทรงสอบถามพระอริฏฐะผู้เกิด</p><p>ในตระกูลพรานแร้งว่า   ดูก่อนอริฏฐะ    ข่าวว่า   เธอมีทิฏฐิทรามเห็นปานนี้เกิด   </p><p>ขึ้นว่า   เรารู้ตัวถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว   ดังข้อที่ตรัสธรรม</p><p>เหล่าใดว่า  ธรรมเหล่านี้เป็นธรรมทำอันตราย  ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตราย</p><p>แก่ผู้เสพได้จริงไม่   จริงหรือ.  </p><p>           พระอริฎฐะทูลรับว่า   เป็นจริงดังรับสั่ง    พระพุทธเจ้าข้า    ข้าพระ-</p><p>พุทธเจ้ารู้ทั่วถึงธรรมที่พระองค์ทรงแสดงแล้วดังข้อที่ตรัสว่า     เป็นธรรมทำ</p><p>อันตรายได้อย่างไร   ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่.</p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ  เพราะเหตุไรเธอจึงเข้าใจ</p><p>ธรรมที่เราแสดงแล้วอย่างนั้นเล่า  ธรรมอันทำอันตราย  เรากล่าวไว้โดยบรรยาย</p><p>เป็นอันมากมิใช่หรือ    และธรรมเหล่านั้นอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริง    กาม</p><p>ทั้งหลายเรากล่าวว่ามีความยินดีน้อย    มีทุกข์มาก    มีความคับแค้นมาก   โทษ</p><p>ในกามทั้งหลายนี้มากยิ่งนัก   กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนร่างกระดูก...</p><p>กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนชิ้นเนื้อ . . .     กามทั้งหลายเรากล่าวว่า</p><p>เปรียบเหมือนคบหญ้า . . .  กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนหลุมถ่านเพลิง</p><p>. . . กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนความฝัน. . .   กามทั้งหลายเรากล่าว</p><p>ว่าเปรียบเหมือนของยืม . . .     กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนผลไม้ . .  </p><p>กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนเขียงสำหรับสับเนื้อ . . .    กามทั้งหลายเรา</p><p>กล่าวว่าเปรียบเหมือนแหลนหลาว . . .     กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือน</p><p>ศีรษะงู    มีทุกข์มาก    มีความคับแค้นมาก    โทษในกามทั้งหลายนี้มากยิ่งนัก </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 717</p><p>เมื่อเป็นเช่นนั้น   เธอชื่อว่ากล่าวตู่เราด้วยติฎฐิที่ตนยึดถือไว้ผิด    ชื่อว่าทำลาย</p><p>ตนเอง   และชื่อว่าประสบบาปมิใช่บุญเป็นอย่างมาก    เพราะข้อนั้นแหละ   จัก</p><p>เป็นไปเพื่อผลไม่เป็นประโยชน์เกื้อกูล     เพื่อผลเป็นทุกข์แก่เธอตลอดกาลนาน</p><p>การกระทำของเธอนั่น     ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส</p><p>หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้   ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                              <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>               ๑๑๗.   ๘.  อนึ่ง ภิกษุใด กล่าวอย่างนี้ว่า   ข้าพเจ้ารู้ทั่วถึงธรรม</p><p>ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว    โดยประการว่าเป็นธรรมทำ</p><p>อันตรายได้อย่างไร  ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริง</p><p>ไม่  ภิกษุนั้นอันภิกษุทั้งหลายพึงว่ากล่าวอย่างนี้ว่า    ท่านอย่าได้พูด</p><p>อย่างนั้น   ท่านอย่าได้กล่าวตู่พระผู้มีพระภาคเจ้า  การกล่าวตู่พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าไม่ดีดอก    พระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ได้ตรัสอย่างนั้นเลย</p><p>แน่ะเธอ    พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสธรรมทำอันตรายไว้โดยบรรยาย</p><p>เป็นอันมาก    ก็แลธรรมเหล่านั้น    อาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริง</p><p>แลภิกษุทั้งหลายว่ากล่าวอยู่อย่างนั้น  ขืนถืออยู่อย่างนั้นแล  ภิกษุนั้น</p><p>อันภิกษุทั้งหลายพึงสวดประกาศห้ามจนหนที่ ๓   เพื่อสละการนั้นเสีย</p><p>ถ้าเธอถูกสวดประกาศห้ามอยู่จนทนที่ ๓ สละการนั้นเสียได้    การ</p><p>สละได้ดั่งนี้   นั่นเป็นการดี  ถ้าไม่สละ  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                     <em>เรื่องพระอริฏฐะ  มิจฉาทิฏฐิ  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 718</p><p>                                  <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๖๖๓]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด . . .</p><p>           บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>           บทว่า   <strong>กล่าวอย่างนี้</strong>  ความว่า  พูดอย่างนี้ว่า   ข้าพเจ้ารู้ทั่วถึงธรรม</p><p>ที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว   โดยประการที่ตรัสว่าเป็นธรรมทำอันตราย</p><p>ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่.</p><p>           [๖๖๔]   บทว่า  <strong>ภิกษุนั้น</strong>   ได้แก่  ภิกษุผู้ที่พูดอย่างนี้ .</p><p>           บทว่า  <strong>อันภิกษุทั้งหลาย</strong>  ได้แก่  ภิกษุพวกอื่น   คือ   ภิกษุพวกที่</p><p>ได้เห็น  ที่ได้ยินเหล่านั้น    พึงว่ากล่าวว่า  ท่านอย่าได้พูดอย่างนั้น  ท่านอย่าได้</p><p>กล่าวตู่พระผู้มีพระภาคเจ้า    การกล่าวตู่พระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ดีแน่    พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าไม่ได้ตรัสอย่างนั้นเลย     แน่ะเธอ     พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสธรรม</p><p>อันทำอันตรายไว้โดยบรรยายเป็นอันมาก     ก็แลธรรมเหล่านั้นอาจทำอันตราย</p><p>แก่ผู้เสพได้จริง   พึงว่ากล่าวแม้ครั้งที่  ๒    พึงว่ากล่าวแม้ครั้งที่  ๓    ถ้าเธอสละ</p><p>ได้  การสละได้ดังนี้   นั่นเป็นการดี  ถ้าเธอสละไม่ได้  ต้องอาบัติทุกกฏ  ภิกษุ</p><p>ทั้งหลายทราบเรื่องแล้ว    ไม่ว่ากล่าวต้องอาบัติทุกกฏ    ภิกษุทั้งหลายพึงคุมตัว</p><p>ภิกษุนั้นมา ณ ที่ท่ามกลางสงฆ์    แล้วพึงว่ากล่าวว่า    ท่านอย่าได้พูดอย่างนั้น</p><p>ท่านอย่าได้กล่าวตู่พระผู้มีพระภาคเจ้า     การกล่าวตู่พระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ดีแน่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ได้ตรัสอย่างนั้นเลย    แน่ะเธอ    พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส</p><p>ธรรมอันทำอันตรายไว้โดยบรรยายเป็นอันมาก     ก็แลธรรมเหล่านั้นอาจทำ</p><p>อันตรายแก่ผู้เสพได้จริง   พึงว่ากล่าวแม้ครั้งที่   ๒   พึงว่ากล่าวแม้ครั้งที่ ๓   ถ้า</p><p>เธอสละได้  การสละได้ดังนี้  นั่นเป็นการดี  ถ้าไม่สละ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>         </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 719</p><p>           [๖๖๕]  ภิกษุนั้นอันภิกษุทั้งหลายพึงสวดประกาศห้าม    ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลายพึงสวดประกาศห้าม    ดูก่อนภิกษุทั้งหลายก็แลพึงสวดประกาศห้าม</p><p>อย่างนี้:-</p><p>            ภิกษุผู้ฉลาด ผู้สามารถ พึงประกาศให้สงฆ์ทราบด้วยญัตติจตุตถกรรม</p><p>วาจา   ว่าดังนี้:-</p><p>                             <strong>กรรมวาจาสมนุภาส</strong> </p><p>           ท่านเจ้าข้า   ขอสงฆ์จงพึงข้าพเจ้า  ทิฏฐิอันเป็นบาปมีอย่างนี้</p><p>เป็นรูป  บังเกิดแก่ภิกษุมีชื่อนี้ว่า  เรารู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาค-</p><p>เจ้าทรงแสดงแล้ว  โดยประการที่ตรัสว่าเป็นธรรมทำอันตราย   ธรรม-</p><p>เหล่านี้หาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้ไม่    ภิกษุนั้นไม่สละทิฏฐินั้น</p><p>ถ้าความพร้อมพรั่งของสงฆ์ถึงที่แล้ว  สงฆ์พึงสวดประกาศห้ามภิกษุ</p><p>มีชื่อนี้เพื่อละทิฏฐินั้น  นี่เป็นญัตติ.</p><p>           ท่านเจ้าข้า  ขอสงฆ์จงฟังข้าพเจ้า   ทิฏฐิอันเป็นบาปมีอย่างนี้</p><p>เป็นรูป  บังเกิดแก่ภิกษุมีชื่อนี้ว่า  เรารู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาค</p><p>เจ้าทรงแสดงแล้ว  โดยประการที่ตรัสว่าเป็นธรรมทำอันตราย  ธรรม</p><p>เหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้ไม่   เธอไม่สละทิฏฐินั้น   สงฆ์ </p><p>สวดประกาศห้ามภิกษุมีชื่อนี้   เพื่อสละทิฏฐินั้น   การสวดประกาศ</p><p>ห้ามภิกษุมีชื่อนี้   เพื่อสละทิฏฐินั้น  ชอบแก่ท่านผู้ใด  ท่านผู้นั้นพึง</p><p>เป็นผู้นิ่ง  ไม่ชอบแก่ท่านผู้ใด   ท่านผู้นั้นพึงพูด.</p><p>             ข้าพเจ้ากล่าวความนี้แม้ครั้งที่  ๒ . . .</p><p>             ข้าพเจ้ากล่าวความนี้ครั้งที่   ๓... </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 720</p><p>          ภิกษุมีชื่อนี้   อันสงฆ์สวดประกาศห้ามแล้ว   เพื่อสละทิฏฐิ</p><p>นั้นชอบแก่สงฆ์    เหตุนั้นจึงนิ่ง  ข้าพเจ้าทรงความนี้ไว้  ด้วยอย่างนี้.</p><p>                                        <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>           [๖๖๖]  จบญัตติ   ต้องอาบัติทุกกฏ.   จบกรรมวาจา ๒ ครั้ง    ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ ๒ ตัว  จบกรรมวาจาครั้งสุด  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                         <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๖๖๗]  กรรมเป็นธรรม     ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม     ไม่ยอม</p><p>สละต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสงสัย   ไม่ยอมสละ    ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>            กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม  ไม่ยอมสละ  ต้อง</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                          <strong>ติกทุกกฏ</strong>   </p><p>           กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม  ไม่ยอมสละ  ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>           กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสงสัย  ไม่ยอมสละ  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           กรรมไม่เป็นธรรม    ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม    ไม่ยอมสละ</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                   <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๖๖๘]  ภิกษุผู้ไม่สวดประกาศห้าม ๑  ภิกษุผู้ยอมสละ ๑  ภิกษุวิกล -</p><p>จริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติเเล.</p><p>                         <em>สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 721</p><p>                                          <strong>อริฏฐสิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>            ในสิกขาบทที่ ๘  มีวินิจฉัยดังนี้:- </p><p>            พวกชนที่ชื่อว่า    พรานแร้ง    เพราะอรรถว่า    ได้ฆ่าแร้งทั้งหลาย.</p><p>พระอริฏฐะชื่อว่า    ผู้เคยเป็นพรานแร้งเพราะอรรถว่า    ท่านมีบรรพบุรุษเป็น</p><p>พรานแร้ง.   ได้ความว่า   เป็นบุตรของตระกูลเคยเป็นพรานแร้ง  คือ   เกิดจาก</p><p>ตระกูลพรานแร้งนั้น.</p><p>                   <strong>[ว่าด้วยธรรมกระทำอันตรายแก่ผู้เสพ]</strong></p><p>            ธรรมเหล่าใด   ย่อมทำอันตรายแก่สวรรค์และนิพพาน;  เพราะเหตุนั้น</p><p>ธรรมเหล่านั้นชื่อว่า   อันตรายิกธรรม.   อันตรายิกธรรมเหล่านั้นมี  ๕ อย่าง</p><p>ด้วยอำนาจ   กรรม    กิเลส    วิบาก    อุปวาท    และอาณาวีติกกมะ.   บรรดา</p><p>อันตรายิกธรรมมีกรรมเป็นต้นนั้น    ธรรมคือ  อนันตริยกรรม  ๕ อย่าง  ชื่อว่า</p><p>อันตรายิกธรรม  คือ   กรรม.  ภิกขุนีทูสกกรรม  ก็อย่างนั้น.   แต่ภิกขุนีทูสก-</p><p>กรรมนั้น    ย่อมทำอันตรายแก่พระนิพพานเท่านั้น หาทำอันตรายแก่สวรรค์ไม่.</p><p>ธรรมคือ  นิยตมิจฉาทิฏฐิ   ชื่อว่า   อันตรายิกธรรม   คือ   กิเลส.   ธรรมคือ</p><p>ปฏิสนธิของพวกบัณเฑาะก์  ดิรัจฉาน  และอุภโตพยัญชนก  ชื่อว่า อันตรายิก-</p><p>ธรรมคือวิบาก.   การเข้าไปว่าร้ายพระอริยเจ้า    ชื่อว่า   อันตรายิกธรรม    คือ</p><p>อุปวาทะ.  แต่อุปวาทันตรายิกธรรมเหล่านั้น เป็นอันตรายตลอดเวลาที่ยังไม่ให้</p><p>พระอริยเจ้าทั้งหลายอดโทษเท่านั้น,      หลังจากให้ท่านอดโทษไป    หาเป็นอัน-</p><p>ตรายไม่.  อาบัติที่แกล้งต้อง  ชื่อว่าอันตรายิกธรรมคือ  อาณาวีติกกมะ. อาบัติ</p><p>แม้เหล่านั้น       ก็เป็นอันตรายตลอดเวลาที่ภิกษุผู้ต้องยังปฏิญญาความเป็นภิกษุ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 722</p><p>หรือยังไม่ออก  หรือยังไม่แสดงเท่านั้น  ต่อจากทำคืนตามกรณีนั้น ๆ  แล้วหา</p><p>เป็นอันตรายไม่. </p><p>           บรรดาอันตรายิกธรรมตามที่กล่าวแล้วนั้น   ภิกษุนี้เป็นพหูสูต   เป็น</p><p>ธรรมกถึก  รู้จักอันตรายิกธรรมที่เหลือได้   แต่เพราะไม่ฉลาดในพระวินัย  จึง</p><p>ไม่รู้อันตรายิกธรรม  คือ  การล่วงละเมิดพระบัญญัติ.   เพราะฉะนั้น   เธอไป</p><p>อยู่ในที่ลับได้ติดอย่างนี้ว่า  บุคคลผู้ครองเรือนเหล่านี้ยังบริโภคกามคุณ ๕  เป็น</p><p>พระโสดาบันก็มี  เป็นพระสกทาคามีก็มี  เป็นพระอนาคามีก็มี   แม้ภิกษุทั้งหลาย</p><p>ก็เห็นรูปที่ชอบใจ  พึงรู้ได้ทางจักษุ  ฯลฯ  ย่อมถูกต้องโผฏฐัพพะอันน่าชอบใจ</p><p>พึงรู้ได้ทางกาย   บริโภคเครื่องลาดและเครื่องนุ่งห่มเป็นต้น แม้อันอ่อนนุ่ม   ข้อ</p><p>นั้นควรทุกอย่าง  เพราะเหตุไร  รูปสตรีทั้งหลาย  ฯลฯ โผฎฐัพพะ  คือ   สตรี</p><p>ทั้งหลาย   จึงไม่ควรอย่างนี้เล่า ?   แม้สตรีเป็นต้นเหล่านี้    ก็ควร.    เธอเทียบ</p><p>เคียงรสกับรสอย่างนี้แล้ว  ทำการบริโภคกามคุณที่เป็นไปกับด้วยฉันทราคะ  กับ</p><p>การบริโภคกามคุณที่ไม่มีฉันทราคะ   ให้เป็นอันเดียวกัน   ยังทิฏฐิอันลามกให้</p><p>เกิดขึ้น  ดุจบุคคลต่อด้ายละเอียดยิ่งกับเส้นปออันหยาบ  ดุจเอาเขาสิเนรุเทียบกับ</p><p>เมล็ดผักกาด ฉะนั้น  จึงขัดแย้งกับสรรเพชุดาญาณว่า ไฉน พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ทรงบัญญัติปฐมปาราชิกด้วยความอุตสาหะมาก  ดุจทรงกั้นมหาสมุทร  โทษใน</p><p>กามเหล่านี้  ไม่มี  ดังนี้  ตัดความหวังของพวกภัพบุคคล   ได้ให้การประหาร</p><p>ในอาณาจักรแห่งพระชินเจ้า.    เพราะเหตุนั้น    อริฏฐภิกษุจึงกล่าว่า   <strong>ตถาห</strong></p><p><strong>ภควตา   ธมฺม  เทสิต   อาชานามิ</strong>  เป็นอทิ.</p><p>            ในคำว่า  <strong>อฏฺิกงฺกลูปมา</strong>  เป็นต้น มีวินิฉัยว่า  กามทั้งหลายเปรียบ</p><p>เหมือนโครงกระดูก     ด้วยอรรถว่า     มีรสอร่อยน้อย     (มีความยินดีน้อย).</p><p>เปรียบเหมือนชิ้นเนื้อ ด้วยอรรถว่า  เป็นกายทั่วไปแก่สัตว์มาก.  เปรียบเหมือน </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 723</p><p>คบหญ้า   ด้วยอรรถว่าตามเผาลน.   เปรียบเหมือนหลุมถ่านเพลิง  ด้วยอรรถว่า</p><p>เร่าร้อนยิ่งนัก.  เปรียบเหมือนความฝันด้วยอรรถว่า  ปรากฏชั่วเวลานิดหน่อย.</p><p>เปรียบเหมือนของขอยืมด้วยอรรถว่า   เป็นไปชั่วคราว.    เปรียบเหมือนผลไม้</p><p>ด้วยอรรถว่าบั่นทอนอวัยวะน้อยใหญ่ทั้งปวง.  เปรียบเหมือนเขียงสำหรับสับเนื้อ</p><p>ด้วยอรรถว่า   เป็นที่รองรับการสับโขก.   เปรียบเหมือนแหลนหลาว ด้วยอรรถ</p><p>ว่าทิ่มแทง.    เปรียบเหมือนศรีษะงู    ด้วยอรรถว่า    น่าระแวงและมีภัยจำเพาะ</p><p>หน้าแล.   นี้ความย่อในสิกขาบทนี้ .    ส่วนความพิสดารบัณฑิต   พึงค้นเอาใน</p><p>อรรถกถามัชฌิมนิกาย  ชื่อปปัญจสูทนี. </p><p>            นิบาทสมุหะว่า   <strong>เอว   พฺยา   โข</strong>   แปลว่า   เหมือนอย่างที่ทรงแสดง</p><p>อย่างนี้แล.   บทที่เหลื่อในสิกขาบทนี้    ตื้นทั้งนั้น     เพราะมีนัยดังกล่าวแล้วใน</p><p>เบื้องต้น.</p><p>            สิกขาบทนี้   มีการสวดสมนุภาสน์เป็นสมุฏฐาน เกิดขึ้นทาง กาย วาจา</p><p>และจิต  เป็นอกิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ  โลกวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม</p><p>อกุศลจิต   เป็นทุกข์เวทนา   ดังนี้แล.</p><p>                                     <em>อริฏฐสิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 724</p><p>                             <strong> สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>                               <strong> เรื่องพระฉัพพัคคีย์  </strong> </p><p>            [๖๖๙]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น  พระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์รู้อยู่    กินร่วมบ้าง    อยู่ร่วมบ้าง   สำเร็จการนอนด้วยกันบ้าง   กับ</p><p>พระอิรฏฐะผู้กล่าวอย่างนั้น ผู้ยังไม่ได้ทำกรรมอันสมควร  ยังไม่ได้สละทิฏฐินั้น</p><p>บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย...   ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉนพระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์รู้อยู่    จึงได้กินร่วมบ้าง    อยู่ร่วมบ้าง    สำเร็จการนอนด้วยกันบ้าง</p><p>กับพระอริฏฐะผู้กล่าวอย่างนั้น   ผู้ยังไม่ได้ทำกรรมอันสมควร    ผู้ยังไม่ได้สละ</p><p>ทิฏฐินั้นเล่า... </p><p>                                       <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอรู้อยู่    กินร่วมบ้าง   อยู่ร่วมบ้าง   สำเร็จการนอนด้วยกันบ้าง</p><p>กับพระอริฏฐะผู้กล่าวอย่างนั้น    ผู้ยังไม่ได้กระทำกรรมอันสมควร    ผู้ยังไม่ได้ </p><p>สละทิฏฐินั้น    จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์กราบทูลว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                      <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉนพวก</p><p>เธอรู้อยู่     จึงได้กินร่วมบ้าง    อยู่ร่วมบ้าง    สำเร็จการนอนด้วยกันบ้าง    กับ</p><p>อริฏฐะผู้กล่าวอย่างนั้น   ผู้ยังไม่ได้ทำกรรมอันสมควร   ผู้ยังไม่ได้สละทิฏฐินั้น </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 725</p><p>เล่า การกระทำของพวกเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่</p><p>เลื่อมใส   เพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว. . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้  ว่า</p><p>ดังนี้:- </p><p>                                <strong>  พระบัญญัติ</strong></p><p>               ๑๑๘.  ๙.  อนึ่ง  ภิกษุใด  รู้อยู่  กินร่วมก็ดี อยู่ร่วมก็ดี สำเร็จ</p><p>การนอนด้วยกันก็ดี   กับภิกษุผู้กล่าวอย่างนั้น   ยังไม่ได้ทำกรรมอัน</p><p>สมควร  ยังไม่สละทิฏฐินั้น  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                              <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                               <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๖๗๐]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  <strong>ผู้ใด</strong>  คือ  <strong>ผู้เช่นใด. . .</strong></p><p>             บทว่า    <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .                                </p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>รู้อยู่</strong>  คือรู้เอง  หรือคนอื่นบอกแก่เธอ  หรือเจ้าตัวบอก.</p><p>             บทว่า  ผู้กล่าวอย่างนั้น     คือ   ผู้กล่าวอย่างนี้ว่า    ข้าพเจ้ารู้ทั่วถึง</p><p>ธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว   โดยประการที่ตรัสว่า   เป็นธรรมทำ</p><p>อันตรายอย่างไร   ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่.</p><p>            ที่ชื่อว่า  ยังไม่ได้ทำกรรมอันสมควร  คือ   เป็นผู้ถูกสงฆ์ยกวัตร</p><p>แล้วสงฆ์ยังไม่ได้เรียกเข้าหมู่.</p><p>            คำว่า  <strong>กับ. . .ยังไม่ได้สละทิฏฐินั้น</strong>    คือ    กับ...ยังไม่ได้สละ</p><p>ทิฏฐิที่ถือนั้น . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 726</p><p>            บทว่า  <strong>กินร่วมก็ดี</strong>  อธิบายว่า  ที่ชื่อว่ากินร่วม  หมายถึงการคบหามี</p><p>๒ อย่าง  คบหากันในทางอามิส ๑  คบหากันในทางธรรม ๑.</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>คบหากันในทางอามิส</strong>   คือ   ให้อามิสก็ดี   รับอามิสก็ดี</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>คบหากันในทางธรรม</strong>    คือ    บอกธรรมให้    หรือขอ</p><p>เรียนธรรม.</p><p>            ภิกษุบอกธรรมให้    หรือขอเรียนธรรมโดยบท    ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ บท.</p><p>            ภิกษุบอกธรรมให้  หรือขอเรียนธรรมโดยอักขระ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ อักขระ.</p><p>            บทว่า <strong>อยู่ร่วมก็ดี</strong>  ความว่า ทำอุโบสถก็ดี ปวารณาก็ดี  สังฆกรรมก็ดี</p><p>ร่วมกับภิกษุ    ผู้ถูกสงฆ์ยกวัตรแล้ว  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            คำว่า  <strong>สำเร็จการนอนด้วยกันก็ดี</strong>   อธิบายว่า  ในที่มีหลังคาเดียวกัน</p><p>เมื่อภิกษุผู้ถูกสงฆ์ยกวัตรนอนแล้ว     ภิกษุจึงนอน    ต้องอาบัติปาจิตตีย์    เมื่อ</p><p>ภิกษุนอนแล้ว   ภิกษุผู้ถูกสงฆ์ยกวัตรจึงนอน   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   หรือนอน</p><p>ทั้งสอง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์  ลุกขึ้นแล้วนอนซ้ำอีก  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                    <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>            [๖๗๑]   ภิกษุผู้ถูกสงฆ์ยกวัตรแล้ว     ภิกษุสำคัญว่าถูกสงฆ์ยกวัตรแล้ว</p><p>กินร่วมก็ดี  อยู่ร่วมก็ดี  สำเร็จการนอนด้วยกันก็ดี  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            ภิกษุผู้ถูกสงฆ์ยกวัตรแล้ว   ภิกษุยังสงสัยอยู่    กินร่วมก็ดี   อยู่ร่วมก็ดี</p><p>สำเร็จการนอนด้วยกันก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 727</p><p>            ภิกษุผู้ถูกสงฆ์ยกวัตรแล้ว  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ผู้ถูกสงฆ์ยกวัตร  กินร่วม</p><p>ก็ดี  อยู่ร่วมก็ดี  สำเร็จการนอนด้วยกันก็ดี  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>            ไม่ใช่ภิกษุผู้ถูกสงฆ์ยกวัตร     ภิกษุสำคัญว่าถูกสงฆ์ยกวัตรแล้ว. . .</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>            ไม่ใช่ภิกษุผู้ถูกสงฆ์ยกวัตร  ภิกษุยังสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ไม่ใช่ภิกษุผู้ถูกสงฆ์ยกวัตร      ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่ภิกษุผู้ถูกยกวัตร. . .</p><p>ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๖๗๒]  ภิกษุรู้ว่าไม่ใช่ภิกษุผู้ถูกสงฆ์ยกวัตร  ๑  ภิกษุรู้ว่า   ภิกษุถูก</p><p>สงฆ์ยกวัตร     แต่สงฆ์เรียกเข้าหมู่แล้ว    ๑     ภิกษุรู้ว่าภิกษุถูกสงฆ์ยกวัตรแล้ว</p><p>แต่สละทิฏฐินั้นแล้ว  ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๙  จบ</em></p><p>                         <strong> อุกขิตตสัมโภคสิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>            ในสิกขาบทที่  ๙  มีวินิจฉัยดังนี้ :-</p><p>           <strong> [แก้อรรถบางปาฐะในสิกขาบทที่  ๙ ]</strong></p><p>            บทว่า  <strong>อกฏานุธมฺเมน</strong>  มีความว่า   โอสารณา   (การเรียกเข้าหมู่)</p><p>ที่สงฆ์เห็นวัตรอันสมควรกระทำแล้วแก่ภิกษุผู้ถูกสงฆ์ยกวัตร   ในเพราะไม่เห็น</p><p>อาบัติก็ดี    ในเพราะไม่กระทำคืนอาบัติก็ดี    ในเพราะไม่สละทิฏฐิลามกก็ดี</p><p>โดยธรรม โดยวินัย โดยสัตถุศาสน์ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเรียกว่า ตามธรรม. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 728</p><p>ตามธรรมกล่าว คือ โอสารณานั้นสงฆ์ไม่ได้ทำแก่ภิกษุใด,  ภิกษุนี้ชื่อว่า  ผู้อัน</p><p>สงฆ์มิได้กระทำตามธรรม.    ความว่า    (ยังไม่ได้ทำ)      กับด้วยภิกษุเช่นนั้น.</p><p>ด้วยเหตุนั้นแล   ในบทภาชนะแห่งบทว่า  <strong>อกฏานุธมฺเมน</strong>  นั้น    จึงตรัสว่า</p><p>ที่ชื่อว่า   ยิ่งไม่ได้ทำตามธรรม  คือ  เป็นผู้ถูกสงฆ์ยกวัตรแล้ว    สงฆ์ยังไม่ได้</p><p>เรียกเข้าหมู่. </p><p>          สองบทว่า  <strong>เทติ  วา  ปฏิคฺคณฺหาติ  วา</strong>  มีความว่า   ภิกษุให้ก็ดี</p><p>รับก็ดี   ซึ่งอามิส    แม้เป็นอันมาก    โดยประโยคเดียว    เป็นปาจิตตีย์ตัวเดียว.</p><p>เมื่อให้และรับขาดตอน  เป็นปาจิตตีย์มากตัว  โดยนับประโยค.  บทที่เหลือใน</p><p>สิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น.</p><p>           สิกขาบทนี้     มีสมุฎฐาน   ๓   เป็นกิริยา    สัญญาวิโมกข์    สจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม   มีจิต ๓   มีเวทนา ๓   ดังนี้แล.</p><p>                         <em>อุกขิตตสัมโภคสิกขาบทที่  ๙  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 729</p><p>                          <strong> สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>                <strong>เรื่องสมณุทเทสกัณฑกะ  มิจฉาทิฏฐิ</strong> </p><p>           [๖๗๓]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ -</p><p>เชตวัน    อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี    ครั้งนั้น</p><p>สมณุทเทสชื่อกัณฑกะ   มีทิฏฐิทรามเห็นปานนี้   เกิดขึ้นว่า  เรารู้ทั่วถึงธรรมที่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว     ดังข้อที่ตรัสธรรมเหล่าใดว่า   ธรรมเหล่านี้</p><p>เป็นธรรมทำอันตราย   ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่</p><p>ภิกษุหลายรูปได้ทราบข่าวว่า     สมณุทเทสชื่อกัณฑกะมีทิฏฐิทรามเห็นปานนี้</p><p>เกิดขึ้นว่า    เรารู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว    ดังข้อที่ตรัส</p><p>ธรรมเหล่าใดว่า   ธรรมเหล่านี้เป็นธรรมทำอันตราย .  ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำ</p><p>อันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่   ภิกษุเหล่านั้นเข้าไปหาสมณุทเทส   ชื่อกัณฑกะ  ถึง</p><p>สำนักแล้วถามว่า   อาวุโสกัณฑกะ  ข่าวว่า  เธอมีทิฏฐิทรามเห็นปานนี้เกิดขึ้นว่า</p><p>เรารู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว    ดังข้อที่ตรัสธรรมเหล่าใด</p><p>ว่า   ธรรมเหล่านี้เป็นธรรมทำอันตราย    ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้</p><p>เสพได้จริงไม่   ดังนี้  จริงหรือ.</p><p>            ก.   จริงอย่างว่านั้นแล   ขอรับ   ผมรู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ทรงแสดงแล้ว   ดังข้อที่ตรัสธรรมเหล่าใดว่า  ธรรมเหล่านี้เป็นธรรมทำอันตราย</p><p>ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่.</p><p>            ภิ.  อาวุโส    กัณฑกะ    เธออย่าได้ว่าอย่างนั้น    เธออย่าได้กล่าวตู่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า  การกล่าวตู่พระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ดีแน่  พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>มิได้ตรัสอย่างนั้นเลย    ธรรมอันทำอันตราย     พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้โดย </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 730</p><p>บรรยายเป็นอันมาก    ก็แลธรรมเหล่านั้นอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริง    กาม</p><p>ทั้งหลาย    พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่ามีความยินดีน้อย    มีทุกข์มาก    มีความ</p><p>คับแค้นมาก  โทษในกามทั้งหลายนี้มากยิ่งนัก  กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสว่าเปรียบเหมือนร่างกระดูก. ..   กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า</p><p>เปรียบเหมือนชิ้นเนื้อ. .. กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่าเปรียบเหมือน</p><p>คบหญ้า... กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่าเปรียบเหมือนหลุมถ่านเพลิง</p><p>... กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่าเปรียบเหมือนความฝัน ...   กาม-</p><p>ทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่าเปรียบเหมือนของยืม.. กามทั้งหลายพระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าตรัสว่าเปรียบเหมือนผลไม้... กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส</p><p>ว่าเปรียบเหมือนเขียงสำหรับสับเนื้อ . . . กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า</p><p>เปรียบเหมือนแหลนหลาว . . .    กามทั้งหลายพระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่าเปรียบ</p><p>เหมือนศีรษะงู   มีทุกข์มาก   มีความคับแค้นมาก    โทษในกามทั้งหลายนี้มาก</p><p>ยิ่งนัก.</p><p>           กัณฑกะสมณุทเทส  อันภิกษุเหล่านั้นว่ากล่าวอยู่เช่นนี้    ยังยึดถือทิฏฐิ</p><p>ทรามนั้น  ด้วยความยึดมั่นอย่างเดิม  ซ้ำยังกล่าวยืนยันว่า  ผมกล่าวอย่างนั้นจริง</p><p>ขอรับ   ผมรู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว   ดังข้อที่ตรัสธรรม</p><p>เหล่าใดว่า  ธรรมเหล่านี้เป็นธรรมทำอันตราย  ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตราย</p><p>แก่ผู้เสพได้จริงไม่   ดังนี้ .</p><p>           เมื่อภิกษุเหล่านั้นไม่อาจเปลื้องสมณุทเทสกัณฑกะ   จากทิฏฐิอันทราม</p><p>นั้นได้  จึงพากันไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า  แล้วกราบทูลเรื่องนั้นให้ทรงทราบ.</p><p>                               <strong>ประชุมสงฆ์โปรดให้นาสนะ</strong></p><p>           ลำดับนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์   ในเพราะเหตุ </p><p>เป็นเค้ามูลนั้น  ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น  แล้วทรงสอบถามสมณุทเทสกัณฑกะ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 731</p><p>ว่า ดูก่อนกัณฑกะ.   ข่าวว่า  เธอมีทิฏฐิอันทรามเห็นปานนี้เกิดขึ้นว่า   เรารู้ทั่วถึง</p><p>ธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว   ดังข้อที่ตรัสธรรมเหล่าใดว่า   ธรรม</p><p>เหล่านี้เป็นธรรมทำอันตราย  ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่</p><p>ดังนี้จริงหรือ.</p><p>            สมณุทเทสกัณฑกะทูลรับว่า     ข้าพระพุทธเจ้ากล่าวอย่างนั้นจริง</p><p>พระพุทธเจ้าข้า   ข้าพระพุทธเจ้ารู้ทั่วถึงธรรมที่พระองค์ทรงแสดงแล้ว   ดังข้อ</p><p>ที่ตรัสธรรมเหล่าใดว่า   ธรรมเหล่านี้เป็นธรรมทำอันตราย   ธรรมเหล่านั้นหา</p><p>อาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่.</p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ  เพราะเหตุใดเจ้าจึงเข้าใจ</p><p>ธรรมที่เราแสดงแล้วเช่นนั้นเล่า   ธรรมอันทำอันตรายเรากล่าวไว้   โดยบรรยาย</p><p>เป็นอันมากมิใช่หรือ   และธรรมเหล่านั้นอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริง   กาม</p><p>ทั้งหลายเรากล่าวว่ามีความยินดีน้อย   มีทุกข์มาก   มีความคับแค้นมาก   โทษใน</p><p>กามทั้งหลายนี้มากยิ่งนัก    กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนร่างกระดูก.. .</p><p>กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนชิ้นเนื้อ . . .   กามทั้งหลายเรากล่าวว่า</p><p>เปรียบเหมือนคบหญ้า . . .  กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนหลุมถ่านเพลิง</p><p> . . . กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนความฝัน. . .   กามทั้งหลายเรากล่าว</p><p>ว่าเปรียบเหมือนของยืม . . .     กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนผลไม้ .. .</p><p>กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือนเขียงสำหรับสับเนื้อ .. .    กามทั้งหลายเรา</p><p>กล่าวว่าเปรียบเหมือนแหลนหลาว . . .     กามทั้งหลายเรากล่าวว่าเปรียบเหมือน</p><p>ศีรษะงู    มีทุกข์มาก    มีความคับแค้นมาก    โทษในกามทั้งหลายนี้มากยิ่งนัก</p><p>ก็เมื่อเป็นเช่นนั้น   เจ้าชื่อว่ากล่าวตู่เราด้วยทิฏฐิที่ตนยึดถือไว้ผิด    ชื่อว่าทำลาย</p><p>ตนเองและชื่อว่าประสบบาปมิใช่บุญเป็นอันมาก  ข้อนั้นแหละจักเป็นไปเพื่อผล</p><p>ไม่เป็นประโยชน์เกื้อกูล   เพื่อผลเป็นทุกข์แก่เจ้า    ตลอดกาลนาน   การกระทำ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 732</p><p>ของเจ้านั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อ</p><p>ความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว      โดยที่แท้     การกระทำของเจ้านั่น</p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    และเพื่อความเป็นอย่าง</p><p>อื่นของชุมชนบางพวกที่เลื่อมใสแล้ว   ครั้นแล้วทรงทำธรรมีกถา  รับสั่งกะภิกษุ</p><p>ทั้งหลายว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  เพราะเหตุนั้นแล   สงฆ์จงนาสนะสมณุทเทส</p><p>กัณฑกะ  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลสงฆ์พึงนาสนะอย่างนี้  ว่าดังนี้:-</p><p>           เจ้ากัณฑกะ  ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป  เจ้าอย่าอ้างพระผู้มีพระภาคเจ้านั้น</p><p>ว่าเป็นศาสดาของเจ้า  และสมณุทเทสอื่น ๆ ย่อมได้การนอนด้วยกัน เพียง ๒-๓</p><p>คืน  กับภิกษุทั้งหลายอันใด   แม้กิริยาที่ได้การนอนร่วมนั้นไม่มีแก่เจ้า   เจ้าคน</p><p>เสีย   เจ้าจงไป   เจ้าจงฉิบหายเสีย.</p><p>           ครั้งนั้น  สงฆ์ได้นาสนะสมณุทเทสกัณฑะแล้ว.</p><p>                                 <strong>เกลี้ยกล่อมสมณุทเทส</strong></p><p>           [๖๗๔]   ต่อมา   พระฉัพพัคคีย์รู้อยู่    เกลี้ยกล่อมสมณุทเทสกัณฑกะ</p><p>ผู้ถูกสงฆ์นาสนะอย่างนั้นแล้ว    ให้อุปัฏฐากบ้าง   กินร่วมบ้าง   สำเร็จการนอน</p><p>ด้วยกันบ้าง   บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย . . .ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระฉัพพัคคีย์รู้อยู่   จึงได้เกลี่ยกล่อมสมณุทเทสกัณฑกะ  ผู้ถูกสงฆ์นาสนะ</p><p>อย่างนั้นแล้ว  ให้อุปัฎฐากบ้าง  กินร่วมบ้าง   สำเร็จการนอนด้วยกันบ้างเล่า . . .</p><p>                                       <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอรู้อยู่  เกลี้ยกล่อมสมณุทเทสกัณฑกะ  ผู้ถูกสงฆ์นาสนะอย่างนั้น </p><p>แล้ว    ให้อุปัฏฐากบ้าง   กินร่วมบ้าง   สำเร็จการนอนด้วยกันบ้าง   จริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 733</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอรู้อยู่   จึงได้เกลี้ยกล่อมสมณุทเทสกัณฑกะผู้ถูกสงฆ์นาสนะอย่างนั้นแล้ว</p><p>ให้อุปัฏฐากบ้าง   กินร่วมบ้าง   สำเร็จการนอนร่วมกันบ้างเล่า   การกระทำของ</p><p>พวกเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อ</p><p>ความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้  ว่า</p><p>ดังนี้:-</p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong> </p><p>             ๑๑๙.  ๑๐.    ถ้าแม้สมณุทเทสกล่าวอย่างนี้ว่า     ข้าพเจ้ารู้ทั่วถึง</p><p>ธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว   โดยประการที่ตรัสว่าเป็น</p><p>ธรรมทำอันตรายได้อย่างไร     ธรรมเหล่านั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้</p><p>เสพได้จริงหรือไม่  สมณุทเทสนั้น   อันภิกษุทั้งหลายพึงกล่าวอย่างนี้</p><p>ว่า    อาวุโสสมณุทเทส    เธออย่าได้พูดอย่างนั้น    เธออย่าได้กล่าวตู่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า  การกล่าวตู่พระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ดีดอก  พระผู้-</p><p>มีพระภาคเจ้าไม่ได้ตรัสอย่างนั้นเลย   อาวุโส  สมณุทเทส  พระผู้มี -</p><p>พระภาคเจ้าตรัสธรรมทำอันตรายไว้โดยบรรยายเป็นอันมาก    ก็แล</p><p>ธรรมเหล่านั้นอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริง    และสมณุทเทสนั้น</p><p>อันภิกษุทั้งหลายว่ากล่าวอย่าอย่างนั้น     ขืนถืออยู่อย่างนั้นเทียว</p><p>สมณุทเทสนั้นอันภิกษุทั้งหลายพึงว่ากล่าวอย่างนี้ว่า    แน่ะอาวุโส</p><p>สมณุทเทส เธออย่าอ้างพระผู้มีพระภาคเจ้านั้นว่าเป็นพระศาสดาของ</p><p>เธอ  ตั้งแต่วันนี้ไป  และพวกสมณุทเทสอื่นย่อมได้การนอนร่วมเพียง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 734</p><p>๒-๓ คืน  กับภิกษุทั้งหลายอันใด   แม้กิริยาที่ได้การนอนร่วมนั้นไม่</p><p>มีแก่เธอ   เจ้าคนเสีย   เจ้าจงไป   เจ้าจงฉิบหายเสีย   อนึ่ง  ภิกษุใดรู้</p><p>อยู่   เกลี้ยกล่อมสมณุทเทสผู้ถูถให้ฉิบหายเสียอย่างนั้น แล้วก็ดี  ให้</p><p>อุปัฏฐากก็ดี กินร่วมก็ดี  สำเร็จการนอนร่วมก็ดี  เป็นปาจิตตีย์.   </p><p>                   <em>เรื่องสมณุทเทสกัณฑกะ  มิจฉาทิฏฐิ  จบ</em></p><p>                           <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong>  </p><p>           [๖๗๕]  ที่ชื่อว่า   <strong>สมณุทเทส</strong>  ได้แก่   บุคคลที่เรียกกันว่าสามเณร</p><p>คำว่า   กล่าวอย่างนี้   คือกล่าวว่า   ข้าพเจ้ารู้ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ทรงแสดงแล้วโดยประการที่ตรัสว่าเป็นธรรมทำอันตรายได้อย่างไร  ธรรมเหล่า</p><p>นั้นหาอาจทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริงไม่ </p><p>           [๖๗๖]  คำว่า  <strong>สมณุทเทสนั้น</strong>  ได้แก่สมณุทเทสผู้ที่กล่าวอย่างนั้น.</p><p>          บทว่า  <strong>อันภิกษุทั้งหลาย</strong>  ได้แก่   ภิกษุพวกอื่น  คือ   พวกภิกษุผู้</p><p>ได้เห็น  ผู้ได้ยิน  พึงว่ากล่าวว่า  อาวุโส   สมณุทเทส  เธออย่าได้พูดอย่างนั้น </p><p>เธออย่าได้กล่าวตู่พระผู้มีพระภาคเจ้า     การกล่าวตู่พระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ดีแน่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าไม่ได้ตรัสอย่างนั้นเลย    อาวุโสสมณุทเทส   พระผู้มีพระ -</p><p>ภาคเจ้าตรัสธรรมทำอันตรายไว้โดยบรรยายเป็นอันมาก  ก็แลธรรมเหล่านั้นอาจ</p><p>ทำอันตรายแก่ผู้เสพได้จริง    พึงว่ากล่าว    แม้ครั้งที่สอง    พึงว่ากล่าวแม้ครั้งที่ </p><p>สาม  ถ้าเธอสละได้ การสละได้ดังนี้   นั่นเป็นการดี  ถ้าไม่สละ  สมณุทเทสนั้น</p><p>อัน ภิกษุทั้งหลายพึงว่ากล่าวอย่างนี้ว่า   อาวุโส   สมณุทเทส   เธออย่าอ้างพระผู้-</p><p>มีพระภาคเจ้านั้น  ว่าเป็นพระศาสดาของเธอตั้งแต่วันนี้ไป  และพวกสมณุทเทส</p><p>อื่น  ย่อมได้การนอนร่วมเพียง ๒-๓ คืน  กับภิกษุทั้งหลายอันใด   แม้กิริยาที่</p><p>ได้การนอนร่วมนั้นไม่มีแก่เธอ   เจ้าคนเสีย   เจ้าจงไป   เจ้าจงฉิบหาย   ดังนี้.   </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 735</p><p>             [๖๗๗]  บทว่า  <strong>อนึ่ง . . .ใด</strong>   ความว่า  ผู้ใด  คือผู้เช่นใด...</p><p>             บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. ..</p><p>นี้   ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>              ที่ชื่อว่า   <strong>รู้อยู่</strong>   คือรู้เอง   หรือคนอื่นบอกแก่เธอ   หรือเจ้าตัวบอก.</p><p>             บทว่า  <strong>ผู้ถูกให้ฉิบหายเสียอย่างนั้นแล้ว</strong>   คือ  ผู้สงฆ์นาสนะอย่าง</p><p>นั้นแล้ว .          </p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>สมณุทเทส</strong>   ได้แก่  บุคคลที่เรียกกันว่าสามเณร.</p><p>             บทว่า  <strong>เกลี้ยกล่อมก็ดี</strong>   คือ   เกลี้ยกล่อมว่า   เราจักให้บาตร   จีวร</p><p>อุเทศหรือปริปุจฉาแก่เธอ   ดังนี้    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            บทว่า  <strong>ให้อุปัฏฐากก็ดี</strong>   คือ  ยินดี  จุรณ  ดินเหนียว  ไม้ชำระฟัน</p><p>หรือน้ำบ้วนปากของเธอ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             บทว่า  <strong>กินร่วมก็ดี</strong>  อธิบายว่า  ที่ชื่อว่ากินร่วม   หมายถึงการคบหา</p><p>มี ๒ อย่าง  คือคบหากันในทางอามิส ๑  คบหากันในทางธรรม ๑.</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>คบหากัน ในทางอามิส</strong>   คือ   ให้อามิสก็ดี   รับอามิสก็ดี</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>คบหากันในทางธรรม</strong>   คือบอกธรรมให้   หรือขอเรียน</p><p>ธรรม.</p><p>             ภิกษุบอกธรรมให้  หรือขอเรียนธรรม   โดยบท    ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>ทุก ๆ บท.</p><p>             ภิกษุบอกธรรมให้    หรือขอเรียนธรรม    โดยอักขระ    ต้องอาบัติ-</p><p>ปาจิตตีย์  ทุก ๆ อักขระ.</p><p>             คำว่า   <strong>สำเร็จการนอนร่วมก็ดี</strong>   อธิบายว่า   ในที่มุงบังอันเดียวกัน</p><p>เมื่อสมณุทเทส   ผู้ถูกสงฆ์นาสนะนอนแล้ว    ภิกษุจึงนอน    ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 736</p><p>เมื่อภิกษุนอนแล้ว  สมณุทเทสผู้ถูกสงฆ์นาสนะจึงนอน  ภิกษุต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>หรือนอนทั้งสอง    ต้องอาบัติปาจิตตีย์    ลุกขึ้นแล้วนอนต่อไปอีก    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                             <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>           [๖๗๘]   สมณุทเทสผู้ถูกสงฆ์นาสนะแล้ว ภิกษุสำคัญว่าถูกสงฆ์นาสนะ</p><p>แล้ว    เกลี้ยกล่อมก็ดี   ให้อุปัฏฐากก็ดี   กินร่วมก็ดี    สำเร็จการนอนร่วมก็ดี</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           สมณุทเทสผู้ถูกสงฆ์นาสนะแล้ว  ภิกษุมีความสงสัย  เกลี้ยกล่อมก็ดี  ให้</p><p>อุปัฏฐากก็ดี   กินร่วมก็ดี   สำเร็จการนอนร่วมก็ดี   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            สมณุทเทสผู้ถูกสงฆ์นาสนะแล้ว     ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่ผู้ถูกสงฆ์นาสนะ</p><p>เกลี้ยกล่อมก็ดี   ให้อุปัฏฐากก็ดี   กินร่วมก็ดี    สำเร็จการนอนร่วมก็ดี   ไม่ต้อง</p><p>อาบัติ.</p><p>            สมณุทเทสไม่ใช่ผู้ถูกสงฆ์นาสนะ    ภิกษุสำคัญว่าผู้ถูกสงฆ์นาสนะ...</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            สมณุทเทสไม่ใช่ผู้ถูกสงฆ์นาสนะ  ภิกษุสงสัย ...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            สมณุทเทสไม่ใช่ผู้สงฆ์นาสนะ  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่ผู้ถูกสงฆ์นาสนะ .. .</p><p>ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                             <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๖๗๙]  ภิกษุรู้อยู่ว่า  สมณุทเทสไม่ใช่ผู้ถูกสงฆ์นาสนะ ๑  ภิกษุรู้อยู่</p><p>ว่าสมณุทเทสยอมสละทิฏฐินั้นแล้ว  ๑    ภิกษุวิกลจริต  ๑    ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                              <em>สัปปาณกวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                                   ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 737</p><p>                                   <strong> กัณฑกสิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>          ในสิกขาบทที่   ๑๐  มีวินิจฉัยดังนี้ :- </p><p>                 <strong> [แก้อรรถบางปาฐะในสิกขาบทที่   ๑๐]</strong></p><p>          สองบทว่า  <strong>ทิฏฺิคต  อุปฺปนฺน</strong>  คือ  สมณุทเทสแม้นี้    เมื่อถลำลง</p><p>ไปโดยไม่แยบคาย  ก็เกิดความเห็นผิดขึ้นมา  เหมือนอริฎฐภิกษุฉะนั้น.</p><p>           นาสนะที่ตรัสไว้ในคำว่า  <strong>นาเสตุ</strong>  นี้  มี ๓ อย่างคือ  สังวาสนาสนะ ๑</p><p>ลิงคนาสนะ ๑  ทัณฑกรรมนาสนะ ๑.  บรรดานาสนะ ๓ อย่างนั้น   การยกวัตร</p><p>ในเพราะไม่เห็นอาบัติเป็นต้น    ชื่อว่า   สังวาสนาสนะ.   นาสนะนี้ว่า   สามเณร</p><p>ผู้ประทุษร้าย  (นางภิกษุณี)  สงฆ์พึงให้นาสนะเสีย,  เธอทั้งหลายพึงให้นาสนะ</p><p>เมตติยาภิกษุณีเสีย  ชื่อว่า  ลิงคนาสนะ.  นาสนะนี้ว่า  แน่ะอาวุโส  สมณุทเทส  </p><p>เธออย่าอ้างพระผู้มีพระภาคเจ้านั้นว่า     เป็นพระศาสดาของเธอตั้งแต่วันนี้ไป</p><p>ชื่อว่า  ทัณฑกรรมนาสนะ.  ทัณฑกรรมนาสนะนี้  ทรงประสงค์เอาในสิกขาบท</p><p>นี้ .   เพราะเหตุนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้า    จึงได้ตรัสว่า   <strong>เอวญฺจ   ภิกฺขเว</strong></p><p><strong>นาเสตพฺโพ  ฯเปฯ   จร  ปิเร  วินสฺส</strong>  เป็นต้น.</p><p>            บรรดาบทเหล่านั้น   บทว่า   <strong>จร</strong>   แปลว่า   เธอจงหลีกไปเสีย.</p><p>            บทว่า   <strong>ปิเร</strong>   แปลว่า   แน่ะเจ้าคนอื่น   คือเจ้าผู้มีใช่พวกเรา.</p><p>            บทว่า  <strong>วินสฺส</strong>  ความว่า  เจ้าจงฉิบหายเสีย  คือ  จงไปในที่ซึ่งพวก</p><p>เราจะไม่เห็นเจ้า.</p><p>            บทว่า   <strong>อุปลาปฺเปยฺย</strong>   แปลว่า   พึงสงเคราะห์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 738</p><p>           บทว่า   <strong>อุปฏฺาเปยฺย</strong>    คือ     พึงให้สมณุทเทสนั้นทำการบำรุงตน.</p><p>บทที่เหลือพร้อมทั้งสมุฏฐานเป็นต้น     พึงทราบโดยนัยดังกล่าวแล้วในอริฏฐ-</p><p>สิกขาบทนั้นนั่นแล.</p><p>                                <em>กัณฑกสิกขาบทที่  ๑๐ จบ</em></p><p><em>                             สัปปาณวรรคที่  ๗  จบบริบูรณ์</em></p><p><em>                                  ตามวรรณนานุกรม</em></p><p>                               <strong> หัวข้อประจำเรื่อง</strong></p><p>             ๑. <strong>สัญจิจจปาณสิกขาบท</strong>        ว่าด้วยแกล้งฆ่าสัตว์</p><p>            ๒. <strong>สัปปาณกสิกขาบท</strong>             ว่าด้วยบริโภคน้ำมีตัวสัตว์</p><p>            ๓. <strong>อุกโกฏนสิกขาบท</strong>              ว่าด้วยฟื้นอธิกรณ์</p><p>            ๔.  <strong>ทุฏฐุลลฺสิกขาบท</strong>               ว่าด้วยปิดอาบัติชั่วหยาบ</p><p>            ๕. <strong>อูนวีสติวัสสสิกขาบท</strong>         ว่าด้วยอุปสมบทกุลบุตรมีอายุ</p><p>                                                             หย่อน ๒๐ ปี</p><p>            ๖. <strong>เถยยสัตถสิกขาบท</strong>               ว่าด้วยเดินทางร่วมกับพ่อค้าผู้</p><p>                                                             เป็นโจร                        </p><p>            ๗. <strong>สวิธานสิกขาบท</strong>                 ว่าด้วยชักชวนมาตุคามเดินทาง</p><p>                                                              สายเดียวกัน</p><p>            ๘. <strong>อริฏฐสิกขาบท</strong>                    ว่าด้วยพระอริฎฐะ</p><p>            ๙.  <strong>อุกขิตตสัมโภคสิกขาบท    </strong>ว่าด้วยการคบหากับภิกษุผู้ถูก</p><p>                                                             สงฆ์ยกวัตร  </p><p>          ๑๐.  <strong>กัณฑกสิกขาบท</strong>                ว่าด้วยสมณุทเทสชื่อกันฑกะ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 739</p><p>                                  <strong>ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๘</strong></p><p>                           <strong> สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>                                 <strong>  เรื่องพระฉันนะ</strong> </p><p>             [๖๘๐]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ  โฆสิ -</p><p>ตาราม เขตพระนครโกสัมพี  ครั้งนั้น  ท่านพระฉันนะพระพฤติอนาจาร   ภิกษุ</p><p>ทั้งหลายพากันกล่าวอย่างนี้ว่า  อาวุโส   ฉันนะ   ท่านอย่าได้ทำการเห็นปานนั้น</p><p>การทำอย่างนั้นนั่นไม่ควร.</p><p>             ท่านกล่าวอย่างนี้ว่า    อาวุโส    ฉันจักยังไม่ศึกษาในสิกขาบทนี้ตลอด</p><p>เวลาที่ฉันยังไม่ได้สอบถามภิกษุอื่นผู้ฉลาด  ผู้ทรงวินัย.</p><p>             บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. .. ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน  โพนทะนาว่า</p><p>ไฉนท่านพระฉันนะ    อันภิกษุทั้งหลายว่ากล่าวอยู่โดยชอบธรรม    จึงได้กล่าว</p><p>อย่างนี้ว่า อาวุโส   ฉันจักยังไม่ศึกษาในสิกขาบทนี้  ตลอดเวลาที่ยังไม่ได้สอบถาม</p><p>ภิกษุอื่นผู้ฉลาด   ผู้ทรงวินัย   ดังนี้เล่า. . .แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มี -</p><p>พระภาคเจ้า.                  </p><p>                                       <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>              พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระฉันนะว่า  ดูก่อนฉันนะ  ข่าว</p><p>ว่า  เธออันภิกษุทั้งหลายว่ากล่าวอยู่โดยชอบธรรม  ได้กล่าวอย่างนี้ว่า   อาวุโส</p><p>ฉันจักยังไม่ศึกษาในสิกขาบทนี้      ตลอดเวลาที่ฉันยังไม่ได้สอบถามภิกษุอื่น   </p><p>ผู้ฉลาด  ผู้ทรงวินัยดังนี้  จริงหรือ.</p><p>              ท่านพระฉันนะทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 740</p><p>                      <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ ไฉน  เธออัน</p><p>ภิกษุทั้งหลายว่ากล่าวอยู่โดยชอบธรรม  จึงได้พูดอย่างนี้ว่า  อาวุโส   ฉันจักยัง</p><p>ไม่ศึกษาในสิกขาบทนี้     ตลอดเวลาที่ยังไม่ได้สอบถามภิกษุอื่นผู้ฉลาด   ผู้ทรง</p><p>วินัย  ดังนี้เล่า  การกระทำของเธอนั่น  ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยัง</p><p>ไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว. . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                     <strong> พระบัญญัติ</strong> </p><p>           ๑๒๐.  ๑.  อนึ่ง ภิกษุใด อันภิกษุทั้งหลายว่ากล่าวอยู่โดยชอบ</p><p>ธรรม  กล่าวอย่างนี้ว่า    แน่ะเธอ   ฉันจักยังไม่ศึกษาในสิกขาบทนี้</p><p>ตลอดเวลาที่ยังไม่ได้สอบถามภิกษุอื่นผู้ฉลาด      ผู้ทรงวินัย   เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  อันภิกษุผู้ศึกษาอยู่  ควรรู้ทั่วถึง   ควร</p><p>สอบถาม  ควรตริตรอง  นี้เป็นสามีจิกรรมในเรื่องนั้น.</p><p>                                 <strong>เรื่องพระฉันนะจบ</strong></p><p>                                  <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๖๘๑]    บทว่า  <strong>อนึ่ง ...ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ   <strong>ผู้เช่นใด...</strong></p><p>            บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ ... นี้ </p><p>ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>          บทว่า  <strong>อันภิกษุทั้งหลาย</strong>  ได้แก่   ภิกษุเหล่าอื่น. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 741</p><p>            ที่ชื่อว่า  ชอบธรรม  คือ  สิกขาบทใดที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรง</p><p>บัญญัติไว้นั่นชื่อว่าชอบธรรม.</p><p>            ภิกษุผู้อัน ภิกษุทั้งหลายว่ากล่าวอยู่โดยชอบธรรมนั้น  กล่าวอย่างนี้  คือ</p><p>กล่าวว่า    แน่ะเธอ    ฉันจักยังไม่ศึกษาในสิกขาบทนี้     ตลอดเวลาที่ยังไม่ได้</p><p>สอบถามภิกษุอื่นผู้ฉลาด  ผู้ทรงวินัย  เป็นบัณฑิต  มีปัญญา เป็นพหูสูต เป็น</p><p>ธรรมกถึก  ดังนี้   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                       <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>                                         <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๖๘๒]  อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน    กล่าวอย่างนั้น       ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            อุปสัมบัน  ภิกษุมีความสงสัยอยู่   กล่าวอย่างนั้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน  กล่าวอย่างนั้น     ต้องอาบัติ-</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>            ภิกษุผู้อันภิกษุทั้งหลายว่ากล่าวอยู่  ตมสิกขาบทที่มิได้ทรงบัญญัติไว้</p><p>กล่าวอย่างนี้ว่า  สิกขาบทนี้   ไม่เป็นไปเพื่อความขัดเกลา  ไม่เป็นไปเพื่อความ</p><p>กำจัด   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใส  ไม่เป็นไปเพื่อความไม่สะสม    ไม่เป็นไป</p><p>เพื่อปรารภความเพียร   และซ้ำพูดว่า   แน่ะเธอ   ฉันจักยังไม่ศึกษาในสิกขาบท</p><p>นี้  ตลอดเวลาที่ยังไม่ได้สอบถามภิกษุอื่นผู้ฉลาด  ผู้ทรงวินัย  เป็นบัณฑิต  มี</p><p>ปัญญา  เป็นพหูสูต  เป็นธรรมกถึก  ดังนี้   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 742</p><p>           ภิกษุผู้อันอนุปสัมบันว่ากล่าวอยู่ตามสิกขาบทที่ทรงบัญญัติไว้ก็ตาม  ที่</p><p>มิได้ทรงบัญญัติไว้ก็ตาม  พูดอย่างนี้ว่า  สิกขาบทนี้ไม่เป็นไปเพื่อความขัดเกลา</p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความกำจัด  ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใส  ไม่เป็นไปเพื่อความไม่</p><p>สะสม  ไม่เป็นไปเพื่อปรารภความเพียร   แล้วซ้ำกล่าวว่า   แน่ะเธอ   ฉันจักยัง</p><p>ไม่ศึกษาในสิกขาบทนี้     ตลอดเวลาที่ยังไม่ได้สอบถามภิกษุอื่นผู้ฉลาด   ผู้ทรง</p><p>วินัย  เป็นบัณฑิต  มีปัญญา   เป็นพหูสูต    เป็นธรรมกถึก  ดังนี้   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ. </p><p>           อนุปสัมบัน ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน กล่าวอย่างนั้น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุมีความสงสัยอยู่   กล่าวอย่างนั้น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน    กล่าวอย่างนั้น     ต้องอาบัติ-</p><p>ทุกกฏ.</p><p>           [๖๘๓]  บทว่า  ผู้ศึกษาอยู่  คือ   ผู้ใคร่จะสำเหนียก.</p><p>           บทว่า  <strong>ควรรู้ทั่วถึง</strong>  คือ  ควรทราบไว้.</p><p>           บทว่า  <strong>ควรสอบถาม</strong>   คือ   ควรได้ถามดู   ว่าสิกขาบทนี้เป็นอย่างไร</p><p>สิกขาบทนี้มีเนื้อความเป็นอย่างไร.</p><p>           บทว่า  <strong>ควรตริตรอง</strong>  คือ  ควรติด  ควรพินิจ.</p><p>           คำว่า  นิเป็นสามีจิกรรมในเรื่องนั้น    ความว่า  นี้เป็นความถูกยิ่ง</p><p>ในเรื่องนั้น.</p><p>                           <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๖๘๔]  ภิกษุกล่าวว่า  จักรู้  จักสำเหนียก  ดังนี้ ๑ ภิกษุวิกลจริต๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                     <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 743</p><p>                             <strong>ปาจิตตีย์  สหธรรมิกวรรคที่  ๘</strong></p><p>                                 <strong>   สหธรรมิกสิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>            วินิจฉัยในสิกขาบทที่  ๑  แห่งสหธรรมิกวรรค  พึงทราบดังนี้:-</p><p>                  <strong>   [แก้อรรถบางปาฐะในสิกขาบทที่ ๑]</strong></p><p>             สองบทว่า  <strong>เอตสฺมึ  สิกฺขาปเท</strong>   มีความว่า   ข้าพเจ้าจักยังไม่ศึกษา</p><p>คำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ในสิกขาบทนี้ก่อน.</p><p>            ก็ในคำว่า  <strong>อาปตฺติ   ปาจิตฺติยสฺส</strong>  นี้   บัณฑิตพึงทราบว่า   เป็น</p><p>อาบัติ  ทุก ๆ คำพูด.</p><p>             ข้อว่า  <strong>สิกฺขมาเนน  ภิกฺขเว  ภิกฺขุนา</strong>     มีความว่า   ภิกษุเป็นผู้ใคร่</p><p>เพื่อจะศึกษารับพระโอวาทด้วยเศียรกล้านั่นแหละ  พึงรู้ทั่วถึง   พึงได้ถาม  และ</p><p>พึงใคร่ครวญ.   บทที่เหลือในสิกขาบทนี้    บัณฑิตพึงทราบจากใจความเฉพาะ</p><p>บท   โดยนัยดังกล่าวแล้วในทุพพัณณกรณสิกขาบทนั่นแล.     ว่าโดยวินิจฉัย</p><p>ตื้นทั้งนั้น .</p><p>             สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐาน ๓  เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์ สจิตตกะ  โลก</p><p>วัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  อกุศลจิต  เป็นทุกขเวทนา  ดังนี้แล.</p><p>                            <em>สหธรรมิกสิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 744</p><p>                    <strong>สหธรรมมิกวรรค   สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>                            <strong>เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong> </p><p>            [๖๘๕]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับ อยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี ครั้งนั้น พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าตรัสวินัยกถา    ทรงพรรณนาคุณแห่งพระวินัย    ตรัสอานิสงส์แห่ง</p><p>การเรียนพระวินัย   ทรงยกย่องโดยเฉพาะท่านอุบาลีเนือง ๆ  แก่ภิกษุทั้งหลาย</p><p>โดยอเนกปริยาย  ภิกษุทั้งหลายพากัน กล่าวว่า  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสวินัยกถา</p><p>ทรงพรรณนาคุณแห่งพระวินัย  ตรัสอานิสงส์แห่งการเรียนพระวินัย  ทรงยกย่อง</p><p>โดยเฉพาะท่านพระอุบาลีเนือง ๆ  โดยอเนกปริยาย   อาวุโสทั้งหลาย    ดั่งนั้น</p><p>พวกเราพากันเล่าเรียนพระวินัยในสำนักท่านพระอุบาลีเถิด  ก็ภิกษุเหล่านั้นมาก</p><p>เหล่า   เป็นเถระก็มี   เป็นนวกะก็มี   เป็นมัชฌิมะก็มี    ต่างพากันเล่าเรียนพระ-</p><p>วินัยในสำนักท่านพระอุบาลี.</p><p>             ส่วนพระฉัพพัคคีย์ได้หารือกันว่า    อาวุโสทั้งหลาย    บัดนี้ภิกษุเป็น</p><p>อันมากทั้งเถระ  นวกะ  และมัชฌิมะ  พากันเล่าเรียนพระวินัยในสำนักท่านพระ-</p><p>อุบาลี  ถ้าภิกษุเหล่านี้จักเป็นผู้รู้พระบัญญัติในพระวินัย      ท่านจักฉุดกระชาก</p><p>ผลักไสพวกเราได้ตามใจชอบ   อย่ากระนั้นเลย   พวกเราจงช่วยกันก่นพระวินัย</p><p>เถิด   เมื่อตกลงดั่งนั้น    พระฉัพพัคคีย์จึงเข้าไปหาภิกษุทั้งหลาย   กล่าวอย่างนี้ว่า</p><p>จะประโยชน์อะไรด้วยสิกขาบทเล็ก ๆ  น้อย ๆ  เหล่านี้ที่ยกขึ้นแสดงแล้ว    ช่าง</p><p>เป็นไปเพื่อความรำคาญ   เพื่อความลำบาก   เพื่อความยุ่งเหยิงนี่กระไร. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 745</p><p>            บรรดาภิกษุที่มักน้อย. ..ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า   ไฉน</p><p>พระฉัพพัคคีย์จึงได้พากันก่นพระวินัยเล่า. ..  แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้า. . .</p><p>                                    <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอช่วยกันก่นวินัย  จริงหรือ.</p><p>             พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้พากันก่นวินัยเล่า    การกระทำของพวกเธอนั่น     ไม่เป็นไปเพื่อ</p><p>ความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่</p><p>เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>              ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>              ๑๒๑. ๒.  อนึ่ง ภิกษุใด  เมื่อมีใครสวดปาติโมกข์อยู่  กล่าว</p><p>อย่างนี้ว่า   ประโยชน์อะไรด้วยสิกขาบทเล็กน้อยเหล่านี้ที่สวดขึ้นแล้ว</p><p>ช่างเป็นไปเพื่อความรำคาญ     เพื่อความลำบาก     เพื่อความยุ่งเหยิง</p><p>นี่กระไร  เป็นปาจิตตีย์   เพราะก่นสิกขาบท.</p><p>                                  <em>เรื่องของพระฉัพพัคคีย์ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 746</p><p>                            <strong>   สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๖๘๖]  บทว่า  อนึ่ง . . .ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>           บทว่า ภิกษุ ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>           คำว่า  เมื่อมีใครสวดปาติโมกข์อยู่   ความว่า    เมื่อมีผู้ใดผู้หนึ่งยก</p><p>ปาติโมกข์ขึ้นแสดงอยู่ก็ดี   ให้ผู้อื่นยกขึ้นแสดงอยู่ก็ดี   ท่องบ่นอยู่ก็ดี</p><p>           คำว่า  <strong>กล่าวอย่างนี้</strong>  ความว่า   ก่นพระวินัยแก่อุปสัมบันว่า    ก็จะ</p><p>ประโยชน์อะไรด้วยสิกขาบทเล็ก ๆ น้อย ๆ เหล่านี้ที่ยกขึ้นแสดงแล้ว   ช่างเป็น</p><p>ไปเพื่อรำคาญ     เพื่อความลำบาก    เพื่อความยุ่งเหยิงนี่กระไร    ความรำคาญ</p><p>ความลำบาก    ความยุ่งเหยิง    ย่อมมีแก่พวกภิกษุจำพวกที่เล่าเรียนพระวินัยนี้ </p><p>แต่จำพวกที่ไม่เล่าเรียนหามีไม่      สิกขาบทนี้พวกท่านอย่ายกขึ้นแสดงดีกว่า</p><p>สิกขาบทนี้พวกท่านไม่สำเหนียกดีกว่า    สิกขาบทนี้พวกท่านไม่เรียนดีกว่า</p><p>สิกขาบทนี้พวกท่านไม่ทรงจำดีกว่า   พระวินัยจะได้สาบสูญ  หรือภิกษุพวกนี้จะ</p><p>ได้ไม่รู้พระบัญญัติดังนี้เป็นต้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                              <strong>   บทภาชนีย์</strong></p><p>                                 <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>          [๖๘๗]  อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน   ก่นพระวินัยต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>          อุปสัมบัน  ภิกษุมีความสงสัย  ก่นพระวินัย   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          อุปสัมบัน ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน ก่นพระวินัย ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 747</p><p>                                          <strong>ปัญจกทุกกฏ</strong></p><p>              ภิกษุก่นธรรมอย่างอื่น   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              ภิกษุก่นพระวินัยหรือพระธรรมอย่างอื่นแก่อนุปสัมบัน    ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>              อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน  ก่นพระวินัย  ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>              อนุปสัมบัน   ภิกษุสงสัย  ก่นพระวินัย  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน  ก่นพระวินัย  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                            <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>              [๖๘๘]  ภิกษุผู้ไม่ประสงค์จะก่น    พูดตามเหตุว่านิมนต์ท่านเรียน</p><p>พระสูตร    พระคาถา    หรือพระอภิธรรมไปก่อนเถิด    ภายหลังจึงค่อยเรียน</p><p>พระวินัย  ดังนี้  ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                                   <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ</em></p><p>                                        <strong>วิเลขนสิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>              ในสิกขาบทที่ ๒ วินิจฉัยดังต่อไปนี้:-</p><p>            <strong>[แก้อรรถว่าด้วยอานิสงส์มีการเรียนวินัยเป็นมูล]</strong></p><p>              สองบทว่า  <strong>วินยกถ  กเถติ</strong>  มีความว่า  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสกถา</p><p>อันเกี่ยวเนื่องด้วยกัปปิยะและอกัปปิยะ     อาบัติและอนาบัติ     สังวร    อสังวร</p><p>และปหานะ  ที่ชื่อว่า  วินัยกถา. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 748</p><p>           คำว่า   <strong>วินยสฺส  วณฺณ   ภาสติ</strong>   มีความว่า   พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสการวางมาติกาด้วยอำนาจแห่งอาบัติ ๕ กองบ้าง ๗ กองบ้าง     แล้วทรง</p><p>พรรณนาโดยบทภาชนะ  ที่ชื่อว่า  สรรเสริญพระวินัย. </p><p>           คำว่า  <strong>ปริยตฺติยา  วณฺณ  ภาสติ</strong>  มีความว่า  พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสสรรเสริญ  คือ  พรรณนาคุณ  ได้แก่  อานิสงส์มีการเรียนพระวินัยเป็นมูล</p><p>แห่งพวกภิกษุผู้เล่าเรียนพระวินัย.    อธิบายว่า    แท้จริง   พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสอานิสงส์  ๕ อานิสงส์  ๖ อานิสงส์ ๗ อานิสงส์ ๘ อานิสงส์ ๙ อานิสงส์ ๑๐</p><p>อานิสงส์ ๑๑    ซึ่งมีการเรียนพระวินัยเป็นมูลทั้งหมด  ที่พระวินัยธรจะได้.</p><p>           ถามว่า  พระวินัยธร  ย่อมได้อานิสงส์  ๕ เหล่าไหน ? </p><p>           แก้ว่า    ย่อมได้อานิสงส์  ๕    มีการคุ้มครองสีลขันธ์เป็นต้น ของตน.</p><p>สมดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้นี้ว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย !   อานิสงส์ใน   </p><p>วินัยธรบุคคล  (บุคคลผู้ทรงวินัย)  มี ๕ เหล่านี้  คือ  สีลขันธ์ของตนเป็นอัน</p><p>คุ้มครองรักษาดีแล้ว  ๑     เป็นที่พึงของพวกภิกษุผู้มักระแวงสงสัย  ๑     เป็นผู้</p><p>แกล้วกล้าพูดในท่ามกลางสงฆ์  ๑     ข่มเหล่าชนผู้เป็นข้าศึกได้ราบคาบดีโดย</p><p>สหธรรม ๑  เป็นผู้ปฏิบัติ  เพื่อความตั้งมั่นแห่งพระสัทธรรม. *</p><p>    <strong>[อธิบายอานิสงส์  ๕  ว่าด้วยการต้องอาบัติ  ๖ อย่าง]</strong></p><p>           สีลขันธ์ของตน    เป็นอันวินัยธรบุคคลนั้นคุ้มครอง    รักษาดีแล้ว</p><p>อย่างไร ?  คือ  ภิกษุบางรูปในพระธรรมวินัยนี้   เมื่อต้องอาบัติ   ย่อมต้องด้วย</p><p>อาการ ๖ อย่าง    คือ    ด้วยความไม่ละอาย ๑    ด้วยความไม่รู้  ๑    ด้วยความ</p><p>สงสัยแล้วขืนทำ  ๑   ด้วยความสำคัญในของไม่ควรว่าควร ๑   ด้วยความสำคัญ</p><p>ในของควรว่าไม่ควร ๑   ด้วยความหลงลืมสติ ๑.</p><p>   *  วิ.  ปริวาร.   ๘/๔๕๓-๔๙๓. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 749</p><p>             ภิกษุย่อมต้องอาบัติด้วยความไม่ละอายอย่างไร ?  คือ ภิกษุรู้อยู่ทีเดียว</p><p>ว่า เป็นอกัปปิยะ  ฝ่าฝืน ทำการล่วงละเมิด.  สมจริงดังคำที่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ตรัสไว้นี้ว่า</p><p>                         <strong>ภิกษุแกล้งต้องอาบัติ   ปกปิดอาบัติ  และ</strong></p><p><strong>                  ถึงความลำเอียงด้วยอคติ,   ภิกษุเช่นนี้   เรา </strong></p><p><strong>                  เรียกว่า  อลัชชีบุคคล.</strong></p><p>             ภิกษุย่อมต้องอาบัติ   ด้วยความไม่รู้อย่างไร    คือ  เพราะว่าบุคคลผู้</p><p>ไม่มีความรู้เป็นผู้เขลา   เป็นผู้งมงาย  ไม่รู้สิ่งที่ควรทำและสิ่งที่ไม่ควรทำ  ย่อม</p><p>ทำสิ่งที่ไม่ควรทำ   ทำสิ่งที่ควรทำให้ผิดพลาด,   ด้วยอาการอย่างนี้  ชื่อว่าต้อง</p><p>ด้วยความไม่รู้.</p><p>               ภิกษุต้องอาบัติด้วยสงสัยแล้วขืนทำอย่างไร ?  คือ   เมื่อเกิดความสงสัย</p><p>ขึ้นเพราะอาศัยของที่ควรและไม่ควร     ฝ่าฝืนล่วงละเมิดทีเดียวด้วยสำคัญว่า</p><p>ถามพระวินัยธรแล้ว   ถ้าเป็นกัปปิยะ  เป็นสิ่งที่ควรทำ  ถ้าเป็นอกัปปิยะ   เป็น</p><p>สิ่งที่ไม่ควรทำ,   แต่อันนี้   สมควรอยู่    ด้วยอาการอย่างนี้    ชื่อว่า   ต้องด้วย</p><p>ความสงสัยแล้วขืนทำ.</p><p>             ภิกษุต้องด้วยความสำคัญในสิ่งที่ไม่ควรว่าควรอย่างไร ?   คือ   ภิกษุ</p><p>ฉันเนื้อหมี  ด้วยสำคัญว่า  เนื้อสุกร,  ฉันเนื้อเสือเหลืองด้วยสำคัญว่า  เนื้อมฤค,</p><p>ฉันโภชนะที่เป็นอกัปปิยะ  ด้วยสำคัญว่า โภชนะเป็นกัปปิยะ,  ฉันในเวลาวิกาล</p><p>ด้วยสำคัญว่าเป็นกาล      ดื่มปานะที่เป็นอกัปปิยะ,    ด้วยสำคัญว่า    ปานะเป็น</p><p>กัปปิยะ   ด้วยอาการอย่างนี้   ชื่อว่า   ต้องด้วยความสำคัญในสิ่งที่ไม่ควรว่าควร.</p><p>              ภิกษุย่อมต้องอาบัติด้วยความเป็นผู้มีความสำคัญในสิ่งที่ควรว่าไม่ควร</p><p>อย่างไร ? คือ   ภิกษุฉันเนื้อสุกร   ด้วยสำคัญว่า   เนื้อหมี,   ฉันเนื้อมฤคด้วย </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 750</p><p>สำคัญว่า   เนื้อเสือเหลือง,    ฉันโภชนะที่เป็นกัปปิยะด้วยสำคัญว่า    โภชนะที่</p><p>เป็นอกัปปิยะ,  ฉันในกาล   ด้วยสำคัญว่าเป็นวิกาล,   ดื่มปานะที่เป็นอกัปปิยะ</p><p>ด้วยสำคัญว่า   ปานะเป็นอกัปปิยะ,   ด้วยอาการอย่างนี้    ชื่อว่า    ต้องด้วยความ</p><p>เป็นผู้มีความสำคัญในสิ่งที่ควรว่าไม่ควร. </p><p>            ภิกษุต้องด้วยความหลงลืมสติอย่างไร ?  คือ ภิกษุเมื่อต้องอาบัติเพราะ</p><p>การนอนร่วม     การอยู่ปราศจากไตรจีวร     และเภสัชกับจีวรล่วงกาลเวลาเป็น</p><p>ปัจจัยแล   ชื่อว่าต้องด้วยความหลงลืมสติ.   ภิกษุบางรูปในศาสนานี้   ย่อมต้อง</p><p>อาบัติด้วยอาการ ๖ อย่างเหล่านี้    ด้วยประการอย่างนี้.</p><p>             <strong>[ผู้ทรงวินัยไม่ต้องอาบัติด้วยอาการ ๖ อย่าง]</strong></p><p>            แด่พระวินัยธรไม่ต้องอาบัติด้วยอาการ ๖ อย่างเหล่านี้.     ไม่ต้องด้วย</p><p>ความเป็นผู้ไม่ละอายอย่างไร ? คือ   เพราะแม้เมื่อเธอรักษาการตำหนิค่อนขอด</p><p>ของผู้อื่นนี้ว่า   เชิญท่านดูเถิด   ผู้เจริญ  !   ภิกษุนี้รู้สิ่งที่ควรและไม่ควรอยู่แท้ ๆ</p><p>ยังทำการล่วงละเมิดพระบัญญัติ  ดังนี้ได้  ก็ชื่อว่า  ไม่ต้อง  ด้วยอาการอย่างนี้ </p><p>ชื่อว่าไม่ต้อง    ด้วยความเป็นผู้ไม่ละอาย.     แสดงอาบัติเป็นเทศนาคามินีแม้ที่</p><p>เผลอต้องเข้า    ออกแล้วจากอาบัติที่เป็นวุฏฐานคามีนี    ตั้งอยู่ในความบริสุทธิ์.</p><p>จำเดิมแต่นั้นย่อมเป็นผู้ตั้งอยู่ในความเป็นลัชชีบุคคลนี้ทีเดียวว่า</p><p>                       <strong>ภิกษุไม่แกล้งต้องอาบัติ  ไม่ปิดบังอาบัติ</strong></p><p><strong>                  และไม่ถึงความลำเอียงด้วยอคติ,  ภิกษุเช่นนี้</strong></p><p><strong>                  เราเรียกว่า  ลัชชีบุคคล.*</strong></p><p>             ภิกษุไม่ต้องด้วยความไม่รู้อย่างไร ?  คือ  เพราะเธอรู้อยู่ซึ่งสิ่งอันควร</p><p>และไม่ควร;   ฉะนั้น   เธอย่อมทำแต่สิ่งที่ควร  ไม่ทำสิ่งที่ไม่ควร   ด้วยอาการ</p><p>อย่างนี้   ชื่อว่า   ไม่ต้องเพราะความไม่รู้.</p><p> *      วิ.  ปริวาร.  ๘/๓๙๓-๓๙๔. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 751</p><p>             ไม่ต้องด้วยความเป็นผู้สงสัยแล้วขืนทำอย่างไร ?   คือ   เพราะเธอเมื่อ</p><p>เกิดความรังเกียจสงสัย   เพราะอาศัยสิ่งที่เป็นกัปปิยะและอกัปปิยะ   ตรวจดูวัตถุ</p><p>ตรวจดูมาติกา   บทภาชนะ   อันตราบัติ   อนาบัติ  แล้วถ้าเป็นกัปปิยะจึงทำ,</p><p>ถ้าเป็นอกัปปิยะไม่ทำ,  ด้วยอาการอย่างนี้  ชื่อว่า  ไม่ต้องด้วยความเป็นผู้สงสัย</p><p>แล้วขืนทำ.                                                                                 </p><p>            ไม่ต้องด้วยความเป็นผู้มีความสำคัญในสิ่งที่ไม่ควรว่าควรเป็นต้น</p><p>อย่างไร ?   คือ   เพราะเธอรู้อยู่ซึ่งสิ่งที่ควรและไม่ควร;     ฉะนั้น    จึงไม่เป็นผู้</p><p>มีความสำคัญในสิ่งที่ไม่ควรว่าควร ไม่เป็นผู้มีความสำคัญในสิ่งที่ควรว่าไม่ควร</p><p>และเธอมีสติทั้งมั่นด้วยดี,  อธิษฐานผ้าจีวรที่ควรอธิษฐาน,  วิกัปจีวรที่ควรวิกัป.</p><p>วินัยธรบุคคล  ชื่อว่า  ไม่ต้องอาบัติด้วยอาการ ๖ อย่างนี้    ด้วยประการอย่างนี้ .</p><p>เธอเมื่อไม่ต้อง   (อาบัติ)   ย่อมเป็นผู้มีศีลไม่ขาด   มีศีลบริสุทธิ์ .   ด้วยอาการ</p><p>อย่างนี้   สีลขันธ์ของตน  ย่อมเป็นอันเธอคุ้มครอง  รักษาดีแล้ว.</p><p>             ถามว่า  วินัยธรบุคคล    ย่อมเป็นที่พึ่งของพวกภิกษุผู้ถูกความสงสัย</p><p>ครอบงำอย่างไร ?</p><p>            แก้ว่า   ได้ยินว่า   ภิกษุทั้งหลายในรัฐนอกและในชนบทนอก    เกิดมี</p><p>ความรังเกียจสงสัยขึ้น   ทราบว่า   ได้ยินว่า   พระวินัยธรอยู่ที่วิหารโน้น    แล้ว</p><p>มาสู่สำนักของเธอ    แม้จากที่ไกลถามถึงข้อรังเกียจสงสัย.    เธอสอบสวนดูวัตถุ</p><p>แห่งกรรมที่ภิกษุพวกนั้นทำแล้ว    กำหนดชนิดมีอาบัติ    อนาบัติ    ครุกาบัติ</p><p>และลหุกาบัติเป็นต้น    จึงให้แสดงอาบัติที่เป็นเทศนาคามินี   ให้ออกจากอาบัติ</p><p>เป็นวุฎฐานคามินี   ให้ตั้งอยู่ในความบริสุทธิ์.   ด้วยอาการอย่างนี้   ชื่อว่า   เป็น</p><p>ที่พึ่งของพวกภิกษุผู้ถูกความสงสัยครอบงำ.                      </p><p>            ข้อว่า  <strong>เป็นผู้แกล้วกล้าพูดในท่ามกลางสงฆ์</strong>    มีความว่า  จริงอยู่</p><p>ผู้มิใช่วินัยธรพูดในท่ามกลางสงฆ์  ความกลัว  คือ  ความประหม่าย่อมครอบงำ, </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 752</p><p>ความกลัวนั้นจะไม่มีแก่วินัยธรบุคคล.    เพราะเหตุไร ?   เพราะรู้ว่า   เมื่อพูด</p><p>อย่างนี้มีโทษ  พูดอย่างนี้ไม่มีโทษ  แล้วจึงพูด. </p><p>          ในคำว่า   <strong>ปจฺจตฺถิเก  สหธมฺเมน  สุนิคฺคหิต  นิคฺคณฺหาติ</strong>   นี้ </p><p>ชื่อว่า  ชนผู้เป็นข้าศึกมี ๒ จำพวก คือ ผู้เป็นข้าศึกแก่ตนเองจำพวก ๑  ผู้เป็น</p><p>ข้าศึกแก่พระศาสนาจำพวก ๑.    บรรดาชนผู้เป็นข้าศึก ๒ จำพวกนั้น    พวก</p><p>ภิกษุชื่อเมตติยะ  และภุมมชกะ  กับเจ้าลิจฉวี   ชื่อวัฑฒะ  โจทด้วยอันติมวัตถุ</p><p>อันไม่มีมูล,  ชนพวกนี้  ชื่อว่า ผู้เป็นข้าศึกแก่ตนเอง ก็หรือชนผู้ทุศีลแม้เหล่าอื่น</p><p>ซึ่งเป็นผู้มีธรรมอันลามก  ทั้งหมด  ชื่อว่า   ผู้เป็นข้าศึกแก้ตนเอง.  ส่วนอริฏฐ-</p><p>ภิกษุ   กัณฑกสามเณร  ภิกษุวัชชีบุตรชาวเมืองเวสาลีผู้มีความเห็นวิปริต  และ</p><p>พวกภิกษุฝ่ายมหายานนิกายมหาสังฆิกะเป็นต้น    ซึ่งเป็นผู้มีลัทธิปรูปหาร</p><p>อัญญาณ   กังขา   และปรวิตรณา *  ทำการยกย่อง   กล่าวอ้างคำสอนมิใช่พุทธ-</p><p>ศาสนาว่า   พุทธศาสนา   ชื่อว่า   ผู้เป็นข้าศึกแก่ศาสนา.   วินัยธรบุคคลจะข่มขี่</p><p>ชนผู้เป็นข้าศึกเหล่านั้นแม้ทั้งหมดให้ราบคาบ โดยประการที่พวกเขาไม่สามารถ</p><p>ประดิษฐานอสัทธรรมขึ้นได้  โดยสหธรรม  คือ  โดยคำเป็นเหตุร่วมกัน .</p><p>                      <strong>  [อธิบายพระสัทธรรม ๓ อย่าง]</strong></p><p>           ก็ในคำว่า  <strong>สทฺธมฺมฏฺิติยา  ปฏิปนฺโน   โหติ</strong>  นี้    สัทธรรมมี ๓</p><p>ด้วยสามารถแห่ง   ปริยติ   ปฏิบัติ    และอธิคม.   บรรดาสัทธรรมทั้ง ๓ นั้น </p><p>พุทธพจน์  คือ  ปิฏก  ๓  ชื่อว่า  ปริยัติสัทธรรม.  ธรรมนี้  คือ ธุดงคคุณ ๑๓</p><p>ขันธกวัตร  ๑๔  มหาวัตร  ๘๒  ชื่อว่า  ปฏิปัตติสัทธรรม.  มรรค  ๔  ผล ๔ นี้ </p><p>ชื่อว่า  อธิคมสัทธรรม.</p><p>  *     พระอรหันต์ยังมีอสุจิ  พระอรหันต์ยังมีความไม่รู้  พระอรหันต์ยังมีความสงสัย   พระอรหันต์</p><p>หายสงสัยเพราะผู้อื่น  ดูอธิบายในสารัตถทีปนี   ๓/๓๖๖.  ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 753</p><p>            บรรดาสัทธรรมมีปริยัติธรรมเป็นต้นนั้น      พระเถระทั้งหลายบางพวก</p><p>กล่าวว่า    ปริยัติเป็นมูลรากของศาสนา    โดยพระสูตรนี้ว่า    ดูก่อนอานนท์</p><p>ธรรมและวินัยใดที่เราแสดงแล้วบัญญัติแล้วแก่เธอทั้งหลาย,  ธรรมและวินัยนั้น</p><p>จักเป็นศาสดาของเธอทั้งหลาย   โดยกาลล่วงไปแห่งเรา   ดังนี้. </p><p>            พระเถระบางพวกกล่าวว่า    ปฏิบัติเป็นมูลของศาสนา    โดยสูตรนี้ว่า</p><p>ดูก่อนสุภัตทะ !    ภิกษุทั้งหลายเหล่านี้แลพึงอยู่โดยชอบ,    โลกไม่พึงว่างเปล่า</p><p>จากพระอรหันต์ทั้งหลาย   แล้วกล่าวว่า   ภิกษุทั้งหลาย  ๕  รูปผู้ปฏิบัติโดยชอบ</p><p>ยังมีอยู่เพียงใด,   ศาสนา   จัดว่ายังตั้งอยู่เพียงนั้น  ดังนี้.</p><p>             ส่วนพระเถระอีกพวกหนึ่ง   กล่าวว่า   เมื่อปริยัติอันตรธานแล้ว   แม้</p><p>บุคคลผู้ปฏิบัติดี   ก็ไม่มีการบรรลุธรรม   แล้วกล่าวว่า   ถ้าแม้นภิกษุ ๕ รูปจะ</p><p>เป็นผู้รักษาปาราชิกไว้ได้,    ภิกษุเหล่านั้น    ให้กุลบุตรทั้งหลายผู้มีศรัทธา</p><p>บรรพชาแล้วให้อุปสมบทแม้ในปัจจันตประเทศ   ให้ครบคณะทสวรรค   แล้ว</p><p>จักทำการอุปสมบทแม้ในมัธยมประเทศ.    ให้ภิกษุสงฆ์ครบวีสติวรรคแล้ว  จัก</p><p>ทำอัพภานกรรมแม้เพื่อตน ยังศาสนาให้ถึงความเจริญงอกงามไพบูลย์โดยอุบาย</p><p>อย่างนี้ .</p><p>            พระวินัยธรนี้เป็นผู้ปฏิบัติเพื่อความตั้งมั่น   แห่งพระสัทธรรมทั้ง ๓ ด้วย</p><p>ประการอย่างนี้แล.  บัณฑิตพึงทราบว่า  พระวินัยธรนี้  ย่อมได้อานิสงส์ ๕ อย่าง</p><p>เหล่านี้ก่อน  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>            ถามว่า  พระวินัยธรย่อมได้อานิสงส์ ๖   เหล่าไหน ? </p><p>            แก้ว่า  อุโบสถ  ปวารณา  สังฆกรรม   บรรพชา   อุปสมบท   เป็น</p><p>หน้าที่ของพระวินัยธรนั้น  เธอย่อมให้นิสัย  ให้สามเณรอุปัฎฐาก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 754</p><p>           จริงอยู่    อุโบสถ  ๙  เหล่านี้  คือ  จาตุทสีอุโบสถ   ปัณณรสีอุโบสถ</p><p>สามัคคีอุโบสถ  สังฆอุโบสถ   คณอุโบสถ   ปุคคลอุโบสถ   สุตตุทเทสอุโบสถ</p><p>ปาริสุทธิอุโบสถ  อธิษฐานอุโบสถ  ทั้งหมดนั้น   เนื่องด้วยพระวินัยธร.   และ </p><p>ถึงแม้ปวารณา  ๙  เหล่านี้คือ   จาตุทสีปวารณา   ปัณณรสีปวารณา   สามัคคี-</p><p>ปวารณา    สังฆปวารณา    คณปวารณา    ปุคคลปวารณา    เตวาจิกาปวารณา</p><p>เทววาจิกาปวารณา   สมานวัสสิกาปวารณา    ก็เนื่องด้วยพระวินัยธร  เธอเป็น</p><p>ใหญ่แห่งปวารณา  ๙  นั้น     เพราะเป็นหน้าที่ของเธอ  ด้วยประการฉะนี้    ถึง</p><p>สังฆกรรมทั้ง   ๔  นี้คือ  อปโลกนกรรม   ญัตติกรรม   ญัตติทุติยกรรม  ญัตติ-</p><p>จตุตถกรรมก็ดี  ทั้งบรรพชา   และอุปสมบทแห่งกุลบุตรทั้งหลาย   อันเธอเป็น</p><p>อุปัชฌาย์ทำนี้ก็ดี  ก็เรื่องด้วยพระวินัยธรทั้งนั้น.   ผู้อื่นถึงทรงปิฏก  ๒ ก็ไม่ได้</p><p>เพื่อทำกรรมนี้เลย.  เธอเท่านั้นให้นิสัย  ให้สามเณรอุปัฏฐาก.  ผู้อื่นย่อมไม่ได้</p><p>เพื่อให้นิสัย  ไม่ได้เพื่อให้สามเณรอุปัฏฐากเลย.  แต่เมื่อหวังเฉพาะการอุปัฎฐาก</p><p>ของสามเณร     ย่อมได้เพื่อจะให้ถืออุปัชฌาย์ในสำนักของพระวินัยธรก่อนแล้ว</p><p>จงยินดีข้อวัตรปฏิบัติ.</p><p>            ก็บรรดาสังฆกรรมมีอุโบสถกรรมเป็นต้นนี้     การให้นิสัยและการให้</p><p>สามเณรอุปัฏฐากเป็นองค์เดียวกัน.    อานิสงส์  ๕ อย่างก่อน   รวมกับอานิสงส์</p><p>ข้อหนึ่งในอานิสงส์ ๖ เหล่านี้    จึงเป็น ๖ ด้วยประการฉะนี้.   รวมกับอานิสงส์</p><p>๒ ข้อ  จึงเป็น ๗,  รวมกับอานิสส์ ๓ ข้อจึงเป็น  ๘,  รวมกับอานิสงส์ ๔ ข้อ</p><p>จึงเป็น ๙   รวมกับอานิสงส์ ๕ ข้อ    จึงเป็น ๑๐,   รวมกับอานิสงส์แม้ทั้งหมด</p><p>นั่นจึงเป็น  ๑๑,  ด้วยประการดังกล่าวมานี้   บุคคลผู้ทรงวินัย  บัณฑิตพึงทราบ</p><p>ว่า   ย่อมได้อานิสงส์ ๕-๖-๗-๘-๙-๑๐  และ ๑๑  อย่างนี้.</p><p>               <strong>[จุดประสงค์ในการสรรเสริญวินัยปริยัติ]</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าเมือทรงแสดงอานิสงส์เหล่านี้    อย่างนี้   บัณฑิตพึง</p><p>ทราบว่า  ทรงพรรณนาคุณแห่งการเรียนพระวินัย  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 755</p><p>            สองบทว่า  <strong>อาทิสฺส     อาทิสฺส</strong>   ได้แก่   ทรงกำหนดบ่อย ๆ คือ</p><p>ทรงทำให้เป็นแผนกหนึ่งต่างหาก.</p><p>           หลายบทว่า  <strong>อายสฺมโต  อุปาลิสฺส   วณฺณ   ภาสติ</strong>   มีความว่า</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอาศัยวินัยปริยัติ      ตรัสชมเชยสรรเสริญคุณแห่งพระ-</p><p>ุบาลีเถระ.</p><p>             ถามว่า   เพราะเหตุไร ?</p><p>             แก้ว่า   ทรงสรรเสริญเพราะเหตุว่า   ทำไฉนหนอ  ภิกษุทั้งหลายแม้ได้</p><p>ฟังการสรรเสริญของเราแล้ว    จะพึงสำคัญวินัยว่า    คนควรเรียนควรศึกษาใน</p><p>สำนักแห่งอุบาลี  ศาสนานี้จักเป็นของตั้งอยู่ได้นาน จักเป็นไปตลอด  ๕,๐๐๐  ปี</p><p>ด้วยประการอย่างนี้ .</p><p>            ในคำว่า  <strong>เตธ  พหู  ภิกฺขู</strong>  นี้   มีเนื้อความอย่างนี้ว่า  ภิกษุเป็นอัน</p><p>มากเหล่านั้นเป็นเถระก็มี  เป็นนวกะก็มี  เป็นมัชฌิมะก็มี ได้สดับการสรรเสริญ</p><p>ของพระผู้มีพระภาคเจ้านี้แล้ว    เกิดมีอุตสาหะ    เพราะได้บรรลุอานิสงส์ตามที่</p><p>พระองค์ทรงประกาศไว้ด้วยเข้าใจว่า ได้ยินว่า ภิกษุผู้ทรงวินัย  ย่อมได้อานิสงส์</p><p>เหล่านี้   ภิกษุทั้งหลายผู้ทรงสุตตันตะ   และผู้ทรงอภิธรรมหาได้ไม่   จึงพากัน</p><p>เรียนพระวินัยในสำนักของท่านพระอุบาลี.</p><p>            บทว่า  <strong>อิธ</strong>  เป็นเพียงนิบาทเท่านั้น.</p><p>             บทว่า   <strong>อุทฺทิสฺสมาเน</strong>  ได้แก่   เมื่ออาจารย์สวดแก่อันเตวาสิก.    ก็</p><p>เพราะว่าปาฏิโมกข์นั้น   เมื่ออาจารย์สวดตามความพอใจของตนก็ดี  อันเตวาสิก</p><p>ขอร้องอาจารย์นั้นให้สวดก็ดี   เมื่อภิกษุผู้ทรงจำปาฏิโมกข์นั้นได้    กำลังทำการ</p><p>สาธยายก็ดี  ชื่อว่า  มีใครยกปาฏิโมกข์ขึ้นสวดอยู่;  ฉะนั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>จึงตรัสบทภาชนะว่า   <strong>อิทฺทิสนฺเต   วา   อิทฺทิสาเปนฺเต   วา   สชฺฌาย</strong></p><p><strong>กโรนฺเต  วา</strong>  ดังนี้ . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 756</p><p>            บทว่า   <strong>ขุทฺทานุขุทฺทเกหิ</strong>   คือ  ด้วยสิกขาบทเล็ก ๆ  และน้อย ๆ </p><p>            คำว่า   <strong>ยาวเทว</strong>   เป็นคำกำหนดเขตแดงเป็นไปแห่งสิกขาบทเล็กน้อย</p><p>เหล่านั้น.  มีคำอธิบายว่า  ก็ภิกษุเหล่าใด   สวดก็ดี   ให้สวดก็ดี   สาธยายก็ดี</p><p>ซึ่งสิกขาบทเล็กน้อยนั่น      สิกขาบทเล็กน้อยนั่น      ย่อมเป็นไปจนถึงเกิดความ</p><p>เดือดร้อน   คือ   ความลำบาก   ที่เรียกว่าความรังเกียจสงสัย    และความยุ่งใจที่</p><p>เรียกว่าวิจิกิจฉา   แก่ภิกษุเหล่านั้น ทีเดียวว่า   ควรหรือไม่ควรหนอ.</p><p>            อีกอย่างหนึ่ง   คำว่า  <strong>ยาวเทว</strong>  เป็นคำกำหนดด้วยความยวดยิ่ง.  คำว่า</p><p><strong>ยาวเทว</strong>  นั้น    เชื่อมความเข้ากับบทว่า  <strong>สวตฺตนฺติ</strong>  นี้.  มีคำอธิบายว่า  ช่าง</p><p>เป็นไปเพื่อความรำคาญ   เพื่อความลำบาก   เพื่อความยุ่งยากเหลือเกิน.</p><p>            ข้อว่า  <strong>อุปสมฺปนฺนสฺส  วินย  วิวณฺเณติ</strong>  มีความว่า  ภิกษุผู้ใคร่</p><p>จะให้เกิดความเคลือบแคลงในวินัยนั้น  แก่อุปสัมบันนั้น   จึงก่น  คือ  ตำหนิ</p><p>ติเตียนพระวินัยในสำนักแห่งอุปสัมบัน.   คำที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบทนี้  มีสมุฏฐาน ๓  เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ โลก-</p><p>วัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม   อกุศลจิต   เป็นทุกขเวทนา   ดังนี้แล.</p><p>                             <em>วิเลขนสิกขาบทที่  ๒ จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 757</p><p>                                 <strong> สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>                                 <strong>   เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong> </p><p>            [๖๘๙]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น    พระ</p><p>ฉัพพัคคีย์ประพฤติอนาจารแล้วตั้งใจอยู่ว่า   ขอภิกษุทั้งหลายจงทราบว่า   พวก</p><p>เราเป็นผู้ต้องอาบัติด้วยอาการที่ไม่รู้  แล้วเมื่อพระวินัยธรยกปาติโมกข์ขึ้นแสดง</p><p>กล่าวอย่างนี้ว่า พวกผมเพิ่งทราบเดี๋ยวนี้เองว่า ธรรมแม้นี้ก็มาในพระสูตร เนื่อง</p><p>ในพระสูตร  มาสู่อุเทศทุกกึ่งเดือน  บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย... ต่างก็เพ่ง</p><p>โทษติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉน  พระฉัพพัคคีย์เมื่อพระวินัยธรสวดปาติโมกข์อยู่</p><p>กล่าวอย่างนี้ว่า     พวกผมเพิ่งทราบเดี๋ยวนี้เองว่า     ธรรมแม้นี้ก็มาในพระสูตร</p><p>เนื่องในพระสูตร     มาสู่อุเทศทุกกึ่งเดือนดังนี้ . . .    แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                                     <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย </p><p>ข่าวว่า   เมื่อพระวินัยธรสวดปาติโมกข์อยู่    พวกเธอได้กล่าวอย่างนี้ว่า   ธรรม</p><p>แม้นี้ก็มาในสูตร  เนื่องในสูตร  มาสู่อุเทศทุกกึ่งเดือน  ดังนี้จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอเมื่อพระวินัยธรสวดปาติโมกข์อยู่   จึงกล่าวอย่างนี้ว่า  พวกผมเพิ่งทราบ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 758</p><p>เดี๋ยวนี้เองว่า   ธรรมแม้นี้ก็มาในสูตร   เนื่องในสูตร  มาสู่อุเทศทุกกึ่งเดือนดังนี้</p><p>เล่า  การกระทำของพวกเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่</p><p>เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้   ว่า</p><p>ดังนี้:-</p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๒๒. ๓.  อนึ่ง  ภิกษุใด   เมื่อพระวินัยธรสวดปาติโมกข์อยู่</p><p>ทุกกึ่งเดือน  กล่าวอย่างนี้ว่า  ฉันเพิ่งรู้เดี๋ยวนี้เองว่า  เออ   ธรรมแม้</p><p>นี้ก็มาแล้วในสูตร  เนื่องแล้วในสูตร มาสู่อุเทศทุกกึ่งเดือน  ถ้าภิกษุ</p><p>ทั้งหลายอื่นรู้จักภิกษุนั้นว่า  ภิกษุนี้เคยนั่งเมื่อปาติโมกข์กำลังสวดอยู่.</p><p>๒-๓   คราวมาแล้ว   กล่าวอะไรเพิ่มอีก   อันความพ้นด้วยอาการที่ไม่รู้</p><p>หามีแก่ภิกษุนั้นไม่   พึงปรับเธอตามธรรม   ด้วยอาบัติที่ต้องในเรื่อง</p><p>นั้น   และพึงยกความหลงขึ้นแก่เธอเพิ่มอีกว่า   แน่ะเธอ   ไม่ใช่ลาภ</p><p>ของเธอ   เธอได้ไม่ดีแล้ว  ด้วยเหตุว่าเมือปาติโมกข์กำลังสวดอยู่ เธอ</p><p>หาทำในใจให้สำเร็จประโยชน์ดีไม่     นี้เป็นปาจิตตีย์ในความเป็นผู้</p><p>แสร้งทำหลงนั้น.</p><p>                           <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                           <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๖๙๐]  บทว่า  <strong>อนึ่ง . . . ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด.. .</p><p>            บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...</p><p>นี้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 759</p><p>           บทว่า  <strong>ทุกกึ่งเดือน</strong>  คือ  ทุกวันอุโบสถ.</p><p>           บทว่า  <strong>เมื่อพระวินัยธรกำลังสวดปาติโมกข์อยู่</strong>   คือ   เมื่อภิกษุ</p><p>กำลังยกปาติโมกข์ขึ้นแสดงอยู่.</p><p>            บทว่า  <strong>กล่าวอย่างนี้</strong>  ความว่า ภิกษุประพฤติอนาจารมาแล้ว  ตั้งใจ  </p><p>อยู่ว่า  ขอภิกษุทั้งหลายจงรู้ว่า   เราเป็นผู้ต้องอาบัติด้วยอาการที่ไม่รู้   เมื่อภิกษุ</p><p>กำลังสวดปาติโมกข์อยู่   กล่าวอย่างนี้ว่า  ผมเพิ่งทราบเดี๋ยวนี้เองว่า  เออ  ธรรม</p><p>แม้นี้ก็มาแล้วในพระสูตร   เนื่องแล้วในพระสูตร   มาสู่อุเทศทุกกึ่งเดือน   ดังนี้</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            [๖๙๑]  คำว่า    <strong>ถ้า. . .นั้น</strong>    อธิบายว่า    ภิกษุเหล่าอื่นรู้จักภิกษุผู้</p><p>ปรารถนาแสร้งทำหลงว่า   ภิกษุนี้เคยนั่งเมื่อพระวินัยธรสวดปติโมกข์อยู่ ๒-๓</p><p>คราวมาแล้ว พูดมากไปทำไมอีก   อันความพ้นจากอาบัติด้วยอาการที่ไม่รู้   หามี</p><p>แก่ภิกษุนั้นไม่   พึงปรับเธอตามธรรมด้วยอาบัติที่ต้องประพฤติอนาจารนั้น และ</p><p>พึงยกความหลงขึ้นแก่เธอเพิ่มอีก.</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพึงยกขึ้นอย่างนี้:-</p><p>             ภิกษุผู้ฉลาด  ผู้สามารถ  พึงประกาศให้สงฆ์ทราบด้วยญัตติทุติยกรรม-</p><p>วาจา  ว่าดังนี้ :-</p><p>                          <strong>กรรมวาจาลงโมหาโรปนกรรม</strong></p><p>            ท่านเจ้าข้า  ขอสงฆ์จงฟังข้าพเจ้า  ภิกษุมีชื่อนี้ผู้นี้  เมื่อพระ</p><p>วินัยธรสวดปาติโมกข์อยู่   หาทำในใจให้สำเร็จประโยชน์ด้วยดีไม่ ถ้า</p><p>ความพรั่งพร้อมของสงฆ์ถึงที่แล้ว   สงฆ์พึงยกความหลงขึ้นแก่ภิกษุ</p><p>มีชื่อนี้  นี่เป็นญัตติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 760</p><p>           ท่านเจ้าข้า  ขอสงฆ์จงฟังข้าพเจ้า  ภิกษุมีชื่อนี้ผู้นี้  เมื่อพระ</p><p>วินัยธรสวดปาติโมกข์อยู่     หาทำในใจได้สำเร็จประโยชน์ด้วยดีไม่</p><p>สงฆ์ยกความหลงขึ้นแก่ภิกษุมีชื่อนี้   การยกความหลงขึ้นแก่ภิกษุผู้มี</p><p>ชื่อนี้   ชอบแก่ท่านผู้ใด  ท่านผู้นั้น พึงเป็นผู้นิ่ง  ไม่ชอบแก่ท่านผู้ใด</p><p>ท่านผู้นั้นพึงพูด  ความหลงอันสงฆ์ยกขึ้นแก่ภิกษุมีชื่อนี้แล้ว   ชอบ </p><p>แก่สงฆ์  เหตุนั้นจึงนิ่ง  ข้าพเจ้าทรงความนี้ไว้ด้วยอย่างนี้.</p><p>                                 <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>             [๖๙๒]   เมื่อสงฆ์ยังไม่ยกความหลงขึ้น   ภิกษุแสร้งทำหลงอยู่   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>             เมื่อสงฆ์ยกความหลงขึ้นแล้ว      ภิกษุยังแสร้งทำหลงอยู่      ต้องอาบัติ.</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                 <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๖๙๓]  กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม  แสร้งทำหลง</p><p>อยู่ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            กรรมเป็นธรรม  ภิกษุมีความสงสัย แสร้งทำหลงอยู่ ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            กรรมเป็นธรรม    ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม    แสร้งทำหลงอยู่</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                         </p><p>                                  <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>            กรรมไม่เป็นธรรม    ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม    แสร้งทำหลงอยู่</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 761</p><p>             กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุมีความสงสัย    แสร้งทำหลงอยู่    ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>             กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม  แสร้งทำหลงอยู่</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>                                      <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๖๙๔]  ภิกษุยังไม่ได้ฟังโดยพิสดาร  ๑  ภิกษุฟังโดยพิสดารไม่ถึง ๒-๓</p><p>คราว ๑  ภิกษุผู้ไม่ปรารถนาจะแสร้งทำหลง  ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑   ภิกษุอาทิ -</p><p>กัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ</em></p><p>                            <strong> โมหนสิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>             วินิจฉัยในสิกขาบทที่ ๓  พึงทราบดังนี้ :-</p><p>             บทว่า <strong>อนฺวฑฺฒมาส</strong>  ได้แก่ ตามลำดับ คือทุก ๆ กึ่งเดือน.  ก็เพราะ</p><p>ปาฏิโมกข์นั้น  อันภิกษุย่อมสวดในวันอุโบสถ;   ฉะนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าจึง</p><p>ตรัสไว้ในบทภาชนะว่า  ทุกวันอุโบสถ.          </p><p>             บทว่า  <strong>อุทฺทิสฺสมาเน</strong>   คือ   เมื่อปาฏิโมกข์กำลังสวดอยู่.    ก็เพราะ</p><p>ปาฏิโมกข์นั้น  อันภิกษุผู้สวดปาฏิโมกข์ซึ่งกำลังยกขึ้นแสดง  ชื่อว่า  กำลังสวด</p><p>อยู่;   ฉะนั้น  พระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสไว้ในบทภาชนะว่า   เมื่อภิกษุกำลังยก</p><p>ปาฏิโมกข์ขึ้นแสดงอยู่. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 762</p><p>          คำว่า <strong>ยญฺจ  ตตฺถ อาปตฺตึ อาปนฺโน</strong>   ได้แก่  ภิกษุผู้ต้องอาบัติใด</p><p>ในอนาจารที่ตนประพฤติแล้วนั้น.</p><p>           สองบทว่า  <strong>ยถาธมฺโม  กาเรตพฺโพ</strong>  ได้แก่   เพราะเป็นผู้ต้องอาบัติ</p><p>ด้วยไม่รู้    เธอจึงไม่มีความพ้นจากอาบัติ     ก็แล    สงฆ์พึงปรับเธอตามธรรม</p><p>และวินัยที่วางไว้.    อธิบายว่า    เธอต้องอาบัติเทศนาคามินี    สงฆ์พึงให้แสดง</p><p>และต้องอาบัติวุฏฐานคามินี   พึงให้พระพฤติวุฏฐานวิธี.</p><p>           บทว่า   <strong>สาธุก</strong>   แปลว่า  โดยดี.</p><p>           บทว่า  <strong>อฏฺิกตฺวา</strong>  แปลว่า  กระทำให้มีประโยชน์.   มีคำอธิบายว่า</p><p>เป็นธรรมประกอบด้วยประโยชน์.</p><p>           ในคำว่า   <strong>ธมฺมกมฺเม</strong>   เป็นต้น    ท่านประสงค์เอาโมหาโรปนกรรม.  </p><p>คำที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น .</p><p>           สิกขาบทนี้     มีสมุฏฐาน ๓   เป็นกิริยา    สัญญาวิโมกข์    สจิตตกะ</p><p>โลกวัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม   อกุศลจิต   เป็นทุกขเวทนา   ดังนี้แล.</p><p>                            <em>โมหนสิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 763</p><p>                    <strong>  สหธรรมิกวรรค สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>                          <strong> เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>           [๖๙๕]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน    อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี     เขตพระนครสาวัตถี     ครั้งนั้น</p><p>พระฉัพพัคคีย์โกรธ น้อยใจ  ให้ประหารแก่พระสัตตรสวัคคีย์  พระสัตตรสวัคคีย์</p><p>ร้องไห้  ภิกษุทั้งหลายถามว่า  อาวุโสทั้งหลาย  พวกท่านร้องไห้ทำไม.</p><p>            พระสัตตรสวัคคีย์ตอบว่า  อาวุโสทั้งหลาย  พระฉัพพัคคีย์เหล่านี้โกรธ</p><p>น้อยใจ  ให้ประหารแก่พวกผม.</p><p>            บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย .. .ต่างก็เพ่งโทษ     ติเตียนโพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้โกรธ    น้อยใจ    ให้ประหารแก่ภิกษุทั้งหลายเล่า ...</p><p>แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.            </p><p>                                    <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอโกรธ  น้อยใจ   ให้ประหารแก่ภิกษุทั้งหลายจริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้โกรธ   น้อยใจ   ให้ประหารแก่ภิกษุทั้งหลายเล่า   การกระทำของ</p><p>พวกเธอนั่น  ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อ</p><p>ความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 764</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้ :-</p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๑๒๓.  ๔.  อนึ่ง ภิกษุใด  โกรธ  น้อยใจ ให้ประหารแก่ภิกษุ</p><p>เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                              <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๖๙๖]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด... </p><p>           บทว่า <strong>ภิกษุ</strong> ความว่า ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ ... นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>           บทว่า  <strong>แก่ภิกษุ</strong>  คือ  แก่ภิกษุอื่น.</p><p>           คำว่า  <strong>โกรธ  น้อยใจ</strong>  คือ  ไม่พอใจ  แค้นใจ  เจ็บใจ.</p><p>           คำว่า   <strong>ให้ประหาร</strong>    ความว่า    ให้ประหารด้วยกายก็ดี    ด้วยของ</p><p>เนื่องด้วยกายก็ดี    ด้วยของที่โยนไปก็ดี    โดยที่สุด    แม้ด้วยกลีบอุบล    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.                                                                 </p><p>                                   <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                  <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>           [๖๙๗]  อุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน   โกรธ   น้อยใจ   ให้</p><p>ประหาร  ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 765</p><p>            อุปสัมบัน   ภิกษุมีความสงสัย    โกรธ   น้อยใจ   ให้ประหาร   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.   </p><p>           อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน    โกรธ   น้อยใจ   ให้ประหาร</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                     <strong>จตุกทุกกฏ</strong></p><p>           ภิกษุโกรธ  น้อยใจ  ให้ประหาร  แก่อนุปสัมบัน   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุสงสัย.. .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน    ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน. ..ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                   <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๖๙๘]  ภิกษุถูกใคร ๆ   เบียดเบียน    ประสงค์จะป้องกันตัว     ให้</p><p>ประหาร ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>                                 <strong> ปหารสิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>           วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่    พึงทราบดังนี้ :-</p><p>                 <strong> [ว่าด้วยการให้ประหารด้วยฝ่ามือ]</strong></p><p>            สองบทว่า  <strong>ปหาร  เทนฺติ</strong>  มีความว่า  พวกภิกษุฉัพพัคคีย์  กล่าวคำ</p><p>เป็นต้นว่า    ผู้มีอายุ     พวกท่านจงตั้งตั่งเล็ก    จงตักน้ำล้างเท้ามาไว้    แล้วให้ </p><p>ประหาร  (แก่ภิกษุพวกสัตตรสวัคคีย์)   ผู้ไม่กระทำตาม. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 766</p><p>          ในคำว่า  <strong>ปหาร  เทติ  อาปตฺติ  ปาจิตฺติยสฺส</strong>  นี้     มีวินิจฉัยว่า</p><p>เมื่อภิกษุให้ประหารด้วยความเป็นผู้ประสงค์จะประหาร  ถ้าแม้นผู้ถูกประหารตาย</p><p>ก็เป็นเพียงปาจิตตีย์.  เพราะการประหาร (นั้น) มือหรือเท้าหัก  หรือศีรษะแตก</p><p>ก็เป็นปาจิตตีย์เท่านั้น.  ตัดหู  หรือตัดจมูก  ด้วยความประสงค์จะทำให้เสียโฉม</p><p>อย่างนี้ว่า   เราจะทำเธอให้หมดสง่าในท่ามกลางสงฆ์   ก็เป็นทุกกฏ. </p><p>          บทว่า   <strong>อนุปสมฺปนฺนสฺส</strong>   มีความว่า   ภิกษุให้ประหารแก่คฤหัสถ์</p><p>หรือบรรพชิต   แก่สตรีหรือบุรุษ   โดยที่สุด   แม้แก่สัตว์ดิรัจฉาน   เป็นทุกกฏ.</p><p>แต่ถ้าว่า   มีจิตกำหนัด   ประหารหญิง   เป็นสังฆาทิเสส.</p><p>           สองบทว่า   <strong>เกนจิ   วิเหิยมาโน</strong>   ได้แก่   ถูกมนุษย์   หรือสัตว์</p><p>ดิรัจฉานเบียดเบียนอยู่.</p><p>           บทว่า <strong>โมกฺขาธิปฺปาโย</strong>  คือ  ปรารถนาความพ้นแก่ตนเองจากมนุษย์</p><p>เป็นต้น นั้น.</p><p>           สองบทว่า   <strong>ปหาร  เทติ</strong>   มีความว่า  ภิกษุให้ประหารด้วยกาย  ของ</p><p>เนื่องด้วยกาย  และของที่ขว้างไปอย่างใดอย่างหนึ่ง  ไม่เป็นอาบัติ.  ถ้าแม้นภิกษุ</p><p>เห็นโจรก็ดี   ข้าศึกก็ดี   มุ่งจะเบียดเบียนในระหว่างทางกล่าวว่า    แน่ะอุบาสก ! </p><p>เธอจงหยุดอยู่ในที่นั้นนั่นแหละ,    อย่าเข้ามา   แล้วประหารผู้ไม่เชื่อฟังคำกำลัง</p><p>เดินเข้ามาด้วยไม้ค้อน    หรือด้วยศัสตราพร้อมกับพูดว่า   ไปโว้ย   แล้วไปเสีย.</p><p>ถ้าเขาตายเพราะการประหารนั้น   ไม่เป็นอาบัติเหมือนกัน.   แม้ในพวกเนื้อร้าย</p><p>ก็นัยนี้เหมือนกัน.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น.</p><p>           ก็สมุฏฐานเป็นต้น    ของสิกขาบทนั้น   เป็นเช่นเดียวกับปฐมปาราชิก</p><p>แต่สิกขาบทนี้เป็นทุกขเวทนา   ดังนี้แล.</p><p>                              <em>ปหารสิกขาบทที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 767</p><p>                         <strong>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>                             <strong>เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>             [๖๙๙]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน      อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี    ครั้งนั้น</p><p>พระฉัพพัคคีย์โกรธ    น้อยใจ    เงื้อหอกคือฝ่ามือขึ้นแก่พระสัตตรสวัคคีย์</p><p>พระสัตตรสวัคคีย์    หลบประหารแล้วร้องไห้    ภิกษุทั้งหลายถามว่า    อาวุโส</p><p>ทั้งหลาย  พวกท่านร้องไห้ทำไม. </p><p>             พระสัตตรสวัคคีย์ตอบว่า  อาวุโสทั้งหลาย  พระฉัพพัคคีย์เหล่านี้โกรธ</p><p>น้อยใจ   เงื้อหอกคือฝ่ามือขึ้นแก่พวกผม.</p><p>             บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย . . .ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า ไฉน</p><p>พระฉัพพัคคีย์จึงได้โกรธ  น้อยใจ  เงื้อหอกคือฝ่ามือขึ้นแก่ภิกษุทั้งหลายเล่า . . .</p><p>แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                               <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอโกรธ   น้อยใจเงื้อหอกคือฝ่ามือขึ้นแก่ภิกษุทั้งหลาย  จริงหรือ.               </p><p>พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>            <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้โกรธ   น้อยใจ   เงื้อหอกคือฝ่ามือขึ้นแก่ภิกษุทั้งหลายเล่า    การ</p><p>กระทำของพวกเธอนั่น     ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส</p><p>หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 768</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                    <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๒๔.  ๕.  อนึ่ง  ภิกษุใด   โกรธ   น้อยใจ  เงื้อหอกคือฝ่ามือ</p><p>ขึ้นแก่ภิกษุ  เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>                         <em>เรื่องของพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                           <strong>   สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๗๐๐] บทว่า  อนึ่ง . . .ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด. . .</p><p>             บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า ที่ชื่อว่า ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.                       </p><p>             บทว่า  <strong>แก่ภิกษุ</strong>   คือ   แก่ภิกษุอื่น.</p><p>             คำว่า   <strong>โกรธ</strong>   น้อยใจ  คือ  ไม่พอใจ  แค้นใจ  เจ็บใจ</p><p>             คำว่า   <strong>เงื้อหอกคือฝ่ามือขึ้น</strong>   ความว่า   เงือดเงื้อกายก็ดี   ของเนื่อง</p><p>ด้วยกายก็ดี  โดยที่สุดแม้กลีบอุบล  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                           <strong>  บทภาชนีย์</strong></p><p>                            <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๗๐๑]  อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน  โกรธ  น้อยใจ  เงื้อหอก</p><p>คือฝ่ามือขึ้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            อุปสัมบัน  ภิกษุมีความสงสัย  โกรธ  น้อยใจ   เงื้อหอกคือฝ่ามือขึ้น</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 769</p><p>            อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน    โกรธ  น้อยใจ    เงื้อหอกคือ</p><p>ฝ่ามือขึ้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                       <strong>จตุกทุกกฏ</strong></p><p>            ภิกษุ   โกรธ   น้อยใจ  เงื้อหอกคือฝ่ามือขึ้นแก่อนุปสัมบัน   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน... ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุมีความสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน... ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                     <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๗๐๒]  ภิกษุถูกใคร ๆ  เบียดเบียน  ประสงค์จะป้องกันตัว  เงื้อหอก</p><p>คือฝ่ามือขึ้น  ๑  ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ</em></p><p>                                  <strong> ตลสัตติกสิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>            วินิจฉัยในสิกขาบทที่ ๕  พึงทราบดังนี้:-</p><p>        <strong>  [ว่าด้วยการเงื้อหอกคือฝ่ามือขึ้นจะประหาร]</strong></p><p>          สองบทว่า  <strong>ตลสตฺติก อุคฺคิรนฺติ</strong>  มีความว่า  (พวกภิกษุฉัพพัคคีย์)</p><p>เมื่อแสดงอาการให้ประหาร   ย่อมเงื้อดเงื้อกายบ้าง   ของเนื่องด้วยกายบ้าง.       </p><p>             ข้อว่า  <strong>เต  ปหารสมุจฺจิตา โรทนฺติ</strong>  มีความว่า   พวกภิกษุสัตตร-</p><p>สวัคคีย์เหล่านั้น    คุ้นเคยต่อการประหารแล้ว   สำคัญอยู่ว่า    ภิกษุเหล่านี้จักให้</p><p>ประหารบัดนี้       เพราะเป็นผู้ได้รับการประหารมาแม้ในกาลก่อน     จึงร้องไห้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 770</p><p>อาจารย์บางพวกสาธยายว่า  <strong>ปหารสฺส  มุจฺฉิตา</strong>  ก็มี.   ในปาฐะนั้นมีความว่า</p><p>กลัวการประหาร.</p><p>            ในคำว่า   <strong>อุคฺคิรติ อาปตฺติ  ปาจิตฺติยสฺส</strong>   นี้  มีวินิจฉัยดังนี้:-  ถ้า</p><p>ภิกษุเงื้อพลั้งให้ประหารลงไป     เมี่อภิกษุไม่อาจจะยั้งไว้ได้แน่นอนจึงประหาร</p><p>ลงไปโดยเร็ว  เป็นทุกกฏ   เพราะเธอให้ประหาร  โดยไม่มีประสงค์จะประหาร.</p><p>เพราะการประหารนั้น  อวัยวะอย่างใดอย่างหนึ่งมีมือเป็นต้นหักไป   ก็เป็นเพียง</p><p>ทุกกฏ.   ภิกษุผู้ประสงค์จะประหาร    แต่การประหารด้วยของอย่างใดอย่างหนึ่ง</p><p>มีต้นไม้เป็นต้นพลาดเลยไปหรือตนกลับ  ได้สติแล้วไม่ประหาร  เป็นทุกกฏ. หรือ</p><p>เมื่อประหาร  ถูกใคร ๆ กันมือไว้  ก็เป็นทุกกฏ.</p><p>            ในคำว่า <strong>โมกฺขาธิปฺปาโย  ตลสตฺติก  อุคฺคิรติ</strong>  นี้  มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้เงื้อหอกคือฝ่ามือโดยนัยก่อนนั่นแหละในเรื่องทั้งหลายที่</p><p>กล่าวแล้วข้างต้น.  ถ้าแม้นว่าภิกษุให้ประหารผิดพลาดไป ก็ไม่เป็นอาบัติเหมือน</p><p>กัน.    คำที่เหลือพร้อมทั้งสมุฏฐานเป็นต้น   เป็นเช่นเดียวกันกับสิกขาบทก่อน</p><p>นั้นแล.</p><p>                             <em>ตลสัตติกสิกขาบทที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 771</p><p>                             <strong>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>                               <strong>เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>            [๗๐๓]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เชตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น    พระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์โจทภิกษุด้วยอาบัติสังฆทิเสสไม่มีมูล   บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. . .</p><p>ต่างก็เพ่งโทษติเตียน  โพนทะนาว่า    ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้โจทภิกษุด้วย</p><p>อาบัติสังฆาทิเสสไม่มีมูลเล่า. . . แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                                    <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอโจทภิกษุด้วยอาบัติสังฆาทิเสสไม่มีมูล  จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                 <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้โจทภิกษุด้วยอาบัติสังฆาทิเสสไม่มีมูลเล่า  การกระทำของพวกเธอ</p><p>นั่นไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 772</p><p>                                   <strong>  พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๒๕. ๖.  อนึ่ง  ภิกษุใด  กำจัดซึ่งภิกษุด้วยอาบัติสังฆาทิเสส</p><p>หามูลมิได้  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                                  <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                                    <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๗๐๔]  บทว่า  อนึ่ง. . .ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>             บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ...นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>             บทว่า  <strong>ซึ่งภิกษุ</strong>  คือ  ซึ่งภิกษุอื่น.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>หามูลมิได้</strong>  คือ  ไม่ได้เห็น  ไม่ได้ยิน  ไม่ได้รังเกียจ </p><p>             บทว่า  <strong>ด้วยอาบัติสังฆาทิเสส</strong>  คือ    ด้วยอาบัติสังฆาทิเสส  ๑๓</p><p>สิกขาบท  สิกขาบทใดสิกขาบทหนึ่ง.</p><p>             บทว่า  <strong>กำจัด</strong> คือ โจทเองก็ดี  ให้ผู้อื่นโจทก็ดี  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                       <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                        <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๗๐๕]  อุปสัมบัน ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน โจทด้วยอาบัติสังฆาทิเสส</p><p>ไม่มีมูล  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             อุปสัมบัน  ภิกษุมีความสงสัย  โจทด้วยอาบัติสังฆาทิเสสไม่มีมูล  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน    โจทด้วยอาบัติสังฆาทิเสสไม่มี</p><p>มูล    ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 773</p><p>                                      <strong>ปัญจกทุกกฏ</strong>   </p><p>           ภิกษุโจทด้วยอาจารวิบัติก็ดี  ด้วยทิฏฐิวิบัติก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ภิกษุโจทอนุปสัมบัน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน  โจท  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน    ภิกษุมีความสงสัย  โจท   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน  โจท  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                     <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๗๐๖]  ภิกษุสำคัญว่ามีมูล    โจทเองก็ดี    ให้ผู้อื่นโจทก็ดี  ๑  ภิกษุ</p><p>วิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล. </p><p>                          <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๖  จบ</em></p><p>                               <strong>  อมูลกสิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>           วินิจฉัยในสิกขาบทที่  ๖ พึงทราบดังนี้.</p><p>           บทว่า  <strong>อนุทฺธเสนฺติ</strong>    มีความว่า    ก็พวกภิกษุฉัพพัคคีย์เหล่านั้น</p><p>เพราะตนเองเป็นผู้มีโทษเกลื่อนกล่น  เมื่อจะทำการป้องกันว่า    ภิกษุทั้งหลาย</p><p>จักไม่โจท    จักไม่ยังพวกเราให้  ๆ  การด้วยอาการอย่างนี้     จึงรีบชิงโจทภิกษุ</p><p>ทั้งหลายด้วยสังฆาทิเสสไม่มีมูลเสียก่อน.    คำที่เหลือในสิกขาบทนี้ตื้นทั้งนั้น</p><p>เพราะมีนัยดังเรากล่าวแล้วในอมูลกสิกขาบทในเตรสกัณฑ์.</p><p>           สิกขาบทนี้  มีสมุฏฐาน ๓ เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์ สจิตตกะ   โลก</p><p>วัชชะ  กายกรรม   วจีกรรม    อกุศลจิต   เป็นทุกขเวทนา   ดังนี้แล.</p><p>                                <em>อมูลกสิขาบทที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 774</p><p>                     <strong>  สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>                         <strong>  เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>            [๗๐๗]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น  พระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์แกล้งก่อความรำคาญให้แก่พระสัตตรสวัคคีย์    ด้วยพูดว่า    อาวุโส</p><p>ทั้งหลาย    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติสิกขาบทไว้ว่า    สงฆ์ไม่พึงอุปสมบท</p><p>บุคคลมีอายุหย่อน ๒๐  ปี  ดังนี้   ก็พวกท่านมีอายุหย่อน  ๒๐  ปี  อุปสมบทแล้ว</p><p>พวกท่านเป็นอนุปสัมบันของพวกเรา กระมัง พระสัตตรสวัคคีย์เหล่านั้นร้องไห้</p><p>             ภิกษุทั้งหลาย   จึงถามอย่างนี้ว่า    อาวุโสทั้งหลาย     พวกท่านร้องไห้</p><p>ทำไม</p><p>             พระสัตตรสวัคคีย์ตอบว่า  อาวุโสทั้งหลาย  พระฉัพพัคคีย์เหล่านี้แกล้ง</p><p>ก่อความรำคาญให้แก่พวกผม.</p><p>            บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. . .    ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้แกล้งก่อความรำคาญให้แก่ภิกษุทั้งหลายเล่า. . .    แล้ว</p><p>กราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                        <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอแกล้งก่อความรำคาญ ให้แก่ภิกษุทั้งหลาย   จริงหรือ.</p><p>              พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 775</p><p>                       <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>              พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉนพวก</p><p>เธอจึงได้แกล้งก่อความรำคาญให้แก่ภิกษุทั้งหลายเล่า    การกระทำของพวกเธอ</p><p>นั่นไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อม-</p><p>ใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>               ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้  ว่า</p><p>                                       <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>               ๑๒๖. ๗.   อนึ่ง   ภิกษุใด   แถล้งก่อความรำคาญแก่ภิกษุด้วย</p><p>หมายว่า  ด้วยเช่นนี้  ความไม่ผาสุกจักมีแก่เธอแม้ครู่หนึ่ง  ทำความ</p><p>หมายอย่างนี้เท่านั้นแลให้เป็นปัจจัย  หาใช่อย่างอื่นไม่  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                                 <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em> </p><p>                                   <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              [๗๐๘]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>              บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า ที่ชื่อว่า ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.                              </p><p>              บทว่า  <strong>แก่ภิกษุ</strong>  คือ  แก่ภิกษุรูปอื่น.</p><p>              บทว่า   <strong>แกล้ง</strong>   คือ   รู้อยู่   รู้ดีอยู่   จงใจ   ตั้งใจ   ละเมิด.</p><p>              บทว่า    <strong>ก่อความรำคาญ</strong>     ความว่า    ก่อความรำคาญเป็นต้นว่า</p><p>ชะรอยท่านมีอายุหย่อน  ๒๐  ฝน  อุปสมบทแล้ว    ชะรอยท่านบริโภคอาหารใน</p><p>เวลาวิกาลแล้ว     ซะรอยท่านดื่มน้ำเมาแล้ว    ชะรอยท่านนั่งในที่ลับกับมาตุคาม</p><p>แล้วดังนี้เป็นต้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 776</p><p>           คำว่า    ทำความหมายอย่างนี้เท่านั้นแลให้เป็นปัจจัย    หาใช่</p><p>อย่างอื่นไม่  คือ  ไม่มีเหตุอะไรอื่นที่จะก่อความรำคาญให้.</p><p>                                     <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                       <strong>ติกปาจิตตีย์</strong> </p><p>            [๗๐๙]   อุปสัมบัน    ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน    แกล้งก่อความรำคาญ</p><p>ให้  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                   </p><p>            อุปสัมบัน   ภิกษุมีความสงสัย    แกล้งก่อความรำคาญให้    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>           อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน   แกล้งก่อความรำคาญให้    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                      <strong>จตุกทุกกฏ</strong></p><p>            ภิกษุแกล้งก่อความรำคาญให้แก่อนุปสัมบัน   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน. . .  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            อนุปสัมบัน  ภิกษุสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน. . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                    <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๗๑๐]    ภิกษุไม่ประสงค์จะก่อความรำคาญ   พูดแนะนำว่า   ชะรอย</p><p>ท่านจะมีอายุไม่ครบ ๒๐  ฝนอุปสมบทแล้ว   ชะรอยท่านจะบริโภคอาหารในเวลา</p><p>วิกาลแล้ว   ชะรอยท่านจะดื่มน้ำเมาแล้ว    ชะรอยท่านจะนั่งในที่ลับกับมาตุคาม</p><p>แล้ว   ท่านจงรู้ไว้เถิดว่า   ความรำคาญใจในภายหลังอย่าได้มีแก่ท่าน   ดังนี้  ๑</p><p>ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 777</p><p>                     <strong>   สัญจิจจสิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>           วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่  ๗ พึงทราบดังนี้:-</p><p>           บทว่า  <strong>อุปทหนฺติ</strong>   แปลว่า  ก่อให้เกิดขึ้น.</p><p>           ข้อว่า  <strong>กุกฺกุจฺจ  อุปทหติ  อาปตฺติ  ปาจิตฺติยสฺส</strong>  ได้แก่  ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์  ทุก ๆ คำพูด.        </p><p>           บทว่า    <strong>อนุปสมฺปนฺนสฺส</strong>    มีความว่า    ภิกษุก่อความรำคาญแก่</p><p>สามเณรโดยนัยเป็นต้นว่า  ชะรอยเธอ  นั่ง  นอน  กิน  ดื่ม   ในที่ลับร่วมกับ</p><p>มาตุคาม  และเธอกระทำอย่างนี้และอย่างนี้ในท่ามกลางสงฆ์.  เป็นทุกกฏ  ทุก ๆ</p><p>คำพูด.   คำที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น.   แม้สมุฎฐาน  เป็นต้น    ก็เช่น</p><p>เดียวกับอมูลกสิกขาบทนั้นแล. </p><p>                             <em>สัญจิจจสิกขาบทที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 778</p><p>                      <strong>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>                        <strong>  เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>           [๗๑๑]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี    เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น  พระ</p><p>ฉัพพัคคีย์ทะเลาะกับพวกภิกษุมีศีลเป็นที่รัก.   </p><p>          พวกภิกษุมีศีลเป็นที่รักกล่าวสนทนากันอยู่อย่างนี้ว่า    อาวุโสทั้งหลาย</p><p>พระฉัพพัคคีย์พวกนี้เป็นอลัชชี  พวกเราไม่อาจจะทะเลาะกับพระพวกนี้ได้.</p><p>          พระฉัพพัคคีย์กล่าวต่ออย่างนี้ว่า   อาวุโสทั้งหลาย   ทำไมพวกท่านจึง</p><p>ได้เรียกพวกเราด้วยถ้อยคำว่าอลัชชี.</p><p>          พวกภิกษุผู้มีศีลเป็นที่รักถามว่า   อาวุโสทั้งหลาย   พวกท่านได้ยินมา</p><p>แต่ที่ไหน.</p><p>          พระฉัพพัคคีย์  ตอบว่า  เรายืนแอบฟังพวกท่านอยู่.</p><p>          บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. ..ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า เมื่อ</p><p>ภิกษุทั้งหลายเกิดหมางกัน  เกิดทะเลาะกัน  ถึงการวิวาทกัน   ไฉนพระฉัพพัคคีย์</p><p>จึงได้ยืนแอบฟังอยู่เล่า . . . แล้วกราบทูลเนื้อความนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong>     </p><p>          พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   เมื่อภิกษุทั้งหลายเกิดหมางกัน   เกิดทะเลาะกัน   ถึงการวิวาทกัน    พวก</p><p>เธอได้ยืนแอบฟังอยู่   จริงหรือ.</p><p>          พระฉัพพัคคีย์ทูลว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 779</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>              พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  เมื่อภิกษุ</p><p>ทั้งหลายเกิดหมางกัน   เกิดทะเลาะกัน   ถึงการวิวาทกัน   ไฉนพวกเธอจึงได้ยืน</p><p>แอบฟังอยู่เล่า    การกระทำของพวกเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของ</p><p>ชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว .. .</p><p>               ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้   ว่า</p><p>ดังนี้:-</p><p>                                    <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๒๗. ๘.   อนึ่ง   ภิกษุใด   เมื่อภิกษุทั้งหลายเกิดหมางกัน</p><p>เกิดทะเลาะกัน  ถึงการวิวาทกัน  ยืนแอบฟังด้วยหมายว่าจักได้ฟังคำ</p><p>ที่เธอพูดกัน    ทำความหมายอย่างนี้เท่านั้นแลให้เป็นปัจจัย     หาใช่</p><p>อย่างอื่นไม่  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                                 <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                                 <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              [๗๑๒]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>              บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>              บทว่า  <strong>เมื่อภิกษุทั้งหลาย</strong>  ได้แก่  ภิกษุพวกอื่น.</p><p>              คำว่า  <strong>เกิดหมางกัน  เกิดทะเลาะกัน    ถึงการวิวาทกัน</strong>   คือเกิด</p><p>อธิกรณ์ขึ้น. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 780</p><p>          คำว่า  <strong>ยืนแอบฟัง</strong>  คือ  เดินไปด้วยความตั้งใจว่า  เราจักฟังคำของ</p><p>ภิกษุเหล่านี้แล้วจักท้วง  จักเตือน  จักฟ้อง  จักให้สำนึก จักทำให้เก้อเขิน  ดังนี้ </p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ   ยืนอยู่ในที่ใด  ได้ยิน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          เมื่อเดินไปข้างหลัง    รีบเดินให้ทันด้วยตั้งใจว่า   จักฟัง    ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ  ยืนอยู่ในที่ใด  ได้ยิน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            เมื่อเดินไปข้างหน้า    ลดเดินให้ช้าลงด้วยตั้งใจว่า   จักฟัง   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ  ยืนอยู่ในที่ใด  ได้ยิน  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>           บังเอิญเดินผ่านมาถึงสถานที่   ที่ภิกษุยืนก็ดี   นั่งก็ดี   นอนก็ดี   เมื่อ</p><p>เขาพูดงุบงิบกันอยู่    ต้องกระแอมไอให้เขารู้ตัว   ถ้าไม่กระแอมไอ   หรือไม่ให้</p><p>เขารู้ตัว    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>          คำว่า    ทำความหมายอย่างนี้เท่านั้นแลให้เป็นปัจจัย     หาใช่</p><p>อย่างอื่นไม่  ความว่า  ไม่มีเหตุอะไรอื่นที่จะยืนแอบฟังความ.</p><p>                                          <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                         <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>            [๘๑๓]  อุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน  ยืนแอบฟัง   ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>            อุปสัมบัน   ภิกษุมีความสงสัย   ยืนแอบฟัง   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            อุปสันบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน  ยืนแอบฟัง  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                        <strong>จตุกทุกกฏ</strong></p><p>            ภิกษุยืนแอบฟังถ้อยคำของอนุปสัมบัน    ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            อนุปสัมบัน   ภิกษุสำคัญว่าอุปสัมบัน. . . ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 781</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุมีความสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           อนุปสัมบัน  ภิกษุสำคัญว่าอนุปสัมบัน...ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๗๑๘]   ภิกษุเดินไปหมายว่า   จักฟังถ้อยคำของภิกษุเหล่านี้แล้ว   จัก</p><p>งด  จักเว้น   จักระงับ  จักเปลื้องตน  ดังนี้  ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑   ภิกษุอาทิ-</p><p>กัมมิกะ  ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ</em></p><p>                             <strong>  อุปัสสุติกสิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>             วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่  ๘  พึงทราบดังนี้:-</p><p>             บทว่า  <strong>อธิกรณชาตาน</strong>  ได้แก่   เกิดวิวาทาธิกรณ์ขึ้น    เพราะการ</p><p>บาดหมางกันเป็นต้นเหล่านี้.</p><p>            บทว่า  <strong>อุปสฺสุตึ</strong>  คือ  ใกล้พอได้ยิน,  อธิบายว่า  ในที่ซึ่งตนยืนอยู่</p><p>แล้ว   อาจได้ยินคำพูดของภิกษุเหล่านั้นได้.</p><p>            ในคำว่า <strong>คจฺฉติ อาปตฺติ  ทุกฺกฏสฺส</strong>  นี้  เป็นทุกกฏทุก ๆ ย่างเท้า.</p><p>             บทว่า  <strong>มนฺเตนต</strong>  คือ  เมื่อภิกษุอีกรูปหนึ่งปรึกษากับภิกษุอีกรูปหนึ่ง.</p><p>อีกอย่างหนึ่ง  ปาฐะว่า  <strong>มนฺเตนฺเต</strong>  ก็มี  ความก็อย่างนี้.</p><p>              บทว่า   <strong>วูปสมิสฺสานิ</strong>   มีความว่า   เราจักสงบ   จักถึงความสงบ   คือ</p><p>จักไม่ทำการทะเลาะกัน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 782</p><p>            สองบทว่า  <strong>อตฺตาน  ปริโมเจสฺสาม</strong>  มีความว่า  เราจักบอกว่าเรา</p><p>ไม่ใช่เป็นผู้กระทำแล้วเปลื้องตน.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้     ตื้นทั้งนั้น .</p><p>            สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐานดุจเถยยสัตถสิกขาบท  เกิดขึ้นทางกายกับจิต  ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต  ๑   บางคราวเป็นกิริยา   ด้วยอำนาจแห่งการไปเพราะความ</p><p>อยากฟัง,  บางคราวเป็นอกิริยาด้วยอำนาจแห่งการไม่ยังผู้บาดหมางกันซึ่งมาสู่ตน</p><p>ยืนอยู่แล้ว    ปรึกษากันอยู่    ให้รู้ตัว.    แท้จริงสิกขาบททั้ง  ๓  นี้   คือ   รูปิย-</p><p>สิกขาบท  อัญญวาทสิกขาบท  อุปัสสุติกสิกขาบท   มีความกำหนดอย่างเดียวกัน</p><p>เป็นสัญญาวิโมกข์    สจิตตกะ    โลกวัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม   อกุศลจิต</p><p>เป็นทุกขเวทนา   ดังนี้แล.</p><p>                                 <em>อุปัสสุติกสิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 783</p><p>                       <strong>  สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>                           <strong> เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>          [๗๑๕]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี     เขตพระนครสาวัตถี     ครั้งนั้น </p><p>พระฉัพพัคคีย์ประพฤติอนาจารแล้ว   เมื่อการกสงฆ์ทำกรรมแก่ภิกษุแต่ละรูปอยู่</p><p>ย่อมคัดค้าน    ครั้นสงฆ์ประชุมกันด้วยกรรมบางอย่างที่สงฆ์จะต้องทำ    พระ</p><p>ฉัพพัคคีย์สาละวนทำจีวรกรรมกันอยู่    ได้ให้ฉันทะไปแก่พระรูปหนึ่ง   ทันใด</p><p>สงฆ์จึงกล่าวว่า   อาวุโสทั้งหลาย   ภิกษุรูปนี้เป็นพวกพระฉัพพัคคีย์มารูปเดียว</p><p>ฉะนั้นพวกเราจะทำกรรมแก่เธอ  ดังนี้  แล้วได้ทำกรรมแก่พระฉัพพัคคีย์รูปนั้น</p><p>เมื่อเสร็จแล้ว     ภิกษุฉัพพัคคีย์รูปนั้นได้เข้าไปหาพระฉัพพัคคีย์ ๆ    ถามภิกษุ</p><p>รูปนั้นว่า  อาวุโส   สงฆ์ได้ทำอะไร.</p><p>          ภิกษุรูปนั้นตอบว่า  สงฆ์ได้ทำกรรมแก่ผม  ขอรับ.</p><p>          พระฉัพพัคคีย์กล่าวว่า อาวุโส เราไม่ได้ให้ฉันทะไปเพื่อหมายถึงกรรม</p><p>นี้ว่า  สงฆ์จักทำกรรมแก่ท่าน  ถ้าเราทราบว่า  สงฆ์จักทำกรรมแก่ท่าน   เราจะ</p><p>ไม่พึงให้ฉันทะไป.</p><p>          บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย...ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า ไฉน</p><p>พระฉัพพัคคีย์ให้ฉันทะเพื่อกรรมอันเป็นธรรมแล้ว     จึงได้ถึงความบ่นว่าใน</p><p>ภายหลังเล่า . . . แล้ว กราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                        <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>          พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า    พวกเธอให้ฉันทะเพื่อกรรมอันเป็นธรรมแล้ว    ได้ถึงความบ่นว่าใน</p><p>ภายหลัง   จริงหรือ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 784</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอให้ฉันทะเพื่อกรรมอันเป็นธรรมแล้ว    จึงได้ถึงความบ่นว่าในภายหลัง</p><p>เล่า  การกระทำของพวกเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่</p><p>เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลือมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                   <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๒๖.  ๙. อนึ่ง   ภิกษุใด   ให้ฉันทะเพื่อกรรมอัน เป็นธรรม</p><p>แล้ว  ถึงธรรมคือความบ่นว่าในภายหลัง  เป็นปาจิตตีย์ .</p><p>                                 <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                                   <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๗๑๖]  บทว่า  อนึ่ง...ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>            บทว่า ภิกษุ  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ  ...นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>                         <strong>กรรมอันเป็นธรรม  ๔  อย่าง</strong></p><p>            ที่ชื่อว่า <strong>กรรมอันเป็นธรรม</strong> ได้แก่ อปโลกนกรรม ๑  ญัตติกรรม ๑</p><p>ญัตติทุติยกรรม ๑   ญัตติจตุตถกรรม  ๑   ที่สงฆ์ทำแล้วตามธรรม    ตามวินัย</p><p>ตามสัตถุศาสน์  นี้ชื่อว่ากรรมอันเป็นธรรม.</p><p>            ภิกษุให้ฉันทะไปแล้ว   บ่นว่า   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 785</p><p>                                          <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>             [๗๑๗]  กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม   ให้ฉันทะ</p><p>ไปแล้ว   บ่นว่า  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.    </p><p>            กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสงสัยอยู่   ให้ฉันทะไปแล้ว   บ่นว่า  ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ. </p><p>            กรรมเป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม   ให้ฉันทะไปแล้ว</p><p>บ่นว่า   ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>            กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม . . .  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสงสัย. . .  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม. ..ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๗๑๘]  ภิกษุรู้อยู่ว่า  สงฆ์ทำกรรมโดยไม่ถูกธรรม  เป็นพวกหรือทำ</p><p>แก่ภิกษุมิใช่ผู้ควรแก่กรรม   บ่นว่า  ๑  ภิกษุวิกลจริต   ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๙  จบ</em></p><p>                              <strong> กัมมปฏิพาหนสิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>           วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่  ๙  พึงทราบดังนี้:-</p><p>           ข้อว่า  <strong>สเจ  จ  มย   ชาเนยฺยาม</strong>   แปลว่า   ถ้าพวกเราพึงรู้ไซร้.</p><p>ส่วน  <strong>จ</strong>  อักษร  เป็นเพียงนิบาตเท่านั้น. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 786</p><p>            บทว่า  <strong>ธมฺมิกาน</strong>  มีวิเคราะห์ว่า ธรรมมีอยู่ในกรรมเหล่านั้น  เพราะ</p><p>สงฆ์ทำโดยธรรม  โดยวินัย  โดยสัตถุศาสน์;    เพราะเหตุนั้น   กรรมเหล่านั้น</p><p>จึงขอว่า  ธรรมิกะ   (กรรมอันเป็นธรรม).    เพื่อสังฆกรรม ๔ อันเป็นธรรม</p><p>เหล่านั้น.</p><p>           ในคำว่า  <strong>ขียติ  อาปตฺติ  ปาจิตฺติยสฺส</strong>  นี้  เป็นปาจิตตีย์ ทุก ๆ</p><p>คำพูด.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น .</p><p>            สิกขาบทนี้     มีสมุฎฐาน  ๓  เป็นกิริยา    สัญญาวิโมกข์   สจิตตกะ.</p><p>โลกวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  อกุศลจิต  เป็นทุกขเวทนา  ดังนี้แล.</p><p>                           <em>กัมมปฏิพาหนสิกขาบทที่  ๙  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 787</p><p>                          <strong>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>                              <strong>เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong> </p><p>           [๗๑๙]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น   สงฆ์</p><p>ประชุมกันด้วยกรรมบางอย่างที่สงฆ์จะต้องทำ     พระฉัพพัคคีย์สาละวนทำจีวร</p><p>กรรมกันอยู่.     ได้ให้ฉันทะไปแก่ภิกษุรูปหนึ่ง     ถึงก็พอดีสงฆ์ตั้งญัตติแล้วว่า</p><p>สงฆ์ประชุมกันเพื่อประสงค์ทำกรรมใด  พวกเราจักทำกรรมนั้น  ดังนี้.</p><p>            ภิกษุรูปนั้นจึงพูดขึ้นว่า    ภิกษุเหล่านี้ทำกรรมแก่ภิกษุแต่ละรูปอย่างนี้</p><p>พวกท่านจักทำกรรมแก่ใครกัน    แล้วไม่ให้ฉันทะ  ลุกจากอาสนะหลีกไป.</p><p>            บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. .. ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า ไฉน</p><p>ภิกษุเมื่อเรื่องอันจะพึงวินิจฉัยยังเป็นไปอยู่ในสงฆ์   จึงได้ไม่ให้ฉันทะ   ลุกจาก</p><p>อาสนะหลีกไปเล่า. . .แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                     <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุรูปนั้นว่า    ดูก่อนภิกษุ    ข่าวว่า</p><p>เมื่อเรื่องอันจะพึงวินิจฉัยยังเป็นไปอยู่ในสงฆ์   เธอไม่ให้ฉันทะ   ลุกจากอาสนะ</p><p>หลีกไป  จริงหรือ.</p><p>            ภิกษุรูปนั้นทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                           <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษ    ไฉนเธอ</p><p>เมื่อเรื่องอันจะพึงวินิจฉัยยังเป็นไปอยู่ในสงฆ์  จึงได้ไม่ให้ฉันทะ  ลุกจากอาสนะ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 788</p><p>หลีกไปเล่า  การกระทำของเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยัง</p><p>ไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใส  แล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>                                       <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๒๙. ๑๐.  อนึ่ง  ภิกษุใด   เมื่อเรื่องอันจะพึงวินิจฉัยยังเป็น</p><p>ไปอยู่ในสงฆ์    ไม่ให้ฉันทะแล้ว    ลุกจากอาสนะหลีกไปเสีย  เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                  <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                                 <strong>   สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๗๒๐]  บทว่า <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด คือ  ผู้เช่นใด. . .   </p><p>            บทว่า   ภิกษุ   ความว่า   ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้ชื่อว่า     <strong>ภิกษุ</strong>     ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ . </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>เรื่องอันจะพึงวินิจฉัยในสงฆ์</strong>  ได้แก่  เรื่องที่โจทก์จำเลย</p><p>แจ้งไว้แล้ว   แต่ยังไม่ได้วินิจฉัย  ๑  ตั้งญัตติแล้ว  ๑  กรรมวาจายังสวดค้างอยู่  ๑. </p><p>           คำว่า  <strong>ไม่ให้ฉันทะแล้ว  ลุกจากอาสนะหลีกไปเสีย</strong>  คือ   ตั้งใจ</p><p>ว่าไฉน  กรรมนี้พึงกำเริบ  พึงเป็นวรรค   พึงทำไม่ได้   ดังนี้แล้ว   ลุกเดินไป</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  กำลังละหัตถบาสแห่งที่ชุนนุมสงฆ์  ต้องอาบัติทุกกฏ  ละหัตถ-</p><p>บาสไปแล้ว   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 789</p><p>                                            <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>             [๗๒๑]  กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม  ไม่ให้ฉันทะ</p><p>แล้วลุกจากอาสนะหลีกไป  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.                             </p><p>            กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสงสัยอยู่  ไม่ให้ฉันทะแล้ว   ลุกจากอาสนะหลีก</p><p>ไปต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม    ไม่ให้ฉันทะแล้ว</p><p>ลุกจากอาสนะหลีกไป  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>             กรรมไม่เป็นธรรม     ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม...ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฎ.</p><p>             กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสงสัยอยู่. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             กรรมไม่เป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                      <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>              [๗๒๒]  ภิกษุติดเห็นว่า    ความบาดหมาง   ความทะเลาะ    ความ</p><p>แก่งแย่งหรือการวิวาท     จักเกิดแก่สงฆ์     ดังนี้แล้วหลีกไป ๑   ภิกษุคิดเห็นว่า</p><p>สงฆ์จักแตกแยกกัน    หรือจักร้าวรานกัน    ดังนี้แล้วหลีกไป ๑ ภิกษุคิดเห็นว่า</p><p>สงฆ์จักทำกรรมแก่ภิกษุมิใช่ผู้ควรแก่กรรม  ดังนี้แล้วหลีกไป ๑ ภิกษุเกิดอาพาธ</p><p>หลีกไป ๑  ภิกษุหลีกไปด้วยธุระอันจะทำแก่ภิกษุอาพาธ ๑   ภิกษุปวดอุจจาระ</p><p>ปัสสาวะแล้วหลีกไป ๑  ภิกษุไม่ตั้งใจจะทำกรรมให้เสีย     หลีกไปด้วยคิดว่าจะ</p><p>กลับมาอีก ๑ ภิกษุวิกลจริต ๑ ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐ จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 790</p><p>                             <strong> ฉันทังอทัตวาคมนสิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>            วินิจฉัยในสิกขาบทที่  ๑๐ พึงทราบดังนี้:-</p><p>            ข้อว่า   <strong>วตฺถุ  วา  อาโรจิต  โหติ</strong>    มีความว่า   ทั้งโจทก์และจำเลยได้</p><p>แถลงถ้อยคำของตนแล้ว        ภิกษุผู้สอบสวนสืบสวนก็ได้รับสมมติแล้วแม้ด้วย</p><p>อาการเพียงเท่านี้  วัตถุเป็นอันบอกแล้ว.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้    ตื้นทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบทนี้    มีการทอดธุระเป็นสมุฏฐาน     เกิดขึ้นทางกายวาจากับจิต </p><p>เป็นทังกิริยาทั้งอกิริยา  ส้ญญาวิโมกข์ สจิตตกะ  โลกวัชชะ  กายกรรม   วจี-</p><p>กรรม  อกุศลจิต  เป็นทุกขเวทนา  ดังนี้แล.</p><p>                     <em>ฉันทังอทัตวาคมนสิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em>                 </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 791</p><p>                          <strong> สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๑๑</strong></p><p>                          <strong> เรื่องพระทัพพมัลลบุตร</strong></p><p>          [๗๒๓]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ   พระ-</p><p>เวฬุวันวิหาร  อันเป็นสถานที่พระราชทานเหยื่อแก่กระแต    เขตพระนครราช-</p><p>คฤห์  ครั้งนั้น   ท่านพระทัพพมัลลบุตรจัดเสนาสนะและแจกอาหารแก่สงฆ์ แต่</p><p>ท่านเป็นผู้มีจีวรเก่า  สมัยนั้น   มีจีวรผืนหนึ่งเกิดขึ้นแก่สงฆ์ สงฆ์จึงได้ถวายจีวร</p><p>ผืนนั้นแก่ท่านพระทัพพมัลลบุตร      พวกพระฉัพพัคคีย์พากันเพ่งโทษติเตียน</p><p>โพนทะนาว่า  ภิกษุทั้งหลายน้อมลาภของสงฆ์ไปตามชอบใจ.</p><p>           บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย... ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน  โพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระฉัพพัคคีย์กับสงฆ์ผู้พร้อมเพรียงกัน  ให้จีวรไปแล้ว   ภายหลังจึงได้ถึง</p><p>ธรรมคือบ่นเล่า...แล้วกราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                    <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอกับสงฆ์ผู้พร้อมเพรียงกันให้จีวรแล้ว    ภายหลังถึงธรรมคือบ่น</p><p>จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                      <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>         พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า     ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย</p><p>ไฉนพวกเธอกับสงฆ์ผู้พร้อมเพรียงกันให้จีวรแล้ว      ภายหลังจึงได้ถึงธรรมคือ</p><p>บนเล่า  การกระทำของพวกเธอนั่น     ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่.</p><p>ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว. .. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 792</p><p>              ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                       <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๓๐.  ๑๑.  อนึ่ง ภิกษุใด กับสงฆ์ผู้พร้อมเพรียงกัน   ให้จีวร</p><p>แก่ภิกษุแล้ว   ภายหลังถึงธรรมคือบ่นว่า  ภิกษุทั้งหลายน้อมลาภของ</p><p>สงฆ์ไปตามชอบใจ  เป็นปาจิตตีย์. </p><p>                                 <em>เรื่องพระทัพพมัลลบุตร  จบ</em></p><p>                                     <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๗๒๔]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด    ผู้เช่นใด. . .</p><p>             บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า   ที่ชื่อว่า     ภิกษุ     เพราะอรรถว่าเป็นผู้</p><p>ขอ. . .    นี้ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>             สงฆ์ที่ชื่อว่า  <strong>พร้อมเพรียงกัน</strong>   คือ   มีสังวาสเสมอกัน   อยู่ในสีมา</p><p>เดียวกัน.</p><p>             ที่ชื่อว่า <strong>จีวร</strong> ได้แก่ผ้า  ๖ ชนิด   ชนิดใดชนิดหนึ่ง  ซึ่งเข้าถึงองค์กำหนด</p><p>แห่งผ้าต้องวิกัปเป็นอย่างต่ำ.</p><p>             บทว่า  <strong>ให้</strong> คือ   ตนเองก็ให้.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>ตามชอบใจ</strong>  คือ  ตามความที่เป็นไมตรีกัน     ตามความที่</p><p>เคยเห็นกัน  ตามความที่เคยคบกัน  ตามความที่ร่วมอุปัชฌาย์กัน   ตามความที่</p><p>ร่วมอาจารย์กัน.</p><p>               ที่ชื่อว่า    <strong>ของสงฆ์</strong>    คือ   ที่เขาถวายแล้ว   ที่เขาสละแล้ว     แก่สงฆ์.</p><p>               ที่ชื่อว่า  <strong>ลาภ</strong>  ได้แก่    จีวร    บิณฑบาต   เสนาสนะ    และเภสัช</p><p>บริขารอันเป็นปัจจัยของภิกษุไข้    โดยที่สุดแม้ก้อนจุรณ    ไม้ชำระฟัน    ด้าย</p><p>ชายผ้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 793</p><p>                คำว่า  ภายหลังถึงธรรมคือบ่น ความว่า   เมื่อให้จีวรแก่อุปสัมบัน</p><p>ที่สงฆ์สมมติให้เป็นผู้จัดเสนาสนะก็ดี    ให้เป็นผู้แจกอาหารก็ดี    ให้เป็นผู้แจก</p><p>ยาคูก็ดี   ให้เป็นผู้แจกผลไม้ก็ดี  ให้เป็นผู้แจกของเคี้ยวก็ดี   ให้เป็นผู้แจกของ</p><p>เล็กน้อยก็ดี   แล้วบ่น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                        <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                       <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๗๒๕]  กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม  เมื่อให้จีวร</p><p>แล้วบ่น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสงสัย  เมื่อให้จีวรแล้ว  บ่น ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              กรรมเป็นธรรม  ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม    เมื่อให้จีวรแล้ว</p><p>บ่น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                           <strong>ทุกกฏ</strong>   </p><p>             ให้บริขารอย่างอื่นแล้ว   บ่น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ให้จีวรหรือบริขารอย่างอื่นแก่อุปสัมบัน  ผู้ที่สงฆ์ไม่ได้สมมติให้เป็นผู้</p><p>จัดเสนาสนะ  ให้เป็นผู้แจกอาหาร    ให้เป็นผู้แจกยาคู   ให้เป็นผู้แจกผลไม้   ให้</p><p>เป็นผู้แจกของเคี้ยว   หรือให้เป็นผู้แจกของเล็กน้อย  แล้วบ่น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             เมื่อให้จีวรหรือบริขารอย่างอื่นแก่อนุปสัมบันผู้ที่สงฆ์สมมติก็ดี  ไม่ได้</p><p>สมมติก็ดี  ให้เป็นผู้จัดเสนาสนะ   ให้เป็นผู้แจกอาหาร   ให้เป็นผู้แจกยาคู    ให้</p><p>เป็นผู้แจกผลไม้    ให้เป็นผู้แจกของเคี้ยว    หรือให้เป็นผู้แจกของเล็กน้อยแล้ว</p><p>บ่น   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 794</p><p>           กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษสำคัญว่ากรรมเป็นธรรม. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุมีความสงสัย. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           กรรมไม่เป็นธรรม   ภิกษุสำคัญว่ากรรมไม่เป็นธรรม . . .  ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.   </p><p>                                      <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๗๒๖]  ภิกษุบ่นว่าสงฆ์มีปรกติทำโดยฉันทาคติ. . .โทสาคติ. . .โมหา-</p><p>คติ ...ภยาคติ    จะประโยชน์อะไรด้วยจีวรที่ให้แล้วแก่ภิกษุนั้น   แม้เธอได้ไป</p><p>แล้วก็จักทิ้งเสีย  จักไม่ใช้สอยโดยชอบธรรม ๑  ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัม-</p><p>มิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                               <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๑๑  จบ</em></p><p>                                     <strong>  ทัพพสิกขาบทที่  ๑๑</strong></p><p>           วินิจฉัยในสิกขาบทที่ ๑๑ พึงทราบดังนี้:-</p><p>           บทว่า  <strong>ยถามิตฺตตา</strong>  คือ   ตามความเป็นมิตรกัน.  มีคำอธิบายว่าให้</p><p>แก่ภิกษุผู้ซึ่งเป็นมิตรกัน . ในบททั้งปวงก็นัยนี้เหมือนกัน. คำที่เหลือมีเนื้อความ.</p><p>ตื้นทั้งนั้น  เพราะมีนัยดังกล่าวแล้วในอุชฌาปนกสิกขาบทเป็นต้นนั้นแล.</p><p>           สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐาน ๓  เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ  โลก</p><p>วัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  อกุศลจิต   เป็นทุกขเวทนา  ดังนี้แล.</p><p>                                      <em>ทัพพสิกขาบทที่  ๑๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 795</p><p>                       <strong>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๑๒</strong></p><p>                          <strong>  เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>            [๗๒๗]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่  ณ พระเชตวัน</p><p>อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น     ในพระนคร-</p><p>สาวัตถี  มีชาวบ้านหมู่หนึ่งได้จัดอาหารพร้อมทั้งจีวรไว้เพื่อสงฆ์   ด้วยหมายใจ</p><p>ว่า  ให้ท่านฉันแล้วจักให้ครองจีวร   ครั้งนั้นแล   พวกพระฉัพพัคคีย์ได้เข้าไป</p><p>หาชาวบ้านหมู่นั้น   แล้วกล่าวว่า   ท่านทั้งหลาย   ขอจงถวายจีวรเหล่านี้แก่ภิกษุ</p><p>พวกนี้เถิด.</p><p>             ชาวบ้านหมู่นั้นกล่าวว่า  ท่านเจ้าข้า  พวกกระผมจักถวายไม่ได้  เพราะ</p><p>พวกกระผมได้จัดอาหารพร้อมทั้งจีวรไว้เพื่อสงฆ์ทุก ๆ ปี.</p><p>             พระฉัพพัคคีย์กล่าวว่า    ท่านทั้งหลาย    ทายกผู้ถวายแก่สงฆ์มีจำนวน</p><p>มาก.   อาหารสำหรับสงฆ์ก็มีมาก   ภิกษุเหล่านี้อาศัยพวกท่าน   เห็นอยู่แต่พวก</p><p>ท่าน จงอยู่ในที่นี้   หากพวกท่านจักไม่ ให้แก่ภิกษุเหล่านี้   ก็บัดนี้ใครเล่าจักให้</p><p>แก่ภิกษุเหล่านี้    ขอท่านทั้งหลายจงให้จีวรเหล่านี้แก่ภิกษุพวกนี้เถิด.</p><p>             เมื่อชาวบ้านพวกนั้นถูกพระฉัพพัคคีย์แค่นได้ จึงได้ถวายจีวรตามที่ได้</p><p>จัดไว้แก่พวกฉัพพัคคีย์ไป  แล้วอังคาสสงฆ์ด้วยอาหารอย่างเดียว  บรรดาภิกษุที่</p><p>ทราบว่า  อาหารพร้อมทั้งจีวรที่เขาจัดไว้ถวายสงฆ์มี  แต่ไม่ทราบว่าเขาได้ถวาย</p><p>จีวรแก่พระฉัพพัคคีย์ไปแล้ว  ได้กล่าวขึ้นอย่างนี้ว่า   ท่านทั้งหลาย   ขอจงถวาย</p><p>จีวรแก่สงฆ์เถิด.</p><p>             ชาวบ้านหมู่นั้นกล่าวว่า  ท่านเจ้าข้า   จีวรตามที่ได้จัดไว้ไม่มี   เจ้าข้า</p><p>เพราะพระคุณเจ้าเหล่าฉัพพัคคีย์ได้น้อมไปเพื่อพระคุณเจ้าเหล่าฉัพพัคคีย์ด้วย</p><p>กันแล้ว.  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 796</p><p>            บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. ..  ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระฉัพพัคคีย์รู้อยู่     จึงได้น้อมลาภที่เขาน้อมไปจะถวายสงฆ์มาเพื่อบุคคล</p><p>เล่า . . .   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                     <strong>ทรงสอบถาม</strong> </p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า พวกเธอรู้อยู่  น้อมลาภที่เขาน้อมไปจะถวายสงฆ์มาเพื่อบุคคล  จริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับ ว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้บัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอรู้อยู่   จึงได้น้อมลาภที่เขาน้อมไปถวายสงฆ์มาเพื่อบุคคลเล่า   การกระ-</p><p>ของพวกเธอนั้น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือ</p><p>เพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว.  </p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้   ว่า</p><p>ดังนี้:-</p><p>                                 <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๓๑.  ๒. อนึ่ง  ภิกษุใดรู้อยู่  น้อมลาภที่เขาน้อมไปจะถวาย</p><p>สงฆ์มาเพื่อบุคคล  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                               <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์</em></p><p>                            <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๗๒๘] บทว่า  อนึ่ง . . .ใด  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด . . .</p><p>            บทว่า  ภิกษุ  ความว่า ที่ชื่อว่า ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 797</p><p>             ที่ชื่อว่า  รู้อยู่  คือรู้เอง  หรือคนอื่นบอกแก่เธอ  หรือเจ้าตัวบอก.</p><p>             ที่ชื่อว่า    จะถวายสงฆ์     คือเขาจะให้อยู่แล้ว     จะบริจาคอยู่แล้วแก่</p><p>สงฆ์. </p><p>             ที่ชื่อว่า    ลาภ   ได้แก่จีวร   บิณฑบาต   เสนาสนะ   เภสัชบริขารอัน</p><p>เป็นปัจจัยของภิกษุไข้  โดยที่สุดแม้ก้อนจุรณ  ไม้ชำระฟัน  ด้ายชายผ้า.</p><p>            ที่ชื่อว่า   เขาน้อมไป   คือ   เขาได้เปล่งวาจาไว้ว่า   จักถวาย   จักทำ</p><p>ภิกษุน้อมมาเพื่อบุคคล   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                         <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>           [๗๒๙]   ลาภที่เขาน้อมไปแล้ว   ภิกษุสำคัญว่าเขาน้อมไปแล้ว   น้อม</p><p>มาเพื่อบุคคล  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            ลาภที่เขาน้อมไปแล้ว   ภิกษุสงสัยอยู่   น้อมมาเพื่อบุคคล   ต้องอาบัติ</p><p>            ลาภที่เขาน้อมไปแล้ว    ภิกษุสำคัญว่าเขาไม่ได้น้อมไป    น้อมมาเพื่อ</p><p>บุคคล  ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>            ลาภที่เขาน้อมไปเพื่อสงฆ์  ภิกษุน้อมมาเพื่อสงฆ์หมู่อื่นก็ดี   เพื่อเจดีย์</p><p>ก็ดี   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ลาภที่เขาน้อมไปเพื่อเจดีย์   ภิกษุน้อมมาเพื่อเจดีย์อื่นก็ดี   เพื่อสงฆ์ก็ดี</p><p>เพื่อบุคคลก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ลาภที่เขาน้อมไปเพื่อบุคคล  ภิกษุน้อมมาเพื่อบุคคลอื่นก็ดี   เพื่อสงฆ์</p><p>ก็ดี  เพื่อเจดีย์ก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ลาภที่เขายังไม่ได้น้อมไป    ภิกษุสำคัญว่าเขาน้อมไปแล้ว . . .    ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>            ลาภที่เขายังไม่ได้น้อมไป   ภิกษุสงสัยอยู่ . . . ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 798</p><p>                                          <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>           ลาภที่เขายังไม่ได้น้อมไป   ภิกษุสำคัญว่าเขายังไม่ได้น้อมไป...   ไม่</p><p>ต้องอาบัติ.</p><p>                                        <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๗๓๐]   ภิกษุ   เมื่อทายกถามว่าจะถวายที่ไหน  ตอบว่าไทยธรรมของ</p><p>พวกท่าน   พึงได้รับการใช้สอย   พึงได้รับการปรับปรุง   หรือพึงตั้งอยู่ได้นาน</p><p>ในที่ใด  ก็หรือจิตของพวกท่านเลื่อมใสในที่ใด  ก็จงถวายในที่นั้นเถิด  ดังนี้  ๑</p><p>ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ  ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>สหธรรมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๑๒  จบ</em></p><p><em>                                 ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 799</p><p>                             <strong> ปริณามนสิกขาบทที่   ๑๒</strong></p><p>          วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๑๒ พึงทราบดังนี้:-</p><p>          คำที่จะพึงกล่าวทั้งหมด   มีนัยดังกล่าวแล้วในปริณามนสิกขาบท   ใน</p><p>ติงสกัณฑ์นั้น     เป็นนิสสัคติยปาจิตตีย์   เพราะน้อมมาเพื่อตน   ในสิกขาบทนี้ </p><p>เป็นปาจิตตีย์ล้วน  เพราะน้อมไปเพื่อบุคคล  (อื่น).</p><p>          สิกขาบทนี้   มีสมุฏฐาน ๓ เป็นกิริยา  สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ  โลก-</p><p>วัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  อกุศลจิต  มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                              <em>ปริณามนสิกขาบทที่  ๑๒  จบ</em></p><p><em>                           สหธรรมิกวรรคที่  ๘  จบบริบูรณ์</em></p><p><em>                                   ตามวรรณนานุกรม</em></p><p>                               <strong> หัวข้อประจำเรื่อง</strong></p><p>            ๑.  <strong>สหธัมมิกสิกขาบท</strong>       ว่าด้วยการว่ากล่าวโดยถูกธรรม</p><p>           ๒.  <strong>วิวัณณนสิกขาบท</strong>          ว่าด้วยการก่นสิกขาบท</p><p>           ๓.  <strong>โมหนสิกขาบท</strong>              ว่าด้วยการแสร้งทำหลง</p><p>           ๔.  <strong>ปหารทานสิกขาบท</strong>        ว่าด้วยการให้ประหาร</p><p>           ๕.  <strong>ตลสัตติกสิกขาบท</strong>         ว่าด้วยการเงื้อหอกคือฝ่ามือ</p><p>           ๖.  <strong>อมูลกสิกขาบท</strong>              ว่าด้วยการโจทด้วยอาบัติไม่มีมูล</p><p>           ๗.  <strong>สัญจิจจสิกขาบท            </strong>ว่าด้วยการแกล้งก่อความรำคาญ</p><p>           ๘.  <strong>อุปัสสุติกสิกขาบท</strong>         ว่าด้วยการแอบฟัง</p><p>           ๙.   <strong>กัมมปฏิพาหนสิกขาบท </strong>ว่าด้วยการคัดค้านกรรม</p><p>         ๑๐.  <strong>ฉันทาทานสิกขาบท</strong>        ว่าด้วยการไม่ให้ฉันทะ</p><p>         ๑๑.  <strong>ทัพพสิกขาบท</strong>                 ว่าด้วยเรื่องท่านพระทัพพมัลลบุตร</p><p>         ๑๒. <strong>ปริณามนสิกขาบท</strong>         ว่าด้วยการน้อมลาภสงฆ์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 800</p><p>                                    <strong> ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๙</strong></p><p>                                 <strong> รตนวรรค  สิกขาบทที่ ๑</strong></p><p>                        <strong>   เรื่องพระเจ้าปเสนทิโกศล</strong> </p><p>          [๗๓๑]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับ อยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น พระเจ้า-</p><p>ปเสนทิโกศลตรัสสั่งเจ้าหน้าที่ผู้รักษาพระราชอุทยานว่า    ดูก่อนพนาย    เจ้าจง</p><p>ไปตกแต่งอุทยานให้เรียบร้อย   เราจักประพาสอุทยาน.</p><p>          เจ้าหน้าที่รักษาพระราชอุทยานผู้นั้น    รับสนองพระบรมราชโองการ</p><p>แล้วตกแต่งพระราชอุทยานอยู่  ได้เห็นพระผู้มีพระภาคเจ้าประทับนั่งอยู่  ณ โคน</p><p>ไม้ต้นหนึ่ง   ครั้นแล้ว    จึงเข้าเฝ้าพระเจ้าปเสนทิโกศล   กราบทูลว่า   ขอเดชะ</p><p>พระราชอุทานเรียบร้อยแล้ว   และพระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่  ณ  โคนไม้ใน</p><p>พระราชอุทยานนั้น    พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>           ท้าวเธอรับสั่งว่า   ช่างเถอะพนาย   เราจักเฝ้าพระผู้มีพระภาคพุทธเจ้า</p><p>ครั้นแล้วเสด็จไปสู่พระราชอุทยาน     เข้าเผ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า      ขณะนั้นมี</p><p>อุบายสกผู้หนึ่งนั่งเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้าอยู่ใกล้ ๆ  ท้าวเธอได้ทอดพระเนตรเห็น</p><p>อุบาสกนั้นนั่งเฝ้าอยู่ใกล้พระผู้มีพระภาคเจ้า   ทรงตกพระทัยยืนชะงักอยู่    ครั้น</p><p>แล้วทรงพระดำริว่า   บุรุษผู้นี้คงไม่ใช่คนต่ำช้า   เพราะเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>อยู่ใกล้ ๆ ได้   ดังนี้   แล้วเข้าไปถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้าประทับนั่ง  ณ</p><p>ราชอาสน์อันสมควรส่วนข้างหนึ่ง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 801</p><p>            ส่วนอุบาสกนั้นไม่ถวายบังคม ไม่ลุกรับเสด็จพระเจ้าปเสนทิโกศล ด้วย</p><p>ความเคารพต่อพระผู้มีพระภาคเจ้า  จึงพระเจ้าปเสนทิโกศลไม่ทรงพอพระทัยว่า</p><p>ไฉนบุรุษนี้   เมื่อเรามาแล้ว   จึงไม่ไหว้  ไม่ลุกรับ. </p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทราบว่า   พระเจ้าปเสนทิโกศลไม่ทรงพอพระ -</p><p>ทัย   จึงตรัสขึ้นในขณะนั้นว่า   มหาบพิตร   อุบายสกผู้นี้    เป็นพหูสูต   เป็นคน</p><p>เล่าเรียนพระปริยัติธรรมมาก   เป็นผู้ปราศจากความยินดีในกามทั้งหลาย</p><p>            ครั้งนั้นแล     พระเจ้าปเสนทิโกศลทรงพระดำริว่า    อุบาสกผู้นี้ไม่ใช่</p><p>เป็นคนต่ำต้อย     แม้พระผู้มีพระภาคเจ้าก็ยังตรัสชมเขา     แล้วรับสั่งกะอุบาสก</p><p>นั้นว่า  ดูก่อนอุบาสก.   เธอพึงพูดได้ตามประสงค์เถิด.</p><p>            อุบาสกนั้นกราบทูลว่า  เป็นพระมหากรุณาธิคุณอย่างล้นเกล้า    พระ-</p><p>พุทธเจ้าข้า.</p><p>            ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงชี้แจงให้พระเจ้าปเสนทิโกศลทรง</p><p>เห็นแจ้ง  สมาทาน  อาจหาญ  ร่าเริง  ด้วยธรรมีกถา   ครั้นพระเจ้าปเสนทิโกศล</p><p>อันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงชี้แจงให้ทรงเห็นแจ้ง    สมาทาน   อาจหาญ   ร่าเริง</p><p>ด้วยธรรมีกถาแล้ว      เสด็จลุกจากที่ประทับ      ถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ทรงทำประทักษิณแล้วเสด็จกลับ.  </p><p>           [๗๓๒]  ต่อมา  พระเจ้าปเสนทิโกศลประทับอยู่  ณ พระมหาปราสาท</p><p>ชั้นบน    ได้ทอดพระเนตรเห็นอุบาสกนั้นเดินกั้นร่มไปตามถนน    จึงโปรดให้</p><p>เชิญตัวมาเฝ้าแล้วรับสั่งว่า    ดูก่อนอุบาสก   ได้ทราบว่า   เธอเป็นพหูสูต   เป็น</p><p>คนเล่าเรียนพระปริยัติธรรมมาก   ดีละอุบาสก    ขอเธอจงช่วยสอนธรรมแก่ฝ่าย</p><p>ในของเรา. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 802</p><p>             อุบาสกนั้นกราบทูลว่า    ขอเดชะ    ข้าพระพุทธเจ้ารู้ธรรมด้วยอำนาจ</p><p>แห่งพระคุณเจ้าทั้งหลาย    พระคุณเจ้าเท่านั้นจักสอนธรรมแก่ฝ่ายในของใต้ฝ่า-</p><p>ละอองธุลีพระบาทได้.  </p><p>            พระเจ้าปเสนทิโกศลรับสั่งขึ้นในขณะนั้นว่า   อุบาสกพูดจริงแท้  ดังนี้ </p><p>แล้วเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า     ถวายบังคมแล้วประทับนั่ง   ณ   ราชอาสน์</p><p>อันสมควรส่วนข้างหนึ่ง   กราบทูลว่า   ข้าพระพุทธเจ้าขอประทานพระวโรกาส</p><p>ขอพระองค์ทรงพระกรุณาโปรดให้ภิกษุรูปหนึ่ง    ไปเป็นผู้สอนธรรมแก่ฝ่ายใน</p><p>ของหม่อมฉัน    พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>             ลำดับนั้นแล     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงชี้แจงให้พระเจ้าปเสนทิโกศล</p><p>ทรงเห็นแจ้ง  สมาทาน อาจหาญ ร่าเริง ด้วยธรรมีกถา ครั้นพระเจ้าปเสนทิโกศล</p><p>อันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงชี้แจง   ให้ทรงเห็นแจ้ง   สมาทาน  อาจหาญ  ร่าเริง</p><p>ด้วยธรรมีกถาแล้ว     เสด็จลุกจากที่ประทับ     ถวายบังคมพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ทรงทำทักษิณเสด็จกลับไปแล้ว.</p><p>             <strong>ทรงแต่งตั้งท่านพระอานนท์เป็นครูสอนธรรม</strong></p><p>             ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสเรียกท่านพระอานนท์มารับสั่งว่า</p><p>ดูก่อนอานนท์   ถ้าเช่นนั้น   เธอจงสอนธรรมแก่ฝ่ายในของพระเจ้าแผ่นดิน.</p><p>             ท่านพระอานนท์  ทูลรับสนองพระพุทธดำรัสแล้วเข้าไปสอนธรรมแก่</p><p>ฝ่ายในของพระเจ้าแผ่นดินทุกเวลา   ต่อมาเช้าวันหนึ่ง   ท่านพระอานนท์ครอง</p><p>อันตรวาสก    แล้วถือบาตรจีวรเข้าไปสู่พระราชนิเวศน์    ขณะนั้น    พระเจ้า-</p><p>ปเสนทิโกศลประทับอยู่ในห้องพระบรรทมกับพระนางมัลลิกาเทวี   พระนางได้</p><p>ทอดพระเนตรเห็นท่านพระอานนท์มาแต่ไกลเทียว  จึงผลีผลามลุกขึ้น  พระภูษา</p><p>ทรงสีเหลืองเลี่ยนได้เลื่อนหลุด     ท่านพระอานนท์กลับจากสถานที่นั้นในทันที </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 803</p><p>ไปถึงอารามแล้วแจ้งเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย    บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย . . .</p><p>ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน โพนทะนาว่า ไฉนท่านพระอานนท์ยังไม่ได้รับบอกก่อน</p><p>จึงได้เข้าสู่พระราชฐานชั้นในเล่า... แล้วกราบทูลเรื่องนั้น  แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                                     <strong>ทรงสอบถาม</strong>    </p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระอานนท์ว่า     ดูก่อนอานนท์</p><p>ข่าวว่า   เธอไม่ได้รับบอกก่อนเข้าสู่พระราชฐานชั้นใน   จริงหรือ.</p><p>             ท่านอานนท์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                                      <strong>ทรงติเตียน</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนอานนท์    ไฉนเธอยัง</p><p>ไม่ได้รับบอกก่อนจึงได้เข้าสู่พระราชฐานชั้นในเล่า   การกระทำของเธอนั่น  ไม่</p><p>เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส      หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่ง</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .  ครั้นแล้ว    ทรงทำธรรมีกถา    แล้วรับสั่งกะภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ดังต่อไปนี้:-</p><p>          <strong>โทษ   ๑๐  อย่าง  ในการเข้าสู่พระราชฐานชั้นใน</strong></p><p>            [๗๓๓]  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    โทษในการเข้าสู่พระราชฐานชั้นในมี</p><p>๑๐ อย่าง   ๑๐ อย่างอะไรบ้าง.</p><p>            ๑.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ในพระราชฐานชั้นในนี้    พระเจ้าแผ่นดิน</p><p>กำลังประทับอยู่ในตำหนักที่ผทมกับพระมเหสี    ภิกษุเข้าไปในพระราชฐานชั้น</p><p>ในนั้น   พระมเหสีเห็นภิกษุแล้วทรงยิ้มพรายให้ปรากฏก็ดี   ภิกษุเห็นพระมเหสี</p><p>แล้วยิ้มพรายให้ปรากฎก็ดี      ในข้อนั้นพระเจ้าแผ่นดินจะทรงระแวงอย่างนี้ว่า</p><p>คนทั้งสองนี้รักใคร่กันแล้วหรือจักรักใคร่กันเป็นแม่นมั่น   นี้เป็นโทษข้อที่หนึ่ง</p><p>ในการเข้าสู่พระราชฐานชั้นใน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 804</p><p>            ๒.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    อนึ่งโทษที่จะพึงกล่าวยังมีอยู่อีก   พระเจ้า</p><p>แผ่นดินทรงมีพระราชกิจมาก  ทรงมีพระราชกรณียะมาก  ทรงร่วมกับพระสนม</p><p>คนใดคนหนึ่ง  แล้วทรงระลึกไม่ได้  พระสนมนั้นตั้งพระครรภ์เพราะเหตุที่ทรง</p><p>ร่วมนั้น    ในเรื่องนั้นพระเจ้าแผ่นดินจะทรงระแวงอย่างนี้ว่า    ในพระราชฐาน</p><p>ชั้นในนี้   คนอื่นเข้ามาไม่ได้สักคน  นอกจากบรรพชิต  ชะรอยจะเป็นการกระทำ</p><p>ของบรรพชิต  นี้เป็นโทษข้อที่สองในการเข้าสู่พระราชฐานชั้นใน.</p><p>            ๓.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     อนึ่งโทษที่จะพึงกล่าวยังมีอยู่อีก     รัตนะ</p><p>บางอย่างในพระราชฐานชั้นในหายไป     ในเรื่องนั้น     พระเจ้าแผ่นดินจะทรง</p><p>ระแวงอย่างนี้ว่า  ในพระราชฐานชั้นในนี้  คนอื่นสักคนก็เข้ามาไม่ได้  นอกจาก</p><p>บรรพชิต  ชะรอยจะเป็นการกระทำของบรรพชิต  นี้เป็นโทษข้อที่สาม  ในการ</p><p>เข้าสู่พระราชฐานชั้นใน.</p><p>             ๔.   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    อนึ่งโทษที่จะพึงกล่าวยังมีอยู่อีก    ข้อ</p><p>ราชการลับที่ปรึกษากันเป็นการภายในพระราชฐานชั้นในเปิดเผยออกมาภายนอก</p><p>ในเรื่องนั้นพระเจ้าแผ่นดินจะทรงระแวงอย่างนี้ว่า     ในพระราชฐานชั้นในนี้ </p><p>คนอื่นสักคนก็เข้ามาไม่ได้นอกจากบรรพชิต     ชะรอยจะเป็นการกระทำของ</p><p>บรรพชิต  นี้เป็นโทษข้อที่สี่ในการเข้าสู่พระราชฐานชั้นใน.</p><p>             ๕.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   อนึ่งโทษที่จะพึงกล่าวยังมีอยู่อีก    ในพระ-</p><p>ราชฐานชั้นใน     พระราชโอรสปรารถนาจะปลงพระชนม์พระราชบิดา    หรือ</p><p>พระราชบิดาปรารถนาจะปลงพระชนม์พระราชโอรส     ทั้งสองพระองค์นั้นจะ</p><p>ทรงระแวงอย่างนี้ว่า      ในพระราชฐานชั้นในนี้     ไม่มีใครคนอื่นจะเข้ามาได้</p><p>นอกจากบรรพชิต   ชะรอยจะเป็นการกระทำของบรรพชิต   นี้เป็นโทษข้อที่ห้า</p><p>ในการเข้าสู่พระราชฐานชั้นใน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 805</p><p>              ๖.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    อนึ่งโทษที่จะพึงกล่าวยังมีอยู่อีก    พระเจ้า</p><p>แผ่นดินทรงเลื่อนข้าราชการผู้ดำรงอยู่ในตำแหน่งต่ำไว้ในฐานันดรอันสูง   พวก</p><p>ชนที่ไม่พอใจการที่ทรงเลื่อนข้าราชการผู้นั้นขึ้น   จะระแวงอย่างนี้ว่า   พระเจ้า</p><p>แผ่นดินทรงคลุกคลีกับบรรพชิต    ชะรอยจะเป็นการกระทำของบรรพชิต    นี้ </p><p>เป็นโทษข้อที่หก  ในการเข้าสู่พระราชฐานชั้นใน.</p><p>              ๗.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   อนึ่งโทษที่จะพึงกล่าวยังมีอยู่อีก   พระเจ้า</p><p>แผ่นดินทรงลดข้าราชการผู้ดำรงอยู่ในตำแหน่งสูงไว้ในฐานันดรอันต่ำ  พวกชน</p><p>ที่ไม่พอใจการที่ทรงลดตำแหน่งข้าราชการผู้นั้นลง  จะระแวงอย่างนี้ว่า  พระเจ้า</p><p>แผ่นดินทรงคลุกคลีกับบรรพชิต  ชะรอยจะเป็นการกระทำของบรรพชิต  นี้เป็น</p><p>โทษข้อที่เจ็ด  ในการเข้าสู่พระราชฐานชั้นใน.</p><p>              ๘.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    อนึ่งโทษที่จะพึงกล่าวยังมีอยู่อีก   พระเจ้า</p><p>แผ่นดินทรงส่งกองทัพไปในกาลไม่ควร  พวกชนที่ไม่พอใจพระราชกรณียะนั้น</p><p>จะระแวงอย่างนี้ว่า     พระเจ้าแผ่นดินทรงคลุกคลีกับบรรพชิต    ชะรอยจะเป็น</p><p>การกระทำของบรรพชิต  นี้เป็นโทษข้อที่แปด  ในการเข้าสู่พระราชฐานชั้นใน.</p><p>              ๙.   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    อนึ่งโทษที่จะพึงกล่าวยังมีอยู่อีก    พระเจ้า</p><p>แผ่นดินทรงส่งกองทัพไปในกาลอันควร  แล้วรับสั่งให้ยกกลับเสียในระหว่างทาง</p><p>พวกชนที่ไม่พอใจพระราชกรณียะนั้นจะระแวงอย่างนี้ว่า    พระเจ้าแผ่นดินทรง</p><p>คลุกคลีกับบรรพชิต  ชะรอยจะเป็นการกระทำของบรรพชิต นี้เป็นโทษข้อที่เก้า</p><p>ในการเข้าสู่พระราชฐานชั้นใน.</p><p>            ๑๐.  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    อนึ่งโทษที่จะพึงกล่าวยังมีอยู่อีก    พระ-</p><p>ราชฐานชั้นในเป็นสถานที่รื่นรมย์เพราะ   ช้าง  ม้า  รถ   และมีอารมณ์เป็นที่ตั้ง</p><p>แห่งความกำหนัดเช่น   รูป   เสียง   กลิ่น   รส   โผฏฐัพพะ    ซึ่งไม่สมควรแก่</p><p>บรรพชิต  นี้แลเป็นโทษข้อที่สิบ  ในการเข้าสู่พระราชฐานชั้นใน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 806</p><p>            เหล่านี้แล   ภิกษุทั้งหลาย   โทษ  ๑๐ อย่าง    ในการเข้าสู่พระราชฐาน</p><p>ชั้นใน.</p><p>                             <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong>  </p><p>           [๗๓๔]  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงติเตียนท่านพระอานนท์    โดยอเนก</p><p>ปริยายดังนี้แล้ว    ตรัสโทษแห่งความเป็นคนเลี้ยงยาก    ความเป็นคนบำรุงยาก</p><p>. . . แล้วตรัสว่า</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                     <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๑๓๒ ๑.  อนึ่ง  ภิกษุใด   ไม่ได้รับบอกก่อน   ก้าวล่วงธรณี</p><p>เข้าไปในห้องของพระราชาผู้กษัตริย์ได้รับมุรธาภิเษกแล้ว     ที่พระ-</p><p>ราชายังไม่ได้เสด็จออก  ที่รัตนะยังไม่ออก  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>                            <em>เรื่องพระเจ้าปเสนทิโกศล  จบ</em></p><p>                                 <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๗๓๕]   บทว่า   อนึ่ง. . .ใด   ความว่า   ผู้ใด   คือ   ผู้เช่นใด . . .</p><p>           บทว่า  ภิกษุ  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้ </p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>             ที่ชื่อว่า   ผู้กษัตริย์   คือ   เป็นผู้เกิดดีแล้วทั้ง  ๒  ฝ่าย     ทั้งฝ่ายพระ</p><p>ราชมารคา  และพระราชบิดา  เป็นผู้มีพระครรภ์เป็นที่ถือปฏิสนธิหมดจดดีแล้ว</p><p>ตลอดเจ็ดชั่วบุรพชนก  ไม่มีใครคัดค้านติเตียนโดยกล่าวถึงชาติได้.</p><p>           ที่ชื่อว่า  ได้รับมุรธาภิเษกแล้ว   คือ   ได้รับอภิเษกโดยสรงสนาน</p><p>ให้เป็นกษัตริย์แล้ว . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 807</p><p>             บทว่า   <strong>ที่พระราชายังไม่เสด็จออก</strong>   คือ   พระเจ้าแผ่นดินยังไม่</p><p>เสด็จออกจากตำหนักที่ผทม.    </p><p>             บทว่า    <strong>ที่รัตนะยังไม่ออก</strong>    คือ    พระมเหสียังไม่เสด็จออกจาก</p><p>ตำหนักที่ผทม  หรือทั้งสองพระองค์ยังไม่เสด็จออก. </p><p>             บทว่า  <strong>ยังไม่ได้รับบอกก่อน</strong>  คือ  ไม่มีใครนิมนต์ไว้ก่อน.</p><p>             ที่ชื่อว่า   <strong>ธรณี</strong>   ได้แก่  สถานที่เขาเรียกกันว่าธรณีแห่งตำหนักที่ผทม.</p><p>             ที่ชื่อว่า    <strong>ตำหนักที่ผทม</strong>    ได้แก่ที่ผทมของพระเจ้าแผ่นดินซึ่งเจ้า</p><p>พนักงานจัดแต่งไว้ในสถานที่แห่งใดแห่งหนึ่ง   โดยที่สุดแม้วงด้วยพระสูตร.</p><p>              คำว่า   <strong>ก้าวล่วงธรณีเข้าไป</strong>   คือ   ยกเท้าที่  ๑   ก้าวล่วงธรณีเข้าไป</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ   ที่ยกเท้า ๒ ก้าวล่วงธรณีเข้าไป  ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>                                              <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                              <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๗๓๖]  ยังไม่ได้รับบอก    ภิกษุสำคัญว่ายังไม่ได้รับบอก    ก้าวล่วง</p><p>ธรณีเข้าไป   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              ยังไม่ได้รับบอก  ภิกษุสงสัยอยู่  ก้าวล่วงธรณีเข้าไปต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>              ยังไม่ได้รับบอก    ภิกษุสำคัญว่าได้รับบอกแล้ว     ก้าวล่วงธรณีเข้าไป</p><p>ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                              <strong>ทุกทุกกฏ</strong></p><p>              ได้รับบอกแล้ว   ภิกษุสำคัญว่ายังไม่ได้รับบอก. . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              ได้รับบอกแล้ว   ภิกษุสงสัยอยู่ . . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                            <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>              ได้รับบอกแล้ว   ภิกษุสำคัญว่าได้รับบอกแล้ว . . . ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 808</p><p>                                         <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๗๓๗]   ได้รับบอกแล้ว  ๑    ไม่ใช่กษัตริย์ ๑    ไม่ได้รับอภิเษกโดย</p><p>สรงสนานให้เป็นกษัตริย์ ๑   พระเจ้าแผ่นดินเสด็จออกจากดำหนักที่ผทมแล้ว ๑</p><p>พระมเหสีเสด็จออกจากทำหนักที่ผทมแล้ว   ๑     หรือทั้งสองพระองค์เสด็จออก</p><p>จากที่ผทมแล้ว ๑ ไม่ใช่ตำหนักที่ผทม ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                            <em>รตนวรรค สิกขาบทที่  ๑  จบ</em></p><p>                               <strong> ปาจิตตีย์ ราชวรรคที่ * ๙</strong> </p><p>                               <strong>   อันเตปุรสิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>            วนิจฉัยในสิกขาบทที่  ๑     แห่งราชวรรค  พึงทราบดังต่อไปนี้:-</p><p>                    <strong>[แก้อรรถบางปาฐะในสิกขาบทที่ ๑ ]</strong></p><p>            บทว่า   <strong>โอรโก</strong>   แปลว่า    ต่ำต้อย.</p><p>            บทว่า  <strong>อฺปริปาสาทวรคโต</strong>   แปลว่า  ประทับอยู่ ณ  เบื้องบนแห่ง</p><p>ปราสาทอันประเสริฐ.                                                        </p><p>             สองบทว่า   <strong>อยฺยาน  วาหสา</strong>   แปลว่า    เพราะเหตุแห่งพระผู้เป็นเจ้า</p><p>ทั้งหลาย   มีคำอธิบายว่า   ข้าพระพุทธเจ้ารู้ธรรม   เพราะพระผู้เป็นเจ้าเหล่านั้น</p><p>ได้ชั่วให้เกิดขึ้น.</p><p>            สองบทว่า  <strong>ปิตร  ปฏฺเติ</strong>  ได้แก่  พระราชโอรสต้องการจะเห็นโทษ</p><p>แล้วปลงพระชนม์พระราชบิดา.                                               </p><p>*  บาลีเป็น  รตนวรรค. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 809</p><p>            ในคำว่า  <strong>ราชนฺเตปุร  หตฺถิสมฺมทฺท</strong> เป็นต้น มีวินิจฉัยว่าที่พระ-</p><p>ราชฐานชั้นในนี้อัดแอไปด้วยพวกช้าง;   ฉะนั้น    จึงชื่อว่า    <strong>หัตถิสัมัมททะ</strong>.</p><p>อธิบายว่า  คับแคบไปด้วยช้าง.  แม้ในบทว่าอัสสรถสังมัททะก็นัยนี้เหมือนกัน.</p><p>ภิกษุบางพวกสวดว่า  <strong>สมฺมต</strong>   ก็มี.   คำนั้นไม่ควรถือเอา.  ปาฐะว่า  <strong>รญฺโ</strong></p><p><strong>อนฺเตปุเร  หตฺถิสมฺมทฺท.</strong>  ก็มี  ในปาฐะนั้น  มีอรรถว่า   การเหยียบย่ำไป</p><p>มาแห่งช้างทั้งหลาย   ชื่อว่า  <strong>หัตถิสัมมัททะ</strong>.  มีคำอธิบายว่า   การเดินย่ำไปมา</p><p>แห่งช้างมีอยู่ในพระราชวังชั้นใน.   แม้ในบทที่เหลือก็นัยนี้.    </p><p>             บทว่า  <strong>รชนียานิ</strong>   ได้แก่ อารมณ์มีรูปเป็นต้น เช่นนี้ มีอยู่ในพระราช</p><p>วังชั้นในนั้น.   </p><p>            บทว่า <strong>มุทฺธาภิสิตฺตสฺส</strong>  คือ   ผู้ทรงได้รับอภิเษกสรงสนานบน</p><p>พระเศียร.</p><p>              บทว่า  <strong>อนิกฺขนฺตราชเก</strong>   มีวิเคราะห์ว่า    พระราชายังไม่เสด็จออก</p><p>จากพระตำหนักที่ผทมนี้;   เหตุนั้น  ตำหนักนั้น    จึงชื่อว่า  ที่พระราชายังไม่</p><p>เสด็จออก.  อธิบายว่า  ในคำหนักทีผทมมีพระราชายังไม่เสด็จออกนั้น.    พระ-</p><p>มเหสี   พระผู้มีพระภาคเจ้าเรียกว่ารัตนะ.                                     </p><p>              บทว่า   <strong>นึภฏ</strong>   แปลว่า   ออกแล้ว.   รัตนะ     (คือพระมเหสี)   ยิ่งไม่</p><p>เสด็จออก  จากตำหนักที่ผทมนี้   ฉะนั้น  ตำหนักผทมนั้น   จงชื่อว่าที่รัตนะยัง</p><p>ไม่ออก.  อธิบายว่า  ในทำหนักที่ผทม   มีรัตนะยังไม่ออกนั้น.    คำที่เหลือใน</p><p>สิกขาบทนี้  ดินทั้งนั้น.</p><p>              สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐานดุจกฐินสิกขาบท     เกิดขึ้นทางกายกับวาจา ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑  เป็นทางกิริยา    ทั้งอกิริยา    โนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  มีจิต ๓  มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                             <em>อันเตปุรสิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 810</p><p>                               <strong>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>                                  <strong>เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง</strong></p><p>           [๗๓๘]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น   ภิกษุ</p><p>รูปหนึ่งอาบน้ำอยู่ในแม่น้ำอจิรวดี       แม้พราหมณ์คนหนึ่งวางถุงเงินประมาณ</p><p>๕๐๐  กษาปณ์ไว้บนบกแล้วลงอาบน้ำในแม่น้ำอจิรวดี   เสร็จแล้วได้ลืมถุงทรัพย์</p><p>นั้นไว้  ไปแล้ว  จึงภิกษุนั้นได้เก็บไว้ด้วยสำคัญว่า    นี้ถุงทรัพย์ของพราหมณ์</p><p>นั้น   อย่าได้หายเสียเลย   ฝ่ายพราหมณ์นั้นนึกขึ้นได้    รีบวิ่งมาถามภิกษุนั้นว่า</p><p>ข้าแด่พระคุณเจ้า   พระคุณเจ้าเห็นถุงทรัพย์ของข้าพเจ้าบ้างไหม.</p><p>           ภิกษุนั้นได้คืนให้พร้อมกับกล่าวว่า   เชิญครับไปเถิดท่านพราหมณ์.</p><p>           พราหมณ์ฉุกคิดขึ้นได้ในขณะนั้นว่า   ด้วยอุบายอย่างไรหนอ    เราจึง</p><p>จะไม่ต้องให้ค่าไถ่ร้อยละห้าแก่ภิกษุนี้  จึงพูดเป็นเชิงขู่ขึ้นว่า  ทรัพย์ของข้าพเจ้า</p><p>ไม่ใช่  ๕๐๐ กษาปณ์    ของข้าพเจ้า    ๑,๐๐๐  กษาปณ์  ดังนี้    แล้วปล่อยตัวไป</p><p>ครั้นภิกษุนั้นไปถึงพระอารามแล้ว   ได้แจ้งเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย </p><p>           บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. . . ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า</p><p>ไฉนภิกษุจึงได้เก็บเอาสิ่งรัตนะเล่า . . .แล้วกราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาค</p><p>เจ้า.</p><p>                                        <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุรูปนั้นว่า   ดูก่อนภิกษุ    ข่าวว่า</p><p>เธอเก็บเอารัตนะไว้   จริงหรือ. </p><p>           ภิกษุรูปนั้น กราบทูลว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 811</p><p>                               ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษ    ไฉนเธอ</p><p>จึงได้เก็บเอารัตนะเล่า   การกระทำของเธอนั่น  ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของ</p><p>ชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย       ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                        <strong>พระบัญญัติ</strong> </p><p>             ๑๓๓. ๒.  อนึ่ง  ภิกษุใดเก็บเอาก็ดี  ให้เก็บเอาก็ดี   ซึ่งรัตนะ</p><p>ก็ดี  ซึ่งของที่สมมติว่ารัตนะก็ดี   เป็นปาจิตตีย์.</p><p>             ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                    <em>เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง  จบ</em></p><p>                        <strong> เรื่องนางวิสาขา  มิคารมาตา</strong></p><p>            [๗๓๙]  สมัยต่อมา     ในพระนครสาวัตถีมีมหรสพ    ประชาชนต่าง</p><p>ประดับประดาตกแต่งร่างกาย   แล้วพากันไปเที่ยวชมสวน   แม้นางวิสาขามิคาร-</p><p>มาตาก็ประดับประดาตกแต่งร่างกายออกจากบ้านไปด้วยตั้งใจว่าจักไปเที่ยวชม</p><p>สวน   แล้วหวนคิดขึ้นว่า   เราจักไปสวนทำไม     เราเข้าเฝ้าพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>ดีกว่า      ดังนี้แล้วได้เปลื้องเครื่องประดับออก      ห่อด้วยผ้าห่มมอบใให้แก่ทาสี</p><p>สั่งว่า   แม่สาวใช้  เธอจงถือห่อเครื่องประดับนี้ไว้  ครั้นเล้วเข้าเฝ้าพระผู้มีพระ-</p><p>ภาคเจ้าถวายบังคมแล้วนั่ง ณ ที่ควรส่วนข้างหนึ่ง. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 812</p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงชี้แจงให้นางวิสาขามิคารมาตา    ผู้นั่งเรียบร้อย</p><p>แล้วให้เห็นแจ้ง   ให้สมาทาน   ให้อาจหาญ     ให้ร่าเริงด้วยธรรมีกถา</p><p>             ครั้นนางวิสาขามิคารมาตาอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงชี้แจงให้เห็นแจ้ง</p><p>ให้สมาทาน    ให้อาจหาญ    ให้ร่าเริง   ด้วยธรรมีกถาแล้วลุกจากที่นั่ง   ถวายบัง</p><p>คมพระผู้มีพระภาคเจ้า  ทำประทักษิณหลีกไปแล้ว.</p><p>            ฝ่ายทาสีคนนั้นได้ลืมห่อเครื่องประดับนั้นไปแล้ว      ภิกษุทั้งหลายพบ</p><p>เห็นจึงกราบทูลเรื่องนั้น แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า ๆ ตรัสว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ถ้าเช่นนั้น   พวกเธอจงเก็บเอามารักษาไว้. </p><p>                    <strong>พระพุทธานุญาตพิเศษให้เก็บรัตนะ</strong></p><p>            ลำดับนั้นแล     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถาในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น  แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า  ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   เราอนุญาติให้เก็บ   หรือใช้ให้เก็บ   ซึ่งรัตนะก็ดี   ซึ่งของที่สมมติว่า</p><p>รัตนะก็ดี   ในวัดที่อยู่   แล้วรักษาไว้   ด้วยหมายว่าของผู้ใด   ผู้นั้นจะได้นำไป.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                              <strong> พระอนุบัญญัติ  ๑</strong></p><p>          ๑๓๓. ๒. ก.  อนึ่ง ภิกษุใด เก็บเอาก็ดี  ให้เก็บเอาก็ดี ซึ่งรัตนะ</p><p>ก็ดี  ซึ่งของที่สมมติว่ารัตนะก็ดี  เว้นไว้แต่ในวัดที่อยู่  เป็นปาจิตตีย์.  </p><p>            ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                          <em>เรื่องนางวิสาขา  มิคารมาตา  จบ</em></p><p>               <strong>  เรื่องคนใช้ของอนาถบิณฑิกคหบดี </strong></p><p>            [๗๔๐]   ก็โดยสมัยนั้นแล   อนาถบัณฑิกคหบดี    มีโรงงานอยู่โนกาสี</p><p>ชนบท   และคหบดีนั้นได้สั่งบุรุษคนสนิทไว้ว่า  ถ้าพระคุณเจ้าทั้งหลายมา   เจ้า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 813</p><p>พึงแต่งอาหารถวาย   ครั้นต่อมาภิกษุหลายรูป   ไปเที่ยวจาริกในกาสีชนบท  ได้</p><p>เดินผ่านเข้าไปทางโรงงานของอนาถบิณฑิกคหบดี       บุรุษนั้นได้แลเห็นภิกษุ</p><p>เหล่านั้นเดินมาแต่ไกลเทียว     ครั้นแล้วจึงเข้าไปหาภิกษุเหล่านั้น     กราบไหว้</p><p>แล้ว  ได้กล่าวอาราธนาว่า   ท่านเจ้าข้า   ขอพระคุณเจ้าทั้งหลายจงรับนิมนต์ฉัน</p><p>ภัตตาหารของท่านคหบดีในวันพรุ่งนี้.</p><p>             ภิกษุเหล่านั้นรับนิมนต์ด้วยอาการดุษณีภาพ.</p><p>             จึงบุรุษนั้น  สั่งให้ตกแต่งของเคี้ยวของฉันอันประณีตโดยล่วงราตรีนั้น</p><p>แล้วให้คนไปบอกภัตกาล     แล้วถอดแหวนวางไว้     อังคาสภิกษุเหล่านั้นด้วย</p><p>ภัตตาหารแล้วกล่าวว่า   นิมนต์พระคุณเจ้าฉันแล้วกลับได้    แม้กระผมก็จักไปสู่</p><p>โรงงานดังนี้   ได้ลืมแหวนนั้น  ไปแล้ว.</p><p>               ภิกษุทั้งหลายพบเห็นแล้ว    ปรึกษากันว่า   ถ้าพวกเราไปเสีย    แหวน</p><p>วงนี้จักหาย   แล้วได้อยู่ในที่นั้นเอง.</p><p>              ครั้นบุรุษนั้นกลับมาจากโรงงาน   เห็นภิกษุเหล่านั้นจึงถามว่า   เพราะ</p><p>เหตุไร   พระคุณเจ้าทั้งหลายจึงยังอยู่ในที่นี้เล่า   ขอรับ.</p><p>              จึงภิกษุเหล่านั้นได้บอกเรื่องราวนั้นแก่เขา     ครั้นเธอไปถึงพระนคร</p><p>สาวัตถีแล้ว    ได้เล่าเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย ๆ ได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้า.</p><p>                                <strong>พระพุทธาานุญาตพิเศษ</strong></p><p>               ลำดับนั้นแล  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น     แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า    ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย  เราอนุญาตให้เก็บเอาก็ดี   ใช้ให้เก็บเอาก็ดี  ซึ่งรัตนะก็ดี  ซึ่งของ</p><p>ที่สมมติว่ารัตนะก็ดี  ในวัดที่อยู่ก็ดี    ในที่อยู่พักก็ดี   แล้วเก็บรักษาไว้ด้วยหมาย</p><p>ว่า  เป็นของผู้ใด   ผู้นั้นจะได้นำไป. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 814</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                              <strong>พระอนุบัญญัติ  ๒</strong></p><p>              ๑๓๓.  ๒.  ข.   อนึ่ง  ภิกษุใด  เก็บเอาก็ดี   ให้เก็บเอาก็ดี  ซึ่ง</p><p>รัตนะก็ดี  ซึ่งของที่สมมติว่ารัตนะก็ดี     เว้นไว้แต่ในวัดที่อยู่ก็ดี ใน</p><p>ที่อยู่พักก็ดี เป็นปาจิตตีย์  และภิกษุเก็บเอาก็ดี  ให้เก็บเอาก็ดี     ซึ่ง</p><p>รัตนะก็ดี ซึ่งของที่สมมติว่ารัตนะก็ดี   ในวัดที่อยู่ก็ดี   ในที่อยู่พักก็ดี</p><p>แล้วพึงเก็บไว้ด้วยหมายว่า ของผู้ใด ผู้นั้นจะได้นำไป  นี้เป็นสามีจิ-</p><p>กรรมในเรื่องนั้น.</p><p>                   <em>เรื่องคนใช้ของอนาถบิณฑิกคหบดี  จบ</em></p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๗๔๑] บทว่า   <strong>อนึ่ง . . . ใด</strong>   ความว่า   ผู้ใด   คือ   ผู้เช่นใด      </p><p>            บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ความว่า  ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ   </p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ   ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้. </p><p>             ทีชื่อว่า   <strong>รัตนะ</strong>   ได้แก่   แก้วมุกดา   แก้วมณี   แก้วไพฑูรย์   สังข์</p><p>ศิลา   แก้วประพาฬ   เงิน   ทอง   แก้วทับทิม   แก้วลาย   นี้ชื่อว่ารัตนะ. </p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>ของที่สมมติว่ารัตนะ</strong> ได้แก่ เครื่องอุปโภค  เครื่องบริโภค</p><p>ของมวลมนุษย์  นี้ชื่อว่าของที่สมมติว่ารัตนะ.</p><p>            คำว่า  <strong>เว้นไว้แต่ในวัดที่อยู่ก็ดี  ในที่อยู่พักก็ดี</strong>    คือ   ยกเว้นแต่</p><p>ภายในวัดที่อยู่   ภายในที่อยู่พัก.</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>ภายในวัดที่อยู่</strong>  คือ  สำหรับวัด ที่มีเครื่องล้อม   กำหนดภาย</p><p>ในวัด   สำหรับวัดที่ไม่มีเครื่องล้อม   กำหนดอุปจารวัด. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 815</p><p>              ที่ชื่อว่า   <strong>ภายในที่อยู่พัก</strong>   คือ  สำหรับที่อยู่พักที่มีเครื่องล้อม ได้แก่</p><p>ภายในที่อยู่พัก  สำหรับที่อยู่พักที่ไม่มีเครื่องล้อม  ได้แก่อุปจารที่อยู่พัก.</p><p>             บทว่า   <strong>เก็บเอา</strong>   คือ   ถือเอาเอง   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             บทว่า  <strong>ให้เก็บเอา</strong>   คือ  ให้คนอื่นถือเอา  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             [๗๔๒]  คำว่า  <strong>และภิกษุเก็บเอาก็ดี .ให้เก็บเอาก็ดี    ซึ่งรัตนะ</strong></p><p><strong>ก็ดี     ซึ่งของที่สมมติว่ารัตนะก็ดี    ในวัดที่อยู่ก็ดี    ในที่อยู่พักก็ดี </strong></p><p><strong>แล้วพึงเก็บไว้</strong>   นั้น     ความว่า   ภิกษุพึงทำเครื่องหมายตามรูปหรือตามนิมิต</p><p>เก็บไว้   แล้วพึงประกาศว่า สิ่งของ ๆ ผู้ใดหาย   ผู้นั้นจงมารับไป   ถ้าเขามาใน</p><p>ที่นั้น    พึงสอบถามเขาว่า    สิ่งของ ๆ ท่านเป็นเช่นไร    ถ้าเขาบอกรูปพรรณ</p><p>หรือตำหนิถูกต้อง  พึงให้ไป  ถ้าบอกไม่ถูกต้อง  พึงบอกเขาว่า  จงค้นหาเอาเอง</p><p>เมื่อจะหลีกไปจากอาวาสนั้น   พึงมอบไว้ในมือของภิกษุผู้สมควรที่อยู่ในวัดนั้น</p><p>แล้วจึงหลีกไป    ถ้าภิกษุผู้สมควรไม่มี    พึงมอบไว้ในมือของคหบดีผู้สมควรที่</p><p>อยู่ในตำบลนั้น   แล้วจึงหลีกไป.</p><p>              คำว่า  <strong>นี้เป็นสามีจิกรรมในเรื่องนั้น</strong>    ความว่า  นี้เป็นมารยาทที่ดี</p><p>ยิ่งในเรื่องนั้น.</p><p>                               <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>              [๗๔๓]   ภิกษุเก็บเอาก็ดี  ให้เก็บเอาก็ดี  ซึ่งรัตนะก็ดี  ซึ่งของที่สมมติ</p><p>ว่ารัตนะก็ดี   ในวัดที่อยู่ก็ดี   ในที่อยู่พักก็ดี   แล้วเก็บไว้ด้วยหมายว่า   ของผู้ใด</p><p>ผู้นั้นจะได้นำไป  ดังนี้  ๑   ภิกษุถือวิสาสะของที่สมมติว่ารัตนะ  ๑  ภิกษุถือเป็น</p><p>ของขอยืม ๑    ภิกษุเข้าใจว่าเป็นของบังสกุล ๑    ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิ-</p><p>กัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 816</p><p>                                  <strong>รัตนสิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>           ในสิกขาบทที่ ๒  มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>      <strong>[ว่าด้วยสถานที่ และของตกที่ควรเก็บไม่ควรเก็บ]</strong></p><p>           บทว่า  <strong>วิสฺสริตฺวา</strong>   แปลว่า   ได้ลืมไว้.   ๕ เหรียญกษาปณ์   จาก</p><p>๑๐๐  เหรียญ  ชื่อว่า  ปุณณปัตตะ  (ร้อยละ ๕). </p><p>            คำว่า   <strong>กฺยาห   กริสฺสามิ</strong>   แปลว่า   เราจักกระทำอย่างไร  </p><p>            คำว่า   <strong>อาภรณ    โอมุญฺจิตฺวา</strong>    คือ  ได้เปลื้องเครื่องประดับชื่อ</p><p>มหาลดามีด่า ๙ โกฏิออกไว้. </p><p>           บทว่า   <strong>อนฺเตวาสี</strong>    แปลว่า   สาวใช้.</p><p>           ๒  ชั่วขว้างก้อนดินตกแห่งวัดที่อยู่  ชื่อว่า <strong>อุปจาร</strong>  ในคำว่า  <strong>อปริกฺ-</strong></p><p><strong>ขิตสฺส  อุปจาโร</strong>  นี้.   แต่ในมหาปัจจรีกล่าวว่า  สำหรับที่อยู่พัก   ชั่วเหวี่ยง</p><p>กระด้งตก   หรือชั่วเหวี่ยงสากตก   (ชื่อว่า   อุปจาร).  </p><p>           ในคำว่า   <strong>อุคฺคณฺหาติ  อาปตฺติ  ปาจิตฺติยสฺส</strong>   นี้    มีวินิจฉัยว่า</p><p>ภิกษุรับเองก็ดี  ให้รับก็ดี   ซึ่งทองและเงิน   เพื่อประโยชน์แก่ตน เป็นนิสสัคคิย-</p><p>ปาจิตตีย์     รับเองก็ดี    ให้รับเองก็ดี    เพื่อประโยชน์แก่สงฆ์    คณะ    บุคคล</p><p>เจดีย์  และนวกรรม   เป็นทุกกฏ.  ภิกษุรับเองก็ดี  ให้รับก็ดี  ซึ่งรัตนะมีมุกดา</p><p>เป็นต้นที่เหลือ   เพื่อประโยชน์แก่ตนหรือแก่สงฆ์เป็นต้น   เป็นทุกกฏ.   สิ่งที่</p><p>เป็นกัปปิยวัตถุก็ดี   เป็นอกัปปิยวัตถุก็ดี   อันเป็นของคฤหัสถ์   ชั้นที่สุดแม้ใบ</p><p>ตาลเป็นเครื่องประดับหูเป็นของมารดา  เมื่อภิกษุรับเก็บโดยมุ่งวัตรแห่งภัณฑา-</p><p>คาริกเป็นใหญ่   เป็นปาจิตตีย์เหมือนกัน.   แต่ถ้าของ ๆ มารดาบิดาเป็นกัปปิย-</p><p>ภัณฑ์อันควรที่ภิกษุจะเก็บไว้ได้แน่นอน   พึงรับเก็บไว้เพื่อประโยชน์ตน.    แต่ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 817</p><p>เมื่อเขากล่าวว่า  ท่านโปรดเก็บของนี้ไว้ให้ด้วย  พึงห้ามว่า  ไม่ควร.  ถ้าพวก</p><p>คฤหัสถ์โยนของทิ้งไว้กล่าวว่า   นิมนต์ท่านเก็บไว้ให้ด้วย   แล้วไปเสีย,  จัดว่า</p><p>เป็นธุระ  สมควรจะเก็บไว้.  พวกคนงาน  มีนายช่างไม้เป็นต้น    ผู้กระทำการ</p><p>งานในวิหารก็ดี  พวกราชพัลลภก็ดี  ขอร้องให้ช่วยเก็บเครื่องมือ   หรือเครื่อง</p><p>นอนของตนว่า  นิมนต์  ท่านช่วยเก็บไว้ให้ด้วย.  อย่าพึงกระทำ   เพราะชอบ</p><p>กันบ้าง  เพราะกลัวบ้าง.   แต่จะแสดงที่เก็บให้  ควรอยู่.   ส่วนในเหล่าชนผู้โยน</p><p>ของทิ้งไว้โดยพลการแล้วไปเสีย   จะเก็บไว้ให้ก็ควร.</p><p>          ในคำว่า  <strong>อชฺฌาราเม วา อชฺฌาวสเถ วา</strong>  นี้  มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>ถ้าอารามใหญ่เช่นกับมหาวิหาร,  ภิกษุเก็บเองก็ดี  ใช้ให้เก็บก็ดี ซึ่งของคฤหัสถ์</p><p>ที่ตกในสถานที่    เช่นกับที่ซึ่งจะเกิดมีความระแวงสงสัยว่า   จักถูกพวกภิกษุและ</p><p>สามเณรฉวยเอาไป     แล้วพึงเก็บไว้ในบริเวณที่มีกำแพงกั้นในอารามใหญ่นั้น.</p><p>แต่ที่ตกในสถานที่สัญจรของมหาชน    เช่นที่ซุ้มประตูแห่งมหาโพธิ์และลานต้น</p><p>มะม่วง   ไม่ควรเก็บ.   ไม่ใช่ธุระหน้าที่   (ของภิกษุ).    แต่ในกุรุนที่กล่าวว่า</p><p>ภิกษุรูปหนึ่ง   เดินทางไปเห็นภัณฑะบางอย่าง    ในสถานที่ไม่มีคน.    แม้เมื่อ</p><p>เกิดมีคนพลุกพล่าน พวกชาวบ้านก็จะสงสัยภิกษุนั้นทีเดียว  เพราะฉะนั้น ภิกษุ</p><p>นั้นพึงแวะออกจากทางแล้วนั่งพัก.    เมื่อพวกเจ้าของมา    พึงบอกทรัพย์นั้น.</p><p>ถ้าไม่พบเจ้าของ    เธอจักต้องทำให้เป็นของสมควร    (มีถือเอาเป็นของบังสุกุล</p><p>เป็นต้น ).</p><p>          ในคำว่า  <strong>รูเปน วา นิมิตเตน  วา  สญฺาณ  กตฺวา</strong> นี้  ที่ชื่อ</p><p>ว่า  รูป  ได้แก่  ภัณฑะภายในห่อ.   เพราะฉะนั้น  ภิกษุพึงแก้ห่อภัณฑะออก</p><p>นับดู   แล้วกำหนดไว้ว่า   เหรียญกษาปณ์เท่านี้   หรือเงินและทองเท่านี้ .</p><p>           ดวงตราเครื่องหมาย   (ดุน)  เป็นต้น   ชื่อว่า  นิมิต  (เครื่องหมาย).</p><p>เพราะฉะนั้น  ภิกษุพึงกำหนดเครื่องหมายทุกอย่าง   ในห่อภัณฑะที่ประทับตรา </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 818</p><p>เครื่องหมายมีอาทิอย่างนี้   คือ  ประทับตราด้วยดินเหนียว  หรือว่า  ประทับตรา</p><p>ด้วยครั่ง,  ห่อภัณฑะที่เขาห่อด้วยผ้าสีเขียว  หรือว่า  ที่เขาห่อด้วยผ้าสีเหลือง.</p><p>            สองบทว่า  <strong>ภิกฺขู  ปฏิรูปา</strong>     ได้แก่  ภิกษุทั้งหลายผู้มีความละอายมัก</p><p>รังเกียจสงสัย.  เพราะจะมอบไว้ในมือของพวกคนผู้มีนิสัยโลเลไม่ได้.  ก็ภิกษุใด</p><p>ยังไม่หลีก ไปจากอาวาสนั้นหรือยังไม่พบพวกเจ้าของ,   แม้ภิกษุนั้น  อย่าพึงทำ</p><p>ให้เป็นมูลค่าแห่งจีวรเป็นต้น  เพื่อตนเอง.   แต่พึงให้สร้างเสนาสนะ  หรือเจดีย์</p><p>หรือสระโบกขรณีที่เป็นของถาวร.   ถ้าว่า   โดยกาลล่วงไปนาน   เจ้าของจึงมา</p><p>ทวง,   พึงบอกเขาว่า  อุบาสก   ของชื่อนี้  เขาสร้างด้วยทรัพย์ของท่าน,  ท่าน</p><p>จงอนุโมทนาเถิด.  ถ้าหากว่าเขาอนุโมทนาด้วย   ข้อนั้นเป็นการดี  ด้วยประการ</p><p>ฉะนี้,   ถ้าเขาไม่อนุโมทนาด้วย   กลับทวงว่า   ขอท่านจงให้ทรัพย์ผมคืน   พึง</p><p>ชักชวนคนอื่นคืนให้ทรัพย์เขาไป.</p><p>           ในคำว่า  <strong>รตนสมฺมต   วิสฺสาส   คณฺหาติ</strong>    เป็นต้น     ตรัสหมาย</p><p>เอาอามาสวัตถุ    (ของควรจับต้องได้)    เท่านั้น.    ของอนามาส   ไม่ควรเลย.</p><p>คำที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น.</p><p>            สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐาน ๖   เป็นกิริยา   โนสัญญาวิโมกข์   อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม  วจีกรรม  มีจิต ๓  มีเวทนา ๓  ดังนี้แล.</p><p>                               <em>รัตนสิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 819</p><p>                            <strong>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>                         <strong>  เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong> </p><p>           [๗๔๔]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับ อยู่  ณ พระ- </p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น   พระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์เข้าบ้านในเวลาวิกาลแล้ว   นั่งในที่ชุมนุมชนกล่าวดิรัจฉานกถามีเรื่อง</p><p>ต่าง ๆ  คือ   เรื่องพระราชา  เรื่องโจร  เรื่องมหาอำมาตย์  เรื่องขุนพล  เรื่องภัย</p><p>เรื่องรบ   เรื่องข้าว   เรื่องน้ำ   เรื่องผ้า   เรื่องที่นอน   เรื่องดอกไม้   เรื่องของ</p><p>หอม   เรื่องญาติ   เรื่องยาน   เรื่องบ้าน   เรื่องนิคม   เรื่องนคร   เรื่องชนบท</p><p>เรื่องสตรี   เรื่องสุรา   เรื่องตรอก   เรื่องท่าน้ำ   เรื่องคนที่ล่วงลับไปแล้ว   เรื่อง</p><p>เบ็ดเตล็ด   เรื่องโลก   เรื่องทะเล  เรื่องความเจริญและความเสื่อม  ด้วยประการ</p><p>นั้น ๆ.</p><p>          ชาวบ้านพากันเพ่งโทษ   ติเตียน  โพนทะนาว่า  ไฉนพวกพระสมณะ</p><p>เธอสายพระศากยบุตร  จึงได้เข้าบ้านในเวลาวิกาล   แล้วนั่งในที่ชุมนุมชนกล่าว</p><p>ดิรัจฉานกถาเรื่องต่าง ๆ คือ     เรื่องพระราชา    เรื่องโจร. . .เรื่องความเจริญ</p><p>และความเสื่อมด้วยประการนั้น ๆ เหมือนพวกคฤหัสถ์ผู้บริโภคกามเล่า    ภิกษุ</p><p>ทั้งหลายได้ยินชาวบ้านพวกนั้นเพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาอยู่   บรรดาที่เป็น</p><p>ผู้มักน้อย. . . ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน  โพนทะนาว่า   ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้</p><p>เข้าบ้านในเวลาวิกาลแล้วนั่งในที่ชุมนุมชน    กล่าวดิรัจฉานกถามีเรื่องต่าง ๆ</p><p>คือพูดเรื่องพระราชา . . . เรื่องความเจริญและความเสื่อมด้วยประการนั้น  ๆ เล่า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 820</p><p>                                           <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอเข้าบ้านในเวลาวิกาลแล้วนั่งในที่ชุมนุมชน   กล่าวดิรัจฉานกถา</p><p>มีเรื่องต่าง ๆ   คือ   เรื่องพระราชา . . . เรื่องความเจริญและความเสื่อมด้วย</p><p>ประการนั้น  ๆ จริงหรือ. </p><p>                             <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย</p><p>ไฉนพวกเธอจึงได้เข้าบ้านในเวลาวิกาล  แล้วนั่งในที่ชุมนุมชน  กล่าวดิรัจฉาน-</p><p>กถามีเรื่องต่าง ๆ   คือ   เรื่องพระราชา . . . เรื่องความเจริญและความเสื่อมด้วย</p><p>ประการนั้น  ๆ เล่า   การกระทำของพวกเธอนั่น     ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใส</p><p>ของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว...</p><p>              ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดง   อย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                      <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>               ๑๓๔. ๓.  อนึ่ง   ภิกษุใด   เข้าไปสู่บ้านในเวลาวิกาล   เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.   </p><p>             ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                     <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์</em></p><p>                               <strong> เรื่องภิกษุหลายรูป</strong></p><p>             [๗๔๕]   ก็โดยสมัยนั้น    ภิกษุหลายรูปเดินทางไปพระนครสาวัตถีใน</p><p>โกศลชนบท ได้เข้าไปถึงหมู่บ้านตำบลหนึ่งในเวลาเย็น  พวกชาวบ้านเห็นภิกษุ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 821</p><p>เหล่านั้นแล้ว   ได้กล่าวอาราธนาว่า    นิมนต์เข้าไปเถิดขอรับ     ภิกษุเหล่านั้น</p><p>รังเกียจอยู่ว่า  การเข้าไปสู่บ้านในเวลาวิกาล   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว</p><p>จึงไม่ได้เข้าไป     พวกโจรได้แย่งชิงภิกษุเหล่านั้น     ครั้นภิกษุเหล่านั้นไปถึง</p><p>พระนครสาวัตถีแล้ว  ได้เล่าเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย ๆ ได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                <strong>พระพุทธานุญาตให้เข้าบ้าน</strong></p><p>             ครั้งนั้นแล   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถาในเพราะเหตุเป็นเค้า</p><p>มูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น     แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   เราอนุญาตให้อำลาแล้ว เข้าสู่บ้านในเวลาวิกาลได้</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดง   อย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                  <strong> พระอนุบัญญัติ  ๑</strong></p><p>            ๑๓๔. ๓. ก.   อนึ่ง   ภิกษุใด   ไม่อำลาแล้วเข้าไปสู่บ้านใน</p><p>เวลาวิกาล   เป็นปาจิตตีย์.</p><p>             ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                <em>เรื่องภิกษุหลายรูป  จบ</em></p><p>                                <strong>เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง</strong></p><p>             [๗๔๖]  สมัยต่อมา ภิกษุรูปหนึ่งเดินทางไปสู่พระนครสาวัตถีในโกศล</p><p>ชนบท  ได้เข้าถึงหมู่บ้านตำบลหนึ่งในเวลาเย็น  พวกชาวบ้านเห็นภิกษุนั้นแล้ว </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 822</p><p>ได้กล่าวอาราธนาว่า   นิมนต์เข้าไปเถิดขอรับ    ภิกษุนั้นรังเกียจอยู่ว่า   การไม่</p><p>อำลาแล้ว เข้าไปสู่บ้านในเวลาวิกาล  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว  ดังนี้   จึง</p><p>ไม่ได้เข้าไป    พวกโจรได้แย่งชิงภิกษุนั้น   ครั้นภิกษุนั้นไปถึงพระนครสาวัตถี</p><p>แล้ว    ได้เล่าเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย ๆ  ได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระ</p><p>ภาคเจ้า.                                                                </p><p>                               <strong>พระพุทธานุญาตพิเศษ</strong></p><p>             ครั้งนั้นแล   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถาในเพราะเหตุเป็นเค้า</p><p>มูลนั้น  ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า    ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   เราอนุญาตให้อำลาภิกษุที่มีอยู่แล้วเข้าไปสู่บ้านในเวลาวิกาลได้.</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดง   อย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                               <strong> พระอนุบัญญัติ  ๒</strong></p><p>              ๑๓๔  ๔.  ข.  อนึ่ง  ภิกษุใด  ไม่อำลาภิกษุที่มีอยู่แล้วเข้าไปสู่</p><p>บ้านในเวลาวิกาล  เป็นปาจิตตีย์.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                <em>เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง  จบ</em></p><p>                                <strong>เรื่องภิกษุถูกงูกัด</strong></p><p>            [๗๔๗]  ต่อจากสมัยนั้นแล  ภิกษุรูปหนึ่งถูกงูกัด  ภิกษุอีกรูปหนึ่งจะ</p><p>เข้าไปสู่บ้านหาไฟมา   แต่เธอรังเกียจอยู่ว่า   การไม่อำลาภิกษุที่มีอยู่แล้วเข้าไปสู่</p><p>บ้านในเวลาวิกาล  พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว  ดังนี้   จึงไม่ได้เข้าไป  แล้ว</p><p>กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 823</p><p>                                   <strong>พระพุทธานุญาตพิเศษ</strong></p><p>          ลำดับนั้นแล   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา  ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น  ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น  แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า  ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   เราอนุญาตไว้    ในเมื่อมีกรณียะรีบด่วนเห็นปานนั้น     ไม่ต้องอำลา</p><p>ภิกษุที่มีอยู่   เข้าไปสู่บ้านในเวลาวิกาลได้. </p><p>         ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดง   อย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                     <strong>พระอนุบัญญัติ  ๓</strong></p><p>            ๑๓๔. ๓. ค.  อนึ่ง  ภิกษุใด ไม่อำลาภิกษุที่มีอยู่แล้วเข้าไปสู่</p><p>บ้านในเวลาวิกาล     เว้นไว้แต่กิจรีบด่วนมีอย่างนั้น เป็นรูป     เป็น</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                      <em>เรื่องภิกษุถูกงูกัด  จบ</em></p><p>                                     <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              [๗๔๘]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด   คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>              บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   ความว่า  ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้  ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>              ภิกษุที่ชื่อว่า  <strong>มีอยู่</strong>  คือ  มีภิกษุที่คนสามารถจะอำลาแล้วเข้าไปสู่บ้าน</p><p>ได้.</p><p>              ภิกษุที่ชื่อว่า  <strong>ไม่มีอยู่</strong>  คือ  ไม่มีภิกษุที่ตนสามารถจะอำลาแล้ว  เข้า</p><p>ไปสู่บ้านได้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 824</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>เวลาวิกาล</strong>   ได้แก่  เวลาเที่ยงวันแล้วไป   ตราบเท่าถึงอรุณ</p><p>ขึ้นมาใหม่.</p><p>            คำว่า  <strong>เข้าไปสู่บ้าน</strong>  ความว่า   เมื่อเดินล่วงเครื่องล้อมของบ้านที่มี</p><p>เครื่องล้อม   ต้องอาบัติปาจิตตีย์   เดินล่วงอุปจารบ้านที่ไม่มีเครื่องล้อม   ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            คำว่า  <strong>เว้นไว้แต่กิจรีบด่วนมีอย่างนั้นเป็นรูป</strong>  คือ   เว้นไว้แต่มี</p><p>กิจจำเป็นที่รีบด่วนเห็นปานนั้น.</p><p>                                  <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                   <strong>ติกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๗๔๙]   เวลาวิกาล  ภิกษุสำคัญว่าเวลาวิกาล  ไม่อำลาภิกษุที่มีอยู่แล้ว</p><p>เข้าไปสู่บ้าน   เว้นไว้แต่มีกิจรีบด่วนเห็นปานนั้น   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             เวลาวิกาล  ภิกษุสงสัยอยู่  ไม่อำลาภิกษุที่มีอยู่แล้วเข้าไปสู่บ้าน  เว้นไว้</p><p>แต่มีกิจรีบด่วนเห็นปานนั้น    ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             เวลาวิกาล  ภิกษุสำคัญว่าในกาล   ไม่อำลาภิกษุที่มีอยู่แล้วเข้าไปสู่บ้าน</p><p>เว้นไว้แต่มีกิจรีบด่วนเห็นปานนั้น  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                  <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>            ในกาล   ภิกษุสำคัญว่าเวลาวิกาล . . .   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ในกาล  ภิกษุสงสัย ...ต้องอาบัติทุกกฏ.  </p><p>                               <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            ในกาล    ภิกษุสำคัญว่าในกาล . . .   ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 825</p><p>                            <strong>  อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๗๕๐]  เข้าไปสู่บ้านเพราะมีกิจรีบด่วนเห็นปานนั้น  ๑   อำลาภิกษุที่</p><p>มีอยู่แล้วเข้าไป ๑  ภิกษุไม่มี  ไม่อำลา  เข้าไป  ๑  ไปสู่อารามอื่น ๑  ภิกษุไป</p><p>สู่สำนักภิกษุณี  ๑  ภิกษุณีไปสู่สำนักเดียรถีย์ ๑  ไปสู่โรงฉัน ๑  เดินไปตามทาง</p><p>อันผ่านบ้าน ๑  มีอันตราย ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                                <em>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ</em></p><p>                             <strong>วิกาเลคามัปปเวสนสิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>             วินิจฉัยในสิกขาบทที่ ๓ พึงทราบดังนี้:- </p><p>          <strong> [ว่าด้วยการบอกลาก่อนเข้าบ้านในเวลาวิกาล]</strong></p><p>             บทว่า  <strong>ติรจฺฉานกถ</strong>   ได้แก่   ถ้อยคำเป็นเหตุขัดขวางต่ออริยมรรค.</p><p>             บทว่า   <strong>ราชกถ</strong>   ได้แก่   ถ้อยคำอันเกี่ยวด้วยพระราชา.   แม้ในโจร-</p><p>กถาเป็น  ต้นก็นัยนี้เหมือนกัน .   คำที่ควรกล่าวในคำว่า   <strong>สนฺต   ภิกขุ</strong> นี้  มี</p><p>นัยดังกล่าวแล้วในจาริตตสิกขาบทนั่นแล.</p><p>              ถ้าว่า  ภิกษุมากรูปด้วยกัน  จะเข้าไปยังบ้านด้วยการงานบางอย่าง,  เธอ</p><p>ทุกรูปพึงบอกลากันและกันว่า  <strong>วิกาเล  คามปฺปเวสน  อาปุจฺฉาม</strong>  แปลว่า</p><p>พวกเราบอกลาการเข้าบ้านในเวลาวิกาล.    การงานนั้นในบ้านนั้นยังไม่สำเร็จ</p><p>เหตุนั้น    ภิกษุจะไปสู่บ้านอื่น  แม้ตั้งร้อยบ้านก็ตามที,  ไม่มีกิจที่จะต้องบอกลา</p><p>อีก.   ก็ถ้าว่า   ภิกษุระงับความตั้งใจแล้ว    กำลังกลับไปยังวิหาร    ใคร่จะไปสู่</p><p>บ้านอื่นในระหว่างทางต้องบอกลาเหมือนกัน.  ทำภัตกิจในเรือนแห่งสกุลก็ดี  ที่ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 826</p><p>โรงฉันก็ดี    แล้วใคร่จะเที่ยวภิกษาน้ำมัน   หรือภิกษาเนยใส.   ก็ถ้ามีภิกษุอยู่</p><p>ใกล้ ๆ พึงบอกลาก่อนแล้วจึงไป.    เมื่อไม่มี    พึงไปด้วยใส่ใจว่า    ภิกษุไม่มี</p><p>ย่างลงสู่ทางแล้วจึงเห็นภิกษุ  ไม่มีกิจที่จะต้องบอกลา   แม้ไม่บอกลาก็ควรเที่ยว</p><p>ไปได้เหมือนกัน.     มีทางผ่านไปท่ามกลางบ้าน    เมื่อภิกษุเดินไปตามทางนั้น</p><p>เกิดความคิดขึ้นว่า    เราจักเที่ยวภิกษาน้ำมันเป็นต้น     ถ้ามีภิกษุอยู่ใกล้ ๆ พึง</p><p>บอกลาก่อนจึงไป.    แต่เมื่อใม่แวะออกกจากทางเดินไปไม่มีกิจจำเป็นต้องบอก</p><p>ลา.    บัณฑิตพึงทราบอุปจารแห่งบ้านที่ไม่ได้ล้อม    โดยนัยดังกล่าวแล้วใน</p><p>อทินนาทานสิกขาบทนั่นแล.</p><p>             ในคำว่า   <strong>อนฺตราราม</strong>   เป็นต้น    ไม่ใช่แต่ไม่บอกลาอย่างเดียว,   แม้</p><p>ภิกษุไม่คาดประคดเอว  ไม่ห่มสังฆาฏิไป  ก็ไม่เป็นอาบัติ.                       </p><p>             บทว่า  <strong>อาปทาสุ</strong>  มีความว่า  สีหะก็ดี   เสือก็ดี   กำลังมา,   เมฆตั้ง</p><p>เค้าขึ้นก็ดี   อุปัทวะไร ๆ อย่างอื่นเกิดขึ้นก็ดี   ไม่เป็นอาบัติ.   ในอันตรายเห็น</p><p>ปานนี้   จะไปยังภายในบ้านจากภายนอกบ้าน   ควรอยู่.   คำที่เหลือในสิกขาบท</p><p>นี้   ตื้นทั้งนั้น.</p><p>             สิกขาบทนี้     มีสมุฎฐานดุจกฐินสิกขาบท    เกิดขึ้นทางกายกับวาจา  ๑</p><p>ทางกายวาจากับจิต ๑   เป็นทั้งกิริยา   ทั้งอกิริยา   โนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม    จีกรรม  มีจิต   ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                         <em>วิกาเลคามัปปเวสนสิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 827</p><p>                             <strong>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๔ </strong></p><p>                            <strong> เรื่องภิกษุหลายรูป</strong> </p><p>            [๗๕๑]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ นิโคร-</p><p>ธาราม  เขตพระนครกบิลพัสดุ์  สักกชนบท  ครั้งนั้น  ช่างงาคนหนึ่งปวารณา</p><p>ต่อภิกษุทั้งหลายไว้ว่า  พระคุณเจ้าเหล่าใดต้องการกล่องเข็ม  กระผมจะจัดกล่อง</p><p>เข็มมาถวาย   จึงภิกษุทั้งหลายขอกล่องเข็มเขาเป็นจำนวนมาก   ภิกษุมีกล่องเข็ม</p><p>ขนาดย่อม   ก็ยังขอกล่องเข็มชนิดเขื่อง   ภิกษุมีกล่องเข็มขนาดเขื่อง   ก็ยังขอ</p><p>กล่องเข็มขนาดย่อม  ช่างงามัวทำกล่องเข็มเป็นจำนวนมากมาถวายภิกษุทั้งหลาย</p><p>อยู่   ไม่สามารถทำของอย่างอื่นไว้สำหรับขายได้   แม้ตนเองจะประกอบอาชีพก็</p><p>ไม่สะดวก   แม้บุตรภรรยาของเขาก็ลำบาก.</p><p>             ชาวบ้านพากันเพ่งโทษ  ติเตียน   โพนทะนาว่า   ไฉนพระสมณะเธอ</p><p>สายพระศากยบุตรทั้งหลายจึงได้ไม่รู้จักประมาณ     พากันขอกล่องเข็มมาเป็น</p><p>จำนวนมาก   ช่างงานี้มัวทำกล่องเข็มเป็นจำนวนมากมาถวายพระเหล่านี้อยู่.   จึง</p><p>ไม่เป็นอันทำของอย่างอื่นขายได้   แม้ตนเองจะประกอบอาชีพก็ไม่สะดวก   แม้</p><p>บุตรภรรยาของเขาก็ลำบาก     ภิกษุทั้งหลายได้ยินชาวบ้านเหล่านั้นเพ่งโทษ</p><p>ติเตียน    โพนทะนาอยู่    บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย ...ต่างก็เพ่งโทษ    ติเตียน</p><p>โพนทะนาว่า  ไฉนภิกษุทั้งหลายจึงได้ไม่รู้จักประมาณ   พากันขอกล่องเข็มเขา</p><p>มาเป็นจำนวนมากเล่า . . . แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                 <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระภิกษุทั้งหลายว่า  ดูก่อนภิกษุทั้ง-</p><p>หลาย ข่าวว่า พวกเธอไม่รู้จักประมาณ  พากันขอกล่องเข็มเขามากมาย จริงหรือ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 828</p><p>            ภิกษุทั้งหลายทูลรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ไฉนภิกษุ </p><p>โมฆบุรุษเหล่านั้นจึงได้ไม่รู้จักประมาณ     พากันขอกล่องเข็มเขามามากมายเล่า</p><p>การกระทำของภิกษุโมฆบุรุษเหล่านั้น  ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่</p><p>ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว...</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้  ขึ้นแสดง  อย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้ :- </p><p>                                   <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๑๓๕. ๔.  อนึ่ง ภิกษุใด   ให้ทำกล่องเข็ม แล้วด้วยกระดูกก็ดี</p><p>แล้วด้วยงาก็ดี  แล้วด้วยเขาก็ดี  เป็นปาจิตตีย์  ที่ให้ต่อยเสีย.</p><p>                              <em>เรื่องภิกษุหลายรูป  จบ</em></p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๗๕๒] บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด. . .</p><p>           บทว่า <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้</p><p>ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>กระดูก</strong>  ได้แก่   กระดูกสัตว์ชนิดใดชนิดหนึ่ง.</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>งา</strong>   ได้แก่   สิ่งที่เรียกกัน ว่างาช้าง.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>เขา</strong>  ได้แก่   เขาสัตว์ชนิดใดชนิดหนึ่ง.</p><p>           บทว่า  <strong>ให้ทำ</strong>  คือ  ทำเองก็ดี ใช้ผู้อื่นให้ทำก็ดี  เป็นทุกกฏในประโยค</p><p>เป็นปาจิตตีย์ด้วยได้กล่องเข็มมา   ต้องต่อยให้แตกก่อน   จึงแสดงอาบัติตก.           </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 829</p><p>                                             <strong>บทภาชนีย์</strong>             </p><p>                                            <strong>จตุกปาจิตตีย์</strong></p><p>              [๗๕๓]   กล่องเข็ม   ตนทำค้างไว้    แล้วทำต่อจนสำเร็จ    ต้องอาบัติ</p><p>              กล่องเข็ม    ตนทำค้างไว้    แล้วใช้ผู้อื่นทำต่อจนสำเร็จ     ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์. </p><p>              กล่องเข็ม     ผู้อื่นทำค้างไว้     ใช้ผู้อื่นให้ทำต่อจนสำเร็จ    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>             กล่องเข็ม    ผู้อื่นทำค้างไว้     ใช้ผู้อื่นให้ทำต่อจนสำเร็จ      ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                            <strong>ทุกกะทุกกฏ</strong></p><p>              ภิกษุทำเองก็ดี ใช้ผู้อื่นทำก็ดี      เพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่น ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              ภิกษุได้กล่องเข็มอันคนอื่นทำไว้มาใช้สอย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                             <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>              [๗๕๔]  ทำลูกดุม ๑  ทำตะบันไฟ ๑  ทำลูกถวิน ๑  ทำกลักยาคา ๑</p><p>ทำไม้ป้ายยาตา ๑  ทำฝักมีด  ๑   ทำธมกรก ๑   ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิ-</p><p>กัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                                        <em>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๔ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 830</p><p>                               <strong> สูจิฆรสิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>           วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๔  พึงทราบดังนี้:-</p><p>           การต่อยนั่นแหละ  ชื่อ  <strong>เภทนกะ.</strong>  เภทนกะนั้น  มีอยู่แก่ปาจิตตีย์นั้น ;</p><p>เพราะเหตุนั้น    ปาจิตตีย์นั้น  จึงชื่อว่า  <strong>เภทนกะ.</strong></p><p>            บทว่า  <strong>อรณิเก</strong>  ได้แก่   แม่ตะบันไฟและลูกตะบันไฟ.</p><p>            บทว่า  <strong>วีเถ</strong>  แปลว่า  ลูกถวิน.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น .</p><p>            สิกขาบทนี้  มีสมุฏฐาน ๖  เป็นกิริยา    โนสัญญาวิโมกข์   อจิตตกะ</p><p>ปัณณัตติวัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม  มีจิต ๓   มีเวทนา ๓  ดังนี้ แล </p><p>                             <em>สูจิฆรสิกขาบทที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 831</p><p>                                     <strong>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>                            <strong> เรื่องพระอุปนันทศากยบุตร</strong></p><p>           [๗๕๕]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน    อารานของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น  ท่าน</p><p>พระอุปนันทศากยบุตรกำลังนอนอยู่บนเตียงนอนอันสูง. พอดีพระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>เสด็จจาริกตามเสนาสนะ  พร้อมด้วยภิกษุเป็นอันมาก   ผ่านเข้าไปทางที่อยู่ของ</p><p>ท่านพระอุปนันทศากยบุตร ๆ ได้แลเห็นพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จมาแต่ไกลเทียว</p><p>ครั้นแล้วได้กราบทูลว่า  ขอเชิญเสด็จทอดพระเนตรเตียงนอนของข้าพระพุทธเจ้า</p><p>พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>            จึงพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จกลับจากที่นั้น    แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลาย</p><p>ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  พวกเธอพึงทราบโมฆบุรุษเพราะที่อยู่อาศัย  ครั้นแล้ว</p><p>ทรงติเตียนท่านพระอุปนันทศากยบุตร   โดยอเนกปริยาย ...แล้วรับสั่งกะภิกษุ</p><p>ทั้งหลายว่า</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                      <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๓๖.   ๕.  อนึ่ง  ภิกษุ ภิกษุผู้ให้ทำเตียงก็ดี  ตั่งก็ดี  ใหม่  พึงทำ</p><p>ให้มีเท้าเพียง ๘ นิ้ว  ด้วยนิ้วสุคต   เว้นไว้แต่แม่แคร่เบื้องต่ำ  เธอทำ</p><p>ให่ล่วงประมาณนั้นไป  เป็นปาจิตตีย์   ที่ให้ตัดเสีย.</p><p>                           <em>เรื่องอุปนันทศากยบุตร  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 832</p><p>                                <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              [๗๕๖]  ที่ชื่อว่า  <strong>ใหม่</strong>  ตรัสหมายถึงการทำขึ้น.</p><p>              ที่ชื่อว่า   <strong>เตียง</strong>   ได้แก่เตียง  ๔  ชนิด   คือ    เตียงมีแม่แคร่สอดเข้าใน</p><p>ขา  ๑   เตียงมีแม่แคร่ติดเนื่องเป็นอันเดียวกันกับขา  ๑    เตียงมีขาดังก้ามปู  ๑</p><p>เตียงมีขาจรดแม่แคร่ ๑. </p><p>              ที่ชื่อว่า   <strong>ตั่ง</strong>   ได้แก่ตั่ง      ชนิด   คือ   ตั่งมีแม่แคร่สอดเข้าในขา  ๑</p><p>ตั่งมีแม่แคร่เนื่องเป็นอันเดียวกันกับขา  ๑    ตั่งมีขาดังก้ามปู  ๑    ตั่งมีขาจรด</p><p>แม่แคร่  ๑.</p><p>             บทว่า  <strong>ผู้ทำให้</strong>  คือ  ทำเองก็ดี  ใช้คนอื่นทำก็ดี.</p><p>             คำว่า   พึงทำให้มีแท้เพียง  ๘  นิ้ว  ด้วยนิ้วสุคต  เว้นไว้แต่</p><p>แม่แคร่เบื้องต่ำ  คือ   ยกเว้นแม่แคร่เบื้องต่ำ.</p><p>             ทำเองก็ดี  ใช้คนอื่นทำก็ดี  เกินประมาณนั้น   เป็นทุกกฏในประโยค</p><p>เป็นปาจิตตีย์ด้วยได้เตียงตั่งนั้นมา    ต้องตัดให้ได้ประมาณก่อน    จึงแสดง</p><p>อาบัติตก.</p><p>                                  <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                 <strong>จตุกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๗๕๗]   เตียงตั่ง    คนทำค้างไว้    แล้วทำต่อจนสำเร็จ     ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.             </p><p>             เตียงตั่ง    ตนทำค้างไว้  แล้วใช้ผู้อื่นทำต่อจนสำเร็จ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             เตียงตั่ง   ผู้อื่นทำค้างไว้   คนทำต่อจนสำเร็จ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             เตียงตั่ง  ผู้อื่นทำค้างไว้  ใช้คนอื่นทำต่อจนสำเร็จ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 833</p><p>                                       <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>        ภิกษุทำเองก็ดี   ใช้คนอื่นทำก็ดี   เพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่น   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>        ภิกษุได้เตียงตั่งที่คนอื่นทำสำเร็จแล้วมาใช้สอย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        [๗๕๘]   ทำเตียงตั่งได้ประมาณ  ๑   ทำเตียงตั่งหย่อนกว่าประมาณ  ๑</p><p>ได้เตียงตั่งที่ผู้อื่นทำเกินประมาณมาตัดเสียก่อนแล้ว  ใช้สอย ๑  ภิกษุวิกลจริต  ๑</p><p>ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                      <em>รตนวรรค   สิกขาบทที่ ๕  จบ</em></p><p>                          <strong>มัญจสิกขาบทที่   ๕</strong></p><p>        วินิจฉัย   ในสิกขาบทที่ ๕   พึงทราบดังนี้ :-</p><p>        ปาจิตตีย์ที่ชื่อว่า    <strong>เฉทนกะ</strong>   มีนัยดังกล่าวแล้วเหมือนกัน.</p><p>          ในคำว่า  <strong>ฉินฺทิตฺวา  ปริภุญฺชติ</strong>  นี้  มีวินิจฉัยดังนี้:-      ถ้าภิกษุ</p><p>ไม่ประสงค์จะตัด   จะฝังลงในพื้นดินแสดงประมาณไว้ข้างบน   หรือถมพื้นดิน</p><p>ให้สูงขึ้นแล้วใช้สอย   หรือจะยกขึ้นวางบนคานกระทำให้เป็นแคร่ใช้สอย   ควร</p><p>ทุกอย่าง.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น  สิกขาบทนี้มีสมุฏฐาน ๖. </p><p>                          <em>มัญจสิกขาบทที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 834</p><p>                               <strong>รตนวรรค   สิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>                                  <strong>เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>           [๗๕๙]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน     อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี     เขตพระนครสาวัตถี     ครั้งนั้น</p><p>พระฉัพพัคคีย์ให้ทำเตียงบ้าง  ตั่งบ้าง   ยัดด้วยนุ่น   พวกชาวบ้านเที่ยวไปทาง</p><p>วิหารเห็นเข้าแล้ว   ต่างพากันเพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า  ไฉนพระสมณะ</p><p>เชื้อสายพระศากยบุตรจึงได้ให้ทำเตียงบ้าง   ตั่งบ้าง   ยัดด้วยนุ่น   เหมือนพวก</p><p>คฤหัสถ์ผู้บริโภคกามเล่า    ภิกษุทั้งหลาย    ได้ยินชาวบ้านเหล่านั้นเพ่งโทษ</p><p>ติเตียน   โพนทะนาอยู่   บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย ... ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน</p><p>โพนทะนาว่า ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้ให้ทำเทียงบ้าง  ตั่งบ้าง  ยัดด้วยนุ่นเล่า...</p><p>แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า . . .  </p><p>                                      <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอให้ทำเตียงบ้าง   ตั่งบ้าง   ยัดด้วยนุ่น   จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับ ว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ให้ทำเตียงบ้าง ตั่งบ้าง ยัดด้วยนุ่นเล่า การกระทำของพวกเธอนั่น</p><p>ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใส</p><p>ยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 835</p><p>              ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้ :-</p><p>                                       <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๓๗. ๖.  อนึ่ง ภิกษุใด   ให้ทำเตียงก็ดี  ตั่งก็ดี    เป็นของ</p><p>หุ้มนุ่น  เป็นปาจิตตีย์  ที่ให้รื้อเสีย.</p><p>                                 <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                                    <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๗๖๐]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด...</p><p>             บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>                ที่ชื่อว่า   <strong>เตียง</strong>   ได้แก่เตียง ๔ ชนิด   คือ    เตียงมีแม่แคร่สอดเข้าใน</p><p>ขา ๑     เตียงมีแม่แคร่ติดเนื่องเป็นอันเดียวกันกับขา  ๑     เตียงมีขาดังก้ามปู ๑</p><p>เตียงมีขาจรดแม่แคร่  ๑.</p><p>               ที่ชื่อว่า   <strong>ตั่ง</strong>   ได้แก่ตั่ง  ๔   ชนิด    คือ   ตั่งมีแม่แคร่สอดเข้าในขา ๑</p><p>ตั่งมีแม่แคร่ติดเนื่องเป็นอันเดียวกันกับขา ๑   ตั่งมีขาดังก้ามปู  ๑  ตั่งมีขาจรด</p><p>แม่แคร่  ๑.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>นุ่น</strong>  ได้แก่นุ่น ๓ ชนิด  คือ  นุ่นเกิดจากต้นไม้ ๑  นุ่นเกิด</p><p>จากเถาวัลย์ ๑   นุ่นเกิดจากดอกหญ้าเลา ๑.</p><p>             บทว่า  <strong>ให้ทำ</strong>  คือ  ทำเองก็ดี  ใช้ผู้อื่นทำก็ดี   เป็นทุกกฏในประโยค</p><p>เป็นปาจิตตีย์ด้วยได้ของมา   ต้องรื้อเสียก่อน   จึงแสดงอาบัติตก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 836</p><p>                                            <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                           <strong>จตุกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๗๖๑]   เตียงตั่งคนทำค้างไว้ แล้วทำต่อจนสำเร็จ ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             เตียงตั่งตนทำค้างไว้  แล้วใช้ผู้อื่นทำต่อจนสำเร็จ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             เตียงตั่งคนอื่นทำค้างไว้  ตนทำต่อจนสำเร็จ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>             เตียงตั่งคนอื่นทำค้างไว้  ใช้คนอื่นทำต่อจนสำเร็จ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>                                           <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>             ทำเองก็ดี  ใช้คนอื่นทำก็ดี   เพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ได้เตียงตั่งอันคนอื่นทำสำเร็จแล้วมาใช้สอย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                        <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๗๖๒]   ทำสายรัดเข่า ๑   ทำประคดเอว ๑   ทำสายโยกบาตร ๑   ทำ</p><p>ถุงบาตร ๑   ทำผ้ากรองน้ำ ๑   ทำหมอน ๑   ได้เตียงตั่งที่ผู้อื่นทำสำเร็จแล้วมา</p><p>ทำลายก่อนใช้สอย ๑    ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ  ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                                <em>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๖  จบ</em></p><p>                                <strong> ตูโลนัทธสิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>             วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่  ๖  พึงทราบดังนี้:-</p><p>             เตียงและตั่งที่ชื่อว่าหุ้มนุ่น   เพราะอรรถว่า   เป็นที่มีนุ่นถูกหุ้มไว้.   มี</p><p>คำอธิบายว่า   ภิกษุยัดนุ่นแล้วหุ้มด้วยผ้าลาดพื้นข้างบน.   คำที่เหลือในสิกขาบท</p><p>นี้   ตื้นทั้งนั้น.  สิกขาบทนี้มีสมุฏฐาน  ๖.</p><p>                              <em>ตูโลนันธสิกขาบทที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 837</p><p>                          <strong>รตนวรรค   สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>                         <strong>  เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>           [๗๖๓]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ พระ-</p><p>เชตวัน อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น   พระผู้มี- </p><p>พระภาคเจ้าทรงอนุญาตผ้าสำหรับนั่งแก่ภิกษุทั้งหลายแล้ว   พระฉัพพัคคีย์ทราบ</p><p>ว่า   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตผ้าสำหรับนั่งแล้ว   จึงใช้ผ้าสำหรับนั่งไม่มี</p><p>ประมาณ    ให้ห้อยลงข้างหน้าบ้าง     ข้างหลังบ้าง    แห่งเตียงบ้าง    แห่งตั่งบ้าง</p><p>บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย . . .ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน   โพนทะนาว่า   ไฉน</p><p>พระฉัพพัคคีย์จึงได้ใช้ผ้าสำหรับนั่งไม่มีประมาณเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า . . . </p><p>                                <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอใช้ผ้าสำหรับนั่งไม่มีประมาณ  จริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ใช้ผ้าปูนั่งไม่มีประมาณเล่า   การกระทำของพวกเธอนั่น     ไม่เป็น</p><p>ไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของ</p><p>ชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้ :- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 838</p><p>                                   <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>              ๑๓๘.  ๗.  ก.  อนึ่ง  ภิกษุผู้ให้ทำผ้าสำหรับนั่ง  ต้องให้ทำ</p><p>ให้ได้ประมาณ  นี้ประมาณในคำนั้น  โดยยาว  ๒ คืบ   โดยกว้างคืบ</p><p>ครึ่ง  ด้วยคืบสุคต  เธอทำให้ล่วงประมาณนั้นไป   เป็นปาจิตตีย์ที่ให้</p><p>ตัดเสีย.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้   ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                             เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</p><p>                               <strong> เรื่องพระอุทายี</strong></p><p>             [๗๖๔]   ก็โดยสมัยนั้นแล   ท่านพระอุทายีเป็นผู้มีร่างกายใหญ่   ท่าน</p><p>ปูผ้าสำหรับนั่งลงตรงเบื้องพระพักตร์พระผู้มีพระภาคเจ้า  แล้วนั่งดึงออกอยู่โดย</p><p>รอบ  พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสถามท่านพระอุทายีในขณะนั้นว่า  ดูก่อนอุทายี</p><p>เพราะเหตุไร  เธอปูผ้าสำหรับนั่งแล้ว  จึงดึงออกโดยรอบ  เหมือนช่างหนังเก่า.</p><p>             ท่านพระอุทายีกราบทูลว่า  จริงดั่งพระดำรัส  พระพุทธเจ้าข้า  เพราะ</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตผ้าสำหรับนั่ง   แก่ภิกษุทั้งหลายเล็กเกินไป.</p><p>                         <strong>พระพุทธานุญาตพิเศษ</strong></p><p>             ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น   ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น     แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า    ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย   เราอนุญาตชายแห่งผ้าสำหรับนั่งเพิ่มอีกคืบหนึ่ง.</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดง   อย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 839</p><p>                           <strong> พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๓๘.  ๗.  ข.  อนึ่ง  ภิกษุผู้ให้ทำผ้าสำหรับนั่ง  พึงให้ทำให้</p><p>ได้ประมาณ  นี้ประมาณในคำนั้น   โดยยาว ๒ คืบ  โดยกว้างคืบครึ่ง</p><p>ชายคืบหนึ่ง  ด้วยคืบสุคต     เธอทำให้ล่วงประมาณนั้นไปเป็นปาจิตตีย์</p><p>ที่ให้ตัดเสีย.</p><p>                                 <em>เรื่องพระอุทายี  จบ</em></p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              [๗๖๕]   ที่ชื่อว่า   ผ้าสำหรับนั่ง   ได้แก่ผ้าที่เขาเรียกกันว่าผ้ามีชาย.</p><p>             บทว่า   ผู้ให้ทำ   คือ   ทำเองก็ดี   ให้ผู้อื่นทำก็ดี   ต้องให้ทำให้ได้</p><p>ประมาณ   นี้ประมาณในคำนั้น โดยยาว ๒ คืบ  โดยกว้างคืบครึ่ง   ชายคืบหนึ่ง</p><p>ด้วยคืบสุคต   ทำเองก็ดี   ให้ผู้อื่นทำก็ดี   ให้เกินประมาณนั้นไป   เป็นทุกกฏ</p><p>ในประโยค  เป็นปาจิตตีย์ด้วยได้ผ้าสำหรับนั่งนั้นมา  พึงตัดก่อนจึงแสดงอาบัติ</p><p>ตก.</p><p>                                   <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                 <strong>จตุกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๗๖๖]  ผ้าสำหรับนั่ง  ตนทำค้างไว้  ตนทำต่อจนสำเร็จ  ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>              ผ้าสำหรับนั่ง    ตนทำค้างไว้    ให้ผู้อื่นทำต่อจนสำเร็จ    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>              ผ้าสำหรับนั่ง   ผู้อื่นทำค้างไว้  ตนทำต่อจนสำเร็จ  ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 840</p><p>              ผ้าสำหรับนั่ง    ผู้อื่นทำค้างไว้    ให้ผู้อื่นทำต่อจนสำเร็จ    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                        <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>              ทำเองก็ดี   ให้ผู้อื่นทำก็ดี   เพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่น   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              ได้ผ้าสำหรับนั่งที่ผู้อื่นทำสำเร็จแล้วมาใช้สอย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                      <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๗๖๗]  ภิกษุทำผ้าสำหรับนั่งได้ประมาณ  ๑    ทำผ้าสำหรับนั่งหย่อน</p><p>กว่าประมาณ ๑    ได้ผ้าสำหรับนั่ง    ที่ผู้อื่นทำสำเร็จแล้วเกินประมาณมาตัดเสีย</p><p>แล้วใช้สอย ๑    ทำเป็นผ้าขึงเพดานก็ดี    ทำเป็นผ้าปูพื้นก็ดี    ทำเป็นม่านก็ดี</p><p>ทำเป็นเปลือกฟูกก็ดี   ทำเป็นปลอกหมอนก็ดี  ๑   ภิกษุวิกลจริต ๑  ภิกษุอาทิ-</p><p>กัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล. </p><p>                            <em>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๗  จบ</em></p><p>                                  <strong>นิสีทนสิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>            วินิจฉัยในสิกขาบทที่   ๗    พึงทราบดังนี้:-</p><p>            ข้อว่า    <strong>นิสีทน  อนุญฺาต  โหติ</strong>  มีความว่า  นิสีทนะ  (ผ้าปูนั่ง )</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตไว้  ณ  ที่ไหน ?    (ทรงอนุญาตไว้)    ในเรื่อง</p><p>ปณีตโภชนะ    ในจีวรขันธกะ.   สมจริงดังที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ในจีวร.</p><p>ขันธกะนั้นว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย !  เราอนุญาตผ้านิสีทนะ   เพื่อรักษากาย</p><p>เพื่อรักษาจีวร   เพื่อรักษาเสนาสนะ *   ดังนี้ .</p><p>  *    วิ.  มหาวคฺค   ๕/๒๑๖.  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 841</p><p>             สองบทว่า  <strong>เสยฺยถาปิ  ปุราณสิโกฏฺโ</strong>     มีความว่า  เปรียบเหมือน</p><p>นายช่างหนังเก่า.  เหมือนอย่างว่า  นายช่างทำหนังเก่าดึงออก  คือ  รีดออก</p><p>ทางโน้นทางนี้   ด้วยคิดว่า   เราจักทำหนังให้ขยายออก   ฉันใด,   แม้พระอุทายี</p><p>นั้น  ก็ดึงผ้านิสีทนะนั้นออกฉันนั้น.  ด้วยเหตุนั้นพระผู้มีพระภาคเจ้าจึงตรัสกะ</p><p>พระอุทายีนั้นอย่างนี้.</p><p>             ข้อว่า  <strong>นิสีทนนฺนาม  สทส  วุจฺจติ</strong>  มีความว่า  ภิกษุปูผ้าเช่นกับ</p><p>สันถัตลงแล้ว     ผ่าที่  ๒ แห่งในเนื้อที่ประมาณคืบ  ๑     โดยคืบพระสุคตที่ชาย</p><p>ด้านหนึ่งให้เป็น  ๓  ชาย,   นิสีทนะนั้นเรียกกันว่าผ้ามีชายด้วยชายเหล่านั้น.   คำ</p><p>ที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น.   สิกขาบทนี้มีสมุฎฐาน ๖.</p><p>                               <em>นิสีทนสิกขาบทที่  ๗ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 842</p><p>                                    <strong>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>                                 <strong>  เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>           [๗๖๘]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าทรงอนุญาตผ้าปิดฝีแก่ภิกษุทั้งหลายแล้ว      พระฉัพพัคคีย์ทราบว่า</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตผ้าปิดฝีแล้ว  จึงใช้ผ้าปิดฝีไม่มีประมาณ  ปล่อย</p><p>เลื้อยไปข้างหน้าข้างหลังบ้างเที่ยวไป    บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย . . ต่างก็</p><p>เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้ใช้ผ้าปิดฝีไม่มีประมาณ</p><p>เล่า. . . แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า </p><p>                                      <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอใช้ผ้าปิดฝีไม่มีประมาณ  จริงหรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                          <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ใช้ผ้าปิดฝีไม่มีประมาณเล่า   การกระทำของเธอนั่น    ไม่เป็นไป</p><p>เพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชน</p><p>ที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 843</p><p>                                <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๓๙. ๘.  อนึ่ง  ภิกษุผู้ให้ทำผ้าปิดฝี   พึงให้ทำให้ได้ประมาณ</p><p>นี้ประมาณในคำนั้น   โดยยาว ๔  คืบ  โดยกว้าง ๒ คืบ ด้วยคืบสุคต</p><p>เธอให้ล่วงประมาณนั้นไป  เป็นปาจิตตีย์   ที่ให้ตัดเสีย.</p><p>                              <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                              <strong>  สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๗๖๙]  ที่ชื่อว่า   ผ้าปิดฝี  ได้แก่   ผ้าที่ทรงอนุญาตแก่ภิกษุอาพาธ</p><p>เป็นฝีเป็นสุกใส  เป็นโรคอันมีน้ำหนองน้ำเหลืองเปรอะเปื้อน   หรือเป็นฝีดาษ</p><p>ที่ใต้สะดือลงไป  เหนือหัวเข่าขึ้นมา   เพื่อจะได้ใช้ปิดแผล.</p><p>            บทว่า  ผู้ให้ทำ  คือ  ทำเองก็ดี    ให้ผู้อื่นทำก็ดี    ต้องให้ทำให้ได้</p><p>ประมาณ  นี้ประมาณในคำนั้น  คือ  โดยยาว ๔ คืบ    โดยกว้าง ๒ คืบ   ด้วย</p><p>คืบสุคต.</p><p>            ทำเองก็ดี  ให้ผู้อื่นทำก็ดี  ล่วงประมาณนั้นไป  เป็นทุกกฏในประโยค</p><p>เป็นปาจิตตีย์ด้วยได้ผ้านั้นมา   พึงตัดเสีย   แล้วจึงแสดงอาบัติตก.</p><p>                                  <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                 <strong>จตุกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๗๗๐]   ผ้าปิดฝี    ตนทำค้างไว้     แล้วทำต่อจนสำเร็จ    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>             ผ้าปิดฝี     คนทำค้างไว้     แล้วใช้ผู้อื่นทำต่อจนสำเร็จ     ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 844</p><p>            ผ้าปิดฝี   ผู้อื่นทำค้างไว้    ตนทำต่อจนสำเร็จ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์.</p><p>            ผ้าปิดฝี   ผู้อื่นทำค้างไว้    ภิกษุใช้คนอื่นทำต่อจนสำเร็จ    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                        <strong>ทุกะทุกกฏ</strong> </p><p>            ทำเองก็ดี    ให้ผู้อื่นทำก็ดี   เพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่น    ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ภิกษุได้ผ้าปิดฝีที่ผู้อื่นทำไว้มาใช้สอย  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                    <strong> อานาปัตติวาร</strong></p><p>            [๗๗๑]  ทำผ้าปิดฝีได้ประมาณ  ๑  ทำผ้าปิดฝีให้หย่อนกว่าประมาณ ๑</p><p>ได้ผ้าปิดฝีที่ผู้อื่นทำไว้เกินประมาณมาตัดแล้วใช้สอย  ๑  ทำเป็นผ้าขึงเพดานก็ดี</p><p>ทำเป็นผ้าปูพื้นก็ดี  ทำเป็นผ้าม่านก็ดี  ทำเป็นเปลือกฟูกก็ดี  ทำเป็นปลอกหมอน</p><p>ก็ดี ๑  ภิกษุวิกลจริต  ๑  ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                           <em>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ</em></p><p>                       <strong>กัณฑุปฏิจฉาที  สิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>             วินิจฉัยในสิกขาบทที่ ๘  พึงทราบดังนี้:-</p><p>             ข้อว่า <strong>กณฺฑุปฏิจฺฉาที   อนุญฺาตา  โหติ</strong>  มีความว่า  ผ้าปิดฝี</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตไว้ในที่ไหน ?  (ทรงอนุญาตไว้)  ในเรื่องพระ-</p><p>เวฬัฏฐสีสะในจีวรขันธกะ.      สมจริงดังที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ในที่นั้นว่า</p><p>ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      เราอนุญาตผ้าปิดฝีแก่ภิกษุผู้มีอาพาธเป็นฝีก็ดี     เป็น</p><p>สุกใสก็ดี  เป็นโรคอันมีน้ำหนองน้ำเหลืองเปรอะเปื้อนก็ดี   เป็นลำลาบเพลิงก็ดี</p><p>ดังนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 845</p><p>            คำว่า  <strong>ยสฺส  อโธนาภิ  อพฺภชานุมณฺฑล</strong>   ได้แก่ ผ้าที่ทรงอนุญาต</p><p>แก่ภิกษุผู้เป็นอาพาธที่ภายใต้สะดือลงไป   เหนือมณฑลเข่าทั้ง  ๒  ขึ้นมา.   หิด</p><p>เปื่อย  ชื่อว่า <strong>กัณฑุ</strong>. ต่อเม็ดเล็ก ๆ มีเมล็ดโลหิต  ชื่อว่า  <strong>ปีฬกา</strong>.   น้ำเหลือง</p><p>ไม่สะอาดไหลออกด้วยอำนาจริดสีดวงทวารบานทะโรค    และเบาหวานเป็นต้น</p><p>ชื่อว่า   โรคน้ำเหลือเสีย.   อาพาธเป็นเม็ดยอดใหญ่   ท่านเรียกว่า    เป็นลำลาบ</p><p>เพลิง.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้    ตื้นทั้งนั้น.  สิกขาบทนี้  มีสมุฏฐาน ๖.</p><p>                         <em>กัณฑุปฏิจฉาทีสิกขาบทที่  ๘  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 846</p><p>                                 <strong>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>                              <strong>  เรื่องพระฉัพพัคคีย์</strong></p><p>            [๗๗๒]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น    พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้าทรงอนุญาตผ้าอาบน้ำฝนแก่ภิกษุทั้งหลายแล้ว   พระฉัพพัคคีย์ทราบ</p><p>ว่า   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตผ้าอาบน้ำฝนแก่ภิกษุทั้งหลายแล้ว  จึงใช้ผ้า</p><p>อาบน้ำฝนไม่มีประมาณ    ปล่อยเลื้อยลงข้างหน้าบ้าง    ข้างหลังบ้าง    เที่ยวไป</p><p>บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. . . ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน   โพนทะนาว่า   ไฉน</p><p>พระฉัพพัคคีย์จึงได้นุ่งผ้าอาบน้ำฝนไม่มีประมาณเล่า . . .  แล้วกราบทูลเรื่องนั้น</p><p>แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. </p><p>                                     <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า  พวกเธอใช้ผ้าอาบน้ำฝนไม่มีประมาณ  จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลว่า   จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                       <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษ  ไฉน  พวก</p><p>เธอจึงใช้ผ้าอาบน้ำฝนไม่มีประมาณเล่า  การกระทำของเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อ</p><p>ความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส      หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่</p><p>เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 847</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                      <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๔๐.  ๙.  อนึ่ง  ภิกษุผู้ให้ทำผ้าอาบน้ำฝน     พึงให้ทำให้ได้</p><p>ประมาณ   นี้ประมาณในคำนั้น   โดยยาว ๖ คืบ   โดยกว้าง ๒ คืบ</p><p>ครึ่งด้วยคืบสุคต  เธอทำให้ล่วงประมาณนั้น   เป็นปาจิตตีย์  มีอันให้</p><p>ตัดเสีย.</p><p>                                <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                                 <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             [๗๗๓]  ที่ชื่อว่า  <strong>ผ้าอาบน้ำฝน</strong>  ได้แก่   ผ้าที่ทรงอนุญาตให้ใช้ได้</p><p>สี่เดือนแห่งฤดูฝน.</p><p>             บทว่า  <strong>ผู้ให้ทำ</strong>  คือ  ทำเองก็ดี    ให้ผู้อื่นทำก็ดี    ต้องให้ทำให้ได้</p><p>ประมาณ   นี้ประมานในคำนั้น  คือ  โดยยาว ๖ คืบ  โดยกว้าง  ๒  คืบครึ่ง  ด้วย</p><p>คืบสุคต.</p><p>             ทำเองก็ดี    ให้ผู้อื่นทำก็ดี    ให้ล่วงประมาณนั้น ไป     เป็นทุกกฏใน</p><p>ประโยคเป็นปาจิตตีย์   ด้วยได้ผ้านั้นมา   พึงตัดเสีย   แล้วจึงแสดงอาบัติตก.</p><p>                                       <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                       <strong>จตุกปาจิตตีย์</strong></p><p>               [๗๗๔]   ผ้าอาบน้ำฝน     ตนทำค้างไว้    แล้วทำต่อจนสำเร็จ    ต้อง</p><p>อาบัติปาจิตตีย์.</p><p>               ผ้าอาบน้ำฝน  ผู้อื่นทำค้างไว้   ตนทำต่อจนสำเร็จ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 848</p><p>           ผ้าอาบน้ำฝน   ผู้อื่นทำค้างไว้   ใช้คนอื่นทำต่อจนสำเร็จ    ต้องอาบัติ</p><p>ปาจิตตีย์.</p><p>                                         <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>           ทำเองก็ดี   ให้ผู้อื่นทำก็ดี   เพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่น   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>           ภิกษุได้ผ้าอาบน้ำฝนที่ผู้อื่นทำไว้มาใช้สอย  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                       <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           [๗๗๕]   ทำผ้าอาบน้ำฝนได้ประมาณ ๑     ทำผ้าอาบน้ำฝนหย่อนกว่า</p><p>ประมาณ ๑ ได้ผ้าอาบน้ำฝนที่ผู้อื่นทำเกินประมาณมาตัดแล้วใช้สอย ๑  ทำเป็น</p><p>ผ้าขึงเพดานก็ดี  ทำเป็นผ้าปูที่นอน   ทำเป็นผ้าม่านก็ดี    ทำเป็นเปลือกฟูกก็ดี</p><p>ทำเป็นปลอกหมอนก็ดี  ๑  ภิกษุวิกลจริต ๑ ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                             <em>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๙  จบ</em></p><p>                              <strong> วัสสิกสาฏิก  สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>           วินิจฉัยในสิกขาบทที่ ๙  พึงทราบดังนี้.</p><p>           คำว่า  <strong>วสฺสิกสาฏิกา  อนุญฺาตา   โหติ</strong>  มีความว่า  ผ้าอาบน้ำฝน</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาตไว้ในที่ไหน ? ทรงอนุญาตไว้ในเรื่องนางวิสาขา</p><p>ในจีวรขันธกะ.  สมจริงดังที่ตรัสไว้ในจีวรขันธกะนั้นว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ! </p><p>เราอนุญาตผ้าอาบน้ำฝน ดังนี้.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.  สิกขาบท</p><p>นี้  มีสมุฎฐาน ๖.</p><p>                          <em>วัสสิกสาฏกสิกขาบทที่  ๙  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 849</p><p>                            <strong>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>                               <strong>  เรื่องพระนันทะ</strong> </p><p>            [๗๗๖]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น     ท่าน</p><p>พระนันทะโอรสพระมาตุจฉาของพระผู้มีพระภาคเจ้า   เป็นผู้ทรงโฉมเป็นที่ต้อง</p><p>ตาต้องใจ   ต่ำกว่าพระผู้มีพระภาคเจ้า  ๔  องคุลี   ท่านทรงจีวรพระสุคต   ภิกษุ</p><p>เถระได้เห็นท่านพระนันทะมาแต่ไกล   ครั้นแล้วลุกจากอาสนะสำคัญว่าพระผู้มี-</p><p>พระภาคเจ้าเสด็จมา    ท่านพระนันทะเข้ามาใกล้จึงจำได้     แล้วเพ่งโทษติเตียน</p><p>โพนทะนาว่า      ไฉนท่านพระนันทะจึงได้ทรงจีวรเท่าจีวรของพระสุคตเล่า. . .</p><p>แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                                <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามท่านพระนันทะว่า  ดูก่อนนันทะ  ข่าว</p><p>ว่า  เธอทรงจีวรเท่าจีวรสุคต   จริงหรือ</p><p>             ท่านพระนันทะทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า</p><p>               <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             พระผู้มีพระภาคเจ้าพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า   ดูก่อนนันทะ   ไฉนเธอจึง</p><p>ได้ทรงจีวรเท่าจีวรของสุคตเล่า    การกระทำของเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส    หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุนชนที่เลื่อม</p><p>ใสแล้ว . . .</p><p>              ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย       ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้ :- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 850</p><p>                            <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๑๔๑.  ๑๐.  อนึ่ง ภิกษุใด  ให้ทำจีวรมีประมาณเท่าสุคตจีวรหรือ</p><p>ยิ่งกว่า เป็นปาจิตตีย์   มีอันให้ตัดเสีย   นี้ประมาณแห่งสุคตจีวรของ</p><p>พระสุคตในคำนั้น    โดยยาว  ๙  คืบ   โดยกว้าง  ๖ คืบ ด้วยคืบสุคต นี้</p><p>ประมาณแห่งสุคตจีวรของพระสุคต.</p><p>                            <em>เรื่องพระนันทะ  จบ</em> </p><p>                           <strong> สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๗๗๗]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด คือ ผู้เช่นใด. . .</p><p>            บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .นี้</p><p>ชื่อว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>มีประมาณเท่าสุคตจีวร</strong>   คือ   โดยยาว ๙ คืบ   โดยกว้าง</p><p>๖ คืบ  ด้วยคืบสุคต.</p><p>            บทว่า  <strong>ให้ทำ</strong>  คือ  ทำเองก็ดี  ให้ผู้อื่นทำก็ดี  เป็นทุกกฏในประโยค</p><p>เป็นปาจิตตีย์ด้วยได้จีวรมา   พึงตัดเสีย   แล้วจึงแสดงอาบัติตก.</p><p>                            <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                            <strong>จตุกปาจิตตีย์</strong></p><p>             [๗๗๘]   จีวรตนทำค้างไว้   แล้วทำต่อจนสำเร็จ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>             จีวรตนทำค้างไว้   แล้วใช้ผู้อื่นทำต่อจนสำเร็จ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>             จีวรผู้อื่นทำค้างไว้   ตนทำต่อจนสำเร็จต้องอาบัติปาจิตตีย์</p><p>             จีวรผู้อื่นทำค้างไว้   ใช้คนอื่นทำต่อจนสำเร็จ   ต้องอาบัติปาจิตตีย์ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 851</p><p>                                           <strong>ทุกะทุกกฏ</strong></p><p>            ทำเองก็ดี   ให้ผู้อื่นทำก็ดี   เพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่น   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>            ได้จีวรที่ผู้อื่นทำสำเร็จแล้วมาใช้สอย   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                        <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๗๗๙]   ทำจีวรหย่อนกว่าประมาณ  ๑  ได้จีวรที่ผู้อื่นทำสำเร็จแล้วมา</p><p>ตัดเสียแล้วใช้สอย  ๑ ทำเป็นผ้าขึงเพดานก็ดี   ทำเป็นผ้าปูพื้นก็ดี  ทำเป็นผ้าม่าน</p><p>ก็ดี    ทำเป็นเปลือกฟูกก็ดี    ทำเป็นปลอกหมอนก็ดี  ๑ ภิกษุวิกลจริต ๑ ภิกษุ</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                               <em>รตนวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                                   ปาจิตตีย์  วรรคที่  ๙  จบ</em></p><p>                                       <strong> บทสรุป</strong></p><p>            [๗๘๐]  ท่านทั้งหลาย  ธรรมคือปาจิตตีย์  ๙๒ สิกขาบท    ข้าพเจ้ายก</p><p>ขึ้นแสดงแล้วแล  ข้าพเจ้าขอถามท่านทั้งหลายในธรรมคือ  ปาจิตตีย์ ๙๒ สิกขา-</p><p>บทนั้นว่า  ท่านทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้ว  ข้าพเจ้าขอถามแม้ครั้งที่สองว่า  ท่าน</p><p>ทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้วหรือ    ข้าพเจ้าขอถามแม้ครั้งที่สามว่า    ท่านทั้งหลาย</p><p>เป็นผู้บริสุทธิ์แล้วหรือ  ท่านทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้วในธรรมคือปาจิตตีย์ ๙๒</p><p>สิกขาบทนี้    เหตุนั้นจึงนิ่ง  ข้าพเจ้าทรงความนี้ไว้ด้วยอย่างนี้ .</p><p>                                <em>ปาจิตติยกัณฑ์  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 852</p><p>                   <strong>  นันทเถรสิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>           วินิจฉัย   ในสิกขาบทที่  ๑๐   พึงทราบดังนี้:-</p><p>           บทว่า  <strong>จตุรงฺคุโลมโก</strong>   คือ   มีขนาดต่ำกว่า ๔ นิ้ว   (พระนันทะมี</p><p>ขนาดต่ำกว่าพระศาสดา  ๔ นิ้ว).  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.  สิกขาบท</p><p>นี้  มีสมุฏฐาน  ๖.</p><p>                              <em>นันทเถรสิกขาบทที่  ๑๐ จบ</em></p><p><em>                                ราชวรรคที่  ๙  จบบริบูรณ์</em></p><p><em>                                     ตามวรรณนานุกรม</em></p><p>            คำว่า   <strong>อุทฺทิฏฺา  โข</strong>   เป็นต้น    มีนัยดังกล่าวแล้วนั้นแล.</p><p>                        <em>ขุททกวรรณนาในอรรถกถาพระวินัย</em></p><p><em>                         ชื่อสมันตปาสาทิกา  จบบริบูรณ์</em></p><p>                             <strong>  หัวข้อประจำเรื่อง</strong></p><p>            ๑.  <strong>อันเตปุรสิกขาบท</strong>                             ว่าด้วยการเข้าสู่พระราชฐาน</p><p>            ๒.  <strong>รตนสิกขาบท</strong>                                   ว่าด้วยการเก็บรตนะ</p><p>            ๓.  <strong>วิกาเลคามปเวสนสิกขาบท</strong>              ว่าด้วยการเข้าบ้านในเวลาวิกาล</p><p>            ๔.  <strong>สูจิฆรสิกขาบท</strong>                                 ว่าด้วยการทำกล่องเข็ม</p><p>            ๕.  <strong>มัญจสิกขาบท</strong>                                  ว่าด้วยเตียงตั่งเกินประมาณ</p><p>            ๖.  <strong>ตูโลนัทธสิกขาบท</strong>                              ว่าด้วยเตียงตั่งยัดนุ่น</p><p>            ๗.  <strong>นิสีทนสิกขาบท</strong>                                 ว่าด้วยการทำผ้าสำหรับนั่ง</p><p>            ๘.  <strong>กัณฑุปฏิจฉาทีสิกขาบท</strong>                     ว่าด้วยการทำผ้าปิดฝี</p><p>            ๙.  <strong>วัสสิกสาฏิกสิกขาบท</strong>                          ว่าด้วยการทำผ้าอาบน้ำฝน</p><p>           ๑๐. <strong>สุคตจีวรสิกขาบท</strong>                              ว่าด้วยการทำจีวรเท่าสุคตจีวร            </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 853</p><p>                        <strong>ปาฏิเทสนียกัณฑ์</strong></p><p>            ท่านทั้งหลาย  ก็ธรรมคือปาฏิเทสนียะ ๔  สิกขาบทเหล่านี้แล  มาสู่อุเทศ</p><p>                         <strong>ปาฏิเทสนียะ  สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>                          <strong> เรื่องภิกษุณีรูปหนึ่ง</strong> </p><p>           [๗๘๑]  โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระเชตวัน</p><p>อารามของนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น   ภิกษุณีรูปหนึ่ง</p><p>เที่ยวบิณฑบาตไปในพระนครสาวัตถี  เวลากลับ   พบภิกษุรูปหนึ่งแล้วได้กล่าว</p><p>คำนี้ว่า  ข้าแต่พระคุณเจ้า   นิมนต์พระคุณเจ้าโปรดรับภิกษา   ภิกษุนั้นกล่าวว่า</p><p>ดีล่ะ  น้องหญิง  แล้วได้รับภิกษาไปทั้งหมด  ครั้นเวลาเที่ยงใกล้เข้าไป  ภิกษุณี</p><p>นั้นไม่อาจไปเที่ยวบิณฑบาตได้   จึงอดอาหาร  ครั้นต่อมาวันที่  ๒...ย่อมาวัน</p><p>ที่ ๓ ภิกษุณีนั้นเที่ยวไปบิณฑบาตในพระนครสาวัตถี     เวลากลับพบภิกษุรูป</p><p>นั้นแล้วได้กล่าวคำนี้ว่า    ข้าแต่พระคุณเจ้า     นิมนต์พระคุณเจ้าโปรดรับภิกษา</p><p>ภิกษุนั้น กล่าวว่า  ดีละ  น้องหญิง  แล้วรับภิกษาไปทั้งหมด   ครั้นเวลาเที่ยงใกล้</p><p>เข้าไป  ภิกษุณีนั้นไม่อาจไปเที่ยวบิณฑบาตได้   จึงอดอาหาร   ครั้นต่อมาวันที่</p><p>๔  ภิกษุณีนั้นเดินซวนเซไปตามถนน  เศรษฐีคหบดีขึ้นรถสวนทางมา ได้กล่าว</p><p>คำนี้กะภิกษุณีนั้นว่า นิมนต์หลีกไปหน่อยแม่เจ้า ภิกษุณีนั้นหลีกหลบล้มลงในที่</p><p>นั่นเอง  เศรษฐีคหบดีได้ขอขมาโทษภิกษุณีนั้นว่า  ข้าแต่แม่เจ้า   ขอท่านโปรด</p><p>อดโทษแก่ข้าพเจ้าที่ทำให้ท่านล้มลง   เจ้าข้า</p><p>            ภิกษุณีตอบว่า  ดูก่อนคหบดี  ท่านไม่ได้ทำให้ฉันล้ม  ฉันเองต่างหาก</p><p>ที่มีกำลังน้อย </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 854</p><p>             เศรษฐีคหบดีถามว่า   ข้าแต่แม่เจ้า     ก็เพราะเหตุไรเล่า     แม่เจ้าจึงมี</p><p>กำลังน้อย  จึงภิกษุณีนั้นได้แจ้งเรื่องนั้นให้เศรษฐีคหบดีทราบ  เศรษฐีคหบดีจึง</p><p>นำภิกษุณีนั้นไปให้ฉันที่เรือน  แล้วเพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า ไฉนพระ</p><p>คุณเจ้าผู้เจริญทั้งหลาย   จึงได้รับอามิสจากมือภิกษุณีเล่า   เพราะมาตุคามมีลาภ</p><p>อัตคัด    ภิกษุทั้งหลายได้ยินเศรษฐีคหบดีเพ่งโทษ     ติเตียน    โพนทะนาอยู่</p><p>บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย . . .ต่างก็เพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาว่า   ไฉนภิกษุจึง</p><p>ได้รับอามิสจากมือภิกษุณีเล่า . . . แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                                     <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุรูปนั้นว่า    ดูก่อนภิกษุ   ข่าวว่า</p><p>เธอรับอามิส   จากมือภิกษุณี   จริงหรือ</p><p>           ภิกษุรูปนั้น ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า</p><p>           ภ.  ดูก่อนภิกษุ  ภิกษุณีนั้นเป็นญาติของเธอหรือมิใช่ญาติ</p><p>           ภิ. มิใช่ญาติ   พระพุทธเจ้าข้า</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า    ดูก่อนโมฆบุรุษ    ภิกษุผู้มี</p><p>ใช่ญาติย่อมไม่รู้การกระทำอันสมควรหรือไม่สมควร   ของที่มีอยู่หรือไม่มี  ของ</p><p>ภิกษุณีผู้มีใช่ญาติ  ไฉนเธอจึงได้รับอามิสจากมือภิกษุณีผู้มีใช่ญาติเล่า  การกระ</p><p>ทำของเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือ</p><p>เพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย       ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 855</p><p>                            <strong>  พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๔๒. ๑.  อนึ่ง  ภิกษุใด  รับของเคี้ยวก็ดี  ของฉันก็ดี   ด้วย</p><p>มือของตน  จากมือของภิกษุณี  ผู้มิใช่ญาติ  ผู้เข้าไปแล้วสู่ละแวกบ้าน</p><p>แล้วเคี้ยวก็ดี   ฉันก็ดี  อันภิกษุนั้นพึงแสดงคืนว่า  แนะเธอ  ฉันต้อง</p><p>ธรรมที่น่าติ  ไม่เป็นที่สบาย  ควรจะแสดงคืน  ฉันแสดงคืนธรรมนั้น.</p><p>                          <em>เรื่องภิกษุณีรูปหนึ่ง  จบ</em></p><p>                            <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              [๗๘๒]  บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>   ความว่า  ผู้ใด  คือ  ผู้เช่นใด. . .</p><p>              บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่าเป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.</p><p>              ที่ชื่อว่า   <strong>ผู้มิใช่ญาติ</strong>  คือ  ไม่ใช่คนเนื่องถึงกันทางมารดาก็ดี   ทาง</p><p>บิดาก็ดี   ตลอดเจ็ดชั่วบุรพชนก.</p><p>              ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุณี</strong>  ได้แก่   สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์สองฝ่าย.</p><p>              ที่ชื่อว่า   <strong>ละแวกบ้าน</strong>  ได้แก่   ถนน  ตรอกตัน  ทางสามแยก  เรือน</p><p>ตระกูล.</p><p>              ที่ชื่อว่า  <strong>ของเคี้ยว</strong>  คือ  ยกโภชนะทั้งห้า  ยามกาลิก  สัตตาหกาลิก</p><p>และยาวชีวิก   นอกจากนี้ชื่อว่าของเคี้ยว.</p><p>              ที่ชื่อว่า  <strong>ของฉัน</strong>   ได้แก่  โภชนะทั้งห้า  คือ  ข้าวสุก  ๑ ขนมสด ๑</p><p>ขนมแห้ง  ๑   ปลา ๑   เนื้อ ๑.</p><p>              ภิกษุรับประเคนไว้ด้วยหมายใจว่า  จักเคี้ยว  จักฉัน   ต้องอาบัติทุกกฏ</p><p>กลืน  ต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ  ทุก ๆ คำกลืน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 856</p><p>                                    <strong> บทภาชนีย์</strong></p><p>                                  <strong>ติกปาฏิเทสนียะ</strong></p><p>           ภิกษุณีผู้มิใช่ญาติ  ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ญาติ  รับของเคี้ยวก็ดี   ของฉัน</p><p>ก็ดี   ด้วยมือของตน   จากมือของภิกษุณีผู้มีใช่ญาติ   ผู้เข้าไปแล้วสู่ละแวกบ้าน</p><p>แล้วเคี้ยวก็ดี   ฉันก็ดี    ต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ.</p><p>           ภิกษุณีผู้มีใช่ญาติ   ภิกษุสงสัยอยู่   รับของเคี้ยวก็ดี  ของฉันก็ดี   ด้วย</p><p>มือของตนจากมือของภิกษุณีผู้มีใช่ญาติ  ผู้เข้าไปแล้วสู่ละแวกบ้าน  แล้วเคี้ยวก็ดี</p><p>ฉันก็ดี  ต้องอาบัติปาฎิเทสนียะ.</p><p>           ภิกษุณีผู้มีใช่ญาติ   ภิกษุสำคัญว่าเป็นญาติ   รับของเคี้ยวก็ดี   ของฉัน</p><p>ก็ดี   ด้วยมือของตน   จากมือของภิกษุณีผู้มีใช่ญาติ.   ผู้เข้าไปแล้วสู่ละแวกบ้าน</p><p>แล้วเคี้ยวก็ดี   ฉันก็ดี   ต้องอาบัติปาฎิเทสนียะ.</p><p>                                    <strong>จตุกทุกกฏ</strong></p><p>            ภิกษุรับของที่เป็นยามกาลิก     สัตตาหกาลิก    ยาวชีวิก     เพื่อทำเป็น</p><p>อาหาร   ต้องอาบัติทุกกฏ   กลืน   ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>            ภิกษุรับ . . .  จากมือของภิกษุณีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์ฝ่ายเดียว  ด้วย</p><p>ตั้งใจว่า  จักเคี้ยว  จักฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ  กลืน  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำ</p><p>กลืน.</p><p>            ภิกษุณีผู้เป็นญาติ   ภิกษุสำคัญว่ามิใช่ญาติ . . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>            ภิกษุณีผู้เป็นญาติ  ภิกษุสงสัยอยู่ . . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                   <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            ภิกษุณีผู้เป็นญาติ  ภิกษุสำคัญว่าเป็นญาติ. . .ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 857</p><p>                                      <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๗๘๓]  ภิกษุณีผู้เป็นญาติ ๑    ภิกษุณีผู้มีใช่ญาติสั่งให้ถวาย    มิได้</p><p>ถวายเอง  ๑   เก็บวางไว้ถวาย ๑   ถวายในอาราม ๑   ในสำนักภิกษุณี ๑   ใน</p><p>สำนักเดียรถีย์ ๑   ในโรงฉัน ๑   นำออกจากบ้านแล้วถวาย  ๑    ถวายยามกาลิก</p><p>สัตตาหกาลิก   ยาวชีวิก  ด้วยคำว่า  เมื่อปัจจัยมีอยู่  นิมนต์ฉันได้  ๑  สิกขมานา</p><p>ถวาย ๑   สามเณรีถวาย ๑   ภิกษุวิกลจริต  ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ  ๑   ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                             <em>ปาฏิเทสนียะ  สิกขาบทที่  ๑  จบ</em> </p><p>                                  <strong> ปาฏิเทสนียกัณฑวรรณนา</strong></p><p>                               <strong>ปาฏิเทสนียธรรมเหล่าใดที่พระธรรม</strong></p><p><strong>                     สังคาหกาจารย์ทั้งหลาย   ตั้งไว้ในลำดับพวก</strong></p><p><strong>                     ขุททกสิกขาบท  บัดนี้จะมีการวรรณนาปาฏิ-</strong></p><p><strong>                      เทสนียธรรมเหล่านั้นดังต่อไปนี้.</strong></p><p>              พึงทราบวินิจฉัย  ในปาฏิเทสนียสิกขาบทที่ ๑ ก่อน :- </p><p>   <strong>[ว่าด้วยการรับของเคี้ยวของฉันจากมือภิกษุณีผู้มิใช่ญาติ]</strong></p><p>              บทว่า <strong>ปฏิกฺกมนกาเล</strong> คือ ในเวลาเป็นที่เที่ยวบิณฑบาตแล้วกลับมา.</p><p>              สองบทว่า  <strong>สพฺเพว  อคฺคเหสิ</strong>   คือ  ได้รับเอาภิกษาไปทั้งหมด.</p><p>              บทว่า   <strong>ปเวเธนฺตี</strong>   แปลว่า   เดินซวนเซอยู่.</p><p>              บทว่า   <strong>อเปหิ</strong>   แปลว่า   จงถอยไป.  อธิบายว่า  ท่านยังไม่ให้โอกาส. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 858</p><p>           คำว่า    <strong>คารยฺห    อาวุโส</strong>    เป็นต้น     เป็นคำแสดงอาการที่ภิกษุพึง</p><p>แสดงคืน.</p><p>           บทว่า   <strong>รถิกา</strong>   แปลว่า   ถนน.</p><p>           บทว่า   <strong>พฺยูห</strong>   ได้แก่   ตรอกตันไม่ทะลุถึงกัน   ไปถึงแล้วต้องย้อน</p><p>กลับมา.</p><p>            บทว่า   <strong>สิงฺฆาฏก</strong>   ได้แก่   ที่ชุมทาง  ๔  แยก   หรือ ๓ แยก.</p><p>            บทว่า   <strong>ฆร</strong>   ได้แก่   เรือนแห่งสกุล.</p><p>            บรรดาสถานที่  มีถนนเป็นต้นเหล่านี้  ภิกษุยืนรับในที่แห่งใดแห่งหนึ่ง</p><p>เป็นทุกกฏ  เพราะรับ.  เป็นปาฏิเทสนียะ  โดยการนับคำกลืน.  แม้สำหรับภิกษุ</p><p>ผู้รับในสถานที่มีโรงช้างเป็นต้น     ก็นัยนี้เหมือนกัน     ภิกษุณียืนถวายที่ถนน, </p><p>ภิกษุยืนรับในละแวกวัดเป็นต้น    เป็นอาบัติเหมือนกัน.</p><p>            ก็บัณฑิตพึงทราบอาบัติในปาฎิเทสนียสิกขาบทที่   ๑  นี้    ด้วยอำนาจ</p><p>แห่งนางภิกษุณีผู้ยืนถวายในละแวกบ้าน  โดยพระบาลีว่า <strong>อนฺตรฆร ปวิฏฺฐาย</strong></p><p>ดังนี้.  ก็ที่ซึ่งภิกษุยืนอยู่ไม่เป็นประมาณ.   เพราะเหตุนั้น  ถ้าแม้นว่า  ภิกษุยืน</p><p>ในถนนเป็นต้น  รับจากนางภิกษุณีผู้ถวายในละแวกวัดเป็นต้น   ไม่เป็นอาบัติแล </p><p>           คำว่า    ภิกษุรับประเคน   ยามกาลิก    สัตตาหกาลิก   ยาวชีวก   เพื่อ</p><p>ประโยชน์เป็นอาหาร  ต้องอาบัติทุกกฏ.  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำกลืน  นี้</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสหมายเอากาลิกที่ไม่ได้ระคนกับอามิส.      แต่ในกาลิกที่ </p><p>ระคนกัน  มีรสเป็นอันเดียวกัน  เป็นปาฏิเทสนียะเหมือนกัน.</p><p>          สองบทว่า  <strong>เอกโต  อุปสมฺปนฺนาย</strong>  ได้แก่  ภิกษุณีผ้อุปสมบทใน</p><p>สำนักแห่งภิกษุณีทั้งหลาย.     แต่ภิกษุผู้รับจากมือแห่งภิกษุณี     ผู้อุปสมบทใน</p><p>สำนักแห่งภิกษุทั้งหลาย   เป็นปาฏิเทสนียะตามสมควรแก่วัตถุทีเดียว.  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 859</p><p>            สองบทว่า  <strong>ทาเปติ  น  เทติ</strong>  มีความว่า   ภิกษุณีผู้มีใช่ญาติใช้ผู้อื่น</p><p>บางคนให้ถวาย,  ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้รับขาทนียโภชนียะนั้น.</p><p>            สองบทว่า  <strong>อุปกฺขิปิตฺวา  เทติ</strong>   มีความว่า   ภิกษุณีวางบนพื้นแล้ว</p><p>ถวายว่า    พระคุณเจ้า !   ดิฉันถวายขาทนียโภชนียะนี้แก่ท่าน.   ภิกษุรับของที่</p><p>ภิกษุณีถวายอย่างนี้   พร้อมกับกล่าวว่า  ขอบใจนะน้องหญิง  แล้วให้ภิกษุณีนั้น</p><p>นั่นเอง  หรือใช้ผู้อื่นบางคนรับประเคนแล้วฉัน  ควรอยู่.</p><p>             อาจารย์บางพวกกล่าวว่า   ก็ถ้าว่า   ภิกษุณีถือเอาอามิสในบาตรที่อยู่ใน</p><p>มือ   ถวายว่า   ดิฉันสละถวายท่าน   ภิกษุรับประเคนอามิสที่ภิกษุณีถือไว้ด้วย</p><p>กล่าวว่า  น้องหญิง  !   เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้รับ.</p><p>             สองบทว่า  <strong>สิกฺขมานาย  สามเณริยา</strong> มีความว่า  เมื่อสิกขมานาและ</p><p>สามเณรีเหล่านี้ถวาย  ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุผู้รับ.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้น</p><p>ทั้งนั้น.</p><p>          สิกขาบทนี้   มีสมุฎฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท  เป็นกิริยา โนสัญญาวิโมกข์</p><p>อจิตตกะ  ปัณณัตติวัชชะ  กายกรรม   วจีกรรม  มีจิต ๓ มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>                           <em>ปาฏิเทสนียสิกขาบทที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 860</p><p>                              <strong>ปาฏิเทสนียะ  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>                              <strong>เรื่องภิกษุณีฉัพพัคคีย์</strong></p><p>           [๗๘๔]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ พระ-</p><p>เวพุวันวิหาร อันเป็นสถานที่พระราชทานเหยื่อแก่กระแต  เขตพระนครราชคฤห์</p><p>ครั้งนั้น     ภิกษุทั้งหลายรับนิมนต์ฉันในสกุล     มีภิกษุณีเหล่าฉัพพัคคีย์มายืน</p><p>บงการให้เขาถวายของแก่พระฉัพพัคคีย์ว่า   จงถวายแกงที่ท่านองค์นี้    จงถวาย</p><p>ข้าวที่ท่านองค์นี้  พวกพระฉัพพัคคีย์ได้ฉันตามความต้องการ  ภิกษุเหล่าอื่นฉัน</p><p>ไม่ได้ดังจิตประสงค์    บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย . . .ต่างก็เพ่งโพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงไม่ห้ามปรามภิกษุณี   ฉัพพัคคีย์ผู้บงการเล่า . . .แล้วกราบ</p><p>ทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                  <strong>ทรงสอบถาม</strong>        </p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอไม่ห้ามปรามภิกษุณีทั้งหลายผู้บงการอยู่   จริงหรือ.</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า   จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงไม่ห้ามปรามภิกษุณีผู้บงการอยู่เล่า   การกระทำของพวกเธอนั่น  ไม่</p><p>เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่ง</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้  ว่า</p><p>ดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 861</p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๔๓.  ๒. อนึ่ง ภิกษุทั้งหลายรับนิมนต์ฉันในสกุล  ถ้าภิกษุณี </p><p>มายืนสั่งเสียอยู่ในที่นั้นว่า  จงถวายแกงในองค์นี้   จงถวายข้าวในองค์นี้</p><p>ภิกษุทั้งหลายนั้นพึงรุกรานภิกษุณีนั้นว่า   น้องหญิง   เธอจงหลีกไป</p><p>เสีย  ตลอดเวลาภิกษุฉันอยู่  ถ้าภิกษุแม้รูปหนึ่งไม่กล่าวออกไป   เพื่อ</p><p>จะรุกรานภิกษุณีว่า  น้องหญิง  เธอจงหลีกไปเสีย   ตลอดเวลาที่ภิกษุ</p><p>ฉันอยู่  ภิกษุเหล่านั้นพึงแสดงคืนว่า  แน่ะเธอ  พวกฉันต้องธรรมที่</p><p>น่าติ   ไม่เป็นที่สบาย  ควรจะแสดงคืน   พวกฉันแสดงคืนธรรมนั้น.</p><p>                            <em>เรื่องภิกษุณีฉัพพัคคีย์  จบ</em></p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๗๘๕]  คำว่า   <strong>อนึ่ง   ภิกษุทั้งหลายรับนิมนต์ฉันอยู่ในสกุล</strong></p><p>ความว่า  ที่ชื่อว่าสกุล  ได้แก่ตระกูล  ๔ คือ  ตระกูลกษัตริย์  ตระกูลพราหมณ์</p><p>ตระกูลแพศย์    ตระกูลศูทร.</p><p>           คำว่า  <strong>รับนิมนต์ฉันอยู่</strong>  คือ  รับนิมนต์ฉันโภชนะทั้งห้า   อย่างใด</p><p>อย่างหนึ่ง.                        </p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ภิกษุณี</strong>   ได้แก่สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์สองฝ่าย.</p><p>           ที่ชื่อว่า   <strong>ผู้สั่งเสียอยู่</strong>    คือ    บงการว่า    จงถวายแกงในองค์นี้    จง</p><p>ถวายข้าวในองค์นี้   ดังนี้   ตามความที่เป็นมิตรกัน  เป็นเพื่อนร่วมเห็นกัน  เป็น</p><p>เพื่อนร่วมคบกัน   เป็นผู้ร่วมอุปัชฌาย์กัน   เป็นผู้ร่วมอาจารย์กัน   นี้ชื่อว่า  ผู้</p><p>สั่งเสียอยู่.</p><p>             คำว่า  <strong>อันภิกษุทั้งหลายนั้น</strong>  ได้แก่  ภิกษุที่ฉันอยู่.</p><p>             คำว่า  <strong>ภิกษุณีนั้น</strong>   ได้แก่  ภิกษุณีผู้สั่งเสียนั้น. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 862</p><p>            ภิกษุทั้งหลายนั้น  พึงรุกรานภิกษุณีนั้นว่า  น้องหญิง  เธอจงหลีกไป</p><p>จนกว่า   ภิกษุทั้งหลายจะฉันเสร็จ   ถ้าภิกษุแม้รูปหนึ่งไม่รุกราน   รับด้วยหวัง</p><p>ว่าจักเคี้ยว  จักฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ   กลืน ต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ  ทุก ๆ คำ</p><p>กลืน.</p><p>                                             <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                         <strong>ติกปาฏิเทสนียะ</strong></p><p>            [๗๘๖]  ภิกษุณีผู้อุปสัมบันสั่งเสียอยู่  ภิกษุสำคัญว่าภิกษุณีผู้อุปสัมบัน</p><p>ไม่ห้ามปราม   ต้องอาบัติปาฎิเทสนียะ.</p><p>             ภิกษุณีผู้อุปสัมบันสั่งเสียอยู่   ภิกษุมีความสงสัย   ไม่ห้ามปราม   ต้อง</p><p>อาบัติปาฏิเทสนียะ.</p><p>            ภิกษุณีผู้อุปสัมบันสั่งเสียอยู่  ภิกษุสำคัญว่าเป็นภิกษุณีอนุปสัมบัน  ไม่</p><p>ห้ามปราม  ต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ.</p><p>                                              <strong>ติกทุกกฏ</strong></p><p>             สตรีผู้อุปสมบทแล้วในสงฆ์ฝ่ายเดียวสั่งเสียอยู่  ภิกษุไม่ห้ามปราม  ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.                           </p><p>             ภิกษุณีผู้เป็นอนุปสัมบันสั่งเสียอยู่  ภิกษุสำคัญว่าเป็นภิกษุณีผู้อุปสัมบัน</p><p>ไม่ห้ามปราม  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             ภิกษุณีผู้เป็นอนุปสัมบันสั่งเสียอยู่    ภิกษุมีความสงสัย   ไม่ห้ามปราม</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                             <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>             ภิกษุณีผู้เป็นอนุปสัมบันสั่งเสียอยู่     ภิกษุสำคัญว่าเป็นภิกษุณีผู้อนุป-</p><p>สัมบัน  ไม่ห้ามปราม  ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 863</p><p>                                     <strong> อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๗๘๗]   ภิกษุณีสั่งให้ถวายภัตตาหารของตน  มิได้ถวายเอง  ๑   ถวาย</p><p>ภัตตาหารของผู้อื่น  มิได้สั่งให้ถวาย  ๑  สั่งให้ถวายภัตตาหารที่เขาไม่ได้ถวาย  ๑</p><p>สั่งให้เขาถวายในภิกษุที่เขาไม่ได้ถวาย ๑  สั่งให้ถวายเท่า ๆ กันแก่ภิกษุทุกรูป ๑</p><p>สิกขมานาสั่งเสีย  ๑   สามเณรีสั่งเสีย ๑   เว้นโภชนะห้า   อาหารทุกอย่างไม่เป็น</p><p>อาบัติ ๑  ภิกษุวิกลจริต  ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                             <em>ปาฏิเทสนียะ  สิกขาบทที่  ๒ จบ</em></p><p>                                <strong>ปาฏิเทสนียะ  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>             วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่ ๒  พึงทราบดังนี้:-</p><p>             คำว่า  <strong>อปสกฺก  ตาว   ภคินิ</strong>  เป็นต้น   เป็นคำแสดงอาการที่ภิกษุ</p><p>พึงรุกราน.</p><p>           ในคำว่า  <strong>อตฺตโน  ภตฺต  ทาเปติ  น  เทติ</strong>  นี้   มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>ถ้าแม้นว่า   ภิกษุณีถวายภัตของตนเอง   ไม่เป็นอาบัติโดยสิกขาบทนี้เลย   เป็น</p><p>อาบัติโดยสิกขาบทก่อน.</p><p>            ก็ในคำว่า  <strong>อญฺสฺส ภตฺต เทติ น ทาเปติ</strong>  นี้  มีวินิจฉัยดังนี้:-</p><p>ถ้าภิกษุณีใช้ให้ถวาย     พึงเป็นอาบัติโดยสิกขาบทนี้,     แต่เมื่อภิกษุณีถวายเอง</p><p>ไม่เป็นอาบัติโดยสิกขาบทนี้และไม่เป็นโดยสิกขาบทก่อน.     คำที่เหลือใน</p><p>สิกขาบทนี้   ตื้นทั้งนั้น .</p><p>             สิกขาบทนี้      มีสมุฏฐานดุจกฐินสิกขาบท    เป็นทั้งกิริยาทั้งอกิริยา</p><p>โนสัญญาวิโมกข์   อจิตตกะ   ปัณณัตติวัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม  มีจิต ๓</p><p>มีเวทนา ๓   ดังนี้แล.</p><p>                                 <em>ปาฏิเทสนียสิกขาบทที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 864</p><p>                               <strong> ปาฏิเทสนียะ  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>                                  <strong>  เรื่องตระกูลหนึ่ง</strong> </p><p>            [๗๘๘]  โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่   ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี  ครั้งนั้น   ใน</p><p>พระนครสาวัตถี    มีตระกูลหนึ่งเป็นตระกูลที่เลื่อมใส    ทั้งสองสามีภรรยาเจริญ</p><p>ด้วยศรัทธา  แต่หย่อนด้วยโภคทรัพย์  เขาได้สละของเคี้ยวของฉันอันเป็นอาหาร</p><p>มื้อเช้า    ซึ่งบังเกิดในตระกูลนั้นทั้งหมด    แก่ภิกษุทั้งหลายแล้ว     บางคราวถึง</p><p>กับอดอาหารอยู่   ชาวบ้านพากันเพ่งโทษ  ติเตียน โพนทะนาว่า ไฉนพระสมณะ</p><p>เชื้อสายพระศากยบุตรจึงได้รับอาหารไม่รู้จักประมาณ     สามีภรรยาคู่นี้ได้ถวาย</p><p>แก่สมณะเหล่านี้แล้ว   บางคราวถึงกับอดอาหารอยู่  ภิกษุทั้งหลายได้ยินชาวบ้าน</p><p>พวกนั้นเพ่งโทษ   ติเตียน   โพนทะนาอยู่     จึงได้กราบทูลเรื่องนั้น  แด่พระผู้มี</p><p>พระภาคเจ้า.</p><p>                               <strong>พระพุทธานุญาตพิเศษ</strong></p><p>            ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น     ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น     แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า    ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย  ตระกูลใดเจริญด้วยศรัทธา  แต่หย่อนด้วยโภคทรัพย์  เราอนุญาต</p><p>ให้สมมติว่าเป็นเสกขะแก่ตระกูลเห็นปานนั้นด้วยญัตติทุติยกรรม     ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   ก็แลพึงให้เสกขสมมติอย่างนี้. </p><p>                                        <strong>เสกขสมมติ</strong></p><p>            ภิกษุผู้ฉลาด  ผู้สามารถ  พึงประกาศให้สงฆ์ทราบด้วยญัตติทุติยกรรม</p><p>วาจา   ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 865</p><p>                      <strong>กรรมวาจาให้เสกขสมมติ</strong> </p><p>           ท่านเจ้าข้า   ขอสงฆ์จงฟังข้าพเจ้า    ตระกูลมีชื่อนี้เจริญ ด้วย</p><p>ศรัทธา   แต่หย่อนด้วยโภคสมบัติ   ถ้ำความพร้อมพรั่งของสงฆ์ถึงที่</p><p>แล้ว   สงฆ์พึงให้สมมติว่าเป็นเสกขะแก่ตระกูลมีชื่อนี้  นี่เป็นญัตติ.</p><p>           ท่านเจ้าข้า   ขอสงฆ์จงฟังข้าพเจ้า    ตระกูลมีชื่อนี้เจริญด้วย</p><p>ศรัทธา    แต่หย่อนด้วยโภคสมบัติ     สงฆ์ให้สมมติว่าเป็นเสกขะแก่</p><p>ตระกูลมีชื่อนี้   การให้สมมติว่าเป็นเสกขะแก่ตระกูลมีชื่อนี้  ชอบแก่</p><p>ท่านผู้ใด   ท่านผู้นั้นพึงเป็นผู้นิ่ง    ไม่ชอบแก่ท่านผู้ใด   ท่านผู้นั้น</p><p>พึงพูด.</p><p>            การให้สมมติว่าเป็นเสกขะ    สงฆ์ให้แล้วแก่ตระกูลมีชื่อนี้</p><p>ชอบแก่สงฆ์  เหตุนั้นจึงนิ่ง  ข้าพเจ้าทรงความนี้ไว้ด้วยอย่างนี้.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย       ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้ :-</p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๔๔.  ๓.  ก.  อนึ่ง   ภิกษุใด   รับของเคี้ยวก็ดี   ของฉันก็ดี</p><p>ในสกุลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะเห็นปานนั้น   ด้วยมือของตน  แล้ว</p><p>เคี้ยวก็ดี   ฉันก็ดี  ภิกษุนั้นพึงแสดงคืนว่า  แน่ะเธอ  ฉันต้องธรรมที่</p><p>น่าติ  ไม่เป็นที่สบาย  ควรจะแสดงคืน  ฉันแสดงคืนธรรมนั้น.</p><p>            ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                  <em>เรื่องตระกูลหนึ่ง  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 866</p><p>                                  <strong>เรื่องภิกษุหลายรูป</strong></p><p>            [๗๘๙]  ก็โดยสมัยนั้นแล    ในพระนครสาวัตถีมีงานมหรสพ    พวก</p><p>ชาวบ้านนิมนต์ภิกษุทั้งหลายไปฉัน   แม้ตระกูลนั้นก็ได้นิมนต์ภิกษุทั้งหลายไปฉัน</p><p>ภิกษุทั้งหลายไม่รับนิมนต์รังเกียจอยู่ว่า     การรับของเคี้ยวของฉันในตระกูลที่</p><p>สมมติว่าเป็นเสกขะ   ด้วยมือของตนแล้วเคี้ยวฉัน   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้าม</p><p>แล้ว    เขาจึงเพ่งโทษ    ติเตียน    โพนทะนาว่า    พวกเราจะมีชีวิตอยู่ไปทำไม</p><p>เพราะพระคุณเจ้าทั้งหลายไม่รับนิมนต์ฉันของพวกเรา    ภิกษุทั้งหลายได้ยินเขา</p><p>เพ่งโทษ  ติเตียนโพนทะนาอยู่   จึงกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                               <strong>พระพุทธานุญาตพิเศษ</strong></p><p>            ลำดับนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น    ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า    ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย   เราอนุญาตให้ภิกษุผู้อันทายกนิมนต์แล้ว   รับของเคี้ยวก็ดี   ของ</p><p>ฉันก็ดี   ในตระกูลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ   ด้วยมือของตนแล้ว   เคี้ยวฉันได้.</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                   <strong>พระอนุบัญญัติ  ๑</strong></p><p>           ๑๔๔. ๓.  ข.  อนึ่ง  ภิกษุใด  ไม่ได้รับนิมนต์ก่อน  รับของ</p><p>เคี้ยวก็ดี    ของฉันก็ดี   ในตระกูลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะเห็นปาน</p><p>นั้น  ด้วยมือของตน  แล้วเคี้ยวก็ดี    ฉันก็ดี  ภิกษุนั้นพึงแสดงคืนว่า</p><p>แน่ะเธอ  ฉันต้องธรรมที่น่าติไม่เป็นที่สบาย  ควรจะแสดงคืน  ฉัน</p><p>แสดงคืนธรรมนั้น. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 867</p><p>            ก็สิกขาบทนี้     ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                                    <em>เรื่องภิกษุหลายรูป จบ</em></p><p>                                   <strong> เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง</strong>              </p><p>             [๗๙๐]   โดยสมัยต่อจากนั้นแล     ภิกษุรูปหนึ่งเป็นกุลุปกะของตระกูล</p><p>นั้น     ครั้นเวลาเช้า    เธอครองอันตรวาสกแล้วถือบาตรจีวรเดินผ่านเข้าไปใน</p><p>ตระกูลนั้น     ครั้นถึงแล้วจึงนั่งบนอาสนะที่เขาจัดถวาย   ภิกษุนั้นเกิดอาพาธใน</p><p>ทันใด  จึงชาวบ้านเหล่านั้นได้กล่าวอาราธนาภิกษุนั้นว่า   นิมนต์ฉันเถิดขอรับ</p><p>ภิกษุนั้นไม่รับนิมนต์รังเกียจอยู่ว่า    ภิกษุผู้อันทายกไม่ได้นิมนต์ไว้ก่อน    รับ</p><p>ของเคี้ยวของฉันในตระกูลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะด้วยมือของตนแล้วเคี้ยวฉัน</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว    ดังนี้แล้วไม่อาจไปบิณฑบาต   ได้อดอาหาร</p><p>แล้ว  ครั้นหายจากอาพาธแล้ว  เธอได้ไปสู่อารามแจ้งเรื่องนั้นแก่ภิกษุทั้งหลาย ๆ</p><p>ได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                 <strong>พระพุทธานุญาตพิเศษ</strong></p><p>             ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น      ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า    ดูก่อน</p><p>ภิกษุทั้งหลาย    เราอนุญาตให้ภิกษุผู้อาพาธรับของเคี้ยวก็ดี    ของฉันก็ดี    ใน</p><p>ตระกูลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ   ด้วยมือของตน   แล้วเคี้ยวฉันได้.</p><p>              ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 868</p><p>                              <strong>พระอนุบัญญัติ  ๒</strong></p><p>           ๑๔๔.  ๓.  ค.  อนึ่ง  ภิกษุใด  ไม่ได้รับนิมนต์ก่อน  มิใช่ผู้</p><p>อาพาธ  รับของเคี้ยวก็ดี  ของฉันก็ดี   ในตระกูลทั้งหลายที่สงฆ์สมมติ</p><p>ว่าเป็นเสกขะเห็นปานนั้น    ด้วยมือของตน   แล้วเคี้ยวก็ดี   ฉันก็ดี</p><p>ภิกษุนั้นพึงแสดงคืนว่า  แน่ะเธอ ฉันต้องธรรมที่น่าติ  ไม่เป็นที่สบาย</p><p>ควรจะแสดงคืน  ฉันแสดงคืนธรรมนั้น.</p><p>                               <em>เรื่องภิกษุรูปหนึ่ง  จบ</em></p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           [๗๙๑]  คำว่า    ตระกูลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ    ความว่า</p><p>ตระกูลที่ชื่อว่าอันสงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ  ได้แก่ตระกูลที่เจริญด้วยศรัทธา  แต่</p><p>หย่อนด้วยโภคสมบัติ   ได้รับสมมติด้วยญัตติทุติยกรรมว่าเป็นเสกขะ.</p><p>            บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด. . .</p><p>            บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>  ความว่า  ที่ชื่อว่า  ภิกษุ  เพราะอรรถว่า  เป็นผู้ขอ. . .</p><p>นี้ชื่อว่า ภิกษุที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้ .</p><p>           บทว่า  ในตระกูลทั้งหลายที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ    ได้แก่</p><p>ตระกูลทั้งหลาย  เห็นปานนั้น  ที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ.</p><p>           ที่ชื่อว่า    <strong>ไม่ได้รับนิมนต์ไว้</strong>   คือเขาไม่ได้นิมนต์เพื่อฉันในวันนี้ </p><p>หรือพรุ่งนี้ไว้  ภิกษุเดินผ่านอุปจารเรือนเข้าไป  เขาจึงนิมนต์     นี้ชื่อว่าไม่ได้</p><p>รับนิมนต์ไว้.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>ได้รับนิมนต์</strong>   คือ  เขานิมนต์เพื่อฉันในวันนี้หรือพรุ่งนี้ไว้</p><p>ภิกษุมิได้เดินผ่านอุปจารเข้าไป   เขานิมนต์  นี้ชื่อว่า  ได้รับนิมนต์.</p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>มิใช่ผู้อาพาธ</strong>  คือ  สามารถไปบิณฑบาตได้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 869</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>ผู้อาพาธ</strong>  คือ  ไม่สามารถไปบิณฑบาตได้.</p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>ของเคี้ยว</strong>  คือ    เว้นโภชนะห้า    ของเป็นยามกาลิก</p><p>สัตตาหกาลิก   ยาวชีวิก   นอกนั้นชื่อว่าของเคี้ยว.</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>ของฉัน</strong>  ได้แก่   โภชนะห้า   คือ  ข้าวสุก  ๑  ขนมสด  ๑</p><p>ขนมแห้ง  ๑ ปลา ๑  เนื้อ ๑.</p><p>            ภิกษุไม่ได้รับนิมนต์ไว้    มิใช่ผู้อาพาธ    รับของเคี้ยวของฉันไว้ด้วย</p><p>หมายใจว่าจักเคี้ยว  จักฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ  ฉัน  ต้องอาบัติปาฎิเทสนียะ ทุกๆ</p><p>คำกลืน.</p><p>                                     <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                                   <strong>ติกปาฏิเทสนียะ</strong></p><p>            [๗๙๒]  ตระกูลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ  ภิกษุสำคัญว่าเป็นตระกูลที่</p><p>สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ  ไม่ได้รับนิมนต์ไว้   ไม่ใช่ผู้อาพาธ    รับของเคี้ยวก็ดี</p><p>ของฉันก็ดี   ด้วยมือของตน   แล้วเคี้ยวก็ดี  ฉันก็ดี   ต้องอาบัติปาฎิเทสนียะ. </p><p>            ตระกูลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ   ภิกษุสงสัยอยู่    ไม่ได้รับนิมนต์ไว้</p><p>มิใช่ผู้อาพาธ   รับของเคี้ยวก็ดี    ของฉันก็ดี    ด้วยมือของตน    แล้วเคี้ยวก็ดี</p><p>ฉันก็ดี  ต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ.</p><p>            ตระกูลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ      ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่ตระกูลที่สงฆ์</p><p>สมมติว่าเป็นเสกขะ   ไม่ได้รับนิมนต์ไว้    มิใช่ผู้อาพาธ   รับของเคี้ยวก็ดี    ของ</p><p>ฉันก็ดี  ด้วยมือของตน  แล้วเคี้ยวก็ดี  ฉันก็ดี   ต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 870</p><p>                                      <strong>ทุกกฏ</strong></p><p>             ภิกษุรับของเป็นยามกาลิก   สัตตาหกาลิก  ยาวชีวิก  เพื่อทำเป็นอาหาร</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ  ฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ  ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>            มิใช่ตระกูลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ   ภิกษุสำคัญว่าเป็นตระกูลที่สงฆ์</p><p>สมมติว่าเป็นเสกขะ. . .ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>             มิใช่ตระกูลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ      ภิกษุสงสัยอยู่. . . ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>                                   <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>            มิใช่ตระกูลที่สงฆ์สมมติว่าเป็นเสกขะ  ภิกษุสำคัญว่าไม่ใช่ตระกูลที่สงฆ์</p><p>สมมติว่าเป็นเสกขะ. . .ไม่ต้องอาบัติ. </p><p>                                   <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            [๗๙๓]  ภิกษุได้รับนิมนต์ไว้ ๑  ภิกษุอาพาธ ๑ ภิกษุฉันของเป็นเดน</p><p>ของภิกษุผู้ได้รับนิมนต์ไว้หรือของภิกษุผู้อาพาธ ๑.    ภิกษุฉันภิกษาที่เขาจัดไว้</p><p>ในที่นั้นเพื่อภิกษุอื่น ๆ  ๑  ภิกษุฉันภัตตาหารที่เขานำออกจากเรือนไปถวาย  ๑</p><p>ภิกษุฉันนิตยภัต  ๑  ภิกษุฉันสลากภัต ๑  ภิกษุฉันปักขิกภัต  ๑ ภิกษุฉันอุโปส-</p><p>ถิกภัต ๑  ภิกษุฉันปาฏิปทิกภัต ๑  ภิกษุฉันยามกาลิก  สัตตาหกาลิก  ยาวชีวิก</p><p>ที่เขาถวายบอกว่า  เมื่อปัจจัยมีก็นิมนต์ฉัน  ๑ ภิกษุวิกลจริต  ๑ ภิกษุอาทิกัมมิกะ</p><p>๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>ปาฏิเทสนียะ  สิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 871</p><p>                                  <strong>ปาฏิเทสนียสิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>            วินิจฉัยในสิกขาบทที่  ๓ พึงทราบดังนี้:-</p><p>            สองบทว่า  <strong>อุภโต   ปสนฺน</strong>  มีความว่า  เขาเลื่อมใสทั้ง  ๒ คน คือ</p><p>ทั้งอุบาสกทั้งอุบาสิกา.  ได้ยินว่า  ในสกุลนั้น   ชนแม้ทั้ง  ๒   นั้นได้เป็นพระ-</p><p>โสดาบันเหมือนกัน.</p><p>            สองบทว่า  <strong>โภเคน  หายติ</strong>  มีความว่า    ก็ตระกูลเช่นนี้    ถ้าแม้นมี</p><p>ทรัพย์ถึง  ๘๐  โกฏิ   ก็ย่อมร่อยหรือจากโภคทรัพย์.   เพราะเหตุไร ?   เพราะทั้ง</p><p>อุบาสกทั้งอุบาสิกาในตระกูลนั้นไม่สงวนโภคทรัพย์.</p><p>            คำว่า   <strong>ฆรโต  นีหริตฺวา  เทนฺติ</strong>   มีความว่า    อุบาสกอุบาสิกานั้น</p><p>นำไปยังโรงฉัน  หรือวิหารแล้วถวาย.   ถ้าแม้นเมื่อภิกษุยังไม่มา   พวกเขานำออก</p><p>มาก่อนทีเดียว   วางไว้ที่ประตูแล้วถวายแก่ภิกษุผู้มาถึงภายหลัง   ควรอยู่.   ท่าน</p><p>กล่าวไว้ในมหาปัจจรีว่า     ก็ภัตที่ตระกูลนั้นเห็นภิกษุแล้วนำออกมาถวายจาก</p><p>ภายในเรือน  ควรอยู่.  คำที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.</p><p>             สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐานดุจเอฬกโลมสิกขาบท  เป็นกิริยา   โนสัญญา-</p><p>วิโมกข์   อจิตตกะ    ปัณณัตติวัชชะ   กายกรรม  มีจิต  ๓  นีเวทนา ๓  ดังนี้</p><p>แล.                </p><p>                          <em>ปาฏิเทสนียสิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 872</p><p>                                   <strong> ปาฏิเทสนียะ  สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>                              <strong>เรื่องคนรับใช้ของเจ้าศากยะ</strong> </p><p>             [๗๙๔]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ ณ นิโคร-</p><p>ธาราม  เขตพระนครกบิลพัสดุ์   สักกชนบท  ครั้งนั้น   พวกบ่าวของเจ้าศากยะ</p><p>ทั้งหลายก่อการร้าย      นางสากิยานีทั้งหลายปรารถนาจะทำภัตตาหารถวายภิกษุ</p><p>ทั้งหลายผู้อยู่ในเสนาสนะป่า    พวกบ่าว ๆ ของเจ้าศากยะได้ทราบข่าวว่า    นาง</p><p>สากิยานีทั้งหลายปรารถนาจะทำภัตตาหารถวายภิกษุทั้งหลายผู้อยู่ในเสนาสนะป่า</p><p>จึงไปซุ่มอยู่ที่หนทาง    เหล่านี้นางสากิยานีพากันนำของเคี้ยวของฉันอย่างประณีต </p><p>ไปสู่เสนาสนะป่า  พวกบ่าว ๆ ได้ออกมาแย่งชิงพวกนางสากิยานีและประทุษร้าย</p><p>พวกเจ้าศากยะออกไปจับผู้ร้ายพวกนั้นได้พร้อมด้วยของกลาง  แล้วพากัน</p><p>เพ่งโทษ   ติเตียน    โพนทะนาว่า    เมื่อพวกผู้ร้ายอาศัยอยู่ในอารามมี    ไฉน</p><p>พระคุณเจ้าทั้งหลายจึงไม่แจ้งความเล่า      ภิกษุทั้งหลายได้ยินพวกเจ้าศากยะพา</p><p>กันเพ่งโทษ ติเตียน  โพนทะนาอยู่  จึงกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                      <strong>ทรงบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>             ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น   ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น  แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า  ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย    เพราะเหตุนั้นแล    เราจักบัญญัติสิกขาบทแก่ภิกษุทั้งหลาย     อาศัย</p><p>อำนาจประโยชน์  ๑๐  ประการ  คือ   เพื่อความรับว่าดีแห่งสงฆ์  ๑ . . . เพื่อความ</p><p>ตั้งมั่นแห่งพระสัทธรรม ๑  เพื่อถือตามพระวินัย ๑.</p><p>              ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย       ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 873</p><p>                                <strong> พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๔๕.  ๔.   ก. อนึ่ง  ภิกษุใด  อยู่ในเสนาสนะป่า     ที่รู้กันว่า</p><p>เป็นทีมีรังเกียจ มีภัยเฉพาะหน้า  รับของเคี้ยวก็ดี  ของฉันก็ดี  อันเขา</p><p>ไม่ได้บอกให้รู้ไว้ก่อน    ด้วยมือของตน  ในวัดที่อยู่  เคี้ยวก็ดี  ฉัน </p><p>ก็ดี  ภิกษุนั้นพึงแสดงคืนว่า  แน่ะเธอ  ฉันต้องธรรมที่น่าติ   ไม่เป็น</p><p>ที่สบาย    ควรจะแสดงคืน  ฉันแสดงคืนธรรมนั้น.</p><p>           ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                         <em>เรื่องคนรับใช้ของเจ้าศากยะ  จบ</em></p><p>                                <strong> เรื่องพระอาพาธ </strong></p><p>             [๗๙๕]  โดยสมัยต่อจากนั้นแล   มีภิกษุรูปหนึ่งอาพาธอยู่ในเสนาสนะ</p><p>ป่า   ชาวบ้านได้พากันนำขอเคี้ยวของฉันไปสู่เสนาสนะป่า    ครั้นแล้วได้กล่าว</p><p>อาราธนาภิกษุนั้นว่า  นิมนต์ฉันเถิด  ขอรับ.</p><p>             ภิกษุนั้นไม่รับ  รังเกียจอยู่ว่าการรับของเคี้ยวหรือของฉันในเสนาสนะ</p><p>ป่า  ด้วยมือของตน    แล้วเคี้ยวฉัน    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว    ดังนี้</p><p>แล้วไม่สามารถไปเที่ยวบิณฑบาต    ได้อดอาหารแล้ว    เธอได้แจ้งเรื่องนั้นแก่</p><p>ภิกษุทั้งหลาย  ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                <strong>พระพุทธานุญาตพิเศษ</strong></p><p>             ลำดับนั้น     พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา  ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น   ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น    แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า  ดูก่อนภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย    เราอนุญาตให้ภิกษุผู้อาพาธรับของเคี้ยวหรือของฉัน   ในเสนาสนะป่า</p><p>ด้วยมือของตนแล้วเคี้ยวฉันได้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 874</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                   <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๔๕.  ๔.  ข.  อนึ่ง  ภิกษุใด   อยู่ในเสนาสนะป่า   ที่รู้กันว่า</p><p>เป็นที่มีรังเกียจ  มีภัยเฉพาะหน้า  รับของเคี้ยวก็ดี  ของฉันก็ดี   อัน</p><p>เขาไม่ได้บอกให้รู้ไว้ก่อน    ด้วยมือของตน    ในวัดที่อยู่    ไม่ใช่ผู้</p><p>อาพาธ  เคี้ยวก็ดี  ฉันก็ดี  ภิกษุนั้นพึงแสดงคืนว่า   แน่ะเธอ   ฉัน</p><p>ต้องธรรมที่น่าติ   ไม่เป็นที่สบาย   ควรจะแสดงคืน    ฉันแสดงคืน</p><p>ธรรมนั้น.                                         </p><p>                                <em>เรื่องพระอาพาธ  จบ</em></p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            [๗๙๖]  คำว่า   <strong>เสนาสนะป่า</strong>     ความว่า    เสนาสนะที่ชื่อว่าป่า   มี</p><p>กำหนดเขต  ๕๐๐  ชั่วธนูเป็นอย่างต่ำ.</p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>เป็นที่มีรังเกียจ</strong>   คือ   ในอาราม    ในอุปจารแห่งอาราม  มี</p><p>สถานที่พวกโจรซ่องสุม  บริโภค   ยืน  นั่ง   นอน  ปรากฎอยู่ </p><p>            ที่ชื่อว่า   <strong>มีภัยเฉพาะหน้า</strong>   คือ    ในอาราม     ในอุปจารแห่งอาราม</p><p>มีร่องรอยที่ชาวบ้านถูกพวกโจรฆ่า  ปล้น  ทุบตี  ปรากฏอยู่ </p><p>            บทว่า  <strong>อนึ่ง. . .ใด</strong>  ความว่า  ผู้ใด  คือ   ผู้เช่นใด...</p><p>            บทว่า  <strong>ภิกษุ</strong>    ความว่า    ที่ชื่อว่า    ภิกษุ   เพราะอรรถว่าเป็นผู้</p><p>ขอ. . .  นี้ชื่อว่า  ภิกษุ  ที่ทรงประสงค์ในอรรถนี้.                             </p><p>           บทว่า  <strong>ในเสนาสนะเห็นปานนั้น</strong>   คือ  ในเสนาสนะมีร่องรอยเช่น</p><p>นั้นปรากฏ.                           </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 875</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>อันเขาไม่ได้บอกให้รู้</strong>  คือ   เขาส่งสหธรรมิก  ๕  ไปบอก</p><p>นี้ชื่อว่า  ไม่เป็นอันเขาได้บอกให้รู้.</p><p>              เขาบอกนอกอาราม   นอกอุปจารแห่งอาราม    นี่ก็ชื่อว่าไม่เป็นอันเขา</p><p>ได้บอกให้รู้.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>บอกให้รู้</strong>  คือ   ผู้ใดผู้หนึ่งเป็นสตรีก็ตาม   เป็นบุรุษก็ตาม</p><p>มาสู่อาราม   หรืออุปจารแห่งอารามแล้วบอกว่า   ท่านเจ้าข้า    สตรีหรือบุรุษชื่อ</p><p>โน้นจักนำของเคี้ยวหรือของฉันมาถวายภิกษุมีชื่อนี้.</p><p>             ถ้าที่นั้นเป็นสถานมีรังเกียจ   ภิกษุพึงบอกเขาว่า    เป็นสถานมีรังเกียจ</p><p>ถ้าที่นั้นเป็นสถานมีภัยเฉพาะหน้า    พึงบอกเขาว่า    เป็นสถานมีภัยเฉพาะหน้า</p><p>ถ้าเขากล่าวว่า   ไม่เป็นไร   เจ้าข้า    เขาจักนำมาเอง     ภิกษุพึงบอกพวกโจรว่า</p><p>ชาวบ้านจักเข้ามาในที่นี้   พวกท่านจงหลีกไปเสีย.</p><p>             เมื่อเขาบอกให้รู้เฉพาะยาคู  แล้วเขานำบริวารแห่งยาคูมาด้วย  นี้ชื่อว่า</p><p>อันเขาบอกให้รู้.</p><p>             เมื่อเขาบอกให้รู้เฉพาะภัต   แล้วเขานำบริวารแห่งภัตมาด้วย  นี้ก็ชื่อว่า</p><p>อันเขาบอกให้รู้.</p><p>             เมื่อเขาบอกให้รู้เฉพาะของเคี้ยว     แล้วเขานำบริวารแห่งของเคี้ยวมา</p><p>ด้วย  นี้ก็ชื่อว่า  อันเขาบอกให้รู้.</p><p>             เมื่อเขาบอกให้รู้เฉพาะตระกูล   คนในตระกูลนั้นนำของเคี้ยวหรือของ</p><p>ฉันมาถวาย  นี้ก็ชื่อว่า  อันเขาบอกให้รู้.</p><p>             เมื่อเขาบอกให้รู้เฉพาะหมู่บ้าน คนในหมู่บ้านนั้นนำของเคี้ยวหรือของ</p><p>ฉันมาถวาย  นี้ก็ชื่อว่า  อันเขาบอกให้รู้.</p><p>             เมื่อเขาบอกให้รู้เฉพาะตำบลบ้าน    คนในตำบลบ้านนั้นนำของเคี้ยว</p><p>หรือของฉันมาถวาย  นี้ก็ชื่อว่า  อันเขาบอกให้รู้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 876</p><p>              ที่ชื่อว่า   <strong>ของเคี้ยว</strong>  คือ  เว้นโภชนะห้า  ของเป็นยามกาลิก  สตตาห-</p><p>กาลิก   ยาวชีวิก   นอกนั้นชื่อว่าของเคี้ยว.</p><p>             ที่ชื่อว่า   <strong>ของฉัน</strong>    ได้แก่   โภชนะห้า   คือ   ข้าวสุก ๑   ขนมสด ๑</p><p>ขนมแห้ง ๑   ปลา ๑   เนื้อ  ๑.</p><p>              ที่ชื่อว่า   <strong>วัดที่อยู่</strong>   สำหรับอารามที่มีเครื่องล้อม   ได้แก่ภายในอาราม</p><p>อารามที่ไม่มีเครื่องล้อม   ได้แก่อุปจาร.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>ไม่ใช่ผู้อาพาธ</strong>  คือ  ผู้สามารถไปเที่ยวบิณฑบาตได้.</p><p>             ที่ชื่อว่า  <strong>ผู้อาพาธ</strong>  คือ   ผู้ไม่สามารถไปเที่ยวบิณฑบาตได้.</p><p>             ภิกษุไม่ใช่ผู้อาพาธ  รับประเคนของที่เขาไม่ได้บอกให้รู้ด้วยหมายว่า</p><p>จักเคี้ยว จักฉัน   ต้องอาบัติทุกกฏ  ฉัน  ต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ  ทุก ๆ  คำกลืน.</p><p>                                 <strong>บทภาชนีย์</strong></p><p>                             <strong>ติกปาฏิเทสนียะ</strong></p><p>               [๗๙๗]   เขาไม่ได้บอกให้รู้  ภิกษุสำคัญว่าเขาไม่ได้บอกให้รู้  รับของ</p><p>เคี้ยวก็ดี   ของฉันก็ดี   ด้วยมือของตน   ในวัดที่อยู่    ไม่ใช่ผู้อาพาธ   เคี้ยวก็ดี</p><p>ฉันก็ดี  ต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ.</p><p>               เขาไม่ได้บอกให้รู้   ภิกษุมีความสงสัย   รับของเคี้ยวก็ดี   ของฉันก็ดี</p><p>ด้วยมือของตน    ในวัดที่อยู่    ไม่ใช่ผู้อาพาธ   เคี้ยวก็ดี   ฉันก็ดี   ต้องอาบัติ</p><p>ปาฏิเทสนียะ.</p><p>                เขาไม่ได้บอกให้รู้    ภิกษุสำคัญว่าเขาบอกให้รู้    แล้วรับของเคี้ยวก็ดี</p><p>ของฉันก็ดี   ด้วยมือของตน   ในวัดที่อยู่   ไม่ใช่ผู้อาพาธ   เคี้ยวก็ดี   ฉันก็ดี</p><p>ต้องอาบัติปาฏิเทสนียะ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 877</p><p>                                           <strong>ทุกกฏ</strong>   </p><p>               ภิกษุรับประเคนของเป็นยามกาลิก   สัตตาหกาลิก    ยาวชีวิก    เพื่อทำ</p><p>เป็นอาหาร   ต้องอาบัติทุกกฏ   ฉัน   ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ คำกลืน.</p><p>              เขาบอกให้รู้แล้ว  ภิกษุสำคัญว่าเขาไม่ได้บอกให้รู้. . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>              เขาบอกให้รู้แล้ว   ภิกษุมีความสงสัย . . . ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                       <strong>ไม่ต้องอาบัติ</strong></p><p>               เขาบอกไห้รู้แล้ว    ภิกษุสำคัญว่าเขาบอกให้รู้แล้ว . . .ไม่ต้องอาบัติ.</p><p>                                        <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             [๗๙๘]   เขาบอกให้รู้  ๑   ภิกษุอาพาธ ๑   ภิกษุฉันของเป็นเดนของ</p><p>ภิกษุผู้ได้รับนิมนต์ไว้   หรือของภิกษุผู้อาพาธ  ๑    ภิกษุรับนอกวัดแล้วมาฉัน</p><p>ในวัด  ๑   ภิกษุฉันรากไม้  เปลือกไม้  ใบไม้  ดอกไม้  หรือผลไม้  ซึ่งเกิดขึ้น</p><p>ในวัดนั้น ๑   ภิกษุฉันของเป็นยามกาลิก   สัตตาหกาลิก    ยาวชีวิก    ในเมื่อมี</p><p>เหตุจำเป็น ๑   ภิกษุวิกลจริต ๑   ภิกษุอาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                              <em>ปาฏิเทสนียะ  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>                                             <strong> บทสรุป</strong></p><p>              [๗๙๙]   ท่านทั้งหลาย   ธรรมคือปาฏิเทสนียะ  ๔  สิกขาบท   ข้าพเจ้า</p><p>ยกขึ้นแสดงแล้วแล    ข้าพเจ้าขอถามท่านทั้งหลายในธรรม  คือ  ปาฎิเทสนียะ ๔</p><p>สิกขาบทนั้นว่า   ท่านทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้วหรือ   ข้าพเจ้าขอถามแม้ครั้งที่</p><p>๒ ว่า     ท่านทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้วหรือ     ข้าพเจ้าขอถามแม้ครั้งที่ ๓ ว่า</p><p>ท่านทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้วหรือ  ท่านทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้วในธรรมคือ</p><p>ปาฏิเทสนียะ ๔ สิกขาบทนี้  เหตุนั้น  จึงนิ่ง  ข้าพเจ้าทรงความนี้ไว้ด้วยอย่างนี้ .</p><p>                                    <em>ปาฏิเทสนียกัณฑ์  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 878</p><p>                              <strong>ปาฏิเทสนียสิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>            วินิจฉัย  ในสิกขาบทที่  ๔  พึงทราบดังนี้:- </p><p>         <strong>[อธิบายของควรเคี้ยวที่เขาไม่ได้บอกไว้ก่อน]</strong></p><p>             สองบทว่า   <strong>อวรุทฺธา  โหนฺติ</strong>   คือ   พวกบ่าวของเจ้าศากยะทั้งหลาย</p><p>เป็นผู้ก่อการร้าย.</p><p>            สองบทว่า   <strong>ปญฺจนฺน  ปฏิสวิทิต</strong>  มีความว่า  แม้ขาทนียะ  โภชนียะที่</p><p>เขาส่งสหธรรมิก  ๕  คนใดคนหนึ่งให้ไปบอกให้รู้ว่า    พวกเราจักนำขาทนียะ</p><p>หรือโภชนียะมาถวาย   ดังนี้  ก็ไม่ชื่อว่าเป็นอันเขาบอกให้รู้เลย. </p><p>            ข้อว่า   <strong>อาราม   อารามูปจาร   เปตฺวา</strong>   มีความว่า   ถึงขาทนียะ</p><p>โภชนียะที่เขาพบภิกษุผู้ออกไปจากอุปจาร    ในระหว่างทางบอกให้รู้ก็ดี    บอก</p><p>แก่ภิกษุผู้มายังบ้านให้รู้ก็ดี   ยกเว้นอาราม   คือ  เสนาสนะป่า   และอุปจารแห่ง</p><p>อาราม คือ เสนาสนะป่านั้นเสีย   ก็พึงทราบว่า  ไม่เป็นอันเขาบอกให้รู้เหมือนกัน.</p><p>            คำว่า  <strong>สเจ   สาสงฺก   โหติ  สาสงฺกนฺติ  อาจิกฺขิตพฺพ</strong>  ความว่า</p><p>ภิกษุพึงบอก   (พวกชาวบ้าน)   เพราะเหตุอะไร ?  (พึงบอก)  เพื่อเปลื้องคำว่า</p><p>พวกโจรอยู่ในวัด  ภิกษุทั้งหลายไม่บอกให้พวกเราทราบ.</p><p>            ข้อว่า  <strong>โจรา  วตฺตพฺพา มนุสฺสา  อิธูปจารนฺติ</strong>  มีความว่า ภิกษุ</p><p>ทั้งหลายพึงบอกพวกโจร     เพราะเหตุไร ?    พึงบอกเพื่อเปลื้องคำว่า    ภิกษุ</p><p>ทั้งหลายใช้พวกอุปัฏฐากของตนจับพวกเรา.</p><p>             ข้อว่า  <strong>ยาคุยา  ปฏิสวิทิเต  ตสฺสา  ปริวาโร  อาหรียติ</strong>  ความว่า</p><p>พวกชาวบ้านบอกให้รู้เฉพาะยาคูแล้ว   นำสิ่งของอย่างใดอย่างหนึ่งมาด้วย  กล่าว</p><p>อย่างนี้ว่า    จะมีประโยชน์อะไรด้วยยาคูล้วน  ๆ ที่พวกเราถวาย    พวกเราจักทำ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 879</p><p>แม้ขนมและข้าวสวยเป็นต้น    ให้เป็นบริวารของยาคูแล้วถวาย,     ของทุกอย่าง</p><p>เป็นอันเขาบอกให้รู้แล้วทั้งนั้น.</p><p>              แม้ในคำว่า  <strong>ภตฺเตน  ปฏิสวิทิเต</strong>  เป็นต้น   ก็นัยนี้เหมือนกัน.  พวก</p><p>ตระกูลแม้อื่นได้ยินว่า    ตระกูลชื่อโน้น      ทำการบอกให้รู้แล้ว     กำลังถือเอา</p><p>ขาทนียะเป็นต้นมา   จึงนำเอาไทยธรรมของตนสมทบมากับตระกูลนั้น  สมควร</p><p>อยู่.   ในกุรุนที่กล่าวว่า   ตระกูลทั้งหลายบอกให้รู้เฉพาะยาคูแล้ว   นำขนมหรือ</p><p>ข้าวสวยมาถวาย,   แม้ขนมและข้าวสวยนั่น   ก็ควร.</p><p>              บทว่า    <strong>คิลานสฺส</strong>     ได้แก่    แม้ในขาทนียโภชนียะที่เขาไม่ได้บอก</p><p>ให้รู้ก่อน   ก็ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุอาพาธ.</p><p>              ข้อว่า   <strong>ปฏิสวิทิเต  วา  คิลานสฺส  วา  เสสก</strong>    มีความว่า  ขาทนียะ</p><p>โภชนียะที่เขาบอกให้รู้แล้วนำมาถวาย  เพื่อประโยชน์แก่ภิกษุรูปหนึ่ง,  แม้ภิกษุ</p><p>อื่นจะฉันของเป็นเดนแห่งภิกษุนั้น   ควรอยู่.   ขาทนียะ   โภชนียะเป็นของที่เขา</p><p>บอกให้รู้แล้ว นำมาถวายเป็นอันมาก    แก่ภิกษุ ๔ รูป หรือ ๕ รูป,     พวกเธอ</p><p>ปรารถนาจะถวายแม้แก่ภิกษุพวกอื่น.   ขาทนียโภชนียะแม้นั่น   ก็เป็นเดนของ</p><p>ภิกษุผู้ได้รับนิมนต์ไว้เหมือนกัน    จึงสมควรแม้แก่ภิกษุทุกรูป.    ถ้าของนั่นมี</p><p>เหลือเฟือทีเดียว,   เก็บไว้ให้พ้นสันนิธิแล้ว   ย่อมควรแม้ในวันรุ่งขึ้น.    แม้ใน</p><p>ของเป็นเดนที่เขานำมาถวายแก่ภิกษุอาพาธ   ก็นัยนี้เหมือนกัน.</p><p>                ส่วนขาทนียโภชนียะที่เขาไม่ได้บอกให้รู้เลยนำมาถวาย      ภิกษุพึงส่ง</p><p>ไปยังภายนอกวัด   แล้วให้ทำเป็นของบอกให้รู้ก่อนแล้วจึงให้นำกลับมา.   หรือ</p><p>พวกภิกษุพึงไปรับเอาในระหว่างทางก็ได้.     แม้ของใดพวกชาวบ้านเดินผ่าน</p><p>ท่ามกลางวัดนำมาถวาย   หรือพวกพรานป่าเป็นต้น    นำมาถวายจากป่า,     ของ</p><p>นั้นภิกษุพึงให้เขาทำให้เป็นของอันเขาบอกให้รู้โดยนัยก่อนนั่นแล.      </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 880</p><p>            สองบทว่า   <strong>ตตฺถ   ชาตก</strong>   มีความว่า   ภิกษุฉันของที่เกิดขึ้นในวัด</p><p>นั่นเอง  มีมูลขาทนียะเป็นต้น  ที่ผู้อื่นทำให้เป็นกัปปิยะแล้วถวาย ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>ก็ถ้าว่าพวกชาวบ้านนำเอาของนั้นไปยังบ้าน    ต้มแกงแล้วนำมาถวาย   ไม่ควร.</p><p>ภิกษุพึงให้เขาทำให้เป็นของบอกให้รู้ก่อน.   คำที่เหลือในสิกขาบทนี้  ตื้นทั้งนั้น.</p><p>           สิกขาบทนี้    มีสมุฏฐานดุจกฐินสิกขาบท    เป็นทั้งกิริยาทั้งอกิริยา</p><p>โนสัญญาวิโมกข์  อจิตตกะ   ปัณณัตติวัชชะ   กายกรรม   วจีกรรม   มีจิต  ๓</p><p>มีเวทนา ๓ ดังนี้แล.</p><p>             <em>ปฏิเทสนียสิกขาบทที่  ๔  จบ  ตามวรรณนานุกรม</em></p><p><em>                   ปาฏิเทสนียวรรณ  ในอรรถกถาพระวินัย</em></p><p><em>                                ชื่อสมันตปาสาทิกา  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 881</p><p>                                        <strong>เสขิยกัณฑ์</strong></p><p>              ท่านทั้งหลาย   ก็ธรรมคือ   เสขิยะเหล่านี้แล   มาสู่อุเทศ</p><p>                      <strong>วรรคที่  ๑   ปริมัณฑลวรรค</strong></p><p>                              <strong>สารูป  ๒๖  สิกขาบท</strong> </p><p>                                      <strong>สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>           [๘๐๐]  โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับ อยู่  ณ  พระ</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น   พระ-</p><p>ฉัพพัคคีย์นุ่งผ้า   เลื้อยหน้าบ้าง  เลื้อยหลังบ้าง  ชาวบ้านพากันเพ่งโทษ  ติเตียน</p><p>โพนทะนาว่า  ไฉนพระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตร   จึงได้นุ่งผ้าเลื้อยหน้าบ้าง</p><p>เลื้อยหลังบ้าง    เหมือนพวกคฤหัสถ์ผู้บริโภคกามเล่า    ภิกษุทั้งหลายได้ยินชาว</p><p>บ้านเหล่านั้นพากันเพ่งโทษ  ติเตียน  โพนทะนาอยู่  บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย...</p><p>ต่างก็เพ่งโทษ   ติเตียน   โพนทะนาว่า   ไฉนพระฉัพพพัคคีย์จึงได้นุ่งผ้าเลื้อย</p><p>หน้าบ้าง   เลื้อยหลังบ้างเล่า   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>                                       <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>              ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา    ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น  ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น  แล้วรับสั่งให้ประชุมภิกษุสงฆ์   ทรงสอบ</p><p>ถามพระฉัพพัคคีย์ว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ข่าวว่า พวกเธอ นุ่งผ้าเลื้อยหน้าบ้าง</p><p>เลื้อยหลังบ้าง   จริงหรือ</p><p>              พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 882</p><p>                          <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า     ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย</p><p>ไฉนพวกเธอจึงได้นุ่งผ้าเลื้อยหน้าบ้าง    เลื้อยหลังบ้างเล่า    การกระทำของพวก</p><p>เธอนั่นไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส      หรือเพื่อความ</p><p>เลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว. . .</p><p>           ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ ว่า</p><p>ดังนี้:-</p><p>           ๑๔๖. ๑.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจะนุ่งเป็นปริมณฑล.</p><p>                                          <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุนุ่งปิดมณฑลสะดือ  มณฑลเข่า  ชื่อว่านุ่งเป็นปริมณฑล</p><p>            ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ     นุ่งผ้าเลื้อยหน้าหรือเลื้อยหลัง    ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>                                           <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง  ๑ ไม่มีสติ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑ มีอันตราย ๑ วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                             <em>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๑ จบ</em></p><p>                     <strong>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ</strong></p><p>           [๘๐๑]  สาวัตถีนิทาน.<sup>๑</sup>  ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์ห่มผ้าเลื้อยหน้าบ้าง</p><p>เลื้อยหลังบ้าง...<sup>๒</sup></p><p> ๑.  บาลีว่า  สาวัตถีนิทาน  เห็นอยู่ในที่ใด   ในที่นั้นมีบาลีแปลว่า  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาค</p><p> พุทธเจ้าประทับอยู่  ณ พระเชตวัน  อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี  เขตพระนครสาวัตถี  ดังนี้  ๒. </p><p> หมายว่ามีเนื้อความดังสิกขาบทที่  ๑ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 883</p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๔๗.  ๒.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักห่มเป็นปริมณฑล.</p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุห่มทำมุมทั้งสองให้เสมอกัน    ชื่อว่าห่มเป็นปริมณฑล   ภิกษุ</p><p>ใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ   ห่มผ้าเลื้อยหน้าเลื้อยหลัง   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                               <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑ มีอันตราย ๑วิกลจริต ๑ อาทิ</p><p>กัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                   <em>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ</em></p><p>                    <strong>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong>  </p><p>             [๘๐๒]  สาวัตถีนิทาน.     โดยสมัยนั้น    พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้า</p><p>ประทับอยู่ ณ พระเชตวัน     อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี      เขตพระนคร</p><p>สารวัตถี   ครั้งนั้น  พระฉันพัคคีย์เดินเปิดกายไปในละแวกบ้าน. . .</p><p>                              <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๔๘ . ๓.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักปกปิดกายดี  ไป</p><p>ในละแวกบ้าน.</p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุพึงปิดกายด้วยดีไปในละแวกบ้าน   ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อ-</p><p>เฟื้อเดินเปิดกายไปในละแวกบ้าน   ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 884</p><p>                                      <strong>อนปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ  ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต  ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ</em></p><p>                     <strong>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong>  </p><p>           [๘๐๓]  สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์นั่งเปิดกายในละแวก</p><p>บ้าน...</p><p>                               <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๔๙. ๔.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักปกปิดกายดี     นั่ง</p><p>ในละแวกบ้าน.</p><p>                             <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุพึงปิดกายด้วยดี    นั่งในละแวกบ้าน    ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อนั่งปิดกายในละแวกบ้าน   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                              <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑ อยู่ในที่พัก  ๑ มีอันตราย ๑</p><p>วิกลจริต   อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                   <em>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>                <strong>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>          [๘๐๔]    สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น     พระฉัพพัคคีย์เดินคะนองมือบ้าง</p><p>คะนองเท้าบ้าง   ไปในละแวกบ้าน . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 885</p><p>              ๑๕๐.  ๕.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักสำรวมดี   ไปใน</p><p>ละแวกบ้าน.</p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุพึงสำรวมด้วยดีไปในละแวกบ้าน   ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อ-</p><p>เพื่อคะนองมือก็ดี  คะนองเท้าก็ดี  ไปในละแวกบ้าน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑ มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                             <em>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ</em></p><p>                           <strong>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>             [๘๐๕]  สาวัตถีนิทาน. ครั้งนั้น พระฉัพพัคคีย์คะนองมือบ้าง คะนอง</p><p>เท้าบ้าง   นั่งในละแวกบ้าน. . .</p><p>            ๑๕๑. ๖.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักสำรวมดี   นั่งใน</p><p>ละแวกบ้าน.</p><p>                                      <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุพึงสำรวมดี  นั่งในละแวกบ้าน  ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>คะนองมือก็ดี  คะนองเท้าก็ดี  นั่งในละแวกบ้าน  ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 886</p><p>                                        <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ  ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต  ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                              <strong>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>            [๘๐๖]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์เดินไปในละแวกบ้าน</p><p>พลางแลดูในที่นั้น ๆ. . .</p><p>                                         <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๕๒. ๗  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักมีตาทอดลง   ไป</p><p>ในละแวกบ้าน.</p><p>            อันภิกษุพึงมีนัยน์ตาทอดลง    เดินไปในละแวกบ้าน    พึงแลประมาณ</p><p>ชั่วแอกหนึ่ง   ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ   ไปในละแวกบ้าน    พลางแลดูใน</p><p>ที่นั้น ๆ ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                         <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง  ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <strong>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๗  จบ</strong></p><p>                      <strong>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>            [๘๐๗ ]  สาวัตถีนิทาน.    ครั้งนั้น      พระฉัพพัคคีย์นั่งในละแวกบ้าน</p><p>พลางแลดูในที่นั้น ๆ. . .</p><p>                                          <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>               ๑๕๓. ๘.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักมีตาทอดลง    นั่ง</p><p>ในละแวกบ้าน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 887</p><p>                                     <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              อันภิกษุพึงมีนัยน์ตาทอดลง  นั่งในละแวกบ้าน พึงแลประมาณชั่วแอก</p><p>หนึ่ง  ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ   นั่งในละแวกบ้าน   พลางแลดูในที่นั้น ๆ</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                      <strong>อนาปัตติวาร</strong> </p><p>              ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต  ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ</em></p><p>                      <strong>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>             [๘๐๘]    สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์เดินเวิกผ้าไปในละ</p><p>แวกบ้าน. . .</p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>                ๑๕๔.  ๙.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักไม่ไปในละแวก</p><p>บ้าน  ด้วยทั้งเวิกผ้า. . .</p><p>                                     <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              อันภิกษุไม่พึงเดินเวิกผ้าไปในละแวกบ้าน     ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อเวิกผ้าขึ้นข้างเดียวก็ดี  ทั้งสองข้างก็ดี  เดินไปในละแวกบ้าน   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>                                       <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>               ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต  ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๙  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 888</p><p>                             <strong>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>            [๘๐๙]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์เวิกผ้า  นั่งในละแวก</p><p>บ้าน. . .</p><p>                                              <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๕๕.  ๑๐.    ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักไม่นั่งในละแวก</p><p>บ้าน  ด้วยทั้งเวิกผ้า.</p><p>                                           <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           อันภิกษุไม่พึงเวิกผ้านั่งในละแวกบ้าน    ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>เวิกผ้าขึ้นข้างเดียวก็ดี   ทั้งสองข้างก็ดี   นั่งในละแวกบ้าน   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                           <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑ อยู่ในที่พัก ๑ มีอันตราย ๑</p><p>วิกลจริต ๑ อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                             <em>ปริมัณฑลวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                                           วรรคที่  ๑  จบ</em>   </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 889</p><p>                             <strong>วรรคที่  ๒  อุชชัคฆิกวรรค</strong></p><p>              [๘๑๐]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์เดินหัวเราะลั่นไปใน</p><p>ละแวกบ้าน. . .</p><p>                                      <strong>พระบัญญัติ</strong> </p><p>              ๑๕๖.  ๑๑.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ไปในละแวก</p><p>บ้าน  ด้วยทั้งความหัวเราะลั่น.</p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              อันภิกษุไม่พึงเดินหัวเราะลั่นไปในละแวกบ้าน   ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ   เดินหัวเราะลั่นไปในละแวกบ้าน   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                    <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>              ไม่แกล้ง  ๑   เผลอ  ๑   ไม่รู้ตัว ๑   อาพาธ<sup>๑</sup> ๑   ทำอาการเพียงยิ้มแย้ม</p><p>ในเมื่อมีเรื่องที่น่าขัน ๑  มีอันตราย<sup>๒</sup>  ๑  วิกลจริต ๑  อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                            <em>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ</em></p><p>                       <strong>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>              [๘๑๑]  สาวัตถีนิทาน   ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์นั่งหัวเราะลั่นอยู่ ใน</p><p>ละแวกบ้าน...</p><p>    ๑.   ๒.  บาลี  ๒  บทนี้  ควรพิจารณา   เพราะคนไข้ไม่ต้องการหัวเราะ   และในคราวมีอันตราย</p><p>    ก็ไม่จำเป็นหัวเราะ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 890</p><p>                                          <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๕๗.  ๑๒.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่นั่งในละแวก</p><p>บ้าน  ด้วยทั้งความหัวเราะลั่น. </p><p>                                      <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุไม่พึงนั่งหัวเราะลั่นในละแวกบ้าน     ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ   นั่งในละแวกบ้านหัวเราะลั่น    ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                       <strong>อนาปัตตวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ* ๑  ทำอาการเพียงยิ้มแย้มใน</p><p>เมื่อมีเรื่องที่น่าขัน ๑  มีอันตราย<sup>๒</sup>  ๑   วิกลจริต ๑   อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                             <em>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ</em></p><p>                             <strong>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>            [๘๑๒]  สาวัตถีนิทาน    ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์เดินส่งเสียงตะเบ็ง</p><p>เสียงตะโกน   ไปในละแวกบ้าน . . .</p><p>                                            <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๕๘ .  ๑๓.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักมีเสียงน้อยไป</p><p>ในละแวกบ้าน.</p><p>                                           <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุพึงมีเสียงเบาเดินไปในละแวกบ้าน     ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ   เดินส่งเสียงตะเบ็งเสียงตะโกนไปในละแวกบ้าน   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>  ๑.   ๒.  แม้บาลี  ๒  บทนี้   ก็ควรพิจารณาโดยนัยดังกล่าวแล้ว. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 891</p><p>                                        <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                            <em>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ</em></p><p>                         <strong>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>            [๘๑๓]   สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์นั่งส่งเสียงตะเบ็งเสียง</p><p>ตะโกนลั่น อยู่ในละแวกบ้าน . . .</p><p>                                      <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๕๙.  ๑๔.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักมีเสียงน้อย นั่ง</p><p>ในละแวกบ้าน.</p><p>                                   <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุพึงมีเสียงเบา  นั่งในละแวกบ้าน  ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>ส่งเสียงตะเบ็งเสียงตะโกน   นั่งในละแวกบ้าน   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong>                             </p><p>            ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว  ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>                    <strong>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong>        </p><p>            [๘๑๔]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์เดินโคลงกายไปใน</p><p>ละแวกบ้าน   วางท่าภาคภูมิ . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 892</p><p>                                            <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๖๐.  ๑๕.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักไม่เดินโยกกาย</p><p>ไปในละแวกบ้าน.</p><p>                                      <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong> </p><p>            อันภิกษุไม่พึงเดินโคลงกายไปในละแวกบ้าน   พึงประคองกายเดินไป</p><p>ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ    เดินโคลงกายไปในละแวกบ้าน   วางท่าภาคภูมิ</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                      <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่   ๕  จบ</em></p><p>                     <strong>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>            [๘๑๕]  สาวัตถีนิทาน    ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์นั่งโคลงกายอยู่ใน</p><p>ละแวกบ้าน   วางท่าภาคภูมิ . . .</p><p>                               <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๖๑.  ๑๖.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่นั่งโยกกาย</p><p>ในละแวกบ้าน.</p><p>                           <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุไม่พึงนั่งโคลงกายในละแวกบ้าน  พึงนั่งประคองกาย  ภิกษุใด</p><p>อาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ    นั่งโคลงกายในละแวกบ้าน   วางท่าภาคภูมิ   ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 893</p><p>                                       <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑ อยู่ในที่พัก ๑ มีอันตราย ๑</p><p>วิกลจริต ๑   อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่   ๖  จบ</em></p><p>                   <strong>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่   ๗</strong></p><p>              [๘๑๖]  สาวัตถีนิทาน    ครั้งนั้น     พระฉัพพัคคีย์เดินไกวแขนไปใน</p><p>ละแวกบ้าน   แสดงท่ากรีดกราย. . .</p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๖๒.  ๑๗.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ไกวแขนไป</p><p>ในละแวกบ้าน.</p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              อันภิกษุไม่พึงเดินแกว่งแขนไปในละแวกบ้าน  พึงประคองแขนเดินไป</p><p>ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ      เดินแกว่งแขนไปในละแวกบ้าน      แสดงท่า</p><p>กรีดกราย  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>              ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                <em>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่   ๗ จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 894</p><p>                             <strong>อุชชัคมิกวรรค  สิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>            [๘๑๗]  สาวัตถีนิทาน   ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์นั่งไกวแขน  แสดง</p><p>ท่ากรีดกราย   ในละแวกบ้าน . . .</p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๖๓.   ๑๘.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ไกวแขนนั่ง</p><p>ละแวกบ้าน.</p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุไม่พึงนั่งไกวแขนในละแวกบ้าน  พึงนั่งประคองแขน  ภิกษุใด</p><p>อาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ     นั่งแกว่งไกวแขนในละแวกบ้าน     แสดงท่ากรีดกราย</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว  ๑  อาพาธ ๑ อยู่ในที่พัก ๑ มีอันตราย ๑</p><p>วิกลจริต ๑  อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                     <em>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ</em></p><p>                 <strong>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่   ๙</strong></p><p>            [๘๑๘]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์เดินโคลงศีรษะไปใน</p><p>ละแวกบ้าน   ทำท่าคอพับ. . .</p><p>                              <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๖๔. ๑๙.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่โคลงศีรษะไป</p><p>ในละแวกบ้าน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 895</p><p>                                     <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุไม่พึงเดินโคลงศีรษะไปในละแวกบ้าน  พึงเดินประคองศีรษะ</p><p>ไป  ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ   เดินโคลงศีรษะไปในละแวกบ้าน  ทำท่าคอ</p><p>พับ  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong> </p><p>            ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑ วิกลจริต  ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่   ๙  จบ</em></p><p>                    <strong>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่   ๑๐</strong></p><p>            [๘๑๙]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์นั่งโคลงศรีษะใน</p><p>ละแวกบ้าน   ทำท่าคอพับ. . .</p><p>                                   <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>              ๑๖๕.  ๒๐.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า เราจักไม่โคลงศีรษะนั่ง</p><p>ในละแวกบ้าน.</p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุไม่พึงนั่งโคลงศีรษะในละแวกบ้าน   พึงนั่งประคองศีรษะ</p><p>ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ     นั่งโคลงศีรษะในแวกบ้าน     ทำศรีษะให้ห้อย</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 896</p><p>                                         <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว  ๑  อาพาธ ๑ อยู่ในที่พัก ๑ มีอันตราย  ๑</p><p>วิกลจริต  ๑ อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>อุชชัคฆิกวรรค  สิกขาบทที่   ๑๐  จบ</em></p><p>                                       <em>วรรคที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 897</p><p>                       <strong> วรรคที่   ๓  ขัมภกตวรรค</strong></p><p>                                   <strong>สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>            [๘๒๐]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์เดินค้ำกายไปใน</p><p>ละแวกบ้าน. . .</p><p>                                  <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๖๖. ๒๑. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ทำความค้ำกาย</p><p>ไปในละแวกบ้าน.</p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุไม่พึงเดินค้ำกายไปในละแวกบ้าน   ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อเดินค้ำกายข้างเดียวก็ตาม    ทั้งสองข้างก็ตาม   ไปในละแวกบ้าน   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>                              <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑ มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                <em>ขัมภกตวรรค  สิกขาบทที่   ๑  จบ</em></p><p>             <strong>ขัมภกตวรรค  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>             [๘๒๑]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์นั่งค้ำกายในละแวก</p><p>บ้าน. . .</p><p>                              <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๖๗.   ๒๒. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า เราจักไม่ทำความค้ำกาย</p><p>นั่งในละแวกบ้าน. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 898</p><p>                                     <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           อันภิกษุไม่พึงนั่งค้ำกายในละแวกบ้าน    ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>นั่งค้ำกายข้างเดียวก็ตาม   ทั้งสองข้างก็ตาม   ในละแวกบ้าน   ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           ไม่แกล้ง ๑   เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑ อยู่ในที่พัก ๑ มีอันตราย  ๑</p><p>วิกลจริต ๑ อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>ขัมภกตวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ</em></p><p>                   <strong>ขัมภกตวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>           [๘๒๒]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์เดินคลุมศีรษะไปใน</p><p>ละแวกบ้าน. . .</p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๖๘.  ๒๓.   ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่คลุมศีรษะไป</p><p>ในละแวกบ้าน.</p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           อันภิกษุไม่พึงคลุมศีรษะเดนไปในละแวกบ้าน   ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ    เดินคลุมศีรษะไปในละแวกบ้าน   ต้องอาบัติทุกกฏ </p><p>                              <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑   วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>              <em>ขัมภกตวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 899</p><p>                           <strong>ขัมภกตวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>              [๘๒๓]  สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์คลุมศีรษะนั่งใน</p><p>ละแวกบ้าน. . .                                      </p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๖๙. ๒๔ .  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่คลุมศีรษะนั่ง</p><p>ในละแวกบ้าน.</p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong> </p><p>            อันภิกษุไม่พึงคลุมศีรษะนั่งในละแวกบ้าน    ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ   คลุมศีรษะนั่งในละแวกบ้าน   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                   <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑ อยู่ในที่พัก ๑  มีอันตราย  ๑</p><p>วิกลจริต ๑ อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                      <em>ขัมภกตวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>                   <strong>ขัมภกตวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>              [๘๒๔]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์กระโหย่งเท้าเดินไป</p><p>ในละแวกบ้าน. . .</p><p>                               <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๗๐.  ๒๕.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ไปในละแวก</p><p>บ้านด้วยทั้งความกระโหย่ง.</p><p>                             <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุไม่พึงมีการกระโหย่งเท้าเดินไปในละแวกบ้าน     ภิกษุใดอาศัย </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 900</p><p>ความไม่เอื้อเฟื้อ   เดินกระหย่งเท้าไปในละแวกบ้าน   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑ อยู่ในที่พัก ๑  มีอันตราย  ๑</p><p>วิกลจริต ๑ อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>ขันภกตวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ</em></p><p>                      <strong>ขันภกตวรรค  สิกขาบทที่   ๖</strong> </p><p>           [๘๒๕]   สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์รัดเข่านั่งในละแวก</p><p>บ้าน. . .</p><p>                                   <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๗๑. ๒๖.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่นั่งในละแวก</p><p>บ้านด้วยทั้งความรัด.</p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           อันภิกษุไม่พึงมีการรัดเข่านั่งในละแวกบ้าน      ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ   นั่งรัดเข่าด้วยมือก็ดี   รัดเข่าด้วยผ้าก็ดี    ในละแวกบ้าน    ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>                                <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑ อยู่ในที่พัก ๑  มีอันตราย ๑</p><p>วิกลจริต ๑  อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                    <em>ขันภกตวรรค  สิกขาบทที่   ๖  จบ</em></p><p><em>                         สารูป  ๒๖  สิกขาบท  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 901</p><p>                         <strong>โภชนปฏิสังยุตต์  ๓๐  สิกขาบท</strong></p><p><strong>                     ขันภกตวรรค  สิกขาบทที่   ๗</strong></p><p>          [๘๒๖]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์รับบิณฑบาต   โดย</p><p>ไม่เอาใจใส่   ทำอาการดุจทิ้งเสียง.</p><p>                                    <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>          ๑๗๒. ๒๗.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักรับบิณฑบาต</p><p>โดยเอื้อเฟื้อ.</p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           อันภิกษุพึงรับบิณฑบาตโดยเคารพ      ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>บิณฑบาตโดยไม่เคารพ  ทำอาการดุจทิ้งเสีย  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                 <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                    <em>ขันภกตวรรค  สิกขาบทที่   ๗  จบ</em></p><p>                 <strong>ขันภกตวรรค  สิกขาบทที่   ๘</strong></p><p>           [๘๒๗]   สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น พระฉัพพัคคีย์รับบิณฑบาต พลาง</p><p>แลไปในที่นั้น ๆ    เมื่อเขากำลังเกลี่ยบิณฑบาตลงก็ดี      เมื่อเกลี่ยเสร็จแล้วก็ดี</p><p>หารู้สึกตัวไม่. . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 902</p><p>                                  <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๗๓. ๒๘.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า    เราจักจ้องในบาตร</p><p>รับบิณฑบาต.</p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุพึงแลดูบาตรรับบิณฑบาต      ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>รับบิณฑบาตพลางเหลียวแลไปในที่นั้น ๆ ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                             <strong>อนาปัตติวาร</strong>          </p><p>            ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑   อาพาธ ๑ มีอันตราย  ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                   <em>ขันภกตวรรค  สิกขาบทที่   ๘ จบ</em></p><p>                <strong>ขันภกตวรรค  สิกขาบทที่   ๙</strong></p><p>           [๘๒๘]   สาวัตถีนิทาน.    ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์รับบิณฑบาต   รับ</p><p>แต่สูปะเป็นส่วนมาก . . .</p><p>                             <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๗๔. ๒๙.   ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักรับบิณฑบาตมี</p><p>สูปะเสมอกัน. </p><p>                         <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>สูปะ</strong>  มีสองชนิด  คือ  สูปะทำด้วยถั่วเขียว   ๑   สูปะทำด้วย</p><p>ถั่วเหลือง  ๑  ที่จับได้ด้วยมือ.</p><p>            อันภิกษุพึงรับบิณฑบาตมีสูปะพอสมกัน ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>รับแต่สูปะอย่างเดียวเป็นส่วนมาก   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 903</p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑   เผลอ ๑   ไม่รู้ตัว ๑   อาพาธ ๑   รับกับข้าวต่างอย่าง ๑</p><p>รับของญาติ ๑   รับของผู้ปวารณา ๑   รับเพื่อประโยชน์แก่ภิกษุอื่น ๑   จ่ายมา</p><p>ด้วยทรัพย์ของตน ๑   มีอันตราย ๑   วิกลจริต ๑   อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                      <em>ขันภกตวรรค  สิกขาบทที่   ๙  จบ</em></p><p>                    <strong>ขันภกตวรรค  สิกขาบทที่   ๑๐</strong></p><p>            [๘๒๙]  สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์รับบิณฑบาตถึงล้น</p><p>บาตร...  </p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>              ๑๗๕.  ๓๐.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักรับบิณฑบาตจด</p><p>เสมอขอบบาตร.</p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุพึงรับบิณฑบาตเสมอขอบปากบาตร     ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ  รับบิณฑบาตจนล้น    ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑  อาทิกัม-</p><p>มิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                    <em>ขันภกตวรรค  สิกขาบทที่   ๑๐  จบ</em></p><p><em>                                 วรรคที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 904</p><p>                            <strong> วรรคที่  ๔  สักกัจจวรรค</strong></p><p>                                       <strong>สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>           [๘๓๐]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์ฉันบิณฑบาตโดยไม่</p><p>เอาใจใส่   ทำอาการดุจไม่อยากฉัน . . .        </p><p>                                    <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๗๖. ๓๑.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า     เราจักฉันบิณฑบาต</p><p>โดยเอื้อเฟื้อ.</p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           อันภิกษุพึงฉันบิณฑบาตโดยไม่รังเกียจ  ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>ฉันบิณฑบาตโดยรังเกียจ  ทำอาการดุจไม่อยากฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                 <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกันมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ</em></p><p>                    <strong>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>            [๘๓๑]   สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์ฉันบิณฑบาตพลาง</p><p>เหลียวแลไปในที่นั้น ๆ  เมื่อเขาเกลี่ยบิณฑบาตลงก็ดี  เมื่อเกลี่ยเสร็จแล้วก็ดี  หา</p><p>รู้สึกตัวไม่ . . .                                                          </p><p>                            <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>             ๑๗๗. ๓๒. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักจ้องดูอยู่ในบาตร</p><p>ฉันบิณฑบาต. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 905</p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุผู้ฉันอาหารพึงแลดูในบาตร  ฉันบิณฑบาต ภิกษุใดอาศัยความ</p><p>ไม่เอื้อเฟื้อ  ฉันบิณฑบาตพลางแลดู   ไปในที่นั้น ๆ  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑  เผลอ  ๑  ไม่รู้ตัว  ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล. </p><p>                    <em>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ</em></p><p>                 <strong>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>             [๘๓๒]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์ฉันบิณฑบาตเจาะลง</p><p>ในที่นั้น...</p><p>                            <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>              ๑๗๘. ๓๓. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักฉันบิณฑบาตไม่</p><p>แหว่ง.</p><p>                          <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุพึงฉันบิณฑบาตเกลี่ยให้เสมอ  ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>ฉันบิณฑบาตเจาะลงในที่นั้น ๆ ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                         <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง  ๑    เผลอ  ๑   ไม่รู้ด้วย ๑   อาพาธ ๑   ตักให้ภิกษุอื่น   เว้า</p><p>แหว่ง ๑   ตักเกลี่ยลงในภาชนะอื่นแหว่ง  ๑   ตักสูปะแหว่งเว้า ๑   มีอันตราย ๑</p><p>วิกลจริต ๑   อาทิกัมมิกะ  ๑      ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                            <em>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 906</p><p>                       <strong>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>           [๘๓๓]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์ฉันบิณฑบาต   ฉัน</p><p>แต่กับอย่างเดียวมาก . . .</p><p>                                <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>           ๑๗๙.  ๓๔.   ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักฉันบิณฑบาตมี</p><p>สูปะเสมอกัน.</p><p>                             <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            ที่ชื่อว่า    <strong>สูปะ</strong>  มีสองชนิด  คือ  สูปะทำด้วยถั่วเขียว ๑  สูปะทำด้วย</p><p>ถั่วเหลือง ๑  ที่จับได้ด้วยมือ.   </p><p>           อันภิกษุพึงฉันบิณฑบาตมีสูปะพอดีกัน  ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>ฉันแต่สูปะอย่างเดียว   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                            <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑   เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑   อาพาธ ๑   ฉันกับข้าวอย่างอื่น ๆ  ๑</p><p>ฉันของญาติ ๑   ฉันของคนปวารณา ๑   ฉันเพื่อประโยชน์แก่ภิกษุอื่น ๑   จ่าย</p><p>มาด้วยทรัพย์ของตน ๑  มีอันตราย ๑   วิกลจริต ๑   อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                          <em>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>               <strong>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>           [๘๓๔]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์ฉันบิณฑบาตขยุ้มลง</p><p>แต่ยอด . . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 907</p><p>                                    <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๑๘๐.  ๓๕.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ขยุ้มลงแต่ยอด</p><p>ฉันบิณฑบาต.</p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุไม่พึงขยุ้งลงแต่ยอดฉันบิณฑบาต    ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อ</p><p>เฟื้อขยุ้มลงแต่ยอดฉันบิณฑบาต  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                    <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑   เผลอ ๑   ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ  ๑  กวาดตะล่อมข้าวที่เหลือ</p><p>เล็กน้อยรวมเป็นคำแล้วเปิบฉัน ๑   มีอันตราย  ๑   วิกลจริต ๑   อาทิกัมมิกะ ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ</em></p><p>                       <strong>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>            [๘๓๕]  สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์อาศัยความอยากได้</p><p>มากกลบแกงบ้าง   กับข้าวบ้าง   ด้วยข้าวสุก . . .</p><p>                                  <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>              ๑๘๑. ๓๖.   ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักไม่กลบแกงก็ดี</p><p>กับข่าวก็ดี  ด้วยข้าวสุก  อาศัยความอยากได้มาก.</p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงกลบแกง    หรือกับข้าว    ด้วยข้าวสุกเพราะ</p><p>อยากจะได้มาก  ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ    กลบแกงหรือกับข้าวด้วยข้าวสุก</p><p>เพราะอยากจะได้มาก   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>         </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 908</p><p>                                       <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>           ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ  ๑  ไม่รู้ตัว ๑   เจ้าของกลบถวาย  ๑ ไม่ได้มุ่งอยาก</p><p>ได้มาก ๑   มีอันตราย  ๑   วิกลจริต   ๑   อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๖  จบ</em></p><p>                          <strong>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>                    <strong>เรื่องพระฉัพพัคคีย์ขอข้าวแกงฉัน</strong> </p><p>           [๘๓๖]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์ขอกับข้าวบ้าง    ข้าว</p><p>สุกบ้าง   เพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉัน   ชาวบ้านพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนา</p><p>ว่า   ไฉนพระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตร    จึงได้ขอกับข้าวบ้าง    ข้าวสุกบ้าง</p><p>เพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉันเล่า   กับข้าวหรือข้าวสุกที่ดี   ใครจะไม่พอใจ   ของ</p><p>ที่มีรสอร่อยใครจะไม่ชอบใจ     ภิกษุทั้งหลายได้ยินชาวบ้านเพ่งโทษติเตียน</p><p>โพนทะนาอยู่     บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย...ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้ขอกับข้าวบ้าง  ข้าวสุกบ้าง  เพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉัน</p><p>เล่า . . . แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.                                   </p><p>                                     <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>           พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอขอกับข้าวบ้าง   ข้าวสุกบ้าง   เพื่อประ โยชน์แก่ตนมาฉัน   จริง</p><p>หรือ.</p><p>           พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 909</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>        พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้ขอกับข้าวบ้าง   ข้าวสุกบ้าง   เพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉันเล่า   การ</p><p>กระทำของพวกเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส</p><p>หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . </p><p>        ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ ว่า</p><p>ดังนี้:-</p><p>                                 <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๘๒.  ๓๗.  ก.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ขอสูปะก็ดี</p><p>        ข้าวสุกก็ดี   เพื่อประโยชน์แก่ตน  ฉัน.</p><p>        ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>                        <em>เรื่องพระฉัพพัคคีย์ขอข้าวแกงฉัน  จบ</em></p><p>                           <strong>เรื่องพระอาพาธ</strong></p><p>        [๘๓๗]   ก็โดยสมัยนั้นแล   ภิกษุทั้งหลายอาพาธ   พวกภิกษุผู้พยาบาล</p><p>ได้ถามภิกษุทั้งหลายผู้พาธว่า  อาวุโสทั้งหลาย   พวกท่านยังพอทนได้หรือ   ยัง</p><p>พอให้อัตภาพเป็นได้หรือ</p><p>        ภิกษุอาพาธทั้งหลายตอบว่า      อาวุโสทั้งหลายเมื่อก่อนพวกผมขอสูปะ</p><p>บ้าง  ข้าวสุกบ้าง  เพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉันได้  พวกผมมีความผาสุกเพราะเหตุ</p><p>นั้น    แต่บัดนี้พวกผมรังเกียจอยู่ว่า   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงห้ามแล้ว   จึงไม่ขอ</p><p>เพราะเหตุนั้น   พวกผมจึงไม่มีความผาสุก</p><p>        ภิกษุทั้งหลายได้กราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 910</p><p>                        <strong>ทรงอนุญาตให้ภิกษุอาพาธขอได้</strong></p><p>        ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา     ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น   ในพระเหตุแรกเกิดนั้น   แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า</p><p>        ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   เราอนุญาตให้ภิกษุผู้อาพาธ  ขอสูปะก็ดี  ข้าวสุก</p><p>ก็ดี   เพื่อประโยชน์แก่ตนมาฉันได้ </p><p>        ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้  ว่า</p><p>ดังนี้:-</p><p>                                       <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๘๒. ๓๗.  ข.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราไม่อาพาธ  จัก</p><p>ไม่ขอสูปะก็ดี   ข้าวสุกก็ดี   เพื่อประโยชน์แก่ตน  ฉัน .</p><p>                               <em>เรื่องพระอาพาธ  จบ</em></p><p>                                     <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุไม่อาพาธ  ไม่พึงขอสูปะ   หรือข้าวสุก   เพื่อประโยชน์แก่ตน</p><p>มาฉัน  ภิกษุใดไม่เอื้อเฟื้อ  มิใช่ผู้อาพาธ  ขอสูปะก็ดี  ข้าวสุกก็ดี   เพื่อประโยชน์</p><p>แก่ตนมาฉัน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                         <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  ขอต่อญาติ  ๑   ขอต่อคน</p><p>ปวารณา  ๑ ขอเพื่อประโยชน์แก่ภิกษุอื่น  ๑ จ่ายมาด้วยทรัพย์ของตน ๑ มีอันตราย</p><p>๑ วิกลจริต ๑ อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                               <em>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่ ๗ จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 911</p><p>                         <strong>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>        [๘๓๘]  สาวัตถีนิทาน.    ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์มีความมุ่งหมายจะ</p><p>เพ่งโทษ   แลดูบาตรของภิกษุเหล่าอื่น . . .</p><p>                                    <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๓๘.  ๓๘.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่เพ่งโพนทะนา</p><p>แลดูบาตรของผู้อื่น.</p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุไม่พึงมุ่งหมายจะเพ่งโทษ    แลดูบาตรของภิกษุอื่น   ภิกษุใด</p><p>อาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ     มีความมุ่งหมายจะเพ่งโทษ     แลดูบาตรของภิกษุพวก</p><p>อื่น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ แลดูด้วยคิดว่าจักเติมของฉันให้   หรือ</p><p>จักสั่งให้เขาเติมถวาย  ๑  มิได้มีความมุ่งหมายจะเพ่งโทษ ๑ มีอันตราย ๑</p><p>วิกลจริต ๑ อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ</em></p><p>                      <strong>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>        [๘๓๙]   สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์ทำคำข้าวใหญ่.</p><p>                               <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๘๔.  ๓๙.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า    เราจักไม่ทำคำข้าวให้</p><p>ใหญ่นัก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 912</p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงทำคำข้าวให้ใหญ่เกินไป  ภิกษุใดอาศัยความ</p><p>ไม่เอื้อเฟื้อ  ทำคำข้าวให้ใหญ่   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว  ๑ อาพาธ ๑  ฉันของเคี้ยว  ๑  ฉันผลไม้</p><p>น้อยใหญ่ ๑ ฉันกับแกง ๑ มีอันตราย  ๑  วิกลจริต  ๑  อาทิกัมมิกะ  ๑  ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                        <em>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๙  จบ</em> </p><p>                    <strong>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>        [๘๔๐]  สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์ฉันข้าวทำคำข้าวยาว...</p><p>                               <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๘๕.  ๔๐.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักทำคำข้าวให้กลม</p><p>กล่อม</p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารพึงทำคำข้าวให้กลมกล่อม   ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ   ทำคำข้าวยาว  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง  ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑  ฉันของเคี้ยว  ๑  ฉันผลไม้</p><p>น้อยใหญ่ ๑  ฉันกับแกง ๑ มีอันตราย ๑  วิกลจริต   ๑  อาทิกัมมิกะ  ๑  ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                       <em>สักกัจจวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                                   วรรคที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 913</p><p>                         <strong>วรรคที่  ๕  กพฬวรรค</strong></p><p>                                      <strong>สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>        [๘๔๑]   สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์เมื่อคำข้าวยังไม่นำมา</p><p>ถึง  ย่อมอ้าช่องปากไว้ท่า. . .</p><p>                                     <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๘๖.   ๔๑. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เมื่อคำข้าวยังไม่นำมาถึง</p><p>เราจักไม่อ้าช่องปาก.   </p><p>                                   <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหาร   เมื่อคำข้าวยังไม่ถึงปาก   ไม่พึงอ้าช่องปากไว้ท่า</p><p>ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ    เมื่อคำข้าวยังนำมาไม่ถึงปาก    อ้าช่องปากไว้ท่า</p><p>ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ  ๑  ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑ มีอันตราย  ๑ วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ</em></p><p>                        <strong>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>        [๘๔๒]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์กำลังฉันอยู่  สอดนิ้ว</p><p>มือทั้งหมดเข้าไปในปาก. . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 914</p><p>                                  <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๘๗.  ๔๒. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า เราฉันอยู่  จักไม่สอดมือ</p><p>ทั้งนั้นเข้าไปในปาก.</p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุกำลังฉันอาหารอยู่      ไม่พึงสอดนิ้วมือทั้งหมดเข้าไปในปาก</p><p>ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ  กำลังฉันอยู่  สอดนิ้วมือทั้งหมดเข้าในปาก ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง  ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต  ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.   </p><p>                      <em>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ</em></p><p>                    <strong>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>        [๘๔๓]  สาวัตถีนิทาน.  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์เจรจาทั่ง ๆ ที่ในปาก</p><p>ยังมีคำข้าว . . .  </p><p>                             <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๘๘.  ๔๓.   ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  ปากยังมึคำข่าว  เราจัก</p><p>ไม่พูด.</p><p>                            <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงพูดด้วยทั้งปากยัง   มีคำข้าว   ภิกษุใดอาศัย</p><p>ความไม่เอื้อเฟื้อ   พูดด้วยทั้งปากยังมีคำข้าว   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 915</p><p>                                   <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต  ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑ ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ</em></p><p>                      <strong>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>        [๘๔๔]   สาวัตถีนิทาน ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์ฉันอาหารโยนคำข้าว...</p><p>                                <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๘๙.  ๔๔.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ฉันเดาะคำข้าว.</p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงฉันเดาะคำข้าว     ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อ-</p><p>เพื่อฉันเดาะคำข้าว   ต้องอาบัติทุกกฏ.     </p><p>                                <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑    เผลอ ๑    ไม่รู้ตัว ๑    อาพาธ ๑    ฉันอาหารที่แข้น   ๑</p><p>ฉันผลไม้น้อยใหญ่  ๑   มีอันตราย  ๑   วิกลจริต ๑    อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                       <em>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>                     <strong>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>        [๘๔๕]   สาวัตถีนิทาน ครั้งนั้น พระฉัพพัคคีย์ฉันอาหารกัดคำข้าว ...</p><p>                               <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๙๐.  ๔๕.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ฉันกัดคำข้าว. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 916</p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงฉันกัดคำข้าว  ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>ฉันอาหารกัดคำข้าว  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง  ๑   เผลอ ๑   ไม่รู้ตัว  ๑   อาพาธ ๑    ฉันขนมที่แข้นแข็ง ๑</p><p>ฉันผลไม้น้อยใหญ่ ๑  ฉันกับแกง ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑  อาทิกัมมิกะ ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                      <em>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ</em></p><p>                      <strong>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>        [๘๔๖]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์ฉันอาหารทำกระพุ้ง</p><p>แก้มให้ตุ่ย . . .</p><p>                               <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๙๑.  ๔๖.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ฉันทำกระพุ้ง</p><p>แก้มให้ตุ่ย.</p><p>                            <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงฉันทำกระพุ้งแก้มให้ตุ่ย  ภิกษุใดอาศัยความ</p><p>ไม่เอื้อเฟื้อ    ฉันอาหารทำกระพุ้งแก้มให้ตุ่ยข้างเดียวก็ดี    ทั้งสองข้างก็ดี   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>                             <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง  ๑   เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑   อาพาธ ๑    ฉันผลไม้น้อยใหญ่ ๑</p><p>มีอันตราย  ๑   วิกลจริต ๑   อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                <em>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 917</p><p>                              <strong>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>        [๘๔๗]  สาวัตถีนิทาน ครั้งนั้น พระฉัพพัคคีย์ฉันอาหารสลัดมือ. . .</p><p>                                       <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๙๒.  ๔๗.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ฉันสลัดมือ.</p><p>                                    <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงฉันสลัดมือ     ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>ฉันอาหารสลัดมือ  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                      <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑   เผลอ  ๑   ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ  ๑  สลัดมือทิ้งเศษอาหาร</p><p>มีอันตราย   ๑   วิกลจริต ๑   อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                           <em>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๗ จบ</em></p><p>                         <strong>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๘</strong>  </p><p>        [๘๔๘]  สาวัตถีนิทาน   ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์ฉันอาหาร   โปรย</p><p>เมล็ดข้าว . . .</p><p>                                   <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๙๓. ๔๘.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า    เราจักไม่ฉันทำเมล็ด</p><p>ข้าวตก.</p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงฉันทำเมล็ดข้าวตก     ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ   ฉันทำเมล็ดข้าวให้ร่วง   ต้องอาบัติทุกกฏ.   </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 918</p><p>                             <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง  ๑   เผลอ ๑   ไม่รู้ตัว ๑   อาพาธ  ๑   ทิ้งผงข้าวเมล็ดข้าวติด</p><p>ไปด้วย ๑   มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑   อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                      <em>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ</em>                           </p><p>                   <strong>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>        [๘๔๙]  สาวัตถีนิทาน ครั้งนั้น พระฉัพพัคคีย์ฉัน อาหารแลบลิ้น...</p><p>                           <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๙๔.  ๔๙.   ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ฉันแลบลิ้น.</p><p>                        <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงแลบลิ้น ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ  ฉัน</p><p>อาหารแลบลิ้น  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                        <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                           <em>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๙  จบ</em></p><p>                <strong>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>        [๘๕๐]  สาวัตถีนิทาน ครั้งนั้น พระฉัพพัคคีย์ฉันอาหารดังจับ ๆ...</p><p>                        <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๙๕. ๕๐. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ฉันทำเสียงจับ ๆ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 919</p><p>                                   <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           อันภิกษุฉันอาหารไม่พึงฉันทำเสียงดังจับ ๆ    ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ  ฉันอาหารดังจับ ๆ  ต้องอาบัติทุกกฏ.   </p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>กพฬวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                                    วรรคที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 920</p><p>                        <strong>วรรคที่  ๖  สุรุสุรุวรรค</strong></p><p>                                     <strong>สิกขาบทที่  ๑</strong> </p><p>        [๘๕๑]  โดยสมัยนั้น  พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ โฆสิตา-</p><p>ราม   เขตพระนครโกสัมพี   ครั้งนั้น   พราหมณ์คนหนึ่งปรุงปานะน้ำนมถวาย</p><p>พระสงฆ์    ภิกษุทั้งหลายซดน้ำนมดังซูด ๆ    ภิกษุรูปหนึ่งเคยเป็นนักฟ้อนรำ</p><p>กล่าวขึ้นอย่างนี้ว่า   ชะรอยพระสงฆ์ทั้งปวงนี้อันความเย็นรบกวนแล้ว   บรรดา</p><p>ภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. . .  ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า  ไฉน  ภิกษุจึงได้</p><p>พูดปรารภพระสงฆ์เล่นเล่า . . .   แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้พระภาคเจ้า.</p><p>                                    <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>        พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุรูปนั้นว่า   ดูก่อนภิกษุ    ข่าวว่า</p><p>เธอได้พูดปรารภพระสงฆ์เล่น   จริงหรือ.</p><p>        ภิกษุรูปนั้น ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                      <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>        พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษ   ไฉนเธอจึง</p><p>ได้พูดปรารภสงฆ์เล่นเล่า   การกระทำของเธอนั่น   ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใส</p><p>ของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส  หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว...</p><p>ครั้นแล้วทรงทำธรรมีกถารับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า    ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย    อัน</p><p>ภิกษุทั้งหลายไม่พึงพูดปรารภพระพุทธ  พระธรรม   หรือพระสงฆ์เล่น   รูปใด</p><p>ฝ่าฝืน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>        ครั้นทรงติเตียนภิกษุนั่นโดยอเนกปริยายแล้ว      ตรัสโทษแห่งความ</p><p>เป็นคนเลี้ยงยาก. . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 921</p><p>        ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดง   อย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                            <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>ิ        ๑๙๖. ๕๑.   ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ฉันทำเสียงดัง</p><p>ซูดๆ. </p><p>                        <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงฉันดังซูด ๆ   ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>ฉันอาหารทำเสียงดังซูด ๆ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                          <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว  ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>สุรุสุรุวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ</em></p><p>              <strong>สุรุสุรุวรรค  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>        [๘๕๒]   สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์ฉันอาหารเลียมือ. . .</p><p>                        <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๙๗.  ๕๒.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ฉันเลียมือ.</p><p>                        <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงฉันเลียมือ     ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>ฉันอาหารเลียมือ  ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 922</p><p>                                <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว  ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล. </p><p>                   <em>สุรุสุรุวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ</em></p><p>                 <strong>สุรุสุรุวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong> </p><p>        [๘๕๓]  สาวัตถีนิทาน ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์ฉันอาหารขอดบาตร...</p><p>                           <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๙๘.  ๕๓.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ฉันขอดบาตร.</p><p>                        <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงฉันขอดบาตร  ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ</p><p>ฉันอาหารขอดบาตร  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                        <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑   เผลอ ๑   ไม่รู้ตัว  ๑   อาพาธ ๑   ข้าวสุกเหลือน้อยกวาด</p><p>ขอดรวมกันเข้าแล้วฉัน ๑  มีอันตราย  ๒  วิกลจริต ๑  อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้อง</p><p>อาบัติแล.</p><p>                          <em>สุรุสุรุวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ</em></p><p>              <strong>สุรุสุรุวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>        [๘๕๔]  สาวัตถีนิทาน ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์ฉันอาหารเลียริมฝีปาก...</p><p>                        <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๑๙๙.  ๕๔. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่ฉันเลียริมฝีปาก. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 923</p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงฉันเลียริมฝีปาก     ภิกษุใดอาศัยความไม่</p><p>เอื้อเฟื้อ   ฉันอาหารเลียริมฝีปาก   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                   <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต  ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ  ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>สุรุสุรุวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>                       <strong>สุรุสุรุวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>        [๘๕๕]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ที่สวนสัตว์</p><p>เภสกฬาวัน    เขตพระนครสุงสุมารคิระ    แขวงภัคคชนบท    ครั้งนั้น   ภิกษุ</p><p>ทั้งหลายรับประเคนโอน้ำด้วยมือข้างที่เปื้อนอามิส  ในโกกนุทปราสาท  ชาวบ้าน</p><p>พากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉนพระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตร  จึง</p><p>ได้รับประเคนโอน้ำด้วยมือข้างที่เปื้อนอามิส    เหมือนพวกคฤหัสถ์ผู้บริโภคกาม</p><p>เล่า    ภิกษุทั้งหลายได้ยินชาวบ้านพวกนั้นเพ่งโทษ    ติเตียน    โพนทะนาอยู่</p><p>บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย ...ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า ไฉนภิกษุทั้งหลาย</p><p>จึงได้รับประเคนโอน้ำด้วยมือข้างที่เปื้อนอามิสเล่า ... แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่</p><p>พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>        พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกภิกษุรับประเคนโอน้ำด้วยมือที่เป็นอามิส   จริงหรือ.</p><p>        ภิกษุทั้งหลายทูลรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 924</p><p>                                    <strong>ทรงติเตียน</strong></p><p>        พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ไฉนพวก</p><p>โมฆบุรุษเหล่านั้น    จึงได้รับประเคนโอน้ำด้วยมือข้างที่เปื้อนอามิสเล่า     การ</p><p>กระทำของพวกโมฆบุรุษเหล่านั้นนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่</p><p>ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>        ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                   <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๒๐๐.  ๕๕. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักไม่รับโอน้ำด้วยมือ</p><p>เปื้อนอามิส.</p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุผู้ฉันอาหารไม่พึงรับประเคนโอน้ำ   ด้วยมือข้างที่เปื้อนอามิส</p><p>ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ   รับประเคนโอน้ำด้วยมือข้างที่เปื้อนอามิส   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.                               </p><p>                                <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑   รับประเคนด้วยหมายว่า</p><p>จักล้างเอง    หรือให้ผู้อื่นล้าง  ๑   มีอันตราย  ๑   วิกลจริต  ๑   อาทิกัมมิกะ  ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>สุรุสุรุวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 925</p><p>                          <strong>สุรุสุรุวรรค  สิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>        [๘๕๖]  โดยสมัยนั้น     พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่ที่สวนสัตว์</p><p>เภสกฬาวัน    เขตพระนครสุงสุมารคิระ    แขวงภัคคชนบท    ครั้งนั้น    ภิกษุ</p><p>ทั้งหลายเทน้ำล้างบาตรซึ่งมีเมล็ดข้าวลงในละแวกบ้าน      ใกล้โกกนุทปราสาท</p><p>ชาวบ้านพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉนพระสมณะเชื้อสายพระศากย-</p><p>บุตรจึงได้เทน้ำล้างบาตรซึ่งมีเมล็ดข้าวลงในละแวกบ้าน     เหมือนพวกคฤหัสถ์</p><p>ผู้บริโภคกามเล่า    ภิกษุทั้งหลายได้ยินชาวบ้านพวกนั้นเพ่งโทษ    ติเตียน</p><p>โพนทะนาอยู่   บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย. ..ต่างก็เพ่งโทษติเตียน  โพนทะนาว่า</p><p>ไฉนภิกษุทั้งหลายจึงได้เทน้ำล้างบาตร    ซึ่งมีเมล็ดข้าวลงในละแวกบ้านเล่า . . .</p><p>แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                   <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>        พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามภิกษุทั้งหลายว่า   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกภิกษุเทน้ำล้างบาตรซึ่งยังมีเมล็ดข้าวลงในละแวกบ้าน   จริงหรือ.</p><p>        ภิกษุทั้งหลายทูลรับว่า   จริง   พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                   <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>        พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย  ไฉนพวก</p><p>โมฆบุรุษเหล่านั้น     จึงได้เทน้ำล้างบาตรซึ่งยังมีเมล็ดข้าวลงในละแวกบ้านเล่า</p><p>การกระทำของพวกโมฆบุรุษเหล่านั้นนั่น       ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของ</p><p>ชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส   หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>        ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:- </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 926</p><p>                                  <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๒๐๑.   ๕๖. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่เทน้ำล้างบาตร</p><p>มีเมล็ดข้าวในละแวกบ้าน.</p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        อันภิกษุไม่เทน้ำล้างบาตร  ซึ่งยังมีเมล็ดข้าวลงในละแวกบ้าน  ภิกษุใด</p><p>อาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ    เทน้ำล้างบาตรซึ่งยังมีเมล็ดข้าวลงในละแวกบ้าน   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ.</p><p>                               <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง  ๑   เผลอ ๑   ไม่รู้ตัว  ๑   อาพาธ ๑   เก็บเมล็ดข้าวออกแล้ว</p><p>จึงเทน้ำล้างบาตร   หรือขยี้เมล็ดข้าวให้ละลายแล้วเท   หรือเทน้ำล้างบาตรลงใน</p><p>กระโถนแล้วนำไปเทข้างนอก  ๑   มีอันตราย  ๑   วิกลจริต  ๑   อาทิกัมมิกะ  ๑</p><p>ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                    <em>สุรุสุรุวรรค   สิกขาบทที่  ๖  จบ</em></p><p><em>                โภชนปฏิสังยุตต์  ๓๐  สิกขาบท  จบ</em></p><p>             <strong>ธรรมเทศนาปฏิสังยุตต์  ๑๖  สิกขาบท</strong></p><p><strong>                  สุรุสุรุวรรค   สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>        [๘๕๗]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์แสดงธรรมแก่บุคคล</p><p>ผู้กั้นร่ม    บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย. . .     ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า</p><p>ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้แสดงธรรมแก่บุคคลผู้กั้นร่มเล่า . . .  แล้วกราบทูลเรื่อง</p><p>นี้แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 927</p><p>                                    <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>        พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอแสดงธรรมแก่บุคคลผู้กั้นร่ม   จริงหรือ.</p><p>        พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า.</p><p>                                    <strong>ทรงติเตียน</strong></p><p>        พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย ไฉน</p><p>พวกเธอจึงได้แสดงธรรมแก่บุคคลผู้กั้นร่มเล่า  การกระทำของพวกเธอนั่น  ไม่</p><p>เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่ง</p><p>ของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>        ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                  <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>        ๒๐๒.   ๕๗.  ก.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า    เราจักไม่แสดง</p><p>ธรรมแก่บุคคลมีร่มในมือ.</p><p>        ก็สิกขาบทนี้     ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้วแก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย  ด้วยประการฉะนี้.</p><p>        [๘๕๘]   ก็โดยสมัยนั้นแล      ภิกษุทั้งหลายรังเกียจเพื่อจะแสดงธรรม</p><p>แก่คนเป็นไข้มีร่มในมือ     ชาวบ้านพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉน</p><p>พระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตรจึงไม่แสดงธรรมแก่คนเป็นไข้ซึ่งมีร่มในมือเล่า</p><p>ภิกษุทั้งหลายได้ยินชาวบ้านพวกนั้นเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาอยู่    จึงกราบทูล</p><p>เรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 928</p><p>                    <strong>ทรงอนุญาตให้แสดงธรรมแก่คนไข้</strong></p><p>        ลำดับนั้นแล   พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงทำธรรมีกถา  ในเพราะเหตุเป็น</p><p>เค้ามูลนั้น   ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น   แล้วรับสั่งแก่ภิกษุทั้งหลาย   เราอนุญาต </p><p>ให้แสดงธรรมแก่คนเป็นไข้มีร่มในมือได้.</p><p>        ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย      ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                  <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>        ๒๐๒.  ๕๗.  ข.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า    เราจักไม่แสดง</p><p>ธรรมแก่บุคคลไม่ใช่ผู้เจ็บไข้  มีร่มในมือ.</p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>        ที่ชื่อว่า   ร่ม   ได้แก่ร่ม ๓ ชนิด    คือ    ร่มผ้าขาว ๑    ร่มลำแพน ๑</p><p>ร่มใบไม้ ๑  ที่เย็บเป็นวงกลมผูกติดกับซี่.</p><p>        ที่ชื่อว่า  <strong>ธรรม</strong>  ได้แก่   ถ้อยคำที่อิงอรรถอิงธรรม   เป็นพุทธภาษิต</p><p>สาวกภาษิต  อิสีภาษิต  เทวตาภาษิต.</p><p>        บทว่า   <strong>แสดง</strong>   คือแสดงโดยบท   ต้องอาบัติทุกกฏ   ทุก ๆ อักขระ.</p><p>        อันภิกษุไม่พึงแสดงธรรมแก่บุคคลไม่เป็นไข้ผู้กั้นร่ม     ภิกษุใดอาศัย</p><p>ความเอื้อเฟื้อ   แสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้กั้นร่ม   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                     <em>สุรุสุรุวรรค   สิกขาบทที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 929</p><p>                             <strong>สุรุสุรุวรรค   สิกขาบทที่ ๘</strong></p><p>        [๘๕๙]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์แสดงธรรมแก่บุคคล</p><p>ผู้ถือไม้พลอง. . . </p><p>                               <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>        ๒๐๓.   ๕๘. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่แสดงธรรมแก่</p><p>บุคคลไม้ใช่ผู้เจ็บไข้มีไม้พลองในมือ.            </p><p>                               <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong> </p><p>        ที่ชื่อว่า  ไม้พลอง  ได้แก่  ไม้พลองยาวสี่ศอกของมัชฌิมบุรุษ  ยาว</p><p>กว่านั้น   ไม่ใช่ไม้พลอง  สั้นกว่านั้น   ก็ไม่ใช่ไม้พลอง.     </p><p>        อันภิกษุไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้ถือไม้พลอง  ภิกษุใดอาศัย</p><p>ความไม่เอื้อเฟื้อ   แสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้  ผู้ถือไม้พลอง  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                              <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>        ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ด้วย ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                   <em>สุรุสุรุวรรค   สิกขาบทที่  ๘  จบ</em></p><p>                <strong>สุรุสุรุวรรค   สิกขาบทที่   ๙</strong></p><p>        [๘๖๐]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์แสดงธรรมแก่บุคคล</p><p>ผู้ถือศัสตรา . . .</p><p>                        <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>        ๒๐๔.  ๕๙. ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่แสดงธรรม</p><p>แก่บุคคลไม่ใช่ผู้เจ็บไข้   มีศสัตราในมือ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 930</p><p>                                   <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             ที่ชื่อว่า   <strong>ศัสตรา</strong>   ได้แก่    วัตถุเครื่องประหารมีคมข้างเดียว    มีคม</p><p>สองข้าง</p><p>            อันภิกษุไม่พึงแสดงธรรม   แก่บุคคลผู้ไม่เป็นไข้ผู้ถือศัสตรา  ภิกษุใด</p><p>อาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ    แสดงธรรมแก่บุคคลผู้ไม่เป็นไข้   ผู้ถือศัสตรา   ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ. </p><p>                                 <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ  ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                      <em>สุรุสุรุวรรค   สิกขาบทที่  ๙  จบ</em></p><p>                 <strong>สุรุสุรุวรรค   สิกขาบทที่   ๑๐</strong></p><p>            [๘๖๑]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์แสดงธรรมแก่บุคคล</p><p>ผู้ถืออาวุธ. . .</p><p>                          <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>           ๒๐๕.  ๖๐.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักไม่แสดงธรรม</p><p>แก่บุคคลไม่ใช่ผู้เจ็บไข้  มีอาวุธในมือ.</p><p>                           <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           ที่ชื่อว่า  <strong>อาวุธ</strong>   ได้แก่ ปืน  เกาทัณฑ์.</p><p>           อันภิกษุไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้   ผู้ถืออาวุธ    ภิกษุใดอาศัย</p><p>ความไม่เอื้อเฟื้อ   แสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้  มีมือถืออาวุธ  ต้องอาบัติทุกกฏ.  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 931</p><p>                                      <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                             <em>สุรุสุรุวรรค   สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p><em>                                      วรรคที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 932</p><p>                          <strong>วรรคที่  ๗  ปาทุกาวรรค</strong></p><p>                                      <strong>สิกขาบทที่  ๑</strong></p><p>            [๘๖๒]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้นพระฉัพพัคคีย์แสดงธรรมแก่บุคคล</p><p>ผู้สวมเขียงเท้า   . . </p><p>                                  <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>            ๒๐๖.  ๖๑.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่แสดงธรรมแก่</p><p>บุคคลไม่ใช่ผู้เจ็บไข้   สวมเขียงเท้า.</p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้    ผู้สวมเขียงเท้า    ภิกษุใด</p><p>อาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ   แสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้    ผู้เหยียบเขียงเท้าก็ดี    ผู้</p><p>สวมเขียงเท้าก็ดี   ผู้สวมเขียงเท้าหุ้มส้นก็ดี   ต้องอาบัติทุกกฎ.</p><p>                                   <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                      <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๑  จบ</em></p><p>                    <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๒</strong></p><p>            [๘๖๓]   สาวัตถีนิทาน   ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์แสดงธรรมแก่บุคคล</p><p>ผู้สวมรองเท้า . .  . </p><p>                               <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>           ๒๐๗.   ๖๒.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่แสดงธรรม</p><p>แก่บุคคลไม่ใช่ผู้เจ็บไข้  สวมรองเท้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 933</p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้    ผู้สวมรองเท้า    ภิกษุใด</p><p>อาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ  แสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้  ผู้เหยียบรองเท้าก็ดี  ผู้สวม</p><p>รองเท้าก็ดี  ผู้สวมรองเท้าหุ้มส้นก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ  ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๒  จบ</em>                                                             </p><p>                      <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๓</strong></p><p>             [๘๖๔]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์แสดงธรรมแก่บุคคล</p><p>ผู้นั่งในยาน . . .</p><p>                             <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>             ๒๐๘.  ๖๓.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจัก ไม่แสดงธรรม</p><p>แก่บุคคลไม่ใช่ผู้เจ็บไข้ไปในยาน.</p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>              ที่ชื่อว่า  <strong>ยาน</strong>  ได้แก่  คานหาม  รถ  เกวียน  เตียงหาม  วอ  เปลหาม.</p><p>              อันภิกษุไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้นั่งไปในยาน    ภิกษุใด</p><p>อาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ     แสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้     ผู้นั่งไปในยาน    ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 934</p><p>                                     <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว  ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๓  จบ</em></p><p>                         <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๔</strong></p><p>            [๘๖๕]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์แสดงธรรมแก่บุคคล</p><p>ผู้อยู่บนที่นอน...</p><p>                                <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>            ๒๐๙.  ๖๔.   ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจัก ไม่แสดงธรรม</p><p>แก่บุคคลไม่ใช่ผู้เจ็บไข้   ผู้อยู่บนที่นอน.</p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้   ผู้อยู่บนที่นอน   ภิกษุใด</p><p>อาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ  แสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้นอนอยู่    โดยที่สุดแม้บน</p><p>พื้นดิน  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                 <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๔  จบ</em></p><p>                 <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๕</strong></p><p>            [๘๖๖]  สาวัตถีนิทาน   ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์แสดงธรรมแก่บุคคล</p><p>ผู้นั่งรัดเข่า. . . </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 935</p><p>                              <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>           ๒๑๐.  ๖๕.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่แสดงธรรม</p><p>แก่บุคคลไม่ใช่ผู้เจ็บไข้นั่งรัดเข่า.</p><p>                                  <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้นั่งรัดเข่า     ภิกษุใดอาศัย</p><p>ความไม่เอื้อเฟื้อ  แสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้นั่งรัดเข่าด้วยมือก็ดี  ผู้นังรัดเข่า</p><p>ด้วยผ้าก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                  <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๕  จบ</em></p><p>                          <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๖</strong></p><p>            [๘๖๗]   สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์แสดงธรรมแก่บุคคล</p><p>ผู้โพกผ้าพันศีรษะ...</p><p>                             <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>            ๒๑๑.  ๖๖.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า   เราจักไม่แสดงธรรม</p><p>แก่บุคคลไม่ใช่ผู้เจ็บไข้พันศีรษะ.</p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>พันศีรษะ</strong>  คือ  พันไม่ให้เห็นปลายผม.</p><p>            อันภิกษุไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้โพกผ้าพันศีรษะ   ภิกษุใด</p><p>อาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ     แสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้โพกผ้าพันศีรษะ     ต้อง</p><p>อาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 936</p><p>                                    <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  ให้เขาเปิดปลายผมจุกแล้ว</p><p>แสดง ๑   มีอันตราย ๑   วิกลจริต ๑   อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่ ๖  จบ</em></p><p>                      <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๗</strong></p><p>            [๘๖๘]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์แสดงธรรมแก่บุคคล</p><p>ผู้ห่มผ้าคลุมศีรษะ. . .</p><p>                                <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>           ๒๑๒.   ๖๗.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราจักไม่แสดงธรรม</p><p>แก่บุคคลไม่ใช่ผู้เจ็บไข้คลุมศีรษะ.</p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            ที่ชื่อว่า  <strong>คลุมศีรษะ</strong>  คือ  ที่เขาเรียกกันว่าคลุมตลอดศีรษะ.</p><p>            อันภิกษุไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้คลุมศีรษะ    ภิกษุใดอาศัย</p><p>ความไม่เอื้อเฟื้อ   แสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้คลุมศีรษะ   ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                                <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑   ไม่รู้ตัว ๑   อาพาธ ๑   ให้เขาเปิดผ้าคลุมศีรษะ</p><p>แล้วแสดง ๑   มีอันตราย ๑   วิกลจริต ๑   อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                          <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๗  จบ</em></p><p>                  <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๘</strong></p><p>           [๘๖๙]  สาวัตถีนิทาน  ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์นั่งอยู่ที่พื้นดินแสดง-</p><p>ธรรมแก่บุคคลผู้นั่งอยู่บนอาสนะ. . .                                                   </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 937</p><p>                              <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>          ๒๑๓.  ๖๘.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เรานั่งอยู่ที่พื้นดิน จัก</p><p>ไม่แสดงธรรมแก่คนไม่เจ็บไข้  ผู้นั่งบนอาสนะ.</p><p>                              <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุนั่งอยู่บนพื้น     ไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้นั่งอยู่บน</p><p>อาสนะ   ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ   นั่งอยู่ที่พื้นดิน    แสดงธรรมแก่คนไม่.</p><p>เป็นไข้ผู้นั่งอยู่บนอาสนะ  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                               <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต  ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                      <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๘  จบ</em></p><p>                     <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๙</strong></p><p>             [๘๗๐]   สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์นังอยู่บนอาสนะต่ำ</p><p>แสดงธรรมแก่บุคคลผู้นั่งอยู่บนอาสนะสูง   บรรดาภิกษุที่เป็นผู้มักน้อย ...ต่าง</p><p>ก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า   ไฉนพระฉัพพัคคีย์นั่งอยู่บนอาสนะต่ำ    จึงได้</p><p>แสดงธรรมแก่บุคคลผู้นั่งอยู่บนอาสนะสูงเล่า. . .  แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระ-</p><p>ผู้มีพระภาคเจ้า.</p><p>                                <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>             พระมีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอนั่งบนอาสนะต่ำ    แสดงธรรมแก่บุคคลผู้นั่งอยู่บนอาสนะสูง</p><p>จริงหรือ.</p><p>             พระฉัพพัคคีย์ทูลว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 938</p><p>                     <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า  ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย  ไฉน</p><p>พวกเธอนั่งอยู่บนอาสนะต่ำจึงได้แสดงธรรมแก่บุคคลผู้นั่งอยู่บนอาสนะสูงเล่า</p><p>การกระทำของพวกเธอนั่น    ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่</p><p>เลื่อมใส      หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . . ครั้นแล้วทรง</p><p>ทำธรรมีกถารับสั่งกะภิกษุทั้งหลายดังต่อไปนี้:-</p><p>                        <strong>เรื่องภรรยาของบุรุษจัณฑาล</strong></p><p>             [๘๗๑]   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     เรื่องเคยมีมาแล้ว      ภรรยาของบุรุษ</p><p>จัณฑาลคนหนึ่งในพระนครพาราณสีได้ทั้งครรภ์   นางได้บอกแก่สามีว่า    นาย</p><p>ดิฉัน กำลังตั้งครรภ์  ดิฉันอยากรับประทานมะม่วง.</p><p>            สามีตอบว่า  มะม่วงไม่มี  เพราะไม่ใช่หน้ามะม่วง.</p><p>            นางกล่าวว่า  ถ้าไม่ได้รับประทาน  ดิฉันจักตาย.</p><p>            สมัยนั้น  ต้นมะม่วงของหลวงมีผลไม่วาย  มีอยู่ต้นหนึ่ง  บุรุษจัณฑาล</p><p>นั้นเดินเข้าไปที่ต้นมะม่วงนั้น   ครั้นแล้วได้ขึ้นไปแฝงอยู่บนต้นมะม่วงนั้น พอดี</p><p>พระเจ้าแผ่นดินได้เสด็จไปถึงต้นมะม่วงนั้น     ครั้นแล้วประทับนั่งบนพระราช -</p><p>อาสน์สูงทรงเรียนมนต์กับพราหมณ์ปุโรหิต  บุรุษจัณฑาลคิดว่า พระเจ้าแผ่นดิน</p><p>พระองค์นี้ประทับนั่งบนพระราชอาสน์สูงเรียนมนต์  ชื่อว่าไม่เคารพธรรม และ</p><p>พราหมณ์คนนี้นั่งบนอาสนะต่ำ     สอนมนต์แก่พระเจ้าแผ่นดินผู้ประทับนั่งบน</p><p>พระราชอาสน์สูงก็ชื่อว่าไม่เคารพธรรม   ส่วนเราผู้ลักมะม่วงของหลวง    เพราะ</p><p>เหตุแห่งสตรีก็ชื่อว่าไม่เคารพธรรมเหมือนกัน    แท้จริง    การกระทำทั้งนี้ล้วน</p><p>ต่ำทรามทั้งนั้น       ดังนี้แล้วไต่ลงมา  ณ   ระหว่างพระเจ้าแผ่นดินและพราหมณ์</p><p>ทั้งสองนั้นแล   แล้วกล่าวคาถาขึ้นว่าดังนี้  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 939</p><p>                            <strong>ทั้งสองไม่รู้อรรถ      ทั้งสองไม่เห็น</strong></p><p><strong>                   ธรรม  คือพราหมณ์ผู้สอนมนต์โดยไม่เคารพ</strong></p><p><strong>                    ธรรม    และพระเจ้าแผ่นดินผู้ทรงเรียนมนต์</strong></p><p><strong>                    โดยไม่เคารพธรรม.</strong> </p><p>            พราหมณ์นั้นกล่าวคาถาว่าดังนี้:-</p><p>                               <strong>เพราะข้าวสุกแห่งข้าวสาลีอันขาว</strong></p><p><strong>                    ผสมกับแกงเนื้อ ข้าพเจ้าบริโภคแล้ว  ฉะนั้น </strong></p><p><strong>                    ข้าพเจ้าจึงมิได้ประพฤติอยู่ในธรรม   ที่เหล่า</strong></p><p><strong>                    พระอริยะสรรเสริญแล้ว.</strong></p><p>            บุรุษจัณฑาลนั้นได้กล่าวสองคาถาว่าดังนี้:-</p><p>                           <strong>ท่านพราหมณ์   เราติเตียนการได้</strong></p><p><strong>                    ทรัพย์และการได้ยศ   เพราะนั่นเป็นการเลี้ยง</strong></p><p><strong>                    ชีพโดยความเป็นเหตุให้ตกต่ำและเป็นการ</strong></p><p><strong>                    เลี้ยงชีพโดยทางที่ไม่ชอบธรรม จะประโยชน์ </strong></p><p><strong>                    อันใดด้วยการเลี้ยงชีพเช่นนั้น     ท่านจงรีบ</strong></p><p><strong>                    ออกไปเสียเถิด  ท่านมหาพราหมณ์   แม้สัตว์ </strong></p><p><strong>                    ที่มีชีวิตเหล่าอื่นก็ยังหุงหากินได้    ความ</strong></p><p><strong>                    อาธรรมที่ท่านได้ประพฤติมาแล้ว     อย่าได้</strong></p><p><strong>                    ทำลายท่านดุจก้อนหินทำลายหม้อน้ำฉะนั้น.</strong></p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            [๘๗๒]   ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   แม้ในกาลครั้งนั้น    พราหมณ์นั่งบน</p><p>อาสนะต่ำสอนมนต์แก่พระเจ้าแผ่นดินผู้ประทับนั่งบนพระราชอาสน์สูง     ยังไม่</p><p>เป็นที่พอใจของเรา    ไฉนในกาลบัดนี้      จักพอใจที่ภิกษุนั่งบนอาสนะต่ำแล้ว </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 940</p><p>แสดงธรรมแก่คนนั่งบนอาสนะสูงเล่า   การกระทำของพวกเธอนั่น     ไม่เป็นไป</p><p>เพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่เลื่อมใส     หรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของ</p><p>ชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว. . .</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย     ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้</p><p>ว่าดังนี้:-                                                                       </p><p>                           <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>           ๒๑๔.  ๖๙.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เรานั่งบนอาสนะต่ำ จัก</p><p>ไม่แสดงธรรมแก่คนไม่เจ็บไข้  ผู้นั่งบนอาสนะสูง </p><p>                           <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           อันภิกษุผู้นั่งบนอาสนะต่ำ    ไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้นั่งอยู่</p><p>บนอาสนะสูง  ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ  นั่งบนอาสนะต่ำแสดงธรรมแก่คน</p><p>ไม่เป็นไข้  ผู้นั่งบนอาสนะสูง  ต้องอาบัติทุกกฎ </p><p>                              <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง  ๑  เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ  ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                    <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๙ จบ</em></p><p>                 <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐</strong></p><p>           [๘๗๓]  สาวัตถีนิทาน.    ครั้งนั้น    พระฉัพพัคคีย์ยืนแสดงธรรมแก่</p><p>บุคคลผู้นั่งอยู่. . .</p><p>                          <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>           ๒๑๕.  ๗๐.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า    เรายืนอยู่จักไม่แสดง</p><p>ธรรมแก่คนไม่เจ็บไข้ผู้นั่งอยู่. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 941</p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุผู้ยืนอยู่   ไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้นั่งอยู่    ภิกษุใด</p><p>อาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ      ยืนแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้นั่งอยู่       ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ.</p><p>                                   <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>          ไม่แกล้ง  ๑   เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑   อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑   วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                        <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๑๐  จบ</em></p><p>                     <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่   ๑๑</strong></p><p>            [๘๗๔]  สาวัตถีนิทาน. ครั้งนั้น พระฉัพพัคคีย์เดินไปข้างหลัง แสดง</p><p>ธรรมแก่บุคคลผู้เดินไปข้างหน้า. . .</p><p>                            <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>            ๒๑๖.  ๗๑.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราเดินไปข้างหลัง  จัก</p><p>ไม่แสดงธรรมแก่คนไม่เจ็บไข้   ผู้เดินไปข้างหน้า.</p><p>                           <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>             อันภิกษุผู้เดินไปข้างหลัง    ไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้เดินไป</p><p>ข้างหน้า   ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อเดินไปข้างหลัง     แสดงธรรมแก่คนไม่</p><p>เป็นไข้ผู้เดินไปข้างหน้า   ต้องอาบัติทุกกฏ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 942</p><p>                                    <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>             ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑  มีอันตราย ๑   วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                         <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๑๑ จบ</em></p><p>                    <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่   ๑๒</strong></p><p>             [๘๗๕]  สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น   พระฉัพพัคคีย์เดินไปนอกทาง</p><p>แสดงธรรมแก่บุคคลผู้เดินไปในทาง. . .</p><p>                         <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>            ๒๑๗. ๗๒.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า     เราเดินไปนอกทาง</p><p>จักไม่แสดงธรรมแก่คนไม่เจ็บไข้  ผู้ไปอยู่ในทาง.</p><p>                       <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>           อันภิกษุผู้เดินไปนอกทาง  ไม่พึงแสดงธรรมแก่คนไม่เป็นไข้ผู้เดินไป</p><p>ในทาง    ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อเดินไปนอกทาง    แสดงธรรมแก่คนไม่</p><p>เป็นไข้ผู้เดินไปในทาง  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                      <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                      <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่   ๑๒  จบ</em></p><p><em>                  ธรรมเทศนาปฏิสังยุตต์  ๑๖  สิกขาบท  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 943</p><p>                       <strong>ปกิณกะ  ๓  สิกขาบท</strong></p><p>                  <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๑๓</strong></p><p>          [๘๗๖]   สาวัตถีนิทาน.   ครั้งนั้น     พระฉัพพัคคีย์ยืนถ่ายอุจจาระบ้าง</p><p>ถ่ายปัสสาวะบ้าง. . . </p><p>                            <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>         ๒๑๘.  ๗๓.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราไม่อาพาธ   จักไม่</p><p>ยินถ่ายอุจจาระ  หรือปัสสาวะ.</p><p>                           <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>          อันภิกษุผู้ยืนอยู่   มิใช่ผู้อาพาธ  ไม่พึงถ่ายอุจจาระ   หรือถ่ายปัสสาวะ</p><p>ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อมิใช่ผู้อาพาธ   ยืนถ่ายอุจจาระก็ดี  ยืนถ่ายปัสสาวะ</p><p>ก็ดี  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                          <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑  เผลอ ๑  ไม่รู้ตัว ๑  อาพาธ ๑  มีอันตราย  ๑  วิกลจริต ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ  ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                       <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๑๓  จบ</em></p><p>              <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่   ๑๔</strong></p><p>           [๘๗๗]  สาวัตถีนิทาน. ครั้งนั้น  พระฉัพพัคคีย์ถ่ายอุจจาระบ้าง ถ่าย</p><p>ปัสสาวะบ้าง   บ้วนเขฬะบ้าง   ลงบนของสดเขียว. . .</p><p>                    <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>          ๒๑๙. ๗๔.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า    เราไม่อาพาธ  จักไม่</p><p>ถ่ายอุจจาระ  ปัสสาวะ  หรือบ้วนเขฬะ  บนของสดเขียว. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 944</p><p>                                 <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุมิใช่ผู้อาพาธ ไม่พึงถ่ายอุจจาระ  หรือถ่ายปัสสาวะ  หรือบ้วน</p><p>เขฬะลงบนของสดเขียว    ภิกษุใดอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อ    มิใช่ผู้อาพาธ    ถ่าย</p><p>อุจจาระก็ดี   ถ่ายปัสสาวะก็ดี     บ้วนเขฬะก็ดี    ลงบนของสดเขียว    ต้องอาบัติ</p><p>ทุกกฏ</p><p>                                  <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑  ของที่ถ่ายลงในที่ปราศจาก</p><p>ของสดเขียว       แล้วไหลไปรดของสดเขียว  ๑    มีอันตราย  ๑    วิกลจริต  ๑</p><p>อาทิกัมมิกะ ๑  ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                    <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๑๔  จบ</em></p><p>                 <strong>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๑๕</strong></p><p>           [๘๗๘]  โดยสมัยนั้น   พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าประทับอยู่  ณ  พระ-</p><p>เชตวัน   อารามของอนาถบิณฑิกคหบดี   เขตพระนครสาวัตถี   ครั้งนั้น   พระ</p><p>ฉัพพัคคีย์ถ่ายอุจจาระบ้าง   ถ่ายปัสสาวะบ้าง   บ้วนเขฬะบ้าง   ลงในน้ำ   ชาว</p><p>บ้านพากันเพ่งโทษติเตียนโพนทะนาว่า    ไฉนพระสมณะเชื้อสายพระศากยบุตร</p><p>จึงได้ถ่ายอุจจาระบ้าง  ถ่ายปัสสาวะบ้าง  บ้วนเขฬะบ้าง  ลงในน้ำ   เหมือนพวก</p><p>คฤหัสถ์ผู้บริโภคกามเล่า      ภิกษุทั้งหลายได้ยินชาวบ้านพวกนั้นพากันเพ่งโทษ</p><p>ติเตียนโพทะนาอยู่   บรรดาที่เป็นผู้มักน้อย . . .  ต่างก็เพ่งโทษติเตียนโพนทะนา</p><p>ว่า   ไฉนพระฉัพพัคคีย์จึงได้ถ่ายอุจจาระบ้าง   ถ่ายปัสสาวะบ้าง   บ้วนเขฬะบ้าง</p><p>ลงในน้ำเล่า . . .แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 945</p><p>                                 <strong>ทรงสอบถาม</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงสอบถามพระฉัพพัคคีย์ว่า  ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย</p><p>ข่าวว่า   พวกเธอถ่ายอุจจาระบ้าง   ถ่ายปัสสาวะบ้าง   บ้วนเขฬะบ้าง     ลงในน้ำ</p><p>จริงหรือ</p><p>            พระฉัพพัคคีย์ทูลรับว่า  จริง  พระพุทธเจ้าข้า</p><p>                    <strong>ทรงติเตียนแล้วบัญญัติสิกขาบท</strong></p><p>            พระผู้มีพระภาคพุทธเจ้าทรงติเตียนว่า     ดูก่อนโมฆบุรุษทั้งหลาย</p><p>ไฉนพวกเธอจึงได้ถ่ายอุจจาระบ้าง   ถ่ายปัสสาวะบ้าง   บ้วนเขฬะบ้าง   ลงในน้ำ</p><p>เล่า  การกระทำของพวกเธอนั่น  ไม่เป็นไปเพื่อความเลื่อมใสของชุมชนที่ยังไม่</p><p>เลื่อมใสหรือเพื่อความเลื่อมใสยิ่งของชุมชนที่เลื่อมใสแล้ว . . .</p><p>             ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ </p><p>ว่าดังนี้:-</p><p>                                <strong>พระบัญญัติ</strong></p><p>            ๒๒๐.  ๗๕.  ก.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า เราจักไม่ถ่ายอุจจา-</p><p>ระ  ปัสสาวะ  หรือบ้วนเขฬะ  ในน้ำ.</p><p>             ก็สิกขาบทนี้    ย่อมเป็นอันพระผู้มีพระภาคเจ้าทรงบัญญัติแล้ว แก่ภิกษุ</p><p>ทั้งหลาย   ด้วยประกาฉะนี้.</p><p>              [๘๗๙]   ก็โดยสมัยนั้นแล   ภิกษุอาพาธทั้งหลาย    รังเกียจอยู่ที่จะถ่าย</p><p>อุจจาระบ้าง   ถ่ายปัสสาวะบ้าง   บ้วนเขฬะบ้าง   ลงในน้ำ    จึงกราบทูลเรื่องนั้น</p><p>แด่พระผู้มีพระภาคเจ้า</p><p>             ลำดับนั้น    พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงธรรมีกถา  ในเพราะเหตุเป็นเค้ามูล</p><p>นั้น ในเพราะเหตุแรกเกิดนั้น  แล้วรับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า  เราอนุญาตให้ภิกษุ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 946</p><p>ผู้อาพาธ  ถ่ายอุจจาระก็ดี   ถ่ายปัสสาวะก็ดี  บ้วนเขฬะก็ดี  ลงในน้ำได้</p><p>            ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย   ก็แลพวกเธอพึงยกสิกขาบทนี้ขึ้นแสดงอย่างนี้ ว่า</p><p>ดังนี้:- </p><p>                                  <strong>พระอนุบัญญัติ</strong></p><p>           ๒๒๐.  ๗๕.  ข.  ภิกษุพึงทำความศึกษาว่า  เราไม่อาพาธ   จักไม่</p><p>ถ่ายอุจจาระ  ปัสสาวะ  หรือบ้วนเขฬะ  ในน้ำ.</p><p>                                <strong>สิกขาบทวิภังค์</strong></p><p>            อันภิกษุมิใช่ผู้อาพาธ  ไม่พึงถ่ายอุจจาระ   ปัสสาวะ    หรือบ้วนเขฬะ</p><p>ลงในน้ำ   ภิกษุใดอาศัยความไม่เฟื้อ  มิใช่ผู้อาพาธ  ถ่ายอุจจาระ  ปัสสาวะ  หรือ</p><p>บ้วนเขฬะ  ลงในน้ำ  ต้องอาบัติทุกกฏ.</p><p>                               <strong>อนาปัตติวาร</strong></p><p>            ไม่แกล้ง ๑ เผลอ ๑ ไม่รู้ตัว ๑ อาพาธ ๑ ของที่ถ่ายไว้บนบกแล้วไหล</p><p>ลงสู่น้ำ ๑ มีอันตราย ๑ วิกลจริต ๑ อาทิกัมมิกะ   ไม่ต้องอาบัติแล.</p><p>                  <em>ปาทุกาวรรค  สิกขาบทที่  ๑๕  จบ  </em></p><p><em>                             วรรคที่  ๗  จบ</em></p><p><em>                   ปกิณกะ  ๓  สิกขาบท  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 947</p><p>                                         <strong>บทสรุป</strong></p><p>              ท่านทั้งหลาย   ธรรมคือเสขิยะ   ข้าพเจ้ายกขึ้นแสดงแล้วแล    ข้าพเจ้า</p><p>ขอถามท่านทั้งหลาย  ในธรรมคือเสขิยะเหล่านั้นว่า  ท่านทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์</p><p>แล้วหรือ   ข้าพเจ้าขอถามแม้ครั้งที่สองว่า    ท่านทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้วหรือ</p><p>ข้าพเจ้าชื่อถามแม้ครั้งที่สามว่า    ท่านทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้วหรือ    ท่านทั้ง</p><p>หลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้ว   ในธรรมคือเสขิยะเหล่านี้   เหตุนั้นจึงนิ่ง  ข้าพเจ้าทรง</p><p>ความนี้ไว้ด้วยอย่างนี้แล.</p><p>                                   <em>เสขิยกัณฑ์  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 948</p><p>                          <strong>ธรรมคืออธิกรณสมถะ</strong></p><p>             [๘๘๐]   ท่านทั้งหลาย     ก็ธรรมเป็นเครื่องระงับอธิกรณ์  ๗ ประการ</p><p>เหล่านี้แล   มาสู่อุเทศ </p><p>            คือ    พึงให้ระเบียบอันพึงทำในที่พร้อมหน้า  ๑ พึงให้ระเบียบที่ยกสติ</p><p>ขึ้นเป็นหลัก ๑ พึงให้ระเบียบที่ให้แก่ภิกษุผู้หายเป็นบ้าแล้ว ๑ ทำตามสารภาพ ๑</p><p>วินิจฉัยอาศัยความเห็นข้างมาก  ๑  กิริยาที่ลงโทษแก่ผู้ผิด ๑ ระเบียบดังกลบไว้</p><p>ด้วยหญ้า ๑ เพื่อสงบระงับอธิกรณ์ที่เกิดขึ้น ๆ แล้ว.</p><p>                                     <strong>บทสรุป</strong></p><p>           ท่านทั้งหลาย    ธรรมคืออธิกรณสมถะ ๗  ประการ     ข้าพเจ้ายกขึ้น</p><p>แสดงแล้วแล   ข้าพเจ้าขอถามท่านทั้งหลาย    ในธรรมคืออธิกรณสมถะเหล่านั้น</p><p>ว่า   ท่านทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้วหรือ   ข้าพเจ้าขอถามแม้ครั้งที่สองว่า   ท่าน</p><p>ทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้วหรือ   ข้าพเจ้าขอถามแม้ครั้งที่สามว่า    ท่านทั้งหลาย</p><p>เป็นผู้บริสุทธิ์แล้วหรือ  ท่านทั้งหลายเป็นผู้บริสุทธิ์แล้วในธรรมคืออธิกรณสมถะ</p><p>เหล่านี้    เหตุนั้นจึงนิ่ง   ข้าพเจ้าทรงความนี้ไว้   ด้วยอย่างนี้แล.</p><p>                          <em>ธรรมคืออธิกรณสมถะ  จบ</em></p><p>                                  <strong>คำนิคม</strong></p><p>            [๘๘๑]   ท่านทั้งหลาย   นิทานข้าพเจ้ายกขึ้นแสดงแล้ว</p><p>ธรรมคือปาราชิก ๔ สิกขาบท                       ข้าพเจ้ายกขึ้นแสดงแล้ว</p><p>ธรรมคือสังฆาทิเลส  ๑๓  สิกขาบท              ข้าพเจ้ายกขึ้นแสดงแล้ว</p><p>ธรรมคืออนิยต  ๒ สิกขาบท                          ข้าพเจ้ายกขึ้นแสดงแล้ว </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 949</p><p>ธรรมคือนิสสัคคิยปาจิตตีย์  ๓๐  สิกขาบท            ข้าพเจ้ายกขึ้นแสดงแล้ว</p><p>ธรรมคือปาจิตตีย์  ๙๒ สิกขาบท                             ข้าพเจ้ายกขึ้นแสดงแล้ว</p><p>ธรรมคือปาฎิเทสนียะ ๔ สิกขาบท                          ข้าพเจ้ายกขึ้นแสดงแล้ว</p><p>ธรรมคือเสขิยะทั้งหลาย                                            ข้าพเจ้ายกขึ้นแสดงแล้ว</p><p>ธรรมคืออธิกรณสมถะ ๗ ประการ                          ข้าพเจ้ายกขึ้นแสดงแล้วแล.</p><p>           สิกขาบทของพระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น   มีเท่านี้    มาในพระปาติ-</p><p>โมกข์นับเนื่องในพระปาติโมกข์  มาสู่อุเทศทุกกึ่งเดือน</p><p>           พวกเราทั้งหมดนี้แล  พึงเป็นผู้พร้อมเพรียงกัน  ร่วมใจกันไม่วิวาทกัน</p><p>ศึกษาในพระปาติโมกข์นั้น  เทอญ</p><p>                                  <em>มหาวิภังค์  จบ</em></p><p><em>                            พระวินัยปิฏกเล่ม  ๒  จบ</em></p><p>                         <strong> เสขิยกัณฑวรรณนา</strong></p><p>                           <strong>สิกขาบทเหล่าใด  ซึ่งพระสัมมาสัม-</strong></p><p><strong>                  พุทธเจ้าผู้คงที่มิสิกขาที่ทรงศึกษามา     ตรัส</strong></p><p><strong>                  เรียกว่า เสขิยะ บัดนี้จะมีลำดับการพรรณนา</strong></p><p><strong>                  เสขิยะแม้เหล่านั้นดังต่อไปนี้.</strong></p><p>           วินิจฉัย  ในเสขิยะเหล่านั้น  พึงทราบดังต่อไปนี้:-</p><p>                                <strong> วรรคที่ ๑</strong></p><p>           บทว่า  <strong>ปริมณฺฑล</strong>  แปลว่า  เป็นมณฑลโดยรอบ.</p><p>           สองบทว่า  <strong>นาภิมณฺฑล   ชานุมณฺฑล</strong>   มีความว่า   ภิกษุนุ่งปิด</p><p>เหนือมณฑลสะดือ   ใต้มณฑลเข่า     ให้ผ้านุ่งห้อยลงภายใต้มณฑลเข่าตั้งแต่กระ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 950</p><p>ดูกแข้งไปประมาณ ๘ นิ้ว.     ท่านปรับเอาเป็นทุกกฏแก่ภิกษุผู้นุ่งให้ห้อยล้ำลง</p><p>มากกว่านั้น.    ในมหาปัจจรีท่านกล่าวว่า     สำหรับภิกษุผู้นั่งจะปกปิดภายใต้</p><p>มณฑลเข่าประมาณ ๔ องคุลี. แต่ผ้านุ่งของภิกษุผู้นุ่งอย่างนี้ได้ประมาณจึงควร.</p><p>            ผ้านุ่งนั้นมีประมาณดังต่อไปนี้:-   ด้านยาว ๕ ศอกกำ   ด้านกว้าง ๒ </p><p>ศอกคืบ.   แต่เพราะไม่ได้ผ้านุ่งมีประมาณเช่นนั้น  แม้ผ้านุ่งขนาดกว้าง ๒ ศอก</p><p>ก็ควร   เพื่อจะปิดมณฑลเข่าได้,    แต่อาจเพื่อจะปิดมณฑลสะดือได้แม้ด้วยจีวร</p><p>แล.   บรรดาจีวรชั้นเดียว   และ ๒ ชั้นนั้น   จีวรชั้นเดียวแม้ที่ภิกษุนุ่งแล้วอย่าง</p><p>นี้   ย่อมไม่ตั้งอยู่ในที่ได้,  แต่จีวร ๒ ชั้น  จึงจะตั้งอยู่ได้.</p><p>           ในคำว่า   <strong>โอลมฺพนฺโต   นิวาเสติ  อาปตฺติ  ทุกฺกฏสฺส</strong>  นี้   มี</p><p>วินิจฉัยดังนี้:-   จะเป็นทุกกฏ   แก่ภิกษุผู้นุ่งเลื้อยข้างหลังอย่างเดียวเท่านั้นก็หา</p><p>ไม่   แต่ยังเป็นทุกกฏเหมือนกัน  แม้แก่ภิกษุผู้นุ่งทำนองการนุ่งที่โทษแม้อย่าง</p><p>อื่น ที่ตรัสไว้ในขันธกะโดยนัยเป็นต้นว่า ก็โดยสมัยนั้นแล  พวกภิกษุฉัพพัคคีย์</p><p>นุ่งผ้าอย่างคฤหัสถ์นุ่งผ้ามีชายดุจงวงช้าง  นุ่งผ้าดุจหางปลา นุ่งผ้าไว้ ๔ มุมแฉก</p><p>นุ่งผ้าดุจขั้วตาล  นุ่งผ้ามีกลีบทั้งร้อย*  ดังนี้,  โทษการนุ่งทั้งหมดนั้น  ย่อมไม่</p><p>มีแก่ภิกษุผู้นุ่งเป็นปริมณฑล    โดยนัยดังกล่าวแล้วนั่นแล.     นี้ความสังเขปใน</p><p>สิกขาบทนี้.   ส่วนความพิสดาร   จักมีแจ้งในขันธกะนั้นนั่นแล.</p><p>              บทว่า   <strong>อสญฺจิจฺจ</strong>   มีความว่า    ภิกษุผู้ไม่แกล้งนุ่งอย่างนี้ว่า    เราจัก</p><p>นุ่งให้เลื้อยข้างหน้า    หรือข้างหลัง   ที่แท้ตั้งใจว่า   จักนุ่งให้เป็นปริมณฑลนั่น</p><p>แหละ  แต่นุ่งผิดไปไม่ได้ปริมณฑล  ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>             บทว่า   <strong>อสติยา</strong>  ได้แก่    แม้ภิกษุผู้ส่งใจไปทางอื่น   นุ่งอยู่อย่างนั้น</p><p>ก็ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>  *    วิ   จุลฺล.  ๗/ ๖๖.             </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 951</p><p>            ในคำว่า <strong>อชานนฺตสฺส</strong>  นี้  มีวินิจฉัยดังนี้:-   ภิกษุผู้ไม่รู้ธรรมเนียม</p><p>การนุ่งก็ไม่พ้นอาบัติ.  อันที่จริงภิกษุพึงเรียนเอาธรรมเนียมการนุ่งให้ดี.   การ</p><p>ไม่เรียนเอาธรรมเนียมการนุ่งนั้นนั่นเอง   จัดเป็นความไม่เอื้อเฟื้อนั้น    ควรแก่</p><p>ภิกษุผู้แกล้งไม่เรียนเท่านั้น.    เพราะฉะนั้น     ภิกษุใดแม้เรียนเอาธรรมเนียม</p><p>แล้ว   ยังไม่รู้จักว่า   ผ้านุ่งเลื้อยขึ้น   หรือเลื้อยลง,   ไม่เป็นอาบัติแก่ภิกษุนั้น.</p><p>แต่ในกุรุนที  ท่านกล่าวว่า   ภิกษุผู้ไม่รู้เพื่อจะนุ่งให้เป็นปริมณฑล   ก็ไม่เป็น</p><p>อาบัติ  ส่วนภิกษุผู้แข้งลีบก็ดี  มีปั้นเนื้อปลี   แข็งใหญ่ก็ดี  จะนุ่งให้เลื้อยลงจาก</p><p>มณฑลเข่าเกินกว่า ๘ องคุลี   เพื่อต้องการให้เหมาะสม   ก็ควร.</p><p>             บทว่า  <strong>คิลานสฺส</strong>  มีความว่า   ภิกษุมีแผลเป็นที่แข้งหรือที่เท้าจะนุ่ง</p><p>ให้เลื้อยขึ้น  หรือให้เลื้อยลง   ควรอยู่.</p><p>             บทว่า    <strong>อาปทาสุ</strong>  มีความว่า  เนื้อร้ายก็ดี   พวกโจรก็ดี   ไล่ติดตาม</p><p>มา,  ในอันตรายเห็นปานนี้    ไม่เป็นอาบัติ.   คำที่เหลือในสิกขาบทนี้   ตื้นทั้ง</p><p>นั้น.</p><p>             สิกขาบทนี้     มีสมุฎฐานดุจปฐมปาราชิก    เป็นกิริยา   สัญญาวิโมกข์</p><p>สจิตตกะ   โลกวัชชะ   กายกรรม   อกุศลจิต   ทุกขเวทนา   ดังนี้แล.</p><p>             พระปุสสเทวเถระ  กล่าวว่า  เป็นสจิตตกะ  ปัณณัตติวัชชะมีเวทนา ๓</p><p>ฝ่ายพระอุปติสสเถระกล่าวว่า  เป็นโลกวัชชะ   อกุศลจิต   ทุกขเวทนา   เพราะ</p><p>ท่านอาศัยความไม่เอื้อเฟื้อกล่าวไว้.</p><p>             สองบทว่า  <strong>ปริมณฺฑล  ปารุปิตพฺพ</strong>  มีความว่า  ภิกษุไม่ห่มอย่าง</p><p>คฤหัสถ์  มีประการมากอย่างนี้ว่า  ก็โดยสมัยนั้นแล  พวกภิกษุฉัพพัคคีย์   ห่ม</p><p>อย่างคฤหัสถ์   เป็นต้น   พึงทำมุมทั้ง ๒ ของจีวรให้เสมอกัน   ห่มให้เป็นปริ-</p><p>มณฑลถูกธรรมเนียมการห่มโดยนัยดังกล่าวแล้ว    ในสิกขาบทนี้นั้นแล.    ก็ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 952</p><p>สิกขาบททั้ง ๒ นี้ตรัสไว้โดยไม่แปลกกัน.  เพราะฉะนั้น  ภิกษุพึงนุ่งและพึงห่ม</p><p>ให้เป็นปริมณฑลนั่นแหละ   ทั้งในวัดทั้งในละแวกบ้าน    ฉะนี้แล.    สมุฏฐาน</p><p>เป็นต้น   พร้อมทั้งเถรวาท    บัณฑิตพึงทราบ    โดยนัยดังได้กล่าวแล้ว   ใน</p><p>สิกขาบทก่อนนั่นแล.  </p><p>            สองบทว่า   <strong>กาย   วิวริตฺวา</strong>   คือ   เปิดเข่าบ้าง   อกบ้าง.</p><p>            บทว่า   <strong>สุปฏิจฺฉนฺเนน</strong>   มีความว่า   ไม่ใช่ว่าห่มคลุมศีรษะ,    ตาม</p><p>ความจริง    ภิกษุพึงห่มกลัดลูกดุมแล้ว    เอาชายอนุวาตทั้ง  ๒ ข้างปิดคอจัดมุม</p><p>ทั้ง ๒ (แห่งจีวร)   ให้เสมอกัน   ม้วนเข้ามาปิดจนถึงข้อมือแล้ว จึงไปในละแวก</p><p>บ้าน.</p><p>            วินิจฉัยในสิกขาบทที่  ๓  พึงทราบว่า:-   ภิกษุพึงนั่งเปิดศีรษะตั้งแต่</p><p>หลุมคอ    เปิดมือทั้ง ๒ ตั้งแต่ข้อมือ    เปิดเท้าทั้ง  ๒  ทั้งแต่เนื้อปลีแข้ง    ( ใน</p><p>ละแวกบ้าน).</p><p>            บทว่า   <strong>วาสูปคตสฺส</strong>    มีความว่า  ภิกษุผู้เข้าไปเพื่อต้องการอยู่พักถึง</p><p>จะนั่งเปิดกายในกลางวัน   หรือกลางคืน  ก็ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>            บทว่า   <strong>สุสวุโต</strong>   ได้แก่   ไม่คะนองมือ   หรือเท้า   ความว่า   เป็นผู้</p><p>เรียบร้อย   (ฝึกหัดมาดี).  </p><p>            บทว่า  <strong>โอกฺขิตฺตจกฺขุ</strong>  คือ   เป็นผู้มีจักขุทอดลงเบื้องต่ำ.</p><p>            สองบทว่า   <strong>ยุคมตฺต   เปกฺขนฺเตน</strong>   มีความว่า   ม้าอาชาไนยตัวฝึก</p><p>หัดแล้ว    อัน เขาเทียมไว้ที่แอก    ย่อมมองดูชั่วแอก    คือ   แลดูภาคพื้นไปข้าง</p><p>หน้าประมาณ  ๔ ศอก.  ภิกษุแม้นี้   ก็พึงเดินแลดูชั่วระยะประมาณเท่านี้.</p><p>           ข้อว่า  <strong>โย  อนาทริย  ปฏิจฺจ  ตห  ตห  โอโลเกนฺโต</strong>  มีความ</p><p>ว่า    ภิกษุใดเดินแลดูทิศาภาค    ปราสาท  เรือนยอด    ถนนนั้น ๆ ไปพลาง, </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 953</p><p>ภิกษุนั้นต้องอาบัติทุกกฏ.   แต่เพียงจะหยุดยืนในที่แห่งหนึ่ง   ตรวจดูว่า   ไม่มี</p><p>อันตรายจากช้าง   ม้าเป็นต้น   ควรอยู่.   แม้ภิกษุผู้จะนั่ง   ก็ควรนั่งมีจักษุทอด</p><p>ลงเหมือนกัน.</p><p>            บทว่า  <strong>อุกฺขิตฺตกาย</strong>  คือ มีการเวิกขึ้น.  คำนี้เป็นตติยาวิภัตติ  ลง</p><p>ในลักษณะแห่งอิตถัมภูต.   อธิบายว่า   เป็นผู้มีจีวรเวิกขึ้นข้างเดียว   หรือทั้ง ๒</p><p>ข้าง.    อันภิกษุอย่าพึงเดินไปอย่างนั้น    ตั้งแต่ภายในเสาเขื่อน    (ภายในธรณี</p><p>ประตู).    ในเวลานั่งแล้ว    แม้เมื่อจะนำธมกรกออก    อย่าเวิกจีวรขึ้นก่อนแล้ว</p><p>จึงนำออก   ฉะนี้แล.</p><p>                                           <em>วรรคที่  ๑  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 954</p><p>                                     <strong> วรรคที่  ๒</strong></p><p>           บทว่า  <strong>อุชฺชคฺฆิกาย</strong>  คือ  หัวเราะลั่นอยู่.  ในบทว่า  <strong>อุชฺชคฺฆิกาย</strong></p><p>นี้   เป็นตติยาวิภัตติ   โดยนัยดังได้กล่าวแล้วเหมือนกัน.  </p><p>          ในคำว่า   <strong>อปฺปสทฺโท   อนฺตรฆเร</strong>   นี้  มีวินิจฉัยดังนี้ :-    จัดว่า</p><p>เป็นผู้มีเสียงน้อยโดยประมาณขนาดไหน ? บรรดาพระเถระทั้งหลายผู้นั่งใน</p><p>เรือนขนาด ๑๒ ศอกอย่างนี้   คือ   พระสังฆเถระนั่งข้างต้น   พระเถระรูปที่ ๒</p><p>นั่งท่ามกลาง  พระเถระรูปที่ ๓ นั่งข้างท้าย,   พระสังฆเถระปรึกษากับพระเถระ</p><p>ที่  ๒.   พระเถระรูปที่ ๒   ฟังเสียงและกำหนดถ้อยคำของพระสังฆเถระนั้นได้.</p><p>ส่วนพระเถระรูปที่ ๓ ได้ยินเสียงกำหนดถ้อยคำไม่ได้.  ด้วยขนาดเพียงเท่านี้จัด</p><p>เป็นผู้มีเสียงน้อย.   แต่ถ้าว่าพระเถระรูปที่ ๓ กำหนดถ้อยคำได้   ชื่อว่า   เป็นผู้</p><p>มีเสียงดังแล.</p><p>          สองบทว่า   <strong>กาย   ปคฺคเหตฺวา</strong>   มีความว่า   ภิกษุพึงเดินและพึงนั่ง</p><p>ไม่โยกโคลง   คือ   ด้วยกายตรง   ด้วยอิริยาบถเรียบร้อย.</p><p>          สองบทว่า   <strong>พาหุ  ปคฺคเหตฺวา</strong>  คือ   ทำแขนให้นิ่ง ๆ.</p><p>          สองบทว่า  <strong>สีล  ปคฺคเหตฺวา</strong>  คือ  ตั้งศีรษะไม่เอียงไปเอียงมา  ได้แก่</p><p>ให้ตรง  (ไม่นั่งคอพับ).</p><p>                                  <em>วรรคที่  ๒  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 955</p><p>                                     <strong>วรรคที่  ๓</strong></p><p>            การยกมือวางบนสะเอวทำความค้ำ   ชื่อว่า  ทำความค้ำ.</p><p>            บทว่า  <strong>โอคุณฺิโต</strong>   แปลว่า  คลุมศีรษะ.</p><p>            กิริยาที่ภิกษุยกส้นเท้าทั้ง ๒  จดพื้นดินด้วยเพียงปลายเท้าทั้ง ๒  หรือ</p><p>เขย่งปลายเท้าทั้ง  ๒   จดพื้นดินด้วยเพียงส้นเท้าทั้ง ๒   เดินไป   พระผู้มีพระ-</p><p>ภาคเจ้าตรัสว่า   เดินเขย่งเท้าในคำว่า   <strong>อุกฺกุฏิกาย</strong>  นี้   ก็ตติยาวิภัตติ   ในคำว่า</p><p><strong>อุกฺกุฏิกาย</strong>   นี้    มีลักษณะดังกล่าวแล้วนั่นแหละ.    แม้การรัดเข่าด้วยสายโยก</p><p>ก็ชื่อว่าการรัดเข่าด้วยผ้าเหมือนกัน    ในคำว่า  <strong>ทุสฺสปลฺลตฺถิกาย</strong>   นี้.</p><p>            บทว่า   <strong>อากีรนฺเตปิ</strong>   คือ   แม้เมื่อเขากำลังถวายบิณฑบาต.</p><p>            บทว่า  <strong>สกฺกจฺจ</strong>  คือ  ตั้งสติไว้.</p><p>            บทว่า  <strong>ปตฺตสญฺี</strong>   คือ  กระทำความสำคัญในบาตร.  บิณฑบาตซึ่งมี</p><p>กับข้าวประมาณเท่าส่วนที่  ๔   แห่งข้าวสวย   ชื่อว่าบิณฑบาตมีสูปะเสมอกัน.</p><p>            และในมหาปัจจรีท่านกล่าวไว้ว่า   แม้แกงที่ปรุงด้วยถั่วพูเป็นต้น  ก็ถึง</p><p>การสงเคราะห์เข้าในคำว่า  <strong>มุคฺคสูโป  มาสสูโป</strong>  นี้.  กับข้าวมีรสชวนให้ยิน</p><p>ดี*    แกงผักดอง    รสปลาและรสเนื้อเป็นต้นที่เหลือ    เว้นกับข้าว ๒ อย่างเสีย</p><p>*  สารัตถทีปนี  ๓/๓๘๖  แก้ว่า  โอโลณีติ  เอกา  พฺพญฺชนวิกติ  โย  โกจิ  สุทฺโธ  กญฺชิกตกฺ-</p><p>กาทิรโสติ  เกจิ.  แปลว่า  กับข้าวชนิดหนึ่งชื่อว่าโอโลณี.  อาจารย์บางพวกกล่าวว่า  ได้แก่  รส</p><p>น้ำข้าวและเปรียงเป็นต้นล้วน ๆ ชนิดใดชนิดหนึ่ง.  วิมติ : แก้เหมือนกันว่า  โอโลณีติ  เอกา</p><p>พฺพญฺชนวิกติ.  กญฺชิกตกุกาทิรโสติ  เกจิ.</p><p>     อตฺถโยชนา  ๒/๑๒๔  แก้ว่า  อวลิยติ  สาทิยตีติ  โอโลณิ  ลิ  สาทเน  ณปฺปจฺจโย.</p><p>แปลว่า กับข้าวที่ชื่อว่า  โอโลณะ  ด้วยอรรถว่า  น่าอร่อย  น่ายินดี  ลิธาตุ  ลงในอรรถว่า  น่า</p><p>ยินดีลง  ณ  ปัจจัย.  ผู้ชำระ. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 956</p><p>พึงทราบว่ารสรส   (กับข้าวต่างอย่าง)    ในคำว่า   <strong>รสรเส</strong>   นี้.   ไม่เป็นอาบัติ</p><p>แก่ภิกษุผู้รับกับข้าวต่างอย่างนั้นแม้มาก. </p><p>            บทว่า   <strong>สมติตฺติก</strong>   แปลว่า   เต็มเสมอ   คือเพียบเสมอ.</p><p>            ในคำว่า  <strong>ถูปีกต  ปิณฺฑปาต  ปฏิคฺคณฺหาติ อาปตฺติ  ทุกฺกฏสฺส</strong></p><p>นี้  ความว่า  บิณฑบาต   ที่ภิกษุทำให้ล้นรอยขอบภายในปากบาตรขึ้นมา   ชื่อ</p><p>ว่า   ทำให้พูนล้นบาตร  คือ  เพิ่มเติม  แต่งเสริมให้เต็มแปล้ในบาตร.   ภิกษุไม่</p><p>รับบิณฑบาตที่ทำอย่างนั้น  พึงรับพอประมาณเสมอรอยภายในขอบปากบาตร.</p><p>            ในคำว่า  <strong>ถูปีกต</strong>  นั้น    พระอภัยเถระกล่าวว่า  ที่ชื่อว่าทำให้ล้นบาตร</p><p>ได้แก่ทำ    (ให้ล้นบาตร)    ด้วยโภชนะทั้ง ๕.  แต่พระจูฬนาคเถระผู้ทรงไตร</p><p>ปิฏกกล่าวสูตรนี้ว่า  ยาคูก็ดี  ภัตก็ดี  ขาทนียะก็ดี  ก้อนแป้งก็ดี   ไม้ชำระฟัน</p><p>ก็ดี  ด้ายชายผ้าก็ดี  ชื่อว่าบิณฑบาต แล้วกล่าวว่า  แม้ด้ายชายผ้าทำให้พูนเป็น</p><p>ยอดดุจสถูป  ก็ไม่ควร.</p><p>            พวกภิกษุฟังคำของพระเถระเหล่านั้นแล้ว      ไปยังโรหณชนบทเรียน</p><p>ถามพระจูฬสุนนเถระว่า  ท่านขอรับ    บิณฑบาตล้นบาตร  กำหนด้วยอะไร ?</p><p>และได้เรียนบอกให้ทราบวาทะของพระเถระเหล่านั้น .</p><p>            พระเถระได้ฟังแล้วกล่าวว่า    จบละ  !  พระจูฬนาค    ได้พลาดจาก</p><p>ศาสนา,   โอ !   พระจูฬนาคนั้น    ได้ให้ช่องทางแก่ภิกษุเป็นอันมาก,   เราสอน</p><p>วินัยให้แก่พระจูฬนาคนี้ถึง ๗ ครั้ง   ก็ไม่ได้กล่าวอย่างนี้สักครั้ง,   พระจูฬนาค</p><p>นี้ได้มาจากไหน   จึงกล่าวอย่างนี้.</p><p>            พวกภิกษุขอร้องพระเถระว่า  โปรดบอกในบัดนี้เถิด  ขอรับ !  (บิณ-</p><p>ฑบาตล้นบาตร)  กำหนดด้วยอะไร ?  พระเถระกล่าวว่า  กำหนดด้วยยาวกาลิก</p><p>ผู้มีอายุ  ! เพราะฉะนั้น ยาคูก็ดี  ภัตก็ดี  ผลาผลก็ดี   ที่เป็นอามิสอย่างใดอย่างหนึ่ง </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 957</p><p>ภิกษุพึงรับเสมอ   (ขอบบาตร)   เท่านั้น.   ก็แลยาคูและภัต     หรือผลาผลนั้น</p><p>พึงรับเสมอ   (ขอบบาตร)   ด้วยบาตรที่ควรอธิษฐาน,   แต่ด้วยบาตรนอกนี้รับ</p><p>ให้ล้นขึ้นมาแม้เป็นเหมือนยอดสถูปก็ควร.   ส่วนยามกาลิก   สัตตาหกาลิก  และ</p><p>ยาวชีวิก   รับให้ล้นเหมือนยอดสถูปแม้ด้วยบาตรควรอธิษฐานก็ได้.    ภิกษุรับ</p><p>ภัตตาหารด้วยบาตร ๒ ใบ    บรรจุให้เต็มใบหนึ่งแล้วส่งไปยังวิหาร    ควรอยู่.</p><p>แต่ในมหาปัจจรีกล่าวว่า   ของกินมีขนม   ลำอ้อย   ผลไม้น้อยใหญ่เป็นต้นที่เขา</p><p>บรรจุลงในบาตรพร่องอยู่แต่ข้างล่าง   ไม่ชื่อว่าทำให้ล้นบาตร. </p><p>            พวกชาวบ้านถวายบิณฑบาต  วางกระทงขนมไว้   (ข้างบน)   จัดว่า</p><p>รับล้นบาตรเหมือนกัน. แต่พวงดอกไม้  และพวงผลกระวานผลเผ็ดร้อน (พริก)</p><p>เป็นต้น ที่เขาถวายวางไว้ (ข้างบน) ไม่จัดว่ารับล้นบาตร.  ภิกษุรับเต็มแล้ววาง</p><p>ถาด   หรือใบไม้ข้างบนข้าวสวย   ไม่ชื่อว่ารับล้นบาตร.   แม้ในกุรุนทีก็กล่าวไว้</p><p>ว่า   พวกทายกใส่ข้าวสวยลงบนถาดหรือบนใบไม้แล้ว   วางถวายถาดหรือใบไม้</p><p>แล้ว  วางถวายถาดหรือใบไม้นั้นบนที่สุดบาตร (บนฝาบาตร),  ภาชนะแยกกัน</p><p>ควรอยู่.    ภิกษุอาพาธไม่มีมาในอนาปัตติวารในสิกขาบทนี้ .    เพราะฉะนั้น</p><p>โภชนะที่ทำให้เป็นยอดดุจสถูป    (ที่รับล้นบาตร)    ไม่ควรแม้แก่ภิกษุอาพาธ.</p><p>จะรับประเคนพร่ำเพรื่อในภาชนะทั่วไป  ก็ไม่ควร.   แต่โภชนะที่รับประเคนไว้</p><p>แล้ว   จะรับประเคนใหม่ให้เรียบร้อยก่อนแล้วจึงฉัน   ควรอยู่ฉะนี้แล.</p><p>                                        <em>วรรคที่  ๓  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 958</p><p>                                         <strong> วรรคที่  ๔</strong></p><p>            แม้ในคำว่า  <strong>สกฺกจฺจ</strong>   นี้    ก็เป็นอาบัติ    เพราะรับโดยไม่ได้เอื้อเฟื้อ</p><p>เหมือนกัน.   แต่ของที่รับ ไว้เป็นอันรับประเคนแล้วแล.</p><p>           บทว่า   <strong>สกฺกจฺจ</strong>  และบทว่า  <strong>ปตฺตสญฺี</strong>  ทั้ง ๒ มีนัยดังกล่าวแล้ว</p><p>นั่นแหละ.                                             </p><p>           บทว่า  <strong>สปทาน</strong> ได้แก่  ตามลำดับไม่ทำให้ลักลั่นในบิณฑบาตนั้นๆ.</p><p>คำที่ควรจะกล่าวในบิณฑบาตมีสูปะเสมอกัน  มีนัยดังกล่าวแล้วเหมือนกัน </p><p>            บทว่า   <strong>ถูปโต</strong>  คือ   แต่ยอด.   ความว่า   แต่ท่ามกลาง.</p><p>           สองบทว่า   <strong>ปฏิจฺฉาเทตฺวา   เทนฺติ</strong>    มีความว่า   พวกเจ้าของหมก</p><p>กับข้าวไว้ถวายในสมัยห้ามฆ่าสัตว์เป็นต้น.      ในเรื่องวิญญัตติไม่มีคำที่จะพึง</p><p>กล่าว   แม้ในอุชฌานสัญญีสิกขาบทนี้   ภิกษุอาพาธก็ไม่พ้น  </p><p>          สองบทว่า  <strong>นาติมหนฺโต  กวโฬ</strong> มีความว่า  ฟองไข่นกยงใหญ่เกิน</p><p>ไป  ฟองไข่ไก่   ก็เล็กเกินไป,  คำข้าวมีประมาณขนาดกลางระหว่างฟองไข่นก</p><p>ยูงและไข่ไก่นั้น   (ชื่อว่าคำข้าวไม่ใหญ่เกินไป).                                </p><p>           บัณฑิตพึงถือเอาขาทนียะทุกอย่างมีมูลขาทนียะเป็นต้น      ในคำว่า</p><p><strong>ขชฺชเก</strong>  นี้.</p><p>                                       <em>วรรคที่  ๔  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 959</p><p>                                      <strong>วรรคที่  ๕</strong></p><p>        บทว่า  <strong>อนาหเฏ</strong>   คือ  ยังนำมาไม่ถึง.   ความว่า  ยังไม่ทันถึงช่องปาก.</p><p>        สองบทว่า  <strong>สพฺพ  หตฺถ</strong>      ได้แก่  นิ้วมือทุกนิ้ว.</p><p>        ในบทว่า  <strong>สกวเฬน</strong>  นี้ มีวินิจฉัย ดังนี้:-    ภิกษุกำลังแสดงธรรมใส่</p><p>สมอ   หรือชะเอมเครือเข้าปาก    แสดงธรรมไปพลาง,   คำพูดจะไม่ขาดหายไป</p><p>ด้วยชิ้นสมอเเป็นต้นเท่าใด,    เมื่อชิ้นสมอเป็นต้นเท่านั้นยังมีอยู่ในปาก   จะพูด</p><p>ก็ควร.</p><p>        บทว่า  <strong>ปิณฺฑุกฺเขปก</strong>    คือ  ฉันเดาะคำข้าว ๆ.</p><p>        บทว่า  <strong>กวฬาวจฺเฉทก</strong>  คือ   ฉันกัดคำข้าว ๆ.</p><p>        บทว่า  <strong>อวคณฺฑการก</strong>  ได้แก่   ฉันทำกระพุ้งแก้มให้ตุ่ยดุจลิง.</p><p>        บทว่า  <strong>หตฺถนิทฺธูนก</strong>    คือ   ฉันสลัดมือ ๆ.</p><p>        บทว่า  <strong>สิตฺถาวการก</strong>   คือ     ฉันโปรยเม็ดข้าว ๆ.</p><p>        บทว่า    <strong>ชิวฺหานิจฺฉารก</strong> คือ ฉันแลบลิ้น ๆ.</p><p>        บทว่า  <strong>จปุจปุการก</strong>  ได้แก่   ฉันทำเสียงดังอย่างนี้คือ  จับ ๆ.</p><p>                                  <em>วรรคที่   ๕  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 960</p><p>                                    <strong>วรรคที่  ๖</strong></p><p>        บทว่า  <strong>สุรุสุรุการก</strong>   ได้แก่  ฉันทำเสียงดังอย่างนี้  คือ  ซูด ๆ.</p><p>        บทว่า  <strong>ทโว</strong>   คือ คำตลกคะนอง.  อธิบายว่า    ภิกษุไม่พึงเปล่งคำพูด</p><p>ตลกคะนองนั้น  ปรารภพระรัตนตรัยโดยปริยายไร ๆ  โดยนัยเป็นต้นว่า  พระ</p><p>พุทธหิน   พระพุทธปลอม,   พระธรรมอะไร ? พระธรรมโค  พระธรรมแพะ</p><p>พระสงฆ์อะไร  ?  หมู่เนื้อ  หมู่ปศุสัตว์  เป็น.</p><p>        บทว่า  <strong>หตฺถนิลฺเลหก</strong>  คือ  ฉันเลียมือ ๆ. จริงอยู่    ภิกษุผู้กำลังฉัน</p><p>จะเลียแม้เพียงนิ้วมือ     ก็ไม่ควร.     แต่ภิกษุจะเอานิ้วมือทั้งหลายหยิบยาคูแข้น</p><p>น้ำอ้อยงบ    และข้าวปายาสเป็นต้น      แล้วสอดนิ้วมือเข้าในปากฉัน    ควรอยู่.</p><p>แม้ในการฉันขอดบาตรเลียริมฝีปากเป็นต้น   ก็นัยนี้เหมือนกัน.   เพราะฉะนั้น </p><p>ภิกษุไม่ควรเอานิ้วมือ   แม้นิ้วเดียวขอดบาตร.   แม้ริมฝีปากข้างหนึ่ง   ก็ไม่ควร</p><p>เอาลิ้นเลีย.  แต่จะเอาเฉพาะเนื้อริมฝีปากทั้ง  ๒  ข้างคาบแล้วขยับ  ให้เข้าไปภาย</p><p>ในปากควรอยู่.   </p><p>        บทว่า  <strong>โกกนุเท</strong> คือ  ในปราสาทมีชื่ออย่างนี้.   ดอกบัว   เรียกกันว่า</p><p><strong>โกกนุท.</strong>  ก็ปราสาทนั้น   อันนายช่างทำให้มีสัณฐานคล้ายดอกบัว.     ด้วยเหตุ</p><p>นั้น  ชนทั้งหลายจึงตั้งชื่อให้ปราสาทนั้นว่า   <strong>โกกนุท</strong>  นั่นเทียว. </p><p>        คำว่า <strong>ไม่รับโอน้ำด้วยมือ ที่เปื้อนอามิส</strong> นี้  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส</p><p>ห้ามด้วยอำนาจแห่งความน่าเกลียด.   เพราะฉะนั้น  สังข์ก็ดี  ขันน้ำก็ดี   ภาชนะ</p><p>ก็ดี  เป็นของสงฆ์ก็ตาม  เป็นของบุคคลก็ตาม   เป็นของคฤหัสถ์ก็ตาม   เป็นของ</p><p>ส่วนตัวก็ตาม  ไม่ควรเอามือเปื้อนอามิสจับทั้งนั้น.   เมื่อจับ   เป็นทุกกฏ    แต่</p><p>ถ้าว่า   บางส่วนของมือ   ไม่ได้เปื้อนอามิส,   จะจับโดยส่วนนั้น   ควรอยู่. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 961</p><p>        บทว่า   <strong>อุทฺธริตฺวา   วา</strong>   ได้แก่   ซาวเมล็ดข้าวสุกขึ้นจากน้ำแล้วกอง</p><p>ไว้ในที่แห่งหนึ่ง   จึงเทน้ำทิ้ง. </p><p>        บทว่า  <strong>ภินฺทิตฺวา  วา</strong> ได้แก่  ขยี้เมล็ดข้าวสุกให้มีคติเหมือนน้ำแล้ว</p><p>เททิ้งไป.</p><p>        บทว่า  <strong>ปฏิคฺคเห   วา</strong>  ได้แก่   เอากระโถนรับไว้   ทิ้งเมล็ดข้าวสุกนั้น</p><p>ลงกระโถน.</p><p>        บทว่า  <strong>นีหริตฺวา</strong>  ได้แก่   นำออกไปเทในภายนอก    ไม่เป็นอาบัติ</p><p>แก่ภิกษุผู้เททิ้งอย่างนี้. </p><p>        บทว่า  <strong>เสตจฺฉตฺต</strong>  แปลว่า  ร่มขาวที่หุ้มด้วยผ้า.</p><p>        บทว่า   <strong>กิลฺญฺชจฺฉตฺต</strong>   แปลว่า  ร่มสานด้วยตอกไม้ไผ่.</p><p>        บทว่า  <strong>ปณฺณจฺฉตฺต</strong>  แปลว่า  ร่มที่ทำด้วยใบไม้อย่างหนึ่ง  มีใบตาล</p><p>เป็นต้น.</p><p>        ก็คำว่า  <strong>มณฺฑลพทฺธ    สลากพทฺธ</strong>  นี้  พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้</p><p>เพื่อทรงแสดงโครงร่มทั้ง ๓ ชนิด.  ก็ร่มทั้ง ๓ ชนิดนั้น      เป็นร่มที่เย็บเป็นวง</p><p>กลม   และผูกติดกับซี่.   ถึงแม้ร่มใบไม้ใบเดียว    อันเขาทำด้วยคันซึ่งเกิดที่ต้น.</p><p>ตาลเป็นต้น  ก็ชื่อว่าร่มเหมือนกัน.   บรรดาร่มเหล่านี้    ร่มชนิดใดชนิดหนึ่งที่</p><p>มีอยู่ในมือของบุคคลนั้น ;  เหตุนั้นบุคคลนั้น  ชื่อว่า  มีร่มในมือ.   บุคคลนั้น</p><p>กั้นร่มอยู่ก็ดี  แบกไว้บนบ่าก็ดี  วางไว้บนตักก็ดี    ยังไม่ปล่อยมือคราบใด   จะ</p><p>แสดงธรรมแก่เขาไม่ควรตราบนั้น     เป็นทุกกฏแก่ภิกษุผู้แสดง      โดยนัยดังที่</p><p>กล่าวแล้วนั่นแล.     แต่ถ้าว่า     ผู้อื่นกางร่มให้เขาหรือร่มนั้นตั้งอยู่บนที่รองร่ม</p><p>พอแต่ร่มพ้นจากมือ   ก็ไม่เชื่อว่า    ผู้มีร่มในมือ,    จะแสดงธรรมแก่บุคคลนั้น</p><p>ควรอยู่.    ก็การกำหนดธรรมในสิกขาบทนี้     บัณฑิตพึงทราบโดยนัยดังกล่าว</p><p>แล้วในปทโสธรรมสิกขาบทนั่นแล. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 962</p><p>        ไม้พลองยาว ๔ ศอกของมัชฌิมบุรุษ  ชื่อว่า  ไม้พลองในคำว่า <strong>ทณฺฑ-</strong></p><p><strong>ปาณิสฺส</strong>   นี้.   ก็บัณฑิตพึงทราบความที่บุคคลนั้นมีไม้พลองในมือ   โดยนัย</p><p>ดังได้กล่าวแล้วในบุคคลผู้มีร่มในมือนั่นแล.   แม้ในบุคคลผู้มีศัสตราในมือ   ก็</p><p>นัยนี้เหมือนกัน.  เพราะว่า  แม้บุคคลผู้ยืนผูกสอดดาบ  ยังไม่ถึงการนับว่าเป็น</p><p>ผู้มีศัสตราในมือ.</p><p>        ในคำว่า  <strong>อาวุธปาณิสฺส</strong>  นี้   พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสคำว่า    ที่ชื่อว่า</p><p>อาวุธ  ได้แก่  ปืน   เกาทัณฑ์   ดังนี้     แม้โดยแท้.    ถึงอย่างนั้น  ธนูแม้ทุก</p><p>ชนิด  พร้อมด้วยลูกศรชนิดแปลก ๆ ผู้ศึกษาก็พึงทราบว่า <strong>อาวุธ</strong>  เพราะฉะนั้น</p><p>ภิกษุจะแสดงธรรมแก่บุคคลผู้ไม่เจ็บไข้   ซึ่งยืน หรือนั่งถือธนูกับลกศรก็ดี   ถือ</p><p>แต่ลูกศรล้วนก็ดี   ถือแต่ธนูมีสายก็ดี    ถือแต่ธนูไม่มีสายก็ดี  ย่อมไม่สมควร. </p><p>แต่ถ้าธนูสวมคล้องไว้แม้ที่คอของเขา,    ภิกษุจะแสดงธรรมแก่เขา     ตลอดเวลา</p><p>ที่เขายังไม่เอามือจับ (ธนู) ควรทีเดียวแล.</p><p>                                           <em>วรรคที่  ๖  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 963</p><p>                                    <strong>วรรคที่  ๗</strong></p><p>        บทว่า   <strong>อกฺกนฺตสฺส</strong>  ได้แก่  ผู้ยืนเหยียบเขียงเท้าอย่างเดียว  ไม่ได้</p><p>สอดระหว่างนิ้วเท้าเข้าไปในสายเขียงเท้าคล้ายคันร่ม.</p><p>        บทว่า  <strong>ปฏิมุกฺกสฺส</strong>   คือ   ผู้ยืนสวมเขียงเท้าอยู่.   แม้ในรองเท้า   ก็</p><p>นัยนั่นแล.  ก็ในคำว่า  <strong>โอมุกฺโก</strong>  นี้  ตรัสเรียกบุคคลผู้ยืนสวมรองเท้าหุ้มส้น.</p><p>ในคำว่า  <strong>ยานคตสฺส</strong>   นี้  ถ้าแม้นว่า คนที่ถูกชน ๒ คนหามไปด้วยมือประสาน</p><p>กันก็ดี  คนที่เขาวางไว้บนผ้า  แล้วใช้บ่าแบกไปก็ดี  คนผู้นั่งบนยานที่ไม่ได้เทียม</p><p>มีคานหามเป็นต้นก็ดี   ผู้นั่งบนยานที่เขารื้อออกวางไว้  แม้มีแต่เพียงล้อก็ดี  ย่อม</p><p>ถึงการนับว่า   ผู้ไปในยาน    ทั้งนั้น.    แต่ถ้าคนแม้ทั้งสอง  ๒  ฝ่าย   นั่งไปบน</p><p>ยานเดียวกัน    จะแสดงธรรมแก่อีกฝ่ายหนึ่ง    ควรอยู่.   แม้ใน ๒ คนผู้นั่งแยก</p><p>กัน   ฝ่ายผู้นั่งอยู่บนยานสูง   จะแสดงธรรมแก่ฝ่ายผู้นั่งอยู่บนยานต่ำ   ควร.  จะ</p><p>แสดงแก่ผู้นั่ง   แม้บนยานที่เสมอกัน  ก็ควร.  ภิกษุผู้นั่งอยู่บนยานข้างหน้า   จะ</p><p>แสดงธรรมแก่ผู้นั่งบนยานข้างหลังควร.   แต่ภิกษุผู้นั่งบนยานข้างหลังแม้สูงกว่า</p><p>จะแสดงธรรมแก่ผู้นั่งบนยานข้างหน้า  (ซึ่งไม่เจ็บไข้)  ไม่ควร.</p><p>        บทว่า  <strong>สยนคตสฺส</strong>  มีความว่า  ภิกษุผู้ยืน หรือนั่งบนเตียงก็ดี   บน</p><p>ตั่งก็ดี   บนภูมิประเทศก็ดี   แม้สูง  จะแสดงธรรมแก่   (คนไม่เป็นไข้)  ผู้นอน</p><p>อยู่   ชั้นที่สุดบนเสื่อลำแพนก็ดี   บนพื้นตามปกติก็ดี   ไม่ควร.   แต่ภิกษุผู้อยู่</p><p>บนที่นอน  จะนอนบนที่นอนสูงกว่า  หรือมีประมาณเสมอกัน   แสดงธรรมแก่</p><p>ผู้ไม่เป็นไข้อยู่บนที่นอน   ควรอยู่.    ภิกษุผู้นอนจะแสดงธรรมแก่คนผู้ไม่เป็น</p><p>ไข้   ยืนอยู่ก็ดี   นั่งอยู่ก็ดี  ควรอยู่.  แม้ภิกษุนั่งจะแสดงธรรมแก่คนผู้ยืน   หรือ</p><p>ว่านั่ง  ก็ควร.  ภิกษุยืน  จะแสดงธรรมแก่ผู้ยืนเหมือนกัน  ก็ได้.  </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 964</p><p>        บทว่า  <strong>ปลฺลตฺถิกาย</strong>  มีความว่า อันภิกษุจะแสดงธรรมแก่ผู้ไม่เจ็บไข้</p><p>นั่งรัดเข่าอย่างใดอย่างหนึ่ง   จะเป็นเครื่องรัดเข่าคือสายโยกก็ตาม   เครื่องรัดเข่า</p><p>คือมือก็ตาม   เครื่องรัดเข่าคือผ้าก็ตามไม่ควร.</p><p>        บทว่า  <strong>เวฏฺิตสีสสฺส</strong>  มีความว่า  แก่ผู้โพกศีรษะด้วยผ้าสำหรับโพก</p><p>หรือด้วยพวงดอกไม้เป็นต้น    มิดจนริมผมไม่ปรากฎให้เห็น.</p><p>        บทว่า  <strong>โอคุณฺิตสีสสฺส</strong>  คือ  ผู้ห่มคลุมทั้งศีรษะ.</p><p>        สองบทว่า  <strong>ฉมาย    นิสินฺเนน</strong>  คือ  ผู้นั่งบนพื้นดิน.</p><p>        สองบทว่า  <strong>อาสเน  นิสินฺนสฺส</strong>  คือ  ชั้นที่สุด  ได้แก่ผู้ปูผ้า  หรือ</p><p>หญ้านั่ง .    </p><p>        บทว่า  <strong>ฉวกสฺส</strong>  ได้แก่  คนจัณฑาล.</p><p>        บทว่า  <strong>ฉวกา</strong>  ได้แก่  หญิงจัณฑาล.</p><p>        บทว่า  <strong>นิลีโน</strong>  คือเป็นผู้หลบซ่อนอยู่.</p><p>        บทว่า  <strong>ยตฺร  หิ  นาม  คือ  โย  หิ  นาม</strong>  แปลว่า  บุคคลใดเล่า  </p><p>        ข้อว่า  <strong>สพฺพมิท   จ ปริคตนฺติ  ตตฺเถว  ปริปติ</strong>  มีความว่า  คน</p><p>จัณฑาลนั้นกล่าวถ้อยคำอย่างนี้ว่า  โลกนี้ทั้งหมด  ถึงความยุ่งเหยิงไม่มีเขตแดน</p><p>แล้วไต่ลงมาจากต้นไม้    ในระหว่างชนทั้ง  ๒ นั้น    ในที่นั้นนั่นเทียว.    ก็แล</p><p>ครั้นไต่ลงมาแล้ว    ยืนอยู่ข้างหน้าแห่งชนแม้ทั้ง  ๒   แล้วกล่าวคาถานี้ว่า   <strong>อุโภ</strong></p><p><strong>อตฺถ  น   ชานนฺติ  ฯ เป ฯ    อสฺมา  กุมภมิวากิทา</strong>  ดังนี้.</p><p>          บรรดาบทเหล่านั้น บาทคาถาว่า  <strong>อุโภ  ยตฺถ  น  ชานนฺติ</strong>  ความว่า</p><p>ชนแม้ทั้ง ๒ ย่อมไม่รู้อรรถแห่งบาลี </p><p>        ข้อว่า  <strong>ธมฺม  น   ปสฺสเร</strong>  ความว่า  ชนทั้ง  ๒ ย่อมไม่เห็นบาลี.</p><p>        ถามว่า  ชนทั้ง  ๒  นั้นเหล่าไหน ?.                                   </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 965</p><p>        แก้ว่า   ชนทั้ง  ๒  คือ  พราหมณ์ผู้สอนมนต์    โดยไม่เคารพธรรม</p><p>และพระเจ้าแผ่นดินผู้ทรงเรียนมนต์    โดยไม่เคารพธรรม.     อธิบายว่า    คน</p><p>จัณฑาลตั้งคนทั้ง   ๒   คือ    พราหมณ์และพระเจ้าแผ่นดินไว้ในความเป็นผู้ไม่</p><p>ประพฤติธรรม. </p><p>        ต่อจากนั้น  พราหมณ์จึงได้กล่าวคาถาว่า  <strong>สาลีน</strong>  เป็นต้น.  คาถานั้น</p><p>มีใจความว่า   พ่อมหาจำเริญ !    เราก็รู้อยู่ว่า  นี้ไม่เป็นธรรม,   อนึ่งแล  เรากับ</p><p>บุตรภรรยาและบริวารชน     บริโภคข้าวสุกแห่งข้าวสาลีอันเป็นของในหลวงมา</p><p>นานแล้ว.</p><p>        บาทคาถาว่า   <strong>สุจิมสูปเสจโน</strong>   มีวิเคราะห์ว่า   การผสมด้วยแกงเนื้อ</p><p>อันสะอาดที่เขาปรุงด้วยชนิดแห่งเครื่องปรุงมีประการต่าง ๆ    คือ    การทำให้</p><p>ระคนกับอามิส   มีอยู่แก่ข้าวสุกแห่งข้าวสาลีนั้น;    เหตุนั้น  ข้าวสุกแห่งข้าวสาลี</p><p>นั้นจึงชื่อว่า   ผสมกับแกงเนื้ออันสะอาด.</p><p>        บาทคาถาว่า   <strong>ตสฺมา   ธมฺเม   น   วตฺตามิ</strong>   มีความว่า   เพราะเรา</p><p>บริโภคข้าวสุกของในหลวง     และได้รับพระราชทานลาภอื่น  ๆ   เป็นอันมาก</p><p>อย่างนี้;   ฉะนั้น    เราจึงไม่ประพฤติอยู่ในธรรม    เป็นผู้ติดอยู่ในท้อง    (เห็น</p><p>แก่ท้อง)   ไม่ใช่ไม่รู้ธรรม  เรารู้อยู่ว่า  ความจริงธรรมนี้    พระอริยเจ้าทั้งหลาย</p><p>ยกย่องสรรเสริญ   ชมเชย.                                </p><p>        ลำดับนั้น  คนจัณฑาลนั้น  จึงกล่าวย้ำกะพราหมณ์นั้น   ด้วย ๒ คาถา</p><p>ว่า   <strong>ธิรตฺถุ</strong>  เป็นต้น.  ๒ คาถานั้นมีใจความว่า  ลาภคือทรัพย์  และลาภคือยศ</p><p>อันใดที่ท่านได้แล้ว,    เราติเตียนลาภ    คือทรัพย์และลาภคือ  ยศอันนั้น     ท่าน</p><p>พราหมณ์ !.   เพราะเหตุไรเล่า ?   เพราะลาภที่ท่านได้นี้    เป็นเหตุให้ประจวบ</p><p>กับเหตุอันให้ตกไปในพวกอุบายต่อไป     และชื่อว่าเป็นการดำเนินชีวิตโดย</p><p>ประพฤติไม่เป็นธรรม.    ก็การดำเนินชีวิตมีรูปเห็นปานนี้อันใด    จะสำเร็จได้ </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 966</p><p>โดยเป็นเหตุให้ตกต่ำต่อไป หรือโดยเป็นเหตุให้พระพฤติไม่เป็นธรรมในโลกนี้,</p><p>จะมีประโยชน์อะไร   ด้วยการดำเนินชีวิตนั้น.    ด้วยเหตุนั้น     คนจัณฑาลนั้น</p><p>จึงได้กล่าวว่า </p><p>                          <strong>ท่านพราหมณ์ !    เราติเตียนการได้</strong></p><p><strong>               ทรัพย์และการได้ยศ     เพราะนั่นเป็นการ</strong></p><p><strong>               เลี้ยงชีพโดยความเป็นเหตุให้ตกต่ำ และเป็น</strong></p><p><strong>               การเลี้ยงชีพโดยทางที่ไม่ชอบธรรม.</strong></p><p>        บาทคาถาว่า    <strong>ปริพฺพช    มหาพฺรเหฺม</strong>    มีความว่า    ข้าแต่ท่าน</p><p>มหาพราหมณ์ !   ท่านจงรีบออกไปเสียจากประเทศนี้.</p><p>        บาทคาถาว่า   <strong>ปจนฺตญฺเปิ   ปาณิโน</strong>      มีความว่า  สัตว์แม้เหล่าอื่น</p><p>ก็ยังหุงต้ม   และยังบริโภค   (ยังหุงหากิน),   มิใช่แต่ท่านกับพระราชาเท่านั้น .</p><p>        กึ่งคาถาว่า  <strong>มา  ต   อธมฺโม   อาจริโต   อสฺมา   กุมฺภมิวาภิทา</strong></p><p>มีความว่า  เพราะถ้าว่า  ท่านไม่หลีกหนีไปจากที่นี้  จักประพฤติอธรรมนี้ยิ่งขึ้น.</p><p>แต่นั้น      อธรรมที่ท่านประพฤติยิ่งขึ้นนั้น    จะทำลายท่านเองเหมือนก้อนหิน</p><p>ทำลายหม้อน้ำ   ฉะนั้น.   ด้วยเหตุนั้น     เราทั้งหลายจึงกล่าวว่า</p><p>                          <strong>ข้าแต่ท่านพราหมณ์  !     ท่านจงรีบ</strong></p><p><strong>                ออกไปเถิด,  แม้สัตว์ที่มีชีวิตเหล่าอื่นก็ยังหุง</strong></p><p><strong>                ต้มกินอยู่,  ความอธรรมที่ท่านได้ประพฤติ</strong></p><p><strong>                มาแล้ว    อย่าได้ทำลายท่าน    ดุจก้อนหิน</strong></p><p><strong>                ทำลายหม้อน้ำ  ฉะนั้น.</strong></p><p>        สองบทว่า   <strong>อุจฺเจ   อาสเน</strong>   มีความว่า   จะแสดงธรรมแก่ผู้ไม่เจ็บไข้</p><p>ซึ่งนั่งอยู่บนอาสนะ  ชั้นที่สุด    แม้บนภูมิประเทศที่สูงกว่า  ก็ไม่ควร. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 967</p><p>        สองบทว่า  <strong>น   ิเตน  นิสินฺนสฺส</strong>  มีความว่า   ถ้าแม้นว่า   พระ-</p><p>มหาเถระนั่งบนอาสนะ  ถามปัญหากะภิกษุหนุ่มผู้มายังที่บำรุงของพระเถระแล้ว</p><p>ยืนอยู่,   เธอไม่ควรกล่าว.   แต่ด้วยความเคารพ   เธอก็ไม่อาจกล่าวกะพระเถระ</p><p>ว่า  นิมนต์ท่านลุกขึ้นถามเถิด.   จะกล่าวด้วยตั้งใจว่า   เราจักกล่าวแก่ภิกษุผู้ยืน</p><p>อยู่ข้าง ๆ   ควรอยู่. </p><p>        ในคำว่า  <strong>น  ปจฺฉโต  คจฺฉนฺเตน</strong>  นี้    มีวินิจฉัยว่า  ถ้าคนผู้เดิน</p><p>ไปข้างหน้า   ถามปัญหากะภิกษุผู้เดินไปข้างหลัง,   เธอไม่ควรตอบ.   จะกล่าว</p><p>ด้วยใส่ใจว่า   เราจะกล่าวแก่ภิกษุผู้อยู่ข้างหลัง   สมควร.   จะสาธยายธรรมที่ตน</p><p>เรียนร่วมกัน   ควรอยู่.   จะกล่าวแก่บุคคลผู้เดินคู่เตียงกันไป   ก็ควร.</p><p>        แม้ในคำว่า  <strong>น  อุปเถน</strong>  นี้   ก็มีวินิจฉัยว่า   แม้ชนทั้ง ๒ เดินคู่เตียง</p><p>กันไปในทางเกวียนตามทางล้อเกวียนคนละข้าง  หรือออกนอกทางไป,   จะกล่าว</p><p>ก็ควร.</p><p>        บทว่า <strong>อสญฺจิจฺจ</strong> มีความว่า  เมื่อภิกษุกำลังไปยังที่กำบังอุจจาระ หรือ</p><p>ปัสสาวะพลันเล็ดออก  (พลันทะลักออกมา)  ชื่อว่า ไม่แกล้งถ่าย ไม่เป็นอาบัติ.</p><p>        ในคำว่า  <strong>น หริเต</strong>  นี้  มีวินิจฉัยดังนี้:-   แม้รากของต้นไม้ที่ยังเป็น</p><p>ชอนไปบนพื้นดินปรากฏให้เห็นก็ดี   กิ่งไม้ที่เลื้อยระไปบนพื้นดินก็ดี  ทั้งหมด</p><p>เรียกว่า ของสดเขียวทั้งนั้น.  ภิกษุจะนั่งบนขอนไม้ถ่ายให้ตกลงไปในที่ปราศจาก</p><p>ของเขียวสด   ควรอยู่.    เมื่อยังกำลังมองหาที่ปราศจากของสดเขียวอยู่นั่นแหละ</p><p>อุจจาระหรือปัสสาวะพลันทะลักออกมา  จัดว่าตั้งอยู่ในฐานเป็นผู้อาพาธ ควรอยู่.</p><p>        สองบทว่า  <strong>อปหริเต   กโต</strong>  มีความว่า   เมื่อภิกษุไม่ได้ที่ปราศจาก</p><p>ของสดเขียว     แม้วางเทริดหญ้า     หรือเทริดฟางไว้แล้ว      ทำการถ่ายอุจจาระ</p><p>ปัสสาวะทับของเขียวในภายหลัง   ก็ควรเหมือนกัน.   ท่านกล่าวไว้ในมหาปัจจรี</p><p>ว่า   ถึงแม้น้ำมูก   ก็สงเคราะห์เข้ากับน้ำลายในสิกขาบทนี้. </p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 968</p><p>        คำว่า   <strong>น  อุทเก</strong>   นี้ พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสหมายถึงน้ำบริโภค</p><p>เท่านั้น.   แต่ในน้ำที่วัจจกุฎีและในน้ำทะเลเป็นต้น  ไม่ใช่ของบริโภค   ไม่เป็น</p><p>อาบัติ.     เมื่อฝนตก     ห้วงน้ำมีอยู่ทั่วไป.     เมื่อภิกษุกำลังมองหาที่ไม่มีน้ำอยู่</p><p>นั่นแหละ   อุจจาระหรือปัสสาวะเล็ดออกมา   ควรอยู่.    แต่ในมหาปัจจรี   ท่าน</p><p>กล่าวว่า   ในเวลาเช่นนั้น  ภิกษุไม่ได้ที่ไม่มีน้ำ   จะทำการถ่าย   ควรอยู่.   คำที่</p><p>เหลือในสิกขาบททั้งปวง  ตื้นทั้งนั้น. </p><p>                                           <em>วรรคที่  ๗  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 969</p><p>                          <strong>ปกิณกะในเสขิยวรรณนา</strong> </p><p>        ก็เพื่อต้องการแสดงสมุฏฐานเป็นต้นในอธิการแห่งเสขิยวรรณนานี้  จึง</p><p>มีข้อเบ็ดเตล็ดดังต่อไปนี้:-   สิกขาบท  ๑๐ เหล่านี้  คือ ๔ สิกขาบท   ที่เกี่ยว</p><p>ด้วยการหัวเราะ  และเสียงดัง   สิกขาบทที่พูดทั้งปากยังมีคำข้าว ๑,  ๕  สิกขาบท</p><p>ที่เกี่ยวด้วยการนั่งบนพื้น ๑    ที่นั่งต่ำ  ๑    การยืนแสดงธรรม  ๑    การเดินไป</p><p>ข้างหลัง ๑   การเดินไปนอกทาง ๑  มีสมุฎฐานดุจสมนุภาสนสิกขาบท  เกิดขึ้น</p><p>ทางกายวาจาและจิต   เป็นกิริยา   สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ  โลกวัชชะ  กายกรรม</p><p>วจีกรรม   อกุศลจิต    เป็นทุกขเวทนาแล.</p><p>        สูโปทนวิญญัตติสิกขาบท    มีสมุฎฐานดุจไถยสัตถสิกขาบท    เกิดขึ้น</p><p>ทางกายกับจิต ๑   ทางกายวาจากับจิต ๑   เป็นกิริยา   สัญญาวิโมกข์  สจิตตกะ</p><p>โลกวัชชะ   กายกรรม   วีจกรรม   อกุศลจิต   ทุกขเวทนาแล.</p><p>        ๑๑ สิกขาบท ที่มีชื่อว่า ฉัตตปาณิสิกขาบท ๑ ทัณฑปาณิสิกขาบท ๑</p><p>สัตถปาณิสิกขาบท ๑    อาวุธปาณิสิกขาบท ๑    ปาทุกสิกขาบท  ๑    อุปาหน-</p><p>สิกขาบท  ๑   ยานสิกขาบท  ๑   สยนสิกขาบท ๑   ปัลลัตถิกสิกขาบท  ๑   เวฐิต</p><p>สิกขาบท ๑  โอคุณฐิตสิกขาบท  ๑  มีสมุฎฐานดุจธรรมเทสนาสิกขาบท   เกิดขึ้น</p><p>ทางวาจากับจิต   เป็นทั้งกิริยาทั้งอกิริยา   สัญญาวิโมกข์   สจิตตกะ   โลกวัชชะ</p><p>วจีกรรม  อกุศลจิต  เป็นทุกขเวทนาแล.    ที่เหลืออีก  ๕๓ สิกขาบท  มีสมุฏฐาน</p><p>ดุจปฐมปาราชิกแล.</p><p>        ในเสขิยสิกขาบททั้งหมด  ไม่เป็นอาบัติ  เพราะอาพาธเป็นปัจจัย.  ใน</p><p>๓ สิกขาบท คือ ถูปีกตปิณฑปาตสิกขาบท ๑ สูปพยัญชนปฏิจฉาทนสิกขาบท ๑</p><p>อุชฌานสัญญีสิกขาบท ๑  ไม่มี   (กล่าวถึง )  ภิกษุอาพาธแล.</p><p>                                    <em>เสขิยวรรณนา  จบ </em></p><p>พระวินัยปิฎก มหาวิภังค์ เล่ม ๒ - หน้าที่ 970</p><p>                           <strong>อธิกรณสมถวรรณนา</strong></p><p>        วินิจฉัย  ในอธิกรณสมถะทั้งหลาย  พึงทราบดังนี้:-</p><p>        คำว่า <strong>สตฺต</strong>  (๗) เป็นเครื่องกำหนดนับธรรมเหล่านั้น .  ธรรม ๗ นั้น</p><p>ชื่อว่า  อธิกรณสมถะ  เพราะอรรถว่า  ยังอธิกรณ์  ๕ อย่างให้สงบ  คือ  ให้</p><p>ระงับไป.  ความพิสดารแห่งอธิกรณสมถะเหล่านั้น   พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้</p><p>แล้วในขันธกะ    และในปริวาร.    พวกเราจักพรรณนาอรรถแห่งคำพิสดารนั้น</p><p>ในขันธกะและปริวารนั่นแล. คำที่เหลือในสิกขาบททั้งปวง  ตื้นทั้งนั้น ฉะนี้แล.</p><p>                       <em>ภิกขุวิภังควรรณนาในอรรถกถาพระวินัย</em></p><p><em>                                  ชื่อสมันตปาสาทิกา  จบ</em> </p><p>                       <strong>คาถาแผ่เมตตาของท่านผู้รจนา</strong></p><p>                                     วรรณนานี้จบลงแล้ว โดยหาอันตราย</p><p>                   มิได้    ฉันใด    ขอสัตว์ทั้งหลายจงถึงสันติ</p><p>                   โดยปราศจากอันตรายฉันนั้น   แล.</p>
</p>
</body>
</html>